Gegevensbestanden van de Volkstellingen 1795-1971

Voorbereiding van de digitale publicatie van de tellingen van 1795, 1829, 1839, 1849,

1859, 1930, 1960 en 1971

Dr Jacques van Maarseveen

CBS

Volkstellingen 1795 – 1971

Jaar Telling Jaar Telling

1795 Eerste integrale telling van de Nederlandse bevolking (onder Franse invloed)

1899 Achtste algemene Volks-, woning en beroepentelling (onder CBS)

1829 Eerste algemene Volkstelling (Koninklijk Besluit 1828)

1909 Negende algemene Volks-, woning en beroepentelling

1839 Tweede algemene Volkstelling

1920 Tiende algemene Volks- en beroepentelling (WT in 1919)

1849 Derde algemene Volkstelling 1930 Elfde algemene Volks-, woning en beroepentelling

1859 Vierde algemene Volkstelling 1947 Twaalfde algemene Volks-, woning en beroepentelling

1869 Vijfde algemene Volkstelling 1960 Dertiende algemene Volkstelling (WT in 1956)

1879 Zesde algemene Volkstelling (Wet 1879)

1971 Viertiende (en laatste) algemene Volks- en woningtelling

1889 Zevende algemene Volks- en beroepentelling

Hoofddoelstellingen

1. Vaststellen van de bevolkingsomvang op een bepaald tijdstip naar een aantal kenmerken (statistische doelstelling)

2. Toetsen van de bevolkingsregisters aan de volkstelling (administratieve doelstelling)

3. Onderzoeken van demografische en sociaal-economische kenmerken van de bevolking (maatschappelijke doelstelling)

1. Bevolkingsomvang

Twee manieren om de omvang van een bevolking vast te stellen. Het tellen van:

• de ‘de jure’ bevolking oftewel de werkelijke bevolking. Het gaat er hierbij om de personen te tellen die werkelijk in een plaats thuishoren

• de ‘de facto’ bevolking oftewel de feitelijke bevolking. Personen die bij telling (tijdelijk) in een andere plaats worden aangetroffen worden daar geteld.

De feitelijke bevolking is alleen in 1849, 1859 en 1869 geteld.

2. Toetsing bevolkingsregister

3. Maatschappelijke betekenis

De maatschappelijke betekenis moet vooral gezien worden vanuit een beleidsbepalend standpunt. Informatie uit de volkstellingen als uitgangspunt voor het treffen van maatregelen op allerlei terreinen:

• Ruimtelijke ordening

• Arbeids- en woningmarktplanning

• Onderwijsplanning

• Verkeersplanning

• Etc.

Drie werkpakketten

1. Volkstellingen 1795, 1829, 1839, 1849, 1859 en 1930 (uitvoering Hans Heger & Henny Gooren, begeleid door Theo Engelen, KUN)

1. Volkstelling 1960 (uitvoering Michelle van den Berk, begeleid door Peter Doorn, NIWI)

1. Volkstelling 1971 (uitvoering Luuk Schreven, begeleid door Jacques van Maarseveen & Carel Harmsen, CBS)

NB: Digitalisering Volkstellingen 1869-1947 (m.u.v. 1930) valt onder NWO-Groot project Life Courses in Context; digitalisering telling 1899 reeds in 1999 voltooid

Werkpakket 1: Volkstellingen 1795-1859 en 1930Doelen:• Controle en correctie van eerder ingevoerde

tabellen• Creëren van meta-data• Gereedmaken voor publicatie in CBS StatlineStand van zaken:• Tellingen van 1795, 1829 en 1839: controle en

correctie vrijwel gereed; correctie van 1849 gevorderd.

Jaarplan 2003:• 1849 afmaken; 1859 en 1930 verwerken• Publicatie in CBS-StatLine

Werkpakket 2: Volkstelling 1960

Doelen:• onderzoek van de gebreken van de dataset en

voorstellen voor aanvulling/correctie• voorstel voor publicatieformat

Stand van zaken:• interim-rapportage over de bestandsproblemen en

mogelijkheden voor de aanvulling in concept gereed• Voorstel voor publicatie op twee wijzen:

• individuele data onder voorwaarden• geaggregeerde data aangevuld met gepubliceerde

tabellen• mogelijk steekproef voor IPUMS-international

Jaarplan 2003:• opzet digitale versie in 2003

Werkpakket 3: Volkstelling 1971

Doelen:

• Opstellen van gedetailleerde beschrijving van de opgeslagen databestanden

• Samenstellen van een proefbestand

• Onderzoek naar de mogelijke wijzen van toegankelijkstelling

• Onderzoeken van de statistische beveiligingseisen

• Voorbereiden van de digitale archivering

Werkpakket 3: Volkstelling 1971

Stand van zaken:• Herstel en correctie SPSS bestanden: vrijwel

gereed

• meta-informatie grotendeels verzameld

• globale opzet proefbestand

Werkpakket 3: Volkstelling 1971

Jaarplan 2003:• Afronding meta-informatie: maart 2003

• Proefbestand: april 2003

• Onderzoek naar toegankelijkheidstelling en statistische beveiliging: juli 2003

• Digitale archivering: september 2003