‘Zwarte’ scholen: Ontwikkelingen, problemen,

oplossingen Dr. Geert Driessen

ITS – Radboud Universiteit Nijmegen

www.geertdriessen.nl

• ‘Om de vorming van ‘zwarte’ scholen tegen te gaan, zou ik bereid zijn mijn kind naar een andere school te brengen dan ik eigenlijk zou willen:’

- zeker wel: 1% - wel: 8% - wel/niet: 15% - niet: 35% - zeker niet: 35% - weet ik niet: 5% Bron: Onderwijsmeter 2006

1. Vraag aan ouders

• ‘Zwarte’ scholen, ‘concentratiescholen’

• Niet-westerse migranten, allochtone achterstandskinderen (‘gastarbeiders’, ex-koloniën, asielzoekers/vluchtelingen)

• Etnische herkomst, in combinatie met sociaal-economische achterstand (ouders geen/lage opleiding en/of geen/laag gekwalificeerd werk)

2. Definitie

3. Allochtone achterstandsleerlingen per school

Schooljaar

1995 1997 1999 2001 2003

Absolute aantal 24,5 26,2 27,5 28,2 27,4

Percentage 10,3 10,6 11,3 11,8 11,9

4. Percentage allochtone (achterstands)leerlingen per provincie en in de grote steden (2005)

Nederland 13

Gr 7

Fr 5

Dr 4

Ov 8

Zl 6

Gl 8

NB 9

Lb 8

NH 17

ZH 20

Ut 12

Fl 14

A’dam 56

R’dam 55

Den Haag 47

Utrecht 36

5. Percentage ‘zwarte’ scholen

Schooljaar

1995 1997 1999 2001 2003

≥ 25% 12,3 13,7 13,7 14,4 14,5 (=1037)

≥ 50% 5,5 6,0 6,8 7,2 7,5 (=573)

≥ 75% 3,0 3,3 3,7 3,9 4,1 (=294)

≥ 90% 1,5 1,6 1,8 1,8 1,8 (=128)

• Toename aantal allochtonen (immigratie, gezinsvorming/hereniging; geboortecijfer)

• Huisvestingspatronen (concentratie, steden/wijken; woonsegregatie)

• Schoolkeuzegedrag ouders (keuzemotieven, imago-effecten, ‘witte’ / ‘zwarte’ vlucht, vlucht suburbs)

• Aannamebeleid scholen (Vrijheid van onderwijs, artikel 23; bijzonder onderwijs)

6. Oorzaken

• Verzwaring taken leerkrachten + tekorten personeel

• Kwaliteit onderwijs: achterstanden/diversiteit

• Integratie/segregatie (nauwelijks contact met autochtone leerlingen, multiculturele samenleving)

• Nederlandse taal (nauwelijks contact met Nederlands)

• Prestaties (dubbel: leerling- + groepsniveau , leerkrachtverwachtingen)

• Welbevinden leerlingen

7. Gevolgen

• Huisvestingsbeleid: gemengd bouwen

• Beïnvloeding schoolkeuzegedrag via kwaliteitsverbetering, aantrekkelijker maken zwarte scholen (‘Gewichtenregeling’), voorlichting ouders

• Afspraken tussen scholen w.b. aannamebeleid (streefcijfers; wettelijk lastig, Vrijheid van onderwijs, discriminatie)

• Spreiding leerlingen via ‘busing’

• Leerlingenstop (R’dam)

• Financiering: maximaal 80% (Gewichtenregeling)

8. Oplossingen

9. Conclusies

• Toename aantal allochtone achterstandsleerlingen

• Vrijheid van onderwijs (richtingen): juridisch weinig aan te doen

• Wil/medewerking van de ouders: o.b.v. vrijwilligheid

• Nauwelijks oplosbaar in grote steden

• Via onderwijs zelf: extra financiering, kwaliteitsverhoging via leerkrachten, verhogen effectieve leertijd, nadruk op taal

Literatuur

• Driessen, G. (2002). Sociaal-etnische schoolcompositie en onderwijsresultaten: effecten van positie, concentratie en diversiteit. Pedagogische Studiën, 79, (3), 212-230.

• Driessen, G., Doesborgh. J., Ledoux, G., Veen, I. van der, & Vergeer. M. (2003). Sociale integratie in het primair onderwijs. Nijmegen/Amsterdam: ITS/SCO-Kohnstamm Instituut.

• Karsten, S., Roeleveld, J, Ledoux, G., Felix, C., & Elshof, D. (2002). Schoolkeuze en etnische segregatie in het basisonderwijs. Pedagogische Studiën, 79, 359-375.

• Vermeulen, B. (2001). Witte en zwarte scholen. Over spreidingsbeleid, onderwijsvrijheid en sociale cohesie. ‘s-Gravenhage: Elsevier.