Preventiefactoren Preventiefactoren wiegendoodwiegendood

G. NaulaersG. NaulaersCentrum ter preventie en diagnose van wiegendoodCentrum ter preventie en diagnose van wiegendood

UZ Gasthuisberg LeuvenUZ Gasthuisberg Leuven

DEFINITIE WIEGENDOODDEFINITIE WIEGENDOODDe plotse en onverwachte dood van een zuigeling jonger dan één jaar en meestal voorbij de onmiddellijke perinatale periodeen die onverklaard blijft na een volledig onderzoek, waarbij een volledige autopsie en een review van de omstandigheden van het overlijden en de klinische anamnese. Het begin van de lethale periode was meest waarschijnlijk tijdens de slaap (m.a.w. de zuigeling was niet wakker op dat moment). Minimale inflammatoire infiltraten of andere abnormaliteiten die het overlijden niet kunnen verklaren zijn aanvaardbaar.

Beckwith et al

►► The The OldOld Testament : Testament : OppressioOppressio infantiuminfantium(infant (infant suffocationsuffocation).).

►► 9th 9th centurycentury : infant : infant suffocationsuffocation is is closelycloselyrelatedrelated toto infanticide and a crime infanticide and a crime againstagainstthe the FifthFifth CommandmentCommandment. .

►► Paus Paus StefanStefan V (891) : babyV (891) : baby’’s mogen niet s mogen niet in bed bij de moeders blijven gedurende in bed bij de moeders blijven gedurende de nacht.de nacht.

►► The Code of The Code of GutaGuta ((medievalmedieval) : De moeder ) : De moeder moet voor het kind zorgen bij elke moet voor het kind zorgen bij elke voeding, het terugplaatsen in de wieg voeding, het terugplaatsen in de wieg naast haar of het op haar schoot houden naast haar of het op haar schoot houden of het in bed leggen en ernaast gaan of het in bed leggen en ernaast gaan liggen. liggen.

Exogene stressorenKwetsbare baby

•Buiklig•Temperatuur•Roken•Infectie•Slaapomgeving

Kritische periode in de ontwikkeling in het eerste levensjaar

KWETSBARE BABYKWETSBARE BABY

►► GEKENDE AFWIJKINGEN TER HOOGTE VAN DE GEKENDE AFWIJKINGEN TER HOOGTE VAN DE HERSENSTAM.HERSENSTAM.

►► AFWIJKINGEN TER HOOGTE VAN DE AROUSALAFWIJKINGEN TER HOOGTE VAN DE AROUSAL►► MULTIGENISCHE THEORIEMULTIGENISCHE THEORIE►► CardialeCardiale oorzaken (Long oorzaken (Long QTQT) en ) en metabolemetabole

stoornissen (stoornissen (MCADMCAD).).►► Infecties (Infecties (RSVRSV))

OP DIT MOMENT KUNNEN WE DEZE KWETSBARE BABY’S NIET DEDECTEREN.

►► HET TOEPASSEN VAN DE HET TOEPASSEN VAN DE PREVENTIEPREVENTIE--MAATREGELENMAATREGELENIS TOT NU TOE HET ENIGE DAT DE INCIDENTIE VAN IS TOT NU TOE HET ENIGE DAT DE INCIDENTIE VAN WIEGENDOOD ECHT HEEFT KUNNEN VERMINDERENWIEGENDOOD ECHT HEEFT KUNNEN VERMINDEREN

118

104

68

44 46 4234

42

26 26 30 26

0

20

40

60

80

100

120

1993 1995 1997 1999 2001 2003

WELKE PREVENTIEFACTOREN ?WELKE PREVENTIEFACTOREN ?

RUGLIG, ZIJLIG OF BUIKLIG ?RUGLIG, ZIJLIG OF BUIKLIG ?►► RUGLIG IS DE ENIGE VEILIGE LIGGING RUGLIG IS DE ENIGE VEILIGE LIGGING

VOOR DE BABY.VOOR DE BABY.

►► LEG EEN BABY NOOIT OP DE BUIK TE LEG EEN BABY NOOIT OP DE BUIK TE SLAPEN. OOK NIET ALS HIJ VEEL HUILT! SLAPEN. OOK NIET ALS HIJ VEEL HUILT! LEG HEM ZELFS NIET 1 ENKELE KEER OP DE LEG HEM ZELFS NIET 1 ENKELE KEER OP DE BUIK TE SLAPEN.BUIK TE SLAPEN.

►► ALS EEN BABY WAKKER IS EN ONDER ALS EEN BABY WAKKER IS EN ONDER TOEZICHT VAN EEN VOLWASSENE MAG HIJ TOEZICHT VAN EEN VOLWASSENE MAG HIJ OP DE BUIK GELEGD WORDENOP DE BUIK GELEGD WORDEN

►► HOU EEN ZUIGELING IN DE BOX OOK IN HOU EEN ZUIGELING IN DE BOX OOK IN HET OOG ALS HIJ OP ZIJN RUG LIGT. HIJ HET OOG ALS HIJ OP ZIJN RUG LIGT. HIJ DRAAIT GEMAKKELIJKER OP DE BUIK IN DE DRAAIT GEMAKKELIJKER OP DE BUIK IN DE BOX DAN IN BED.BOX DAN IN BED.

RUGLIG, ZIJLIG OF BUIKLIG ?RUGLIG, ZIJLIG OF BUIKLIG ?►► OPGEPAST VOOR BABYOPGEPAST VOOR BABY’’S DIE GEWOON ZIJN OP S DIE GEWOON ZIJN OP

DE RUG TE SLAPEN EN DAN OP BUIKLIG KOMEN.DE RUG TE SLAPEN EN DAN OP BUIKLIG KOMEN.

►► ZIJLIGGING IS AF TE RADEN GEZIEN HET HOGERE ZIJLIGGING IS AF TE RADEN GEZIEN HET HOGERE RISICO OP SECUNDAIRE BUIKLIG.RISICO OP SECUNDAIRE BUIKLIG.

PREVENTIE VAN SIDSPREVENTIE VAN SIDSRUGLIG EN PLAGIOCEPHALIERUGLIG EN PLAGIOCEPHALIE

PREVENTIE VAN SIDSPREVENTIE VAN SIDSRUGLIG EN PLAGIOCEPHALIERUGLIG EN PLAGIOCEPHALIE

►► RAADGEVINGEN :RAADGEVINGEN :Eerst laten wennen op de buik door dragen op de Eerst laten wennen op de buik door dragen op de buik en buik en buikligbuiklig tijdens aankleding en verzorging.tijdens aankleding en verzorging.Bewegingsspelletjes op het eigen lichaamBewegingsspelletjes op het eigen lichaamNadien geregelde periodes van gesuperviseerd Nadien geregelde periodes van gesuperviseerd spelen op de buik. spelen op de buik. Baby rechthouden voor knuffels.Baby rechthouden voor knuffels.Verschillende houdingen aanbieden op Verschillende houdingen aanbieden op verschillende momenten (niet steeds in verschillende momenten (niet steeds in MaxiMaxi--CosiCosiof relax of autostoel) of relax of autostoel)

Regelmatig hoofdje draaienRegelmatig hoofdje draaien..

PREVENTIE VAN SIDSPREVENTIE VAN SIDSRUGLIG EN PLAGIOCEPHALIERUGLIG EN PLAGIOCEPHALIE

►► BELANGRIJKE ALARMTEKENS :BELANGRIJKE ALARMTEKENS :

Een vlakke plaats achteraan het hoofd met weinig haar.Een vlakke plaats achteraan het hoofd met weinig haar.

Een voorkeurshoudingEen voorkeurshouding..Weinig of overdreven oprichting in Weinig of overdreven oprichting in buikligbuiklig (in kader van (in kader van hypohypo-- of of hypertoniehypertonie).).

Ouderinstructie zal vaak voldoende zijn, indien tijdig gestart.

Indien nodig, dient kinesitherapie gestart te worden

Zeldzaam is helmtherapie nodig

NICOTINENICOTINE

NICOTINENICOTINE

NICOTINENICOTINE►► ROKEN IS MOMENTEEL DE BELANGRIJKSTE ROKEN IS MOMENTEEL DE BELANGRIJKSTE

RISICOFACTOR VOOR WIEGENDOOD.RISICOFACTOR VOOR WIEGENDOOD.

►► ROKEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP IS DE MEEST ROKEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP IS DE MEEST SCHADELIJKE OORZAAK.SCHADELIJKE OORZAAK.

►► ROKEN NA DE ZWANGERSCHAP GEEFT OOK EEN ROKEN NA DE ZWANGERSCHAP GEEFT OOK EEN VERHOOGD RISICO.VERHOOGD RISICO.

►► PATERNEEL ROKEN IS OOK EEN RISICO.PATERNEEL ROKEN IS OOK EEN RISICO.

►► HET IS EEN DOSISAFHANKELIJK EFFECT.HET IS EEN DOSISAFHANKELIJK EFFECT.

►► HOE MEER MENSEN IN HET HUISGEZIN ROKEN, HOE MEER MENSEN IN HET HUISGEZIN ROKEN, HOE HOGER HET RISICO.HOE HOGER HET RISICO.

TEMPERATUURTEMPERATUUR►► Pas de kamertemperatuur aan. De eerste 8 weken tussen 18 en 20 Pas de kamertemperatuur aan. De eerste 8 weken tussen 18 en 20 °°C, C,

daarna 18 daarna 18 °°C.C.►► Kleed je kindje niet te warm aan.Kleed je kindje niet te warm aan.►► Leg nooit een elektrisch deken of kersenpitkussen bij je baby. DLeg nooit een elektrisch deken of kersenpitkussen bij je baby. Die geven te ie geven te

veel warmte af.veel warmte af.►► Gebruik geen dekbedden en bedrandbeschermers tot 1 jaar, geen kuGebruik geen dekbedden en bedrandbeschermers tot 1 jaar, geen kussens ssens

tot 2 jaar. Laat je baby gewoon slapen met een deken en lakentjetot 2 jaar. Laat je baby gewoon slapen met een deken en lakentje of in een of in een slaapzak met armsgaten en op zijn maat.slaapzak met armsgaten en op zijn maat.

►► Let op dat het gezichtje van je kind niet bedekt is. Een zuigeliLet op dat het gezichtje van je kind niet bedekt is. Een zuigeling in een ng in een groot kinderbed kan de eerste maanden te slapen gelegd worden ingroot kinderbed kan de eerste maanden te slapen gelegd worden in de de onderste helft van het bed, dus meer naar het voeteinde toe.onderste helft van het bed, dus meer naar het voeteinde toe.

►► Verwijder kettingen, fopspeentouwtjes, plastic zakken, pluchen dVerwijder kettingen, fopspeentouwtjes, plastic zakken, pluchen dieren en ieren en kussens uit het bedje of de wieg. Ook de hemel van de wieg mag dkussens uit het bedje of de wieg. Ook de hemel van de wieg mag de lucht e lucht niet afsluiten.niet afsluiten.

Oriet et al : Acta Paediatr 87 : 1005-1007Sawczenko et al : Sleep 19 : S267-S270, 1996.

BEDSHARING versus COSLEEPINGBEDSHARING versus COSLEEPING

►► We moeten een onderscheid maken tussen We moeten een onderscheid maken tussen bedsharingbedsharing (slapen (slapen in bed van ouders) en in bed van ouders) en cosleepingcosleeping (slapen in dezelfde kamer als (slapen in dezelfde kamer als ouders)ouders)

►► Voordelen Voordelen bedsharingbedsharing en en cosleepingcosleeping ::Meest voorkomende manier van slapen sedert de oudheidMeest voorkomende manier van slapen sedert de oudheidMinder huilbuienMinder huilbuienMeer slaap bij moeder en babyMeer slaap bij moeder en babyToename in hoeveelheid moedermelk door meer frequente Toename in hoeveelheid moedermelk door meer frequente nachtvoedingen.nachtvoedingen.Meer Meer arousalsarousals bij de moeder gedurende de nacht.bij de moeder gedurende de nacht.CosleepingCosleeping is een belangrijke preventieve maatregel bij wiegendoodis een belangrijke preventieve maatregel bij wiegendood

McKenna et al, Ped Resp Rev 6: 134-152, 2005

BEDSHARING versus COSLEEPINGBEDSHARING versus COSLEEPING►► Biologisch duidelijk dat moeder en kind samen moeten zijn (in diBiologisch duidelijk dat moeder en kind samen moeten zijn (in dierenwereld erenwereld

blijft jong juist stil als moeder weg is)blijft jong juist stil als moeder weg is)

►► Belangrijkste reden van Belangrijkste reden van rugligruglig is juist de voedingsrelatie is juist de voedingsrelatie moedermoeder--kindkind. Kind . Kind kan niet kan niet borstvoedenborstvoeden op de buik. Pas na invoeren flesvoeding is de op de buik. Pas na invoeren flesvoeding is de buikligbuikligen het alleen slapen ingevoerd.en het alleen slapen ingevoerd.

►► Infrarood videostudies tonen aan dat interactie Infrarood videostudies tonen aan dat interactie moedermoeder--kindkind veel groter is veel groter is dan voorheen beschreven.dan voorheen beschreven.

►► Voordelen op lange termijn :Voordelen op lange termijn :Meer sociale activiteitenMeer sociale activiteitenBeter Beter ““selfself--esteemesteem””Betere levensvreugdeBetere levensvreugdeMinder slaapstoornissenMinder slaapstoornissenMinder Minder separatieseparatie--angstangstMinder nachtmerries en fobieMinder nachtmerries en fobieëënn McKenna et al, Ped Resp Rev 6: 134-152, 2005

►► COSLEEPING MOET AANGERADEN WORDEN ALSCOSLEEPING MOET AANGERADEN WORDEN ALSPREVENTIEVE MAATREGELPREVENTIEVE MAATREGELVOOR DE ONTWIKKELING VAN DE BABYVOOR DE ONTWIKKELING VAN DE BABY

►► BEDSHARING KAN NIET AANGERADEN WORDEN, ONDANKS BEDSHARING KAN NIET AANGERADEN WORDEN, ONDANKS HET FEIT DAT HET BIOLOGISCH DE VOORKEUR IS.HET FEIT DAT HET BIOLOGISCH DE VOORKEUR IS.

BEDSHARING versus COSLEEPINGBEDSHARING versus COSLEEPING

Tappin et al. J Pediatr 2005; 147: 32-7

BEDMATERIAALBEDMATERIAAL

►► DONSDEKENS, KUSSENS, DONSDEKENS, KUSSENS, HOOFDBESCHERMERS, SCHAAPSVACHT EN HOOFDBESCHERMERS, SCHAAPSVACHT EN PLASTIC ZIJN ABSOLUUT PLASTIC ZIJN ABSOLUUT TEGENAANGEWEZENTEGENAANGEWEZEN..

►► GEBRUIK EEN STEVIG MATRAS.GEBRUIK EEN STEVIG MATRAS.

►► Verwijder kettingen, fopspeentouwtjes, plastic Verwijder kettingen, fopspeentouwtjes, plastic zakken, pluchen dieren en kussens uit het bedje zakken, pluchen dieren en kussens uit het bedje of de wieg. Ook de hemel van de wieg mag de of de wieg. Ook de hemel van de wieg mag de lucht niet afsluitenlucht niet afsluiten

SPEENTJESSPEENTJES

►►Er is een licht voordeel bij het gebruik van Er is een licht voordeel bij het gebruik van speentjes speentjes

►►Anderzijds worden speentjes afgeraden bij Anderzijds worden speentjes afgeraden bij het opstarten van borstvoeding.het opstarten van borstvoeding.

►►De belangrijke effecten van het vermijden De belangrijke effecten van het vermijden van de andere risicofactoren maken de van de andere risicofactoren maken de discussie betreffende speentjes irrelevant.discussie betreffende speentjes irrelevant.

MEDICATIEMEDICATIE

►► HET GEBRUIK VAN HOESTSIROPEN MET PHENOTHIAZINES, HET GEBRUIK VAN HOESTSIROPEN MET PHENOTHIAZINES, CODEINE, DEPTROPINE EN KETOTIFEN (ZADITEN) ZIJN CODEINE, DEPTROPINE EN KETOTIFEN (ZADITEN) ZIJN ABSOLUUT TEGENAANGEWEZEN BIJ ZUIGELINGEN.ABSOLUUT TEGENAANGEWEZEN BIJ ZUIGELINGEN.

COMMERCIELE HULPMIDDELEN.COMMERCIELE HULPMIDDELEN.

►► ER BESTAAT GEEN ENKEL HULPMIDDEL WAARVAN ER BESTAAT GEEN ENKEL HULPMIDDEL WAARVAN WERKELIJK BEWEZEN IS DAT HET HELPT WERKELIJK BEWEZEN IS DAT HET HELPT WIEGENDOOD TE VOORKOMEN.WIEGENDOOD TE VOORKOMEN.

ROL VAN DE HUISARTSROL VAN DE HUISARTS

►► Huisarts kan belangrijke rol spelen bij voorkomen Huisarts kan belangrijke rol spelen bij voorkomen van roken tijdens en na de zwangerschap.van roken tijdens en na de zwangerschap.

►► Huisarts kan een belangrijke rol spelen door de Huisarts kan een belangrijke rol spelen door de preventiemaatregelen steeds na te vragen bij preventiemaatregelen steeds na te vragen bij jonge ouders en grootoudersjonge ouders en grootouders

►► Huisarts heeft ook de mogelijkheid om Huisarts heeft ook de mogelijkheid om risicofactoren bij de patirisicofactoren bij de patiëënten thuis na te kijken.nten thuis na te kijken.

ZIN EN ONZIN VAN ZIN EN ONZIN VAN POLYSOMNOGRAFIEPOLYSOMNOGRAFIE

►► POLYSOMNOGRAFIE ALS POPULATIE SCREENING POLYSOMNOGRAFIE ALS POPULATIE SCREENING HEEFT GEEN ZIN :HEEFT GEEN ZIN :

Er zijn verschillende casussen van zuigelingen met een Er zijn verschillende casussen van zuigelingen met een normale polysomnografie die nadien overleden aan normale polysomnografie die nadien overleden aan wiegendood. wiegendood. Er is geen bewijs dat zuigelingen met een verhoogd risico Er is geen bewijs dat zuigelingen met een verhoogd risico op SIDS kunnen geop SIDS kunnen geïïdentificeerd worden door dentificeerd worden door polysomnografie.polysomnografie.

American Academy of Pediatrics. Task Force on Infant Sleep Positionand Sudden Infant Death Syndrome. Pediatrics 105 : 650-6, 2000.

INDICATIES POLYSOMNOGRAFIEINDICATIES POLYSOMNOGRAFIE

INDICATIES POLYSOMNOGRAFIEINDICATIES POLYSOMNOGRAFIE

►► ZUIGELINGEN MET ALTE (ACUTE LIFE THREATENING ZUIGELINGEN MET ALTE (ACUTE LIFE THREATENING EVENTSEVENTS).).

12% van de baby12% van de baby’’s overleden aan wiegendood vertoonden s overleden aan wiegendood vertoonden minstens minstens éééén ALTE in de periode voor het overlijden (n ALTE in de periode voor het overlijden (vsvs 3 % 3 % in controlegroep en dit na de preventiecampagnes)*.in controlegroep en dit na de preventiecampagnes)*.

In In casucasu van ALTE dient van ALTE dient polysomnografiepolysomnografie ook en vooral als ook en vooral als een diagnostische test, die de oorzaak van ALTE kan een diagnostische test, die de oorzaak van ALTE kan weergeven (weergeven (bvbv. . RSVRSV--infectieinfectie, epilepsie, , epilepsie, refluxreflux, , ……))

INDICATIES POLYSOMNOGRAFIEINDICATIES POLYSOMNOGRAFIE

►► SIBLINGS VAN EEN OVERLEDEN BABY : SIBLINGS VAN EEN OVERLEDEN BABY : geen verhoogd risico aangetoond, maar medisch, geen verhoogd risico aangetoond, maar medisch, wetenschappelijk en emotioneel belangrijk en het wetenschappelijk en emotioneel belangrijk en het betreft een klein aantal betreft een klein aantal patientenpatienten..

►► ONGERUSTE OUDERS :ONGERUSTE OUDERS :indien het een ALTE betreft.indien het een ALTE betreft.Soms nodig wanneer de relatie tussen ouders en baby Soms nodig wanneer de relatie tussen ouders en baby hierdoor verstoord wordt. Echter pas na een goede hierdoor verstoord wordt. Echter pas na een goede uitleg dat we geen 100% zekerheid hebbenuitleg dat we geen 100% zekerheid hebben

Polysomnography was performed in 1511 preterm patients.

Normal polysomnography

1406 patients

Abnormal polysomnography

105 patients

66 patients had a bradycardia of less than 50 beats per minute forlonger than 3 seconds oncardiorespiratory home monitoring.

39 patients had no serious alarms at home on cardiorespiratory home monitoring.

No monitors were given. No SIDS cases were reported in this patient group.

Accepted for Acta Paediatrica 2006

16

35

137

2

0

20

40

60

80

100

120

140

ALTE mature ALTE immature

Serious events Normal

BESLUIT.BESLUIT.

►► De enige manier om wiegendood te beperken is De enige manier om wiegendood te beperken is de preventiefactoren adequaat toe te passen. De de preventiefactoren adequaat toe te passen. De huisarts speelt hierbij een belangrijke rol.huisarts speelt hierbij een belangrijke rol.

►► CardiorespiratoireCardiorespiratoire thuismonitoringthuismonitoring kan nuttig zijn kan nuttig zijn in een goed gedefinieerde groep van in een goed gedefinieerde groep van patientenpatienten. . Dit Dit dedecteertdedecteert acute ernstige gebeurtenissen acute ernstige gebeurtenissen thuis, doch het kan niet bewezen worden dat dit thuis, doch het kan niet bewezen worden dat dit de incidentie van wiegendood vermindert.de incidentie van wiegendood vermindert.