g 2019 - de ToneelmakerijDe muziekdocenten van Aslan en de Muziekschool gaven ruim 1400 leerlingen...

jaarverslag 2019 jaarverslag 2019 de toneelmakerij

z%rú>

Stichting de Toneelmakerij – Amsterdam – Jaarverslag 2019


3


4

Het was een uitzonderlijk jaar. Artistiek directeur Liesbeth Coltof droeg per 1 januari het stokje formeel over aan Paul Knieriem. Paul had zich ondertussen uitgebreid warm gelopen. Samen met zakelijk directeur Erica van Eeghen zal de Toneelmakerij onder hun leiding de ingezette koers voortzetten en tegelijk nieuwe wegen onderzoeken en inslaan. Het engagement blijft, net als het stevige fundament waarop de pijlers van de Toneelmakerij gebouwd zijn. De producties krijgen een eigen toon en de makers, coproducenten en personele bezetting een nieuwe invulling. De succesvolle ingezette koers om kwalitatief theater voor de grote zaal te maken wordt voortgezet. Het credo “van klaslokaal tot grote zaal” wordt daarmee nieuw leven in geblazen. 2019 laat een kleurrijk mozaïek aan kwalitatieve voorstellingen zien. Snowflake reflecteert op de kwetsbare online samenleving waarin jongeren zich begeven. In de klassenvoorstelling Sweet Sixteen werd nogmaals aangetoond dat juist voor jongeren heftige onderwerpen niet vermeden hoeven te worden, als de kwaliteit maar optimaal is en het werk liefdevol gemaakt. De productie kreeg een Zilveren Krekel. Het stadssprookje Pavements of Gold laat een speelse verbinding zien met het Bijlmer Parktheater en Amsterdam Zuidoost. In Age of Rage is met lef onderzoek gedaan naar rechts radicalisering. Als klap op de vuurpijl ging de hedendaagse opera De Toverfluit in première en beleefde een prachtig landelijk tournee, met een reeks van tien goed bezette voorstellingen in de Amsterdamse schouwburg (ITA) tijdens de kerstvakantie: publieksverbreding en-ontwikkeling in optima forma. In 2019 bereikten we 37.806 bezoekers met 238 voorstellingen in alle maten en soorten.

In 2019 gingen vijf nieuwe toneelteksten in première die in onze opdracht werden geschreven. Het schrijfproces wordt hierbij intensief begeleid door dramaturg Paulien Geerlings en Paul Knieriem.

Snowflake werd geschreven door Daniël van Klaveren, over de huidige generatie jongeren voor wie er nauwelijks nog onderscheid is tussen het online en offline leven. Dit leverde een nieuwe dramaturgie op waarin geprojecteerde WhatsApp berichten, vlogs, dialogen en monologen naadloos in elkaar overgingen.

Casper Vandeputte schreef in nauw overleg met regisseur Belle van Heerikhuizen Sweet Sixteen in voor het klaslokaal. Een dialoog tussen twee zussen, waarvan de oudste zelfmoord heeft gepleegd. Inhoudelijk focust de tekst vooral op de nabestaanden, het onbegrip, de woede en het verdriet dat het dode zusje heeft achtergelaten en niet zozeer op de redenen voor haar zelfmoord. Ondanks het zware onderwerp schreef Vandeputte een lichtvoetige tekst, waarin er naast het verdriet, ook ruimte was voor humor en speelsheid tussen de zusjes.

Pavements of Gold zou aanvankelijk geschreven worden door Gershwin Bonevacia. Voor deze voorstelling, die speciaal over en voor Amsterdam Zuidoost gemaakt werd, zijn we nadrukkelijk op zoek gegaan naar een schrijver met een biculturele achtergrond. Helaas kwam Bonevacia er niet uit. In een vrij laat stadium gaf hij de opdracht terug. Hij blijft zich vooral op poëzie richten, wat zijn aanstelling als stadsdichter van Amsterdam 2019, bevestigt. De ervaren toneelschrijver Rob de Graaf nam de opdracht over en baseerde zich mede op de research die regisseur Wieke ten Cate eerder deed.

Age of Rage, geschreven door Jibbe Willems, kwam tot stand op basis van research naar rechts radicale jongeren. De tekst is ontwikkeld onder de vlag van de European Theatre Convention (ETC) binnen het kader van het internationale samenwerkingsproject Young Europe 3. Willems schreef een krachtige tekst over een heel boos, heel welbespraakt meisje in een politiecel.


5

De tekst is door een Duitse uitgever opgemerkt en wordt in het Duits vertaald.

De vierde nieuwe tekst kwam wederom van Daniël van Klaveren. Hij maakte een libretto voor De Toverfluit waarin hij enerzijds dicht bij het origineel van Schikaneder blijft, anderzijds creëert hij een nieuw universum met een eigen taal, die aansluit bij de belevingswereld van ons jonge publiek. Hij maakte er een coming of age verhaal van vanuit het perspectief van Pamina, een gewoon meisje uit een middelgrote stad in Nederland, dat in haar droom een avontuur in de kosmos beleeft.

Tot slot hebben we het stuk Het Klasje van Riki opgevoerd van de Israëlische schrijver David Grosman, in vertaling van Judith Herzberg. Dit stuk was nooit eerder in Nederland opgevoerd.

Twee teksten beleefden een reprise: Jazz Duzz en de bekroonde Woestijnjasmijntjes van George Tobal. Ook Eet je bord leeg ging in reprise, een voorstelling in jabber, een verzonnen taal.

Naast de reguliere theaterdisciplines werken we regelmatig met andere kunstvormen. We lichten er een paar uit:

In Snowflake werd, als vervolg op Nadia, verder onderzoek gedaan naar digitale vormgeving en projectie. Online communicatie werd als levend onderdeel van de dialogen geprojecteerd en ingezet.

Geïntegreerd in het decor van De Toverfluit werd voor het eerst geëxperimenteerd met een digitale lichtkrant waarin het libretto zowel in het Nederlands als Engels te lezen was, zodat ook publiek met een niet Nederlandse achtergrond de tekst kon volgen.

Voor Pavements of Gold werd beeldend kunstenaar Brian Elstak gevraagd voor de vormgeving. Dit resulteerde in een serie groots geprojecteerde schilderwerken die hij speciaal maakte over Amsterdam Zuidoost.

In dezelfde productie werden de modeontwerpers van Maison the Faux gevraagd voor de kostuums. Dit resulteerde in grappige cartoonachtige uitgeknipte en opgeplakte kleding. Nieuw en effectief. Ook bij Sweet Sixteen was een modeontwerper betrokken. David Laport ontwierp de kostuums.

In november organiseerde het Perform Technology Lab een aantal dagen bij de

Toneelmakerij. Er werd geëxperimenteerd met nieuwe digitale en audio visuele

technieken. En onderzocht hoe deze technologische mogelijkheden zich verhouden

tot het vertellen van verhalen op het podium.

In de opera De Toverfluit werd een mengeling van disciplines toegevoegd. Op de

nieuw gecomponeerde muziek, werd gerapt, gebeatboxt en gebreakdancet.

Tal van talenten kregen de mogelijkheid zich professioneel te ontwikkelen. Omdat binnen het kunstonderwijs het werken voor jong publiek nauwelijks aan de orde komt, blijft het creëren van ruimte hiervoor en het begeleiden in alle facetten van het vak, een wezenlijke opdracht voor de Toneelmakerij. Dat onze trajecten vruchten afwerpen, toont zich niet alleen in het feit dat Paul Knieriem artistiek leider en regisseur bij de Toneelmakerij is geworden. Ook talent van het eerste uur, Daniël van Klaveren, is inmiddels in de loop van 2021-2024 benoemd tot artistiek leider van Theater Sonnevanck.


6

regie Zowel Wieke ten Cate als Belle van Heerikhuizen regisseerden. Wieke maakte twee producties: Pavements of Gold en Age of Rage. Hiermee sluit ze haar succesvolle traject bij de Toneelmakerij af. Belle van Heerikhuizen zal in 2021, na haar indrukwekkende Sweet Sixteen, nog één productie binnen haar traject regisseren. Beide jonge regisseurs zijn een prachtige toevoeging aan het Nederlandse regiebestand voor jeugd- en jongeren theater. Carmen Lamptey deed met RELAX! haar eerste regie bij de Toneelmakerij tekst In het voorjaar werden de resultaten gepresenteerd van Onder Twaalf, een schrijverstraject in samenwerking met Likeminds en Theater De Krakeling, voor talenten die hun wortels hebben of inspiratie vinden in de multiculturele samenleving. De teksten werden gepubliceerd in een kleine oplage. Twee van de geselecteerde schrijvers willen wij op termijn nader betrekken bij de Toneelmakerij. Dit project zal, ijs en weder dienende, worden voortgezet in een volgend kunstenplan. acteurs Acteurs van vier verschillende toneelscholen repeteerden samen aan de productie Klasje van Riki onder leiding van regisseur Paul Knieriem. Ze speelden in huis bij de Toneelmakerij en op hun academies. stages en het onderwijs De Toneelmakerij wordt gezien als een geschikte plek voor het opdoen van eerste werkervaringen. De contacten met de onderwijsinstellingen zijn goed.

Elf studenten van WO, HBO en MBO opleidingen liepen gedurende een substantiële periode stage op de afdelingen Educatie, Productie, Communicatie & Marketing, Dramaturgie en Regie.

We gaven workshops en inleidingen aan PABO’s en studenten Theaterwetenschap.

Ook jongeren kwamen aan bod; we ontvingen snuffelstagiaires van het Voortgezet Onderwijs.

De Toneelmakerij is het enige Nederlandse lid van de ETC, het grootste netwerk van gesubsidieerde theaters in Europa. Twee keer per jaar organiseert de ETC een internationale conferentie in nauwe samenwerking met een van haar leden. De Toneelmakerij was de host van de conferentie die van 27 november tot en met 1 december 2019 grotendeels gehouden werd bij Internationaal Theater Amsterdam (ITA). Elke conferentie focust op een specifiek onderwerp, in Amsterdam was dit: Whose stories are we telling? Inhoudelijk sloot dit vraagstuk aan bij de twee voorgaande conferenties in Bratislava en Dresden over gender, diversiteit en participatie.


7

Het programma bestond uit keynote speeches van internationale experts, paneldiscussies, workshops, interactieve tabletalks en voorstellingsbezoek. Er vonden partnermeetings plaats van bestaande projecten en er werd intensief genetwerkt met collega´s uit heel Europa om nieuwe samenwerkingen op te zetten. Ook werd een onderzoek gepresenteerd naar de stand van gender equality en diversiteit onder ETC theaters, uitg evoerd door de universiteit van Leuven. De warme ontvangst van de tachtig deelnemers in de ambtswoning door wethouder Meliani bevestigt het belang dat Amsterdam hecht aan Europese samenwerking, ook op cultureel gebied.

Young Europe 3

Na twee succesvolle edities werkten negen Europese theaters onder de vlag van de ETC

aan Young Europe 3: Teatrul Marin Sorescu Craiova, Badisches Staatstheater Karlsruhe,

Pesti Magyar Theatre Budapest, Slovak National Drama, Theater Magdenburg,

Staatstheater Braunschweig.

Met het Deutsche Theater Berlijn en Weöres Sándor Theater in Szombathely deden we research en maakten producties over het onderwerp ‘woede onder jongeren in Europa’. Age of Rage kwam in het kader van deze samenwerking tot stand. Tournee

Naast voorstellingen in België, gingen we op tournee naar Beijing en Shanghai met de kleutervoorstelling Eet je bord leeg. Het jonge Chinese publiek en hun ouders blijken dezelfde dagelijkse schermutselingen aan de keukentafel te hebben als wij in het Westen. De voorstelling werd enthousiast ontvangen. Ons verblijf gaf een interessante inkijk in het leven van dit verre land.

In Moskou waren we eerder te gast. Nu met Jazz Duzz. We besloten net als de vorige keer een goed voorbereide tolk mee te nemen die de voorstelling live naar het Russisch vertaalde, mooi verweven in het ritme van de tekst. Ook hier veel enthousiasme van het publiek.


8

De Toneelmakerij maakt geëngageerde voorstellingen met soms gevoelige onderwerpen. Dit brengt regelmatig met zich mee dat docenten bij voorbaat huiverig zijn ze te boeken. Zoals bij Sweet Sixteen waarin zelfdoding het onderwerp is en bij Age of Rage rechts-extremisme. Eenmaal gezien, de kwaliteit beproefd en gerecenseerd, neemt de koudwatervrees af en blijken deze producties juist aanleiding te zijn tot gesprekken die docenten anders moeilijk bespreekbaar krijgen. In onze educatieve projecten leggen we een speelse verbinding tussen de inhoud en vorm van de voorstelling en het jonge publiek, waardoor we de impact van ons werk effectiever maken. Alle projecten worden geëvalueerd, zodat wij flexibel kunnen reageren en inspelen op de uitkomsten ervan. In 2019 organiseerden we 869 educatieve projecten met 24070 deelnemers.

vrij publiek en educatie/contextprogramma’s Naast lesbrieven en workshops die we voor scholen ontwikkelen, betrekken we op verschillende manieren ook het vrije publiek bij de contextprogramma’s.

Rond de locatieproductie Pavements of Gold organiseerden we een project waarbij 1000 leerlingen samen een flat bouwden met persoonlijke herinneringen, dingen die ze missen en hun dromen en verlangens. De flat groeide tijdens de voorstellingen en stond zowel in het Bijlmer Parktheater als in Theater De Krakeling tentoongesteld voor vrij publiek.

Bij Age of Rage bouwden we in elk theater een ‘woede installatie’, waar schoolklassen en vrij publiek konden testen hoe kwaad ze waren en konden uiten waarom. Deze installatie is tweetalig en zal in mei 2020 samen met de voorstelling tijdens een ETC festival in Graz, Oostenrijk, te zien zijn.

De muziekdocenten van Aslan en de Muziekschool gaven ruim 1400 leerlingen een sing-a-long workshop rond De Toverfluit. De kinderen die vervolgens zelf met hun ouders naar de voorstelling gingen, konden tegen een fikse korting mee beatboxen in onze Toverfluit.

losse en ouder-kind workshops De vraag naar onze algemene workshops is groeiende. We gaven 43 losse workshops met meer dan 1000 deelnemers, waaronder een workshop voor mensen met een beperking, geïnitieerd door het Leger des Heils. Ook de ouder-kind workshops rond De Toverfluit in Amsterdam en in het land, zijn beter afgenomen dan ooit.

reacties algemene theaterworkshop

Vanmorgen was Jeritza hier voor de theaterworkshop. Ik wil even kwijt hoe fantastisch ze dat gedaan heeft! Het is een lastige, mondige groep, en daar heeft ze geweldig op in gespeeld. Met humor en pedagogische vaardigheden. De kinderen hebben genoten en er ook nog wat van opgestoken. Ik wil jullie allen heel hartelijk bedanken voor deze inspirerende workshop. Constance Huveneers, Tijo van Eeghenschool, Aerdenhout workshop Klassiekers anno Nu

Ben heel blij dat ik m'n leerlingen deze workshop aan kan bieden. Eén van de weinigen die ik kon vinden met een beetje diepgang erin. Joske van de Weg, Chr. College Groevenbeek, Ermelo

leerlijnen We continueerden onze leerlijn met Praktijkschool het Plein en trapten een leerlijn voor de Theo Thijssenschool af met een studiemiddag voor docenten waarmee ze de kwaliteit van hun Open Podium kunnen verhogen. In februari en maart 2020 gaan de leerlingen van de Theo Thijsenschool aan de slag onder begeleiding van hun leerkrachten en de theaterdocenten van de Toneelmakerij.


9

samenwerking en acquisitie We werken nauw samen met de drie Amsterdamse Cultuurhuizen, De Krakeling en ITA binnen Theater en Dans Educatie Amsterdam. We organiseren inspiratiebijeenkomsten voor leerkrachten, overleggen over nieuwe ontwikkelingen en we bundelen onze krachten bij de verkoop. Scholen krijgen een overzichtelijke brochure van deze zes instellingen en kunnen met een handeling in verschillende theaters boeken, door middel van een handig planning systeem. Martien Langman, hoofd educatie, rondde de leergemeenschap af waarbij zij met scholen zocht naar mogelijkheden om kansenongelijkheid in het onderwijs terug te dringen met behulp van cultuureducatie.

In de participatieprojecten van de Toneelmakerij nemen jongeren zelf actief deel, als maker of speler.

We maakten een tweede TM Amsterdam in Amsterdam Zuidoost: Relax! waarbij jongeren met prestatiedruk samenspeelden met hangmannen van Zuidoost.

We reisden af naar Hamburg om You Perform voor te bereiden. Een project waarin jongeren uit verschillende Europese landen een performance voorbereiden en daarin gecoacht worden door een kunstenaar. In 2020 treden ze op in Hamburg tijdens een internationaal festival.

De Amsterdamse Jeugdtheaterschool maakte een eigen versie van Sweet Sixteen en voerde die in ons theater op.

De vier Amsterdamse jeugdtheaterscholen maakten in de kerstvakantie een eigen versie van De Toverfluit en speelden deze in het decor.

We coachten docenten van het Damstede Lyceum bij hun werk voor het schooltoneel en regisseerde hun voorstelling Peter Pan af.

Tekst Daniël van Klaveren Regie Paul Knieriem Première 2 maart 2019 Theater Bellevue Snowflake is een bloedstollende whodunnit in het theater. Ongeschikt voor huilers, crybabies en bange millenials. Ongeschikt voor snowflakes dus. Nietsvermoedend staan acht jonge mensen in de stilte voor een sneeuwstorm die zijn weerga niet kent. Sofie leert zo snel

mogelijk Koreaans (S ♥ K-pop), Nada

experimenteert met dickpics en pussyplaatjes, Jessie heeft 150k volgers (en 1 echte vriend), Samy moet bewijzen dat hij een ‘echte man’ is (hoe dan?), Felix zoekt hulp (maar niemand hoort hem), Ezra is online opzoek naar zijn grote liefde, Job is een oppertrol en Fay weet het zeker, zij wordt de nieuwe Edward Snowden. Het zijn allemaal snowflakes: kwetsbaar voor comments, ranking, shaming. Ze kennen elkaar maar hebben zonder dat ze het van elkaar weten allemaal hetzelfde mysterieuze contact in hun telefoon staan: Red Rabbit. Wie is dit? Waarom weet hij zoveel? En wat gebeurt er als je niet naar hem luistert?


10

reacties

Scènes **** - Henri Drost: Het onderwerp en de vorm zijn modern, maar in de kern sluit Snowflake zo aan op de lange traditie van Toneelmakerij-voorstellingen en is dus niet moralistisch maar stimuleert wel tot nadenken.

de Volkskrant **** - Annette Embrechts: Daniël van Klaveren schreef voor de Toneelmakerij een actuele tienerthriller over vertrouwen, privacy, onzekerheid, schaamte en hunkering.

Trouw**** - Anita Twaalfhoven: Dialogen en chatberichten op het scherm vloeien perfect getimed in elkaar over.

Ellen Witsen Elias: Ik zag Snowflake vandaag in De Meerse. Wat een prachtige voorstelling heeft de Toneelmakerij gemaakt. Geweldige acteurs, vaart, eng. Geweldig zoals ze in elkaars nabijheid op computertoetsen tikken en virtueel contact zoeken. Onder de indruk. Ouders, kinderen, allemaal gaan!

educatie: generatie Snowflake, welk type ben jij? Zo eens in de 15 jaar wordt er weer een generatie beschreven. Maar hoe denken jongeren zelf over hun generatie en de tijd waarin ze opgroeien? De generatie Snowflake is de eerste generatie die groot is geworden met eigen telefoons, 24/7 toegang tot het internet en sociale media. Een generatie die gewend is om nauwelijks privacy te hebben en bloot staat aan ranking, naming en shaming. Een kwetsbare generatie, die bij de minste geringste hitte smelt. Een gevoelig tiepje, niet bestand tegen andere meningen dan die van hemzelf. workshop Leerlingen doen een korte test om kennis te maken met de personages in de voorstelling om te onderzoeken wie hun soulmate is. Hierna bespreken ze de voor- en nadelen van het opgroeien in deze tijd. Zijn ze inderdaad zo kwetsbaar? Wat deel je wel op het internet en wat absoluut niet? Hoe belangrijk zijn likes? En: denken jullie dat privacy nog bestaat? De Generatie Snowflake Test was ook toegankelijk voor het vrije publiek en is hier uitgebreid door gebruikt. De test had 2392 hits. Het onderwerp van Snowflake verliest niets aan zijn actualiteit en gaat in seizoen 2021-2022 in reprise.

Tekst Casper Vandeputte Regie Belle van Heerikhuizen Première 12 april 2019 Barlaeus Gymnasium Amsterdam Dunya staat op het punt om ouder te worden dan haar zus Dido ooit is geweest. Die moest zo nodig een eind aan haar leven maken op haar zestiende. Voordat ze zelf haar Sweet Sixteen feest gaat vieren, besluit Dunya haar spreekbeurt te houden over zelfdoding en duikt nog één keer in de dagboeken van haar zus. Daarna gaat ze alles verbranden wat met haar te maken heeft. Want wat heb je aan de levenslessen van iemand die nooit heeft geweten hoe het is om zestien te worden? Wat heb je sowieso aan de levenslessen van iemand die eigenlijk niet wilde leven? Dan staat zuslief opeens in haar kamer. Ze gaan in gesprek. Wat was er nou eigenlijk met haar aan de hand? Weet ze wel wat ze Dunya en hun ouders heeft aangedaan? Waarom heeft ze Dunya niet om hulp gevraagd? Het publiek in de klas is er getuige van hoe Dunya de emotionele confrontatie aangaat met haar overleden zus, maar ook met zich zelf. De reacties op de voorstelling waren overdonderend. De voorstelling kreeg een Zilveren Krekel. reacties

Theaterkrant – Sander Janssens: Sweet Sixteen van Casper Vandeputte is een eerlijk, onomwonden en liefdevol onderzoek naar zelfdoding onder jongeren, sterk toegespitst op de complexe doelgroep (scholieren) waarin dit onderwerp helaas al te


11

veel leeft – maar daarom des te urgenter. Hij vond het de beste nieuwe tekst van het jaar.

NRC Handelsblad - Marijn Lems, noemt het de meest geëngageerde voorstelling van 2019: Een verpletterend verhaal over zelfdoding op jonge leeftijd in de context die het meest pertinent is: in de klas. Door in te zoomen op de achterblijvers weten de regisseur, schrijver Casper Vandeputte en spelers Hanna van Vliet, Sophie Höppener en Dieuwertje Dir een loodzwaar onderwerp behapbaar en bespreekbaar te maken.

Het Parool - Hans Smit, noemt het de beste voorstelling die hij dit seizoen zag.

Jury Zilveren Krekel - De impact die een zelfmoord op iemands omgeving heeft wordt op een krachtige manier duidelijk gemaakt. Sweet Sixteen laat niemand onberoerd.

Henri Drost op Facebook: Ik zag vanavond de schoolvoorstelling Sweet Sixteen van de Toneelmakerij. Wat wordt er toch onwaarschijnlijk mooi, belangrijk en liefdevol jeugdtheater gemaakt in Nederland, ook over ontzettend moeilijke onderwerpen.

Iedje Hoonhout, docent theater ROC van Amsterdam: Sterk stuk over moeilijk bespreekbaar onderwerp. Een hele intense ervaring voor de leerlingen. Goed gespeeld. Prachtige tekst. De studenten vonden de verschillende point of views op dit onderwerp heel sterk. Met name de rol ook van de achterblijvers. De educatie zowel ervoor als erna is onlosmakelijk met elkaar verbonden.

educatie Het onderwerp van Sweet Sixteen is actueel. Het aantal zelfdodingen onder tieners is de afgelopen jaren verdubbeld. Het educatieve team heeft zich intensief laten begeleiden door een GZ psycholoog van Arkin Jeugd en Gezin, zowel bij het ontwerpen van het lesmateriaal als bij het voeren van de reflectiegesprekken. Sweet Sixteen maakt veel los bij de leerlingen en geeft tegelijkertijd de mogelijkheid tot een veilig gesprek. De scholen die de voorstelling boekten, waren onder de indruk van de openheid van hun leerlingen. Mentoren kregen de mogelijkheid hun leerlingen beter te leren kennen en ze zo beter te ondersteunen. We organiseerden een druk bezochte inspiratie avond voor middelbare scholen, over praten over moeilijke onderwerpen onder leiding van Kirsten Schenk van Arkin Jeugd en Gezin. workshop – speeddate met steunpilaren Hoe ben je er voor een klasgenoot? Na de voorstelling deden we met de klas een ‘speeddate met steunpilaren’, waarin elke leerling onderzoekt hoe hij of zij gesteund zou willen worden en we inventariseren welke vormen van troost er zijn. De speeddate is de opmaat voor een nagesprek. Door te refereren aan Dunya of Dido kunnen jongeren indirect en veilig praten over verdriet, druk en sombere gevoelens. Sweet Sixteen gaat in 2021 in reprise.

Tekst Rob de Graaf & Wieke ten Cate Regie Wieke ten Cate Première 18 mei 2019 Bijlmer Parktheater Een samenwerking met Bijlmer Parktheater en Theater De Krakeling.


12

Het is een zonnige ochtend in Amsterdam Zuidoost en Angel, het dapperste meisje van de Bijlmerdreef, gaat op pad. Ze vindt het hoog tijd antwoorden te krijgen op vragen die haar vader telkens ontwijkt. Angel loopt langs winkels vol spullen, huizen waar muziek wordt gemaakt, door parken, over pleinen en langs metrostations. Ze ontmoet opmerkelijke figuren en verre vrienden, doodnormale voorbijgangers en behulpzame buren. Voor sommigen blijft

Angel onzichtbaar, door anderen wordt ze gezien. Midden in die stad, vol leven, kleuren, geuren en geluiden belandt ze bij iemand die op haar wacht. Pavements of Gold is een hartverwarmende en kleurrijke mix van tekst, beeld en veel muziek. Bekroond illustrator Brian Elstak schilderde Angels wereld; een stad die herkenbaar en magisch is en in zijn uitbundige tekenstijl zowel decor als kunstwerk. Gery Mendes maakte er prachtige muziek bij.

reacties

Het Parool - Katarina Schul: Een Pippi van nu, maar beleefd en uit de Bijlmer. Pavements of Gold is een stadssprookje voor de hele familie.

Theaterkrant - Henri Drost: Magische-realistische zoektocht door de Bijlmer.

de Volkskrant **** - Annette Embrechts: Angels queeste door de Bijlmer is een stadse mix van dans, muziek, tekst en beeld.

workshops

De leerlingen maakten vooraf een appartement, waarin hun leven in beeld werd gebracht: de

flat van Verlies, Verlangen en Voor Altijd.

Alle appartementen samen, vormen een flatgebouw. Van buiten zien alle ruimtes er hetzelfde uit, maar van binnen is elk appartement anders. In het midden staan silhouetten van iets dat de leerlingen verloren zijn. Aan de muren, ingelijst, dat wat ze voor altijd willen bewaren. En door het raam is er uitzicht op hun verlangens. De bouw van de flat is in ontwikkeling, net als Amsterdam Zuidoost. Elke dag komen er nieuwe ruimtes bij. Meer dan duizend kinderen maakten een appartement, waar het vrije publiek naar binnen kon kijken.

Tekst Jibbe Willems Regie Wieke ten Cate Première 28 september 2019 Theater Bellevue Er zit een boos meisje in een politiecel. Ze is zestien en ze is slim. Slimmer dan haar ouders en slimmer dan de meeste mensen. Ze denkt na over de dingen en de wereld en het leven en zo. Ze neemt geen blad voor de mond, ze is bang dat haar toekomst ontploft.


13

Ze heeft - vindt ze zelf- nauwelijks iets gedaan; ze gooide alleen maar een taart in het gezicht van een politica. Maar toch is ze naar de grond gewerkt, opgepakt en vastgezet. Dit maakt haar alleen nog maar bozer en ze had al zo veel redenen om kwaad te zijn: haar ouders liggen al een jaar in scheiding, haar vader heeft zich letterlijk kapot gewerkt en is nu in de ziektewet beland, ze is schuldsanering-arm en elke keer dat zij een mening probeert te vormen, wordt die door psychologen, leraren en klasgenoten haar strot weer ingeduwd. Ze voelt zich onbegrepen, ongeliefd en ongezien. Age of Rage gaat over een strijdlustig meisje dat uit alle macht vooruit probeert te komen maar steeds omlaag getrokken wordt. Over een meisje dat gehoord wil worden, maar waar niemand naar luistert. reacties

Trouw **** - Anita Twaalfhoven: Een actuele en sociaal bewogen voorstelling.

Het Parool - Joukje Akveld: Age of Rage is geëngageerd jongerentheater dat uitnodigt tot nagesprekken, waarin de gemoederen hopelijk net zo hoog oplopen als bij de verbolgen hoofdpersoon.

educatie Age of Rage gaat over de modder die we naar elkaar gooien, omdat we van elkaar verschillen. Over groepen die recht tegenover elkaar zijn komen te staan: mannen en vrouwen, zwart en wit, links en rechts, klimaatactivisten en klimaatontkenners en over meisjes want die horen niet boos te zijn. Als voorbereiding op de voorstelling maken leerlingen hun eigen BOOS! poster: Op het digibord bekijken ze vervolgens waar hun klasgenoten zich kwaad over maken. Ze bespreken of er teksten bijzitten die een grens overschrijden en welke acties leerlingen ondernomen hebben op de dingen waar ze kwaad over zijn. Tot welke hoogte reikt de woede thermometer van de samenleving volgens de leerlingen? En wat zouden we kunnen doen om het kwik te laten dalen? workshop Tijdens de workshop onderzoeken we de lichaamstaal van de woede. We transformeren van passieve agressieveling, naar een schreeuwende borderliner, tot een hysterische huiler tegen de achtergrond van een alledaagse situatie. Hoe reken je bijvoorbeeld passief agressief je boodschappen af? Waar word jij boos van en hoe uit je dit? woede installatie Met de voorstelling reisde een woede installatie mee. Het publiek kon hierop testen hoe kwaad zij waren. De installatie gaf de woedetemperatuur van het publiek van die avond weer. Je kon jezelf kalmeren met een boksbal of een meditatiesessie. En op een wc muur schrijven wat je nu feitelijk dwarszit. De installatie past binnen ons nieuwe beleid, om verdiepend materiaal beschikbaar te maken voor al ons publiek, ook van de vrije voorstellingen.


14

Regie Paul Knieriem Muzikale leiding Romain Bischoff Libretto Daniël van Klaveren Compositie Wolfgang Amadeus Mozart & Genevieve Murphy

In coproductie met Silbersee Première 14 oktober 2019 Internationaal Theater Amsterdam De Toverfluit is een van de beroemdste opera’s ter wereld. De Toneelmakerij en Silbersee maakten samen met een diverse cast een volstrekt eigentijdse versie waarin opera, theater, hiphop en dans samenvloeien tot magisch muziektheater voor de hele familie. Pamina, een heel gewoon meisje en bewoner van planeet aarde, hoort haar ouders ruziën als ze ’s avonds in bed ligt. Ze verstaat alles, ook al denken haar ouders van niet. Toch valt ze in slaap en in haar dromen van sterrenstof ontmoet ze Tamino, een jonge verdwaalde astronaut uit de toekomst. Ondanks de lichtjaren afstand herkennen ze veel in elkaar. Maar in haar droom heersen ook duistere machten. Zon en Nacht voeren een intergalactische strijd over licht en donker. Wie zijn deze Zon en Nacht en wat hebben zij met Pamina te maken? Is ze opgewassen tegen deze kosmische krachten die hun eigen belang steeds vooropstellen. Zon en Nacht stellen eisen waaraan Pamina en Tamino niet willen voldoen. Pamina en Tamino leggen de ruziënde werelden van Nacht en Zon naast zich neer en gaan samen op zoek naar een nieuwe wereld. Een mythisch sprookje over kinderen met een missie.


15

reacties

Trouw **** - Anita Twaalfhoven: Het resultaat is een totaal vernieuwend mengsel van klassiek, modern, hiphop en elektronische muziek, waarin ook de bekende aria’s doorklinken.

Het Parool - Joukje Akveld: Duw uw kind en uzelf die drempel over. Ga kijken.

Theaterkrant, Max Arian - Een spectaculaire versie van De Toverfluit voor jongeren, die aangenaam onorthodox is en alle onheilige huisjes van deze opera genadeloos attaqueert.

Scènes **** - Henri Drost: Mozart, hiphop, beatboxen, breakdance en een even onverwacht als overweldigend koor gaan hand in hand in De Toverfluit van regisseur Paul Knieriem, Silbersee en De Toneelmakerij. Het resulteert in een voorstelling die ruim vijf kwartier van de eerste tot de laatste minuut boeit.

Wouter Muller, Clusius College, Schagen: Vandaag een mooie voorstelling gezien. Eindelijk eens een professionele voorstelling die kinderen op een afwisselende manier ook eens kennis laat maken met opera. Het rapgedeelte was er niet bijgesleept maar paste volledig in het geheel. De leerlingen waren heel aandachtig ; zeker ook door het educatieve materiaal.

educatie De educatie werd ontwikkeld rondom zowel de vorm - opera in een nieuw jasje - als de inhoud - hoe kan je je losmaken van andermans wensen en gevoelens en je eigen weg zoeken. We zetten in op verschillende doelgroepen en ontwikkelden hiervoor specifieke activiteiten. Naast de landelijke tournee speelde De Toverfluit een lange reeks in de kerstvakantie in Amsterdam. Om ook in vakantietijd ons brede schoolpubliek te bereiken genereerden we via binnenschoolse activiteiten, buitenschools theaterbezoek. lesmateriaal Leerlingen ontwierpen een poster met hun eigen universum; met hun dromen en wensen, om boven hun bed te hangen en bij weg te dromen als ze het even gehad hebben met alles en iedereen op planeet aarde. Zo dachten ze na over de leuke en minder leuke dingen van planeet aarde. Met als eindvraag: wat neem je mee en wat laat je achter als je in een raket zou stappen om je eigen weg te zoeken? workshop PO De theaterworkshop spitste zich toe op de vraag: welke keuzes mag je al zelf maken, wat wordt er voor je besloten en wat als je juist die dingen zelf zou mogen kiezen? We begonnen makkelijk... pizza of patat? Gaandeweg werden de vragen steeds ingewikkelder. Door middel van het naspelen van allerlei dilemma’s onderzochten we hoe lastig het is om je eigen keuzes te maken. Er volgden ontroerende gesprekken met kinderen die hun vader vaker wilden zien, kinderen die heel graag een huisdier wilden of zelf een hobby zouden willen kiezen. ouder kind workshop Ouders en kinderen kregen een inleiding in opera en probeerden het karakteristieke zingzeggen uit. Ze filosofeerden over wat ze liever hebben, Zon of Nacht. Vervolgens repeteerden ze om vanuit het publiek mee te zingen met de klassieke aria ‘De zon schijnt voor eeuwig’ en de rap ‘Een meisje om te zoenen’. muzieklessen voor het PO in Amsterdam ‘Als Mozart nu geleefd zou hebben, welke muzikale stijlen zou hij dan in zijn opera’s hebben gebruikt?’ Op basis van dit uitganspunt werkten we samen met Aslan en de Muziekschool Amsterdam, die muzieklessen over De Toverfluit verzorgden. Via deze enthousiaste muziekdocenten bereikten wij meer dan 1420 basisschool leerlingen. Die kregen een Toverfluitkaart mee naar huis met een link naar begeleidende geluidsfragmenten waarmee zij aan hun ouders/verzorgers hun rap, beatbox of aria op Mozart konden laten horen. Op de

https://scenes.nu/recensies/heerlijke-mozart-bewerking-van-silbersee-en-de-toneelmakerij-0


16

kaart stond een kortingscode zodat leerlingen gestimuleerd werden de voorstelling te bezoeken. Tijdens de voorstelling konden ze mee beatboxen. De samenwerking met Aslan en De Muziekschool Amsterdam was zo inspirerend dat is besloten deze de komende jaren voort te zetten. participatie: spelen in het toneelbeeld We nodigden vier jeugdtheaterscholen uit om hun eigen versie van De Toverfluit te ontwikkelen en te spelen in het toneelbeeld, op het podium in ITA: de Amsterdamse Jeugdtheaterschool, Jeugdtheaterschool Zuidoost, De DAT! School en Jeugdtheaterschool TIJ. De Toneelmakerij stelde script, muziek, lesmateriaal en decor beschikbaar. ITA faciliteerde de repetitieruimtes, technici en gereduceerd tarief voor voorstellingsbezoek. Acteur/danser/beatboxer Carl Refos (Papageno) leerde ze de rap ‘Een meisje om te zoenen’ uit De Toverfluit. Deze samenwerking met ITA en de jeugdtheaterscholen was succesvol en zal worden voortgezet.

Drie producties gingen in reprise.

Eet je bord leeg reisde naar China en speelde voor jonge kinderen en hun ouders of begeleiders in Beijing en Shanghai.

Woestijnjasmijntjes een coproductie met George & Eran Producties werd omgebouwd tot een Oerolvoorstelling en speelde op locatie, buiten in het bos en in een meertje. Alle voorstellingen waren snel uitverkocht.

Ook Jazz Duzz herleefde. Nu in de openlucht in het Vondelpark tijdens de zomerprogrammering. En in september in Moskou tijdens het Gravoche festival.

Twee theaterproducties werden gemaakt met jonge spelers die een professionele ambitie hebben waarbij participatie en talentontwikkeling hand in hand gaan.

In TM Amsterdam worden de geheimen die Amsterdamse gebouwen en plekken bewaren, verteld. Samen met jongeren en mensen die met deze plekken te maken hebben, doen we onderzoek en creëren we levend erfgoed.

In Het Klasje van Riki, was een oudere leeftijdgroep aan het werk: aankomende professionele acteurs.

een productie Tekst Jente Jong Regie Carmen Lamptey Première 8 mei 2019 Amsterdam Zuidoost Iedereen heeft haast. We laten ons leiden door deadlines, door wat de ander van ons verwacht en nog belangrijker, wat we van onszelf verwachten. Zijn we nog wel in staat om van het moment te genieten? Onder aanvoering van Carmen Lamptey en Jente Jong, allebei geboren en getogen in de Bijlmer, gingen negen lokale jonge spelers de straat op. Ze gingen in gesprek met mannen die pas weten wat ontspannen is, die bijna dagelijks hun vrienden ontmoeten op de vele bankjes in Zuidoost, daar waar het heerlijk uitrusten is. RELAX! speelde, waar het leven in Zuidoost zich afspeelt, namelijk buiten en is gebaseerd op de interviews met deze ‘hangmannen’. reacties

Theaterkrant - Henri Drost: Mooi is bovenal hoe RELAX! een andere kant van metropool Amsterdam laat zien. De drukte op Station Ganzenhoef is van een geheel andere orde dan in andere delen van de stad gedomineerd door massatoerisme en gentrificatie. Tegelijkertijd graaft de voorstelling dieper. Juist door niet zozeer de grote


17

problemen van de stad centraal te stellen, maar de individuele die voor jong en oud herkenbaar zijn.

Trouw - Anita Twaalfhoven: In de nieuwe TM Amsterdam gaat het om een groep spelers van twaalf tot achttien jaar uit Zuidoost en omstreken. De jongeren weten wel dat er buiten op de bankjes in hun buurt ouderen zitten te relaxen, maar ze aanspreken deden ze niet zomaar. Nu stapten ze in groepjes op ze af om interviews te doen.

Een van de bankjes in het parkje waar de voorstelling zich afspeelde, werd voorzien van quotes uit RELAX! Voorbijgangers worden uitgenodigd op het bankje te hangen en te genieten van het ‘nu’.

Tekst David Grossman Vertaling Judith Hertzberg Regie Paul Knieriem Spel acteurs in opleiding aan de AHK, HKU, Toneelschool Maastricht en ArtEZ Première 12 december 2019, Toneelmakerij

De spelers vertellen het verhaal van acht kleuters en hun juf Riki. We volgen ze twee dagen lang in de klas, hun speelterrein. Spel en realiteit lopen constant door elkaar. Er worden regels gemaakt, rangen uitgedeeld en verspeeld, vriendschappen gemaakt en verbroken.

Het klasje van Riki behandelt thema’s als gendergelijkheid, relationele spanningen, sociale verschillen en financiële problematiek vanuit de blik van vierjarigen.

De ingezette koers richting grote zaal gecombineerd met een doelgerichte communicatie- en marketingstrategie heeft de publiekscijfers aanzienlijk doen stijgen. In totaal zagen 37.806 bezoekers een van de 238 voorstellingen, waarvan 24.658 bezoekers een vrije voorstelling. Er wordt intensief samengewerkt met de programmerende theaters en in het bijzonder met onze huistheaters Theater De Krakeling, Theater Bellevue en ITA waar we in serie spelen. Dit gold voor het eerst ook voor het Bijlmer Parktheater waar we Pavements of Gold speelden. We proberen steeds meer grip op de bezoekers te krijgen door data gedreven marketing toe te passen. Binnen de grenzen van de AVG, delen steeds meer theaters hun gegevens en kennis van het Toneelmakerijpubliek. online Sociale media, website en nieuwsbrief zijn een belangrijk instrument om meer zicht te krijgen op ons publiek. We slaan al dan niet betaald de handen ineen met bloggers en influencers op verschillende platforms. We merken dat er aanhoudend meer verkeer naar onze website afkomstig is vanuit deze kanalen, we kunnen derhalve zeggen dat zichtbaarheid via influencers belangrijk is en dat we hier steeds meer inzicht in krijgen. We werken samen met een ervaren bureau dat gespecialiseerd is in het ontwikkelen van digitale strategieën voor culturele organisaties. Zij zorgen ervoor dat we zichtbaar en goed vindbaar zijn op Google en dat daar relevante advertenties actief zijn. Tevens dragen zij zorg


18

over onze Google Grants, een toekenning van advertentiebudget door Google waarbij aan veel eisen moet worden voldaan. offline We onderhouden een goede relatie met de media en gebruiken interviews en reportages om verdieping te geven aan onze communicatie. De samenwerking met de diverse kunstredacties verloopt goed. Een groeiend aantal media mist geen enkele Toneelmakerijpremière meer. collectieve marketing Onder de naam Podiumkids hebben 25 jeugdtheatergezelschappen, gesteund door de branchevereniging NAPK, zich verenigd om jeugdpodiumkunsten onder de aandacht te brengen van een breed en nieuw publiek. Met de kracht van collectieve marketing en generieke promotie bieden we het hoofd aan concurrerende vormen van vrijetijdbesteding en commerciële podiumkunsten. Zo creëren we zichtbaarheid via de website www.podiumkids.nl, voeren we een landelijke outdoor campagne en trekken we met de Uitmarkt samen op. Ook geven we onze doelgroep en in het bijzonder kinderen in de basisschoolleeftijd een stem als aanvulling op critici, de media, juryleden en andere professionele beoordelaars, via de Podiumkids Prijs, opvolger van de Zapp Theaterprijs. grote zaal De marketingcampagne van De Toverfluit was een succes. Het behaalde aantal bezoekers oversteeg de doelstelling. De spreiding van de tournee waarbij we startten in de Schouwburg (ITA) rond de herfstvakantie en hier in de kerstvakantie in een lange serie terugkwamen, was effectief. Voor het eerst werkten we samen met PR-bureau, The Publicity Company. Het bureau heeft bovengemiddeld veel plaatsingen in de media voor elkaar gekregen. De campagne was complex, met een veelheid aan partners en extra’s, zoals de samenwerkingen met koren en muziekscholen. Het uiteindelijk beeld van De Toverfluit, van onze fotograaf Jan Hoek, bleek een goede zet. Zowel theaters als media waren hier blij mee, en gebruikten het veelvuldig om een groot publiek aan te spreken in een feestelijke tijd. Alle Kinderen naar Theater Wij rekenen het tot onze verantwoordelijkheid een zo breed mogelijk publiek te bereiken, mede vanuit de gedachte dat elk kind recht heeft op theater. In de schoolvoorstellingen bereiken we een dwarsdoorsnede van de bevolking. Maar naar de vrije voorstellingen komen vooral ouders en hun kinderen die gewend zijn naar theater te gaan. Om bij deze vrije voorstellingen ook die kinderen te bereiken voor wie geld of vervoer een te hoge drempel zijn, hebben wij Alle Kinderen naar Theater opgezet. Wij werven fondsen bij particulieren en bedrijven en dankzij deze bijdragen hebben we in 2019 meer dan 600 kinderen een theaterbeleving cadeau kunnen doen. Onze club Toneelmakkers die we gestaag uitbreiden, draagt hier ook aan bij. Per seizoen selecteren we twee voorstellingen die meedraaien in dit project. Dit jaar konden we in mei 100 kinderen bij de voorstelling Pavements of Gold verwelkomen in het Bijlmer Parktheater en in Theater De Krakeling. In de Stadsschouwburg Amsterdam (ITA) bezochten meer dan 500 kinderen De Toverfluit. We werken hierbij nauw samen met maatschappelijke partners zoals de IMC Weekendschool, het

http://www.podiumkids.nl/


19

Jongerencultuurfonds, Spirit Pleegzorg, Stichting de Vrolijkheid, SIPI Taalschool, de Voorleesexpress, de Voedselbank en Vluchtelingenwerk. Deze organisaties helpen ons met de werving en het organiseren van praktische zaken zoals begeleiding en vervoer.

De fondsenwerving richtte zich op talentontwikkeling, op de tournee naar Rusland en vooral op het realiseren van de kostbare grote zaal productie De Toverfluit. Vier fondsen droegen hieraan bij. Nieuw was de samenwerking met Stichting Melanie, die een belangrijke bijdrage deed. Net als Dioraphte, Fonds 21 en het Prins Bernhard Cultuurfonds. Het LvE-fonds stelde een mooi bedrag ter beschikking om meer dan 500 kinderen te kunnen uitnodigen bij De Toverfluit. Omdat coproducent Silbersee niet in de basisinfrastructuur zit, konden we een beroep doen op fondsen die voor de Toneelmakerij anders buiten bereik liggen. Noemenswaardig is dat een van de grote fondsen tot onze verbazing een aanvraag voor De Toverfluit afwees met als motivatie dat publieksverbreding en publieksontwikkeling een taak van het theater is en niet van het gezelschap. De Toneelmakerij is bij uitstek aanjager van een verbreding van haar publiek, onder andere met het programma Alle Kinderen naar Theater. Daarin zijn we voortdurend op zoek naar manieren en middelen om een inclusiever en representatievere zaalbezetting bij onze voorstellingen te realiseren. De theaters die hierdoor meer publiek en inkomsten genereren, maken hier overigens dankbaar gebruik van. Deze afwijzing kwam daarom extra koud op ons dak.

Ons theateraanbod laat een grote diversiteit zien. De voorstellingen waren te zien in de grote zalen en de kleine-middenzalen in Amsterdam, op tournee in het land en internationaal. Maar ook in het klaslokaal op school, dicht op de huid van het publiek en op locatie in het zand op Terschelling. De verkoop van de theatervoorstellingen buiten Amsterdam hebben we in handen gegeven van impresariaat STIP dat gespecialiseerd is in de afzet van voorstellingen voor jeugd en jongeren. De voorstellingen in onze huistheaters in Amsterdam en in de scholen doen we in eigen beheer. Voor internationale voorstellingen werken we samen met Wilma Kuite van Alles voor de Kunst. Haar contacten met Chinese theaters resulteerden in een tournee naar Beijing en Shanghai. Het stevig aantal voorstellingen dat wij met een hoge zaalbezetting speelden van De Toverfluit bevestigt nogmaals de vraag naar kwalitatieve grootschalige familievoorstellingen. De serie van tien voorstellingen gedurende de kerstvakantie in ITA was een novum en een succes. In vereende krachten is gewerkt aan de publiekwerving. Voor ITA en de Toneelmakerij een bemoedigend begin van een nieuwe traditie en een stevig fundament om op voort te bouwen. In 2019 speelden we 238 voorstellingen, waarvan 142 vrije voorstellingen en 96 schoolvoorstellingen. 94 voorstellingen speelden in Amsterdam, 119 in de rest van Nederland en 25 internationaal.

De ingeslagen ‘duurzame weg’ die de Toneelmakerij al eerder insloeg wordt gecontinueerd. Er wordt zuinig omgegaan met energie en water. De meterstanden laten een verminderd gebruik zien. Afval wordt gescheiden. Er wordt gereisd per OV, tenzij de praktijk dit niet toelaat. Ons transportverkeer per vrachtauto, op tournee, blijft echter een voetafdruk geven. Een elektrische vrachtauto ligt nog niet in verschiet. Het groot onderhoud van ons monumentale pand wordt verzorgd door Woningbouwvereniging Eigen Haard. Het klein onderhoud voeren wij zelf uit, waarbij het uitgangspunt is de kwaliteit hoog te houden. Waar mogelijk verhuren we onze ruimtes voor activiteiten die enigszins in lijn liggen met de onze.


20

In verband met de ingeslagen weg een keer per jaar een productie voor de grote zaal te maken, is besloten hiervoor een deel van het eigen vermogen in te zetten. De huidige subsidiering geeft hier immers onvoldoende ruimte voor. Het resultaat over 2019 is - € 87.323. Dit is aanzienlijk minder dan het begrote tekort van -€ 134.356. Het zijn vooral de gunstige financiële uitkomsten van diezelfde grote zaal productie die dit resultaat positief beïnvloed hebben, door hogere publieksinkomsten en de bijdragen van fondsen. Zoals ook aangegeven in onze aanvragen 2021-2024 bij het Rijk en de gemeente Amsterdam, is het aanspreken van reserves voor het regulier produceren van grote zaal familievoorstellingen een tijdelijke zaak. De Toneelmakerij hecht eraan een gezond weerstandsvermogen aan te houden om de continuïteit te waarborgen en risico’s te kunnen nemen en te kunnen opvangen. Ondernemerschap gecombineerd met risicobeheersing is een regulier onderdeel van de bestuursagenda. In 2019 bedragen de Beheerslasten 20% en de Activiteitenlasten 80%. De Personele lasten 67 % en de Materiele lasten 33%. De gemiddelde inkomsten komen op 42% rekenmethode OCW en op 29% rekenmethode Amsterdam. De financieringsmix laat het volgende plaatje zien:

18,1% voorstellingen en workshops

5,1% bijdragen coproducenten en overige directe inkomsten

0,2% baromzet, uitleenpersoneel, verhuur repetitieruimte.

5,8 % bijdragen van fondsen en particulieren

0,5% incidentele publieke subsidies

39,5% subsidie Amsterdam

30,5% subsidie Rijk corona Bij het schrijven van dit verslag in maart 2020 is de “coronacrisis” uitgebroken. Het rondwarende virus legt ook het culturele leven lam. De voorstellingen van vijf producties gaan niet door. Waaronder de nieuwe locatieproductie Hamlet in een Shakespeare bewerking van Abdelkader Benali. Op 12 maart 2020, de dag dat de beperkte lockdown van kracht werd, zou de eerste voorstelling in Broedplaats Lely gespeeld worden voor meer dan 200 jongeren. De tournee van Mijn moeder is een Diva en van Outlaw is afgebroken. Het participatieproject Down Underground een samenwerking met Theater LeBelle en Outsider Wear, met acht acteurs met en zonder beperking is tot nader order stopgezet. Net als Age of Rage in Graz (Oostenrijk) en het project You Perfom in Hamburg (Duitsland). Dit zijn alleen al 80 voorstellingen in het voorjaar die geen doorgang vinden. De financiële gevolgen zijn op alle fronten voor alle betrokkenen aanzienlijk. De sector slaakt een noodkreet.

We namen afscheid van de ‘platte organisatiestructuur’ en gingen weer werken met afdelingshoofden. Voor hen betekent dit een heldere budget- en personeel verantwoordelijkheid en nauwe betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor het algehele reilen en zeilen. Hiermee wordt tevens recht gedaan aan de professionaliteit en ontwikkeling van de betreffende medewerkers. Een op maat gemaakte training Leidinggeven staat in het verschiet. Wat de arbeidsvoorwaarden betreft, wordt de Cao Toneel en Dans gehanteerd. In principe komt iedereen in loondienst. Van zelfstandigen (zzp-er) die liever willen factureren wordt verwacht dat zij hun eigen bedrijf en administratie voeren en als zodanig ingeschreven staan bij de KvK en een btw nummer hebben.


21

In verband met de nieuwe Wet Arbeidsmarkt in Balans WAB, worden met ingang van 2020 transitievergoedingen, die verplicht zijn bij het beëindigen van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, voor het eerst standaard in de jaarbegroting opgenomen. De samenstelling van het vaste personeel op kantoor is qua leeftijd divers, van jong tot oud. Het overgrote aandeel vrouwen blijft vooralsnog een gegeven. Het artistieke personeel is net zo divers als de producties. In 2019 had een substantieel deel van de medewerkers een biculturele achtergrond. medewerkers Roel Adam, jarenlang huisschrijver, acteur en artistiek geweten van Liesbeth Coltof, bereikte in het voorjaar de pensioengerechtigde leeftijd. Wij, en de vele mensen voor wie hij schreef en met wie hij speelde, namen feestelijk afscheid van hem. Gedurende zijn loopbaan bij de Toneelmakerij en daarvoor Huis aan de Amstel, schreef hij een indrukwekkend oeuvre toneelteksten voor jeugd. Met dit afscheid kwam tevens een einde aan vaste dienstverbanden met acteurs. Op de afdeling C&M en Fondsenwerving begon de nieuwe marketing medewerker Sophie de Haas die wij kenden van een eerdere stage. Haar hoofd van de afdeling, Sunniva Matla, ging met bevallingsverlof en werd vervangen door Marleen Koens, die hiervoor werkte als marketingmedewerker bij Toneelgroep Amsterdam. Haar kennis en ervaring van deze organisatie, het publiek van de Schouwburg én het spelen in series kwam zeer van pas bij het uitbouwen van de campagne rondom De Toverfluit. Voor de fondsenwerving kwam oude bekende Celine Bosman ons tijdelijk versterken. De kosten van de zwangerschapsvervanging worden onvoldoende gedekt door de compensatie van het UWV (WAZO). Marleen Smit ging het Makkers/Vriendenprogramma verder uitbouwen en verbinden met het Alle Kinderen naar Theater project. Alle drie de laatst genoemden zijn zzp-ers, hetgeen relatief zwaar op de exploitatie drukt. Op de afdeling Productie liet Maartje Nieuwint weten per eind van het jaar te willen vertrekken. Zij werd vervangen door Sanne Liebregts. Op de afdeling Educatie nam Eva Knibbe afscheid. Zij blijft aan de Toneelmakerij verbonden als freelance dramadocent en regisseur van participatieproducties. Wij verwelkomden Lot Houtepen die op deze vacature solliciteerde.

directie

Paul Knieriem nam per 1 januari 2019 formeel het stokje van Liesbeth Coltof over als artistiek directeur. Zijn eerste jaar in deze functie, was meteen een intensieve. Naast het leiderschap en de regies, waaronder zijn eerste grote zaal productie De Toverfluit, werd hij in beslag genomen door het ontwikkelen van plannen en samenwerkingen voor de periode 2021-2024. Begin 2020 werden deze voorgelegd aan de beide subsidiërende overheden. Samen met zakelijk directeur Erica van Eeghen voert hij de directie. Met een ruim mandaat van het bestuur zorgen zij voor de algemene dagelijkse leiding, het functioneren en de resultaten van de organisatie. Vermeld zij dat Liesbeth Coltof en Erica van Eeghen tijdens de lintjesregen in mei in het Concertgebouw verrast werden door Burgemeester Halsema. Liesbeth werd gedecoreerd en benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en Erica tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. Een kroon op de jarenlange samenwerking die evengoed afstraalt op de Toneelmakerij en het Nederlandse jeugdtheater.


22

bestuur Begin van het jaar werd Sandra Newalsing benoemd tot bestuurder. Haar ervaring ligt vooral

binnen het onderwijs, wat een welkome aanvulling is.

Het bestuur besloot een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten in de hoop en verwachting deze nooit te hoeven aanspreken. Zes keer kwam het bijeen, wat vaker dan gebruikelijk. Vooral de ontwikkeling en plannen 2021-2024 stonden op de agenda en werden uitvoerig behandeld. Het bestuur heeft een open relatie met de directie. Het stelt het beloningsbeleid van de directie vast dat onder de WNT norm ligt. De directie legt jaarlijks het beleid en de activiteiten ter goedkeuring aan het bestuur voor met een bijbehorende begroting. Gedurende het jaar houdt het bestuur toezicht op de uitvoering ervan. De directie houdt het bestuur op de hoogte van alle artistieke en zakelijke ontwikkelingen, binnen en buiten het gezelschap. Het bestuur toetst de organisatie op het behalen van de doelstellingen en de continuïteit van de stichting. Zorgvuldig risicobeheer gaat hierbij hand in hand met stimulerend ondernemerschap. Na de jaarlijkse accountantscontrole stelt het bestuur de jaarrekening vast. Dit wordt voorafgegaan door een gesprek tussen de penningmeester, de directie en de accountant die de goedkeurende verklaring afgeeft. Functioneringsgesprekken met de directie staan voor het voorjaar 2020 gepland. Het bestuurs- en directiemodel wordt regelmatig geëvalueerd. Hoewel een raad van toezichtmodel ook mogelijk is, bevalt het huidige model goed en ziet het bestuur geen reden tot wijziging. Bij het aanstellen van een nieuw bestuurslid en tussentijdse momenten wordt onderzocht of er sprake is van ongewenste of tegenstrijdige belangen. Tot op heden is dat niet aan de orde geweest. Het huidige bestuur bestaat uit drie ervaren en ter zake kundige mannen en een vrouw uit verschillende maatschappelijke geledingen en met een cultureel diverse achtergrond. In geval van benoeming van een nieuw bestuurslid, wordt gekeken of de persoon past in het opgestelde profiel, over de nodige deskundigheid beschikt en bijdraagt aan de diversiteit van het bestuur. Het bestuur ontvangt geen vergoeding. De Toneelmakerij heeft de Codes Fair Practice, Cultural Governance en Diversiteit en Inclusiviteit geïmplementeerd. De Toneelmakerij is lid van de ETC, Assitej, Kunsten92, NAPK en VPT. In 2019 werd het Bestuur gevormd door: Aantreden Termijn Carel Kuyl, voorzitter media 22-03-2016 1 22-03-2020 Edo Vellenga, penningmeester financiën 11-01-2013 2 11-01-2021 Sandra Newalsing onderwijs en cultuur 21-01-2019 1 31-01-2023 Pierre Ballings podiumkunsten 09-01-2014 2 08-01-2022 Tot slot dankt de Toneelmakerij haar publieke en private financiers voor hun bijdragen en ondersteuning. En het publiek dat in grote getale onze voorstellingen bijwoonde. De accountantscontrole werd uitgevoerd door Kamphuis & Berghuizen. Amsterdam, maart 2020

Carel Kuyl, Edo Vellenga, voorzitter penningmeester


23


Aantal Aantal Aantal

Producties

Nieuwe Productie 6 6 4

Reprise Productie 2 3 5

Nieuwe Co-productie 1 3 4

Reprise Co-productie 1 1 1

Totaal aantal producties 10 13 14

Voorstellingen Aantal Bezoekers Aantal Bezoekers Aantal Bezoekers

Openbare voorstellingen

In de standplaats Amsterdam 72 9474 70 8866 58 5809

In de rest van Nederland 59 11680 67 9243 36 3672

In het buitenland 11 3592 4 309 14 819

Totaal 142 24746 141 18418 108 10300

Schoolvoorstellingen Aantal Bezoekers Aantal Bezoekers Aantal Bezoekers




Totaal 96 13060 158 16654 246 12151

waarvan PO 37 7822 79 12893* 96 6570

waarvan VO 59 5238 79 3761 150 5581

Overige voorstellingen 5 372

Totaal voorstellingen 238 37806 304 35444 354 22451

Educatieve activiteiten Aantal Deelnemers Aantal Deelnemers Aantal Deelnemers




Totaal 869 24070 864 25866 969 24530

2018 20172019

24


Producties 2019 Zaalgrootte Voorstellingen Bezoekers

Snowflake Nieuwe productie kleine/midden zaal 38 5400

Sweet Sixteen Nieuwe productie kleine zaal/klas 44 1469

Pavments of Gold Nieuwe productie kleine/midden zaal 23 2000

Age of Rage Nieuwe productie midden zaal 27 3948

De Toverfluit Nieuwe co-productie grote zaal 36 12729

Eet je bord leeg Reprise productie kleine/midden zaal 7 2328

Jazz Duzz Reprise productie kleine/midden zaal 31 5259

Woestijnjasmijntjes Reprise co-productie midden zaal/ locatie 18 4278

TM Amsterdam Relax Nieuwe productie kleine zaal/locatie 9 186

Het klasje van Riki Nieuwe productie kleine zaal 5 209

238 37806

25


27


1. Balans per 31 december 2019 (Na allocatie van het resultaat)

Debet 31 december 2019 31 december 2018

euro euro

Vlottende activa

Voorraden 5.2

Overige voorraden 614 554

totaal voorraden 614 554

Vorderingen 5.3

Debiteuren 5.3.1 91.981 156.851

Omzetbelasting 5.3.2 140.946 98.525

Overige vorderingen 5.3.3 1.271 6.165

Overlopende activa 5.3.4 70.000 86.500

totaal vorderingen 304.198 348.041

Liquide middelen 5.4 698.878 720.343

totaal vlottende activa 1.003.690 1.068.938

TOTAAL ACTIVA 1.003.690 1.068.938

28


1. Balans per 31 december 2019 (Na allocatie van het resultaat)

Credit 31 december 2019 31 december 2018

euro euro

Eigen vermogen 5.5

Stichtingskapitaal 23 23

Algemene reserve 416.215 479.088

Reserve uitzonderlijke producties 175.550 200.000 totaal eigen vermogen 591.788 679.111

Kortlopende schulden 5.6

Crediteuren 80.043 144.155

Belastingen Loonheffing 30.030 43.448

Pensioenfonds en SFPK 27.394 24.861

Co-producenten 124.240 14.098

Transitievergoedingen - 30.979 Overlopende passiva 5.6.1 150.195 132.286

totaal kortlopende schulden 411.902 389.827

TOTAAL PASSIVA 1.003.690 1.068.938

29


2. Categoriale exploitatierekening over 20192019 2019 2018

REALISATIE BEGROTING REALISATIE

BATEN € € €

Eigen inkomsten

Directe inkomsten

Publieksinkomsten binnenland , 375.840 373.900 413.654

Waarvan recette 14.624

Waarvan uitkoop 215.236

Waarvan partage 117.061

Waarvan overige publieksinkomsten 28.919

Publieksinkomsten buitenland 57.802 22.380 5.466

Publieksinkomsten totaal 433.642 396.280 419.120

Overige directe inkomsten 122.176 158.000 210.694

Waarvan sponsorinkomsten - - - -

Waarvan vergoedingen van coproducenten 112.740

Waarvan overige directe inkomsten 9.436

Directe inkomsten totaal 555.818 554.280 629.814

Indirecte inkomsten 4.020 12.500 17.163

Bijdragen uit private middelen 138.075 151.000 243.857

Waarvan private middelen van particulieren 3.021

Waarvan private middelen van bedrijven -

Waarvan private middelen van private fondsen 135.054

Waarvan private middelen van goede doelenloterijen -

Eigen inkomsten totaal 697.913 717.780 890.834

Baten in natura - - -

Subsidies

Structurele subsidie OCW 740.695 721.222 721.222

Structurele subsidie gemeente Amsterdam 946.322 907.830 920.547

Structurele subsidies totaal 1.687.017 1.629.052 1.641.769

Incidentele publieke subsidies 12.000 20.500 38.988

Subsidies totaal 1.699.017 1.649.552 1.680.757

SOM DER BATEN 2.396.930 2.367.332 2.571.591

2019 2019 2018

LASTEN fte (aantal) REALISATIE BEGROTING REALISATIE

Beheerslasten: Personeel 223.749 239.198 254.681

Waarvan vast contract 2,4 (3) 205.155

Waarvan tijdelijk contract -

Waarvan inhuur (1) 18.594

Beheerslasten: Materieel 279.600 272.442 274.648

Beheerlasten totaal 503.349 511.640 529.329

Activiteitenlasten: Personeel 1.442.202 1.494.243 1.507.332

Waarvan vast contract 11,4 (14) 667.803

Waarvan tijdelijk contract 4,5 (26) 265.849

Waarvan inhuur (60) 508.549

Activiteitenlasten: Materieel 538.703 496.805 606.940

Activiteitenlasten totaal 1.980.905 1.991.048 2.114.272

SOM DER LASTEN 2.484.253 2.502.688 2.643.601

SALDO UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING -87.323 -135.356 -72.011

Rentebaten - 1.000 -

EXPLOITATIESALDO -87.323 -134.356 -72.011

Resultaatverdeling

Onttrekking aan Reserve uitzonderlijke producties -24.450 -

Onttrekking aan Bestemmingsfonds OCW - -6.453

Onttrekking aan Algemene reserve -62.873 -65.558

-87.323 -72.011

30


39

Stic

htin

g d

e T

on

ee

lma

ke

rij – Am

ste

rda

m – J

aa

rve

rsla

g 2

01

9

44


46

foto’s > Sanne Peper en Bart Grietensfoto voorkant > Jan Hoekontwerp > Es & Zn - Esther de Boer

www.toneelmakerij.nl

jaarverslag 2019 jaarverslag 2019

g 2019 - de ToneelmakerijDe muziekdocenten van Aslan en de Muziekschool gaven ruim 1400 leerlingen...

Documents

Transcript of g 2019 - de ToneelmakerijDe muziekdocenten van Aslan en de Muziekschool gaven ruim 1400 leerlingen...