Frysk-Nederlânsk taalkontakt yn de 15 e en 16 e ieu

Arjen Versloot – Frysk Filologekongres 2012 – Fryske Akademy

Frysk-Nederlânsk taalkontakt yn de 15e en 16e ieu

It Frysk al ieuwen yn de lytse loege…..?


Feroarings yn it Frysk

• 15e en 16e ieu• Oan de hân fan oarkonden en

saakteksten• Allegear werom te finen yn de

sprektaal• Op alle mêden fan de grammatika• Begjin c. 1400


Ande - Ende

-1380 1380-1405 1405-1420

NE ande 7 11

ende 23 53

N ande 13 14 0

ende 0 41 46

rest ande 26 0 0

ende 1 0 9


Ande – Ende: % and(e)


‘1000’ (1)


‘1000’ (3)


Nederlânsk morfeem: bital(e) > bitaling


Sella – Forkâpia: leksikon


Forkâpia: morfology


Ferlytsing (1)

• Argaysk systeem: transparante ferlytsing• hoants, ljurk, maits = ‘de’

• Klassike hânskriften (H, U): reklîn, fingerlîn• Rest > 1400, 50% Oarkonden, SnR, ensfh.


Ferlytsing (2)

Hauptlemma Bedeutung suffix modern

krîchsker Krieger, Streiter? Zanker? (als Beiname) SKER JEreklîn Oberkleid LEN JEjungelîn Jüngling LEN JEnifke Nichte KE KEwîfke Weib, Ehefrau KE KEêmka Neffe KA KEfamke Mädchen KE KE

ômke

ein Verwandter (Oheim?) oder eine Verwandte (Nichte? Tochter der Schwester?) KE KE

koppekîn eine Münze EKEN KEknêpke Taille? KE KEfingerlîn Fingerring LEN KEbrôthertie Klosterbruder TJE KEfersken Vers (ein gereimter Zweizeiler) KEN KEgrenskin eine Münze KEN KEhûsken 'Abgabe pro Haus'? KEN KEskeisken eine Münze KEN KEglesker Glaser KER KEwêstien Waise, Waisenkind TJEN KElaiker Schieferdecker? KER KEallerweikes allerwegen, allenthalben KES KEmoitie Mutterschwester, Tante TJE KEbedege Perlchen (eines Rosenkranzes)? EGE TSJEmeiden Mädchen EN TSJEkintien_1 Kindchen, kleines Kind IEN TSJEkintien_2 ein Hohlmaß (von Butter) IEN TSJEmeldke Kopf KE TSJEsprîdeke Zwerchfell KE TSJEeilantie Inselchen, kleines Insel TJE TSJEjôdtien jüdische Person? TJEN TSJEordtien eine Münze TJEN TSJE-fântien TJEN TSJEstedesfântien Stadtwimpel, Stadtfähnchen TJEN TSJEbôrtien kleine Borte IEN TSJEkistien kleine Truhe IEN TSJEsêltien ein Schmuckstück? IEN TSJEbutken eine Münze KEN TSJEniftlîn Großnichte LEN TSJE


Meartalsútgong

• < 1300: M.-a(r) > -an• ± 1480: F.-a > -en


Sind - BinneEdo Jongema (± 1530): dese Deputeerden vorschrioun binne den 5. dey Junij


wêzen - westBrief út 1527: Jtem oeck syn daer woerden weest / om een hilck tuschen schelte lyauckema ende Gerrut voerscreuen jonxste dochter


Tiidwurdfolchoarder (1)

• Alla tha gene ther thet breff scellat sian off hera lesa,..(1380)

• Oarkonden en Ald Skeltenariucht (J): 10% read

• Ald Skeltenariucht (U): “griener”…


Tiidwurdfolchoarder (2) grutte fariaasje, ek yn NL (Coussé, 2008/2012)

83 286

119

145 180 236274 298

292292 326

220195

84

5561

7313 19

46

55

11

45 165

45

28 2530

1521

3620 23

2851

27

31 47

99

2230

45

32

27

5 7 2 1 4 1 1 6 4 1 5 7 15 4 6 2 2 2 3

3

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1250-

1274

1275-

1299

1300-

1324

1325-

1349

1350-

1374

1375-

1399

1400-

1424

1425-

1449

1450-

1474

1475-

1499

1500-

1524

1525-

1549

1550-

1574

1575-

1599

1600-

1624

1625-

1649

1650-

1674

1675-

1699

1700-

1724

1725-

1749

1750-

1774

1775-

1799


Taalkontaktstabyl “accent” [þ] > [t]

syntaxis ?

externe flexie DIM, (pl)

functiewoorden and-ende

afleiding/samenstelling -ing

interne flexiekoft, binne, west

lexicale fonologiedûzend,(hûd : hêde)

ynstabyl inhoudswoorden forkapia


Tank foar jimme omtinken

Arjen P. VerslootFryske Akademy, Ljouwert/Leeuwarden

Amsterdam [email protected]

Frysk-Nederlânsk taalkontakt yn de 15 e en 16 e ieu

Documents

Transcript of Frysk-Nederlânsk taalkontakt yn de 15 e en 16 e ieu