Fototentoonstelling - GoodPlanet Belgium · De parters: deze expo is een initiatief van fotograaf...

Inleiding

Of insecten wel nuttig zijn? Het is een vraag die je vaak hoort. Aan het nut van bijen twijfelt echter niemand nog. In Europa is 84% van de landbouwgewassen afhankelijk van bestuivers. Die bestuiving, nodig voor de productie van fruit en groenten, wordt vooral door bijen gedaan. Zonder bijen dus geen diversiteit op ons bord en al zeker niet in de natuur.

to bee ornot to bee

Bijen voor mens en natuur Des abeilles pour l’humanité et la biodiversitéBees for humanity and biodiversity

Fototentoonstelling

GoodPlanet Belgium vzw - asbl | Edinburgstraat 26 Rue d’Edimbourg | Brussel 1050 Bruxelles | T +32 (0)2 893 08 08 | www.goodplanet.be

to bee ornot to bee


Fototentoonstelling

Het project samengevat

Stel je eens een bij voor. De kans is groot dat je nu een honingbij in gedachten hebt. In België zorgen echter meer dan 400 soorten wilde bijen voor de bestuiving. Wereldwijd zijn er zelfs meer dan 20.000. Een wondere wereld die dag in dag uit leven brengt in onze tuinen. Zwarte bijen, hommels, behangersbijen die hun nest ‘behangen’ met stukjes blad, metselbijen die een nest maken van stenen, koekoeksbijen die hun eitjes in het nest van ander bijen leggen, … Een indrukwekkende diversiteit die een expo verdient, nu het nog kan. Want het gaat niet goed met onze bijen.

De expo ‘To Bee or not to Bee’ brengt de mogelijke oorzaken van de huidige bijensterfte in beeld, zoals het verlies van biodiversiteit, de gevolgen van monocultuur en pesticiden. Toch willen de initiatiefnemers een positief verhaal brengen door te tonen dat oplossingen bestaan en soms verrassend eenvoudig zijn. Prachtige beelden en inspirerende getuigenissen doen de bezoeker inzien dat ook hij of zij de bijen kan helpen.

Dieter Telemans – korte biografie

De meerderheid van de foto’s is van de hand van Belgisch fotograaf Dieter Telemans. Dieter werd geboren en grootgebracht in Burundi, waarna hij naar Brussel trok om fotografie te studeren. Hij is lid van het Londens agentschap Panos Pictures. Zijn werk werd gepubliceerd in internationale kranten zoals Le Monde, Courrier International, The Independent, Frankfurter Allgemeine Zeitung en The New York Times. Op regelmatige basis werkt hij voor Knack, De Tijd en L’Echo. Hij maakte tal van foto’s over de waterproblematiek, met als resultaat een boek Troubled Waters en meerdere tentoonstellingen in Europa en de Verenigde Staten, waaronder Water Awareness 2015 Solutions (WAW2015) in de Belgische senaat.

Als gepassioneerd imker trok hij eropuit om de fascinerende wereld van de bijen te ontdekken. Hij leerde verschillende soorten van zeer dichtbij kennen en nam de tijd om indrukwekkende momentopnames te maken.



to bee ornot to bee


Praktisch

26 panelen staan opgesteld op 13 grote driehoekige structuren (1m30 breed op 2m hoog) geschikt voor gebruik zowel binnen als buiten. Dankzij een betonnen verankering houden ze stand in weer en wind. Binnen kunnen de panelen afzonderlijk tegen een muur geplaats worden.

De foto’s werden voornamelijk genomen door Belgisch fotograaf en imker Dieter Telemans. De expo bevat ook beelden van de specialisten van Aculea (Natuurpunt/Natagora) en van de bekende Franse fotograaf en cineast Yann Arthus-Bertrand.

15 strandstoelen voor één of twee personen trekken de aandacht van wandelaars doorheen het Domein van de Grotten van Han. Op elke stoel zie je een foto van een bij, begeleid door een korte tekst. Families met kinderen krijgen bij de ingang van het Domein een interactieve folder met enkele vraagjes en opdrachten rond de expo. Alles ingevuld? Dan worden de kinderen beloond met een heerlijk honingijsje.

De parters: deze expo is een initiatief van fotograaf Dieter Telemans en GoodPlanet Belgium, in samenwerking met Aculea (Natuurpunt) en het projet SAPOLL (Sauvons nos POLLinisateurs), met de steun van het Waals Gewest.

De data: Deze zomer kan de expo van 2 juni tot 22 september gratis bezocht worden op het Domein van de Grotten van Han. Daarna reist ze verder rond, onder andere in de bezoekerscentra van Natagora en op de campus van de universiteit van Bergen.

De doelgroep: de tentoonstelling richt zich tot een breed publiek met bezoekers van alle leeftijden. Enkel en alleen tijdens de zomer op het Domein van de Grotten van Han zullen meer dan 240.000 bezoekers de expo ontdekken.

GoodPlanet en de bijen

GoodPlanet inspireert jong en oud om een duurzame samenleving te realiseren, door positieve acties te ondernemen en expertise te delen. Via workshops, projecten, leermiddelen, evenementen en tentoonstellingen schuift de organisatie het belang van de verbondenheid tussen mens en natuur naar voor. Maar GoodPlanet onderneemt ook zelf actie om de bijen een duwtje in de rug te geven. In 2016 installeerde de vzw vijf bijenkasten op het Domein van de Grotten van Han. Geen honingbijen, maar een kolonie zwarte bijen, een inheemse soort die vandaag de dag met uitsterven bedreigd is. De honing werd al twee keer geoogst en verdeeld via de medewerkers en partners van GoodPlanet. Op die manier grijpt de organisatie de kans om zowel haar eigen netwerk als een breed publiek doorheen alle seizoenen te sensibiliseren. De eerste honingoogst van dit jaar vindt plaats tijdens de vernissage van de expo, op 2 juni 2017.

to bee ornot to bee


Fototentoonstelling

to bee ornot to bee


Les insectes, utiles ? La question est souvent posée. En Europe, 84 % des cultures dépendent des pollinisateurs. La pollinisation, nécessaire pour la formation des fruits et des légumes, se fait principalement par les abeilles. Sans le rôle capital de celles-ci, notre diversité alimentaire serait fortement réduite. Cette dépendance augmente encore pour les plantes sauvages. La demande mondiale en pollinisateurs est supérieure à l’offre des apiculteurs. Cette pénurie d’abeilles mellifères est souvent absorbée par les abeilles sauvages. Mais pour combien de temps encore ? Car une espèce d’abeille sauvage sur dix est menacée. Selon l’ONU, depuis les années 80, on observe une baisse de 70 % des fleurs sauvages de la planète et selon la Food and Agriculture Organization, chaque décennie, la terre perd entre 1 et 10 % de sa biodiversité. Entre les fleurs et les abeilles, il y a 100 millions d’années d’évolution conjointe. En un siècle à peine, l’homme a modifié profondément son environnement, révolutionné son agriculture et réduit considérablement l’espace réservé à la spontanéité de la nature, jusqu’à modifier les écosystèmes terrestres eux-mêmes. Les abeilles auront-elles le temps de s’adapter ? À travers cette exposition vous ferez la connaissance des abeilles, vous apprendrez à connaître leur importance, les raisons de leur déclin et surtout, comment nous pouvons les aider.

Of insecten wel nuttig zijn? Het is een vraag die je vaak hoort. In Europa is 84% van de landbouwgewassen afhankelijk van bestuivers. Die bestuiving, nodig voor de productie van fruit en groenten, wordt vooral door bijen gedaan. Zonder bijen dus geen diversiteit op ons bord en al zeker niet in de natuur. Wereldwijd is de vraag naar bestuivers groter dan het aanbod van de imkers. Het tekort aan honingbijen wordt in veel gevallen opgevangen door wilde bijen. Maar hoelang nog? 10% van de wilde bijensoorten is bedreigd. Sinds de jaren ‘80 schat de VN dat zo’n 70% van de wilde bloemen verdwenen zijn. Volgens het VN-voedselagentschap (FAO) verliest onze planeet elk decennium tussen 1 en 10% van haar biodiversiteit. Bloemen en bijen zijn gedurende 100 miljoen jaren samen geëvolueerd. In nauwelijks een eeuw tijd veranderde de mens zijn omgeving drastisch. De landbouw industrialiseerde, de ruimte voor wilde natuur verminderde aanzienlijk en de mens wijzigde zelfs bestaande ecosystemen. Zullen bijen de tijd hebben om zich aan te passen? In deze tentoonstelling leer je de bijen beter kennen. Je ontdekt waarom ze zo belangrijk zijn, hoe het komt dat ze vandaag de dag moeilijk overleven en vooral wat jij kan doen om de bijen te helpen.

We often ask ourselves what the point of insects is. In Europe, 84% of crops depend on pollinators. Pollination, which is needed for the production of fruits and vegetables, is mainly done by bees. Without the key role that bees play, our diet would be much more limited. Wild plants are also dependent on bees. The global demand for pollinators outstrips what beekeepers can supply. Wild bees often make up for this shortage of honeybees. But for how much longer? One wild bee species in ten is threatened. According to the United Nations, the number of wild flowers around the globe has fallen by 70% since the 1980s. The UN’s Food and Agriculture Organization says that every decade sees a reduction in our planet’s biodiversity of between 1% and 10%. Flowering plants and bees have co-evolved over 100 million years. In barely a century, humans have profoundly changed their environment, revolutionised their agriculture and significantly reduced the space left for nature to evolve spontaneously; whole ecosystems have been altered. Will bees have time to adapt? In this exhibition you are introduced to the world of bees. You will learn how important they are, why they are in decline and what we can do to help them.

Une initiative de Dieter Telemans et GoodPlanet BelgiumConception et réalisation par Dieter Telemans, Nathalie da Costa Maya & Aculea

Avec le soutien de la Wallonie

Een initiatief van Dieter Telemans en GoodPlanet BelgiumOntwerp en realisatie door Dieter Telemans, Nathalie da Costa Maya & Aculea

Met steun van Wallonië

An initiative of Dieter Telemans and GoodPlanet BelgiumConcept and realization by Dieter Telemans, Nathalie da Costa Maya & Aculea

With the support of Wallonia

to bee ornot to bee


1 / Quelles abeilles / Welke Bijen / Which Bees

20.000 espèces d’abeillesOn dénombre plus de 20.000 espèces d’abeilles dans le monde et près de 400 espèces en Belgique. Parmi elles, les abeilles maçonnes, tapissières, charpentières, cotonnières … toutes plus étonnantes d’habileté. Seulement 0,25 % de toutes les espèces sont mellifères, elles produisent du miel pour les besoins de la colonie. Mais la grande majorité des abeilles ne vivent pas en colonie, ce sont des abeilles solitaires. Tout au long de leur courte existence, elles travaillent sans relâche afin d’assurer leur succession. Les mâles, se consacrent à la reproduction, les femelles bâtissent le nid, engrangent les réserves de nourriture, pondent les œufs puis meurent sans connaître leur descendance qui émergera l’année suivante. Les fleurs fournissent aux abeilles le nectar et le pollen dont elles se nourrissent. Certaines abeilles sont dites monolectiques car elles ne butinent qu’une seule espèce florale, ce qui les rend très vulnérable. En effet, la disparition de la plante entraine irrémédiablement celle de son abeille.

20.000 bijensoortenWist je dat er alleen al in België bijna 400 bijensoorten leven? Wereldwijd zijn er zelfs meer dan 20.000. Heb je al eens gehoord van slurfbijen, zijdebijen, maskerbijen, slobkousbijen of behangersbijen? Slechts 0,25 % van alle soorten zijn honingbijen. Zij maken honing om in de noden van de kolonie te voorzien. De meeste bijen leven echter niet in kolonies, maar zijn solitair. Gedurende hun korte leven werken ze non-stop om hun nageslacht te verzekeren. De mannetjes dienen bijna uitsluitend voor de voortplanting. De vrouwtjes bouwen het nest, verzamelen voedsel en leggen eitjes. Ze sterven zonder hun nakomelingen te kennen, die pas het jaar daarop tevoorschijn komen als nieuwe bijen. Bloemen voorzien bijen van nectar en stuifmeel om zich te voeden. Sommige bijen zijn monolectisch. Dat wil zeggen dat ze slechts één soort bloem bezoeken, wat hen zeer kwetsbaar maakt. Als de plant verdwijnt, verdwijnt immers ook de bijenkolonie die ervan afhankelijk is.

20,000 bee speciesThere are 20,000 species of bees worldwide and almost 400 species in Belgium. They include mason bees, leafcutter bees, carpenter bees and carder bees, all of which have astonishing skills. Just 0.25% of all bee species are honeybees, which produce honey for the needs of the colony. But the vast majority of bees are solitary and do not live in colonies. Throughout their short lives they work relentlessly to protect their line of descent. The males devote themselves to reproduction, while females build the nest, gather food reserves, lay eggs and then die without seeing their descendants, which emerge a year later. Flowering plants provide bees with the nectar and pollen they feed on. Some bees are monolectic, which means they gather pollen from a single species of flowering plant, which makes them highly vulnerable. In fact, if the plant disappears the bees will inevitably disappear too.

1 / Quelles abeilles / Welke Bijen / Which Bees

Bourdon terrestre / Aardhommel / Buff-tailed Bumblebee (Bombus terrestris)Photograph © Dieter Telemans

Mélitte de la Salicaire / Kattestaartdikpoot / Loosestrife Melitta Bee (Melitta nigricans)Photograph © Chantal Deschepper, Aculea

Andrène / Zandbij / Mining Bee (Andrena spec.)Photograph © Dieter Telemans

Macropède pattes-brunes / Bruine slobkousbij / Macropis fulvipes (Macropis fulvipes)Photograph © Kurt Geeraerts, Aculea

Hylaeus punctulatissimus / Lookmaskerbij / Onion Yellow-face Bee (Hylaeus punctulatissimus)Photograph © Kurt Geeraerts, Aculea

Mégachile / Bladsnijder / Megachils (Megachile spec.)Photograph © Dieter Telemans

Andrène cul-rouille / Roodgatje / Early Mining Bee (Andrena haemorrhoa)Photograph © Kurt Geeraerts, Aculea

Andrène vague / Grijze zandbij / Grey-backed Mining Bee (Andrena vaga)Photograph © Samuel De Rycke, Aculea

Sphecodes albilabris / Grote bloedbij / Sphecodes albilabris (Sphecodes albilabris)Photograph © Samuel De Rycke, Aculea

Abeille mellifère / Honingbij / Honeybee (Apis mellifera)Photograph © Dieter Telemans

to bee ornot to bee


1 / Le rôle des abeilles / Belang van Bijen / Importance of Bees

Le rôle des abeillesLes abeilles récoltent du nectar et du pollen pour se nourrir et pollinisent les fleurs en transportant du pollen d’une fleur à une autre. Ainsi se forment des graines et des fruits. Les abeilles solitaires peuvent visiter jusqu’à 5.000 fleurs par jour. La quasi-totalité de nos fruits et légumes dépendent des pollinisateurs. Selon Greenpeace, la valeur économique annuelle des abeilles dans le monde entier est d’environ 265 milliards d’euros. Si notre alimentation dépend indéniablement des pollinisateurs, un déficit de pollinisation provoquerait également une réduction en chaîne de la variété des plantes sauvages et des animaux qui en dépendent. Les abeilles sont donc essentielles pour nos ressources alimentaires, la biodiversité de notre planète et un écosystème sain.

Het belang van bijenBijen verzamelen nectar en stuifmeel als voedsel en dragen daarmee stuifmeel van de ene bloem naar de andere, waardoor deze bevrucht worden. Zo ontstaan zaden en vruchten. Solitaire bijen kunnen tot 5000 bloemen per dag bezoeken. Bijna al onze groenten en fruit hangen af van bestuivers. Volgens Greenpeace bedraagt de jaarlijkse economische waarde van bijen wereldwijd ongeveer 265 miljard euro. Maar niet alleen onze voedselgewassen zijn afhankelijk van bestuivers. Minder bestuiving door insecten betekent minder verscheidenheid aan wilde planten en van hen afhankelijke dieren. Bijen zijn dus van levensbelang voor onze voeding, de biodiversiteit van onze planeet en een gezond ecosysteem.

Role of bees Bees collect nectar and pollen as food. In doing so they pollinate flowers by carrying pollen from one flower to another. This produces seeds and fruits. Solitary bees can visit up to 5,000 flowers per day. Almost all of our fruits and vegetables depend on pollinators. According to Greenpeace, the annual economic value of bees worldwide is approximately €265 billion. While our crops are undeniably dependent on pollinators, a reduction in pollination also results in less variety among wild plants and the animals that rely on them. So bees are a critical factor in ensuring human food security, biodiversity on our planet and a healthy ecosystem.

Imaginez-vous avoir un régime sans ces fruits et légumes savoureux ? Sans pollinisateurs nous devrions nous passer de tous ces trésors. Même le café et le chocolat deviendraient rares. Le bétail aussi serait mis au régime puisque leur nourriture dépend en partie des abeilles. Sans les abeilles, nous aurions donc aussi moins de viande.

Beeld je maar eens in een dieet te volgen zonder al deze smakelijke groenten en fruit. Zonder bestuivers zouden we al dat lekkers moeten missen. Maar ook koffie en chocolade zouden moeilijk verkrijgbaar zijn. Onze veestapel zou op dieet moeten, want ook hun voedsel hangt gedeeltelijk af van bijen. Zonder bijen zouden we dus ook minder vlees hebben.

Can you imagine having none of these fruits vegetables in your diet? If there were no pollinators we would have to do without these riches. Even coffee and chocolate would become scarce. Livestock would also miss out, as part of their diet depends on bees. So without bees, we would have less meat too.

1 / Le rôle des abeilles / Belang van Bijen / Importance of Bees

Photographs © Dieter Telemans

to bee ornot to bee


1 / Mortalité des abeilles / Bijensterfte / Bee mortality

La mortalité des abeillesLa mortalité des abeilles est en augmentation alarmante dans le monde entier. Aujourd’hui en Belgique, plus de la moitié des espèces d’abeilles sont considérées comme rares, en forte régression ou déjà éteintes. La pénurie alimentaire causée par les monocultures et le déclin de la flore sauvage, les maladies causées par des parasites tels que l’acarien varroa, et le manque croissant de sites de nidification rendent la vie de nos abeilles difficile. Les insecticides, fongicides, herbicides et engrais chimiques sont accusés de causer une réduction de fertilité, un affaiblissement du système immunitaire, une mortalité prématurée, une perte du sens de l’orientation et même une disparition entière de colonies. Ces polluants sont nocifs pour les abeilles et donc aussi pour nous. Les changements climatiques et les espèces envahissantes menacent un peu plus encore nos pollinisateurs.

BijensterfteDe bijensterfte neemt wereldwijd alarmerend toe. Meer dan de helft van de bijensoorten in België is vandaag zeldzaam, sterk in aantal afgenomen of uitgestorven. Voedseltekort door monoculturen en de achteruitgang van wilde flora, ziektes door parasieten (zoals de varroamijt) en het toenemend gebrek aan nestplaatsen maken het leven van onze bijen moeilijk. Insecticiden, fungiciden, onkruidbestrijders en kunstmeststoffen worden ervan beschuldigd een verminderde vruchtbaarheid, een verzwakt immuunsysteem, vroegtijdige sterfte en zelfs het volledig verdwijnen van kolonies te veroorzaken. Deze vervuilende stoffen zijn schadelijk voor de bijen en dus ook voor ons. Klimaatverandering en invasieve soorten zijn andere factoren die onze bestuivers in gevaar brengen.

Bee mortalityBee mortality is increasing alarmingly worldwide. More than half of all modern bee species in Belgium are considered to be rare, in strong decline or extinct. Food shortage caused by monoculture and the decline of wild fauna, diseases caused by parasites such as the varroa mite and the increasing lack of nesting sites make life hard for our bees. Insecticides, fungicides, herbicides and chemical fertilizers are blamed for reduced fertility, a weakened immune system, premature death, the loss of the bee’s sense of direction and even the disappearance of whole colonies. These pollutants are noxious to bees and so also to us. Climate change and invasive species threaten our pollinators too.

Robert Lequeux est apiculteur à Sombreffe. Il considère qu’une perte de colonies de 5 à 10 % après l’hiver est normale, mais durant cet hiver il a perdu plus d’un tiers de son cheptel. Dans la plupart des cas, il ne reste dans les colonies mortes que le corps sans vie de la reine et un petit tas d’abeilles mortes. La Belgique connait depuis quelques années les plus hauts taux de mortalité d’abeilles en Europe !

Robert Lequeux is imker in Sombreffe. Hij beschouwt een jaarlijks verlies van zijn kolonies van 5 tot 10% na de winter als normaal. Dit jaar is echter een derde van zijn bijen gestorven. Meestal trof hij in de dode kolonies slechts het levenloze lichaam van de koningin en een klein hoopje dode bijen aan. België kent sinds enkele jaren de hoogste bijensterfte in Europa.

Robert Lequeux is a beekeeper in Sombreffe. He considers it normal to lose 5-10% of his colonies after winter, but during this winter he lost a third of his population. In most cases, the lifeless body of the queen and a small pile of bee carcasses are all that remain of dead colonies. Over the past few years Belgium has recorded the highest bee mortality rates in Europe.

1 / Mortalité des abeilles / Bijensterfte / Bee mortality

Abeille mellifère / Honingbij / Honeybee (Apis mellifera)Photographs © Dieter Telemans

to bee ornot to bee


1 / Solutions / Oplossingen / Solutions

Maillage vertChacun de nous peut venir en aide aux abeilles, parce que même un petit balcon peut être transformé en un tapis de fleurs de plantes mellifères et indigènes. Non aux jardins qui contiennent seulement de l’herbe, de l’herbe et encore de l’herbe ! Attention aussi aux cultivars qui produisent peu ou pas de pollen et de nectar, ce sont des leurres pour nos abeilles qui n’y trouvent rien à manger. Vous pouvez facilement laisser une partie du jardin sauvage pour créer un endroit de nidification, remplacer les engrais chimiques par des engrais verts et bien entendu bannir les pesticides. Un jardin, un toit vert, un balcon, les allées arborées de votre quartier, un potager, les abords d’un champ, un cimetière, une zone industrielle … chaque espace ainsi créé, permet la circulation des abeilles, favorise l’échange de matériel génétique et offre une variété d’habitats et de nourriture dans ce qui constituent un grand maillage vert.

Groen netwerkIeder van ons kan bijen helpen, want zelfs een balkon kan je omtoveren tot een bloemenperkje met inheemse bijenvriendelijke planten. Weg met tuinen waar enkel gras, gras en nog eens gras groeit. Opletten ook met cultivars. Dat zijn planten die geselecteerd werden op wenselijke eigenschappen, maar weinig of geen stuifmeel en nectar produceren. Bijen worden dus op een vals spoor gezet, want ze vinden er niets te eten. Je kan heel gemakkelijk een deel van je tuin laten verwilderen om nestgelegenheid te creëren. Kunstmest kan je vervangen door groenbemesting. Pesticiden bannen we uiteraard. Op die manier kunnen tuinen, groendaken, balkons, groen langs de straatkant, moestuinen, de omheiningen van velden, kerkhoven, industriezones, enzovoort een groen lappendeken vormen dat bijen broodnodig hebben. In deze verschillende habitats kunnen bijen zonder al te veel zorgen rondvliegen. Ze vinden er voedsel en kunnen er paren met andere bijen en zo genetisch materiaal uitwisselen.

Green networkEveryone of us can help bees because even a balcony can be transformed into a bed of indigenous melliferous flowers. We need to avoid grass-only gardens! Cultivars that produce little or no pollen and nectar should also be avoided, as they attract bees without providing any food for them. We can leave a part of our garden wild in order to create a nesting area, replace chemical fertilizers with green fertilizers and, of course, banish pesticides. Gardens, green roofs, balconies, tree-lined roads in your neighbourhood, a kitchen garden, the fringes around fields, graveyards, industrial zones: every space we create helps bees move around, facilitates the exchange of genetic material and provides a variety of habitats and food sources as part of a large green network.

1 / Solutions / Oplossingen / Solutions

Photographs © Dieter Telemans

Fototentoonstelling - GoodPlanet Belgium · De parters: deze expo is een initiatief van fotograaf...

Documents

Transcript of Fototentoonstelling - GoodPlanet Belgium · De parters: deze expo is een initiatief van fotograaf...