FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

56
Werkwijzer 2013 Op de werkvloer

description

 

Transcript of FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Page 1: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Werkwijzer 2013

Op de werkvloer

Werkvloer.indd 1 21-03-13 15:54

Page 2: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Croon ElEktrotEChniEk ziEt Er op toE dat dE mEnsElijkE maat gEhandhaafd blijft binnEn hEt pErsonEElsbElEid. En mEt suCCEs.

Al meer dan 135 jaar is Croon Elektrotechniek niet meer weg te denken uit de top van de Nederland-se installatiebranche. En ook als werkgever mag Croon zich meten met de top. ‘Al jarenlang bevin-

den wij ons in de hogere regionen van het Beste Werkge-versonderzoek. En hoewel we de nummer 1 positie nog niet hebben behaald, zijn we trots op dit resultaat. Bovendien zijn we het enige elektrotechnische bedrijf in Nederland met het internationale Investors in People keurmerk’, aldus hr-directeur Frank Schoof.

Het feit dat Croon Elektrotechniek een speciale eigen-domsconstructie kent, draagt volgens Schoof bij aan het succes van het personeelsbeleid. ‘We maken sinds 1982 onderdeel uit van TBI, een van de belangrijkste Techniek, Bouw en Infra concerns van Nederland. De enige aandeel-houder van dit concern is een onafhankelijke stichting. Winst wordt door de stichting teruggegeven aan de maatschappij. Bijvoorbeeld voor de restauratie van cultureel erfgoed maar ook voor de financiering van studiefondsen voor de kinderen van de medewerkers van TBI ondernemingen.’

‘De “A” van Aandacht’

‘We nemen De tijD voor elkAAr’

- ADvertoriAl -

En het hr-beleid gaat verder dan dit. Schoof: ‘Ik geloof erin dat wanneer onze ruim tweeduizend medewerkers gelukkig en betrokken zijn, ze beter functioneren. De bedrijfsecono-mische bijdrage wordt op die wijze goed gewaarborgd. Zo-wel in kwalitatieve als in financiële zin. Om dit te realiseren sturen we in het bijzonder op zelfmanagement. De persoon-lijke- en vaktechnische ontwikkeling van onze medewer-kers wordt gefaciliteerd door ons eigen opleidingsinstituut genaamd E-College. Daarbij geloven we in open communi-catie. Het management maakt er werk van om geregeld de vestigingen persoonlijk te bezoeken. We nemen de tijd voor elkaar. Dat creëert binding.’

Aandacht voor de ander en wederzijds respect zijn volgens Schoof belangrijke kernwoorden binnen het hr-beleid van Croon. ‘Veel beursgenoteerde ondernemingen willen per kwartaal sneller en meer. Het gevolg is dat ze hun mede-werkers op de korte termijn sturen. Een dergelijke aanpak beklijft zichtbaar niet. Ik geloof veel meer in een lange ter-mijnvisie en handhaving van de menselijke maat. Daar is uit-eindelijk iedereen bij gebaat.’

005-081 v2 CS5.indd 22 31-08-12 15:47

Croon ElEktrotEChniEk ziEt Er op toE dat dE mEnsElijkE maat gEhandhaafd blijft binnEn hEt pErsonEElsbElEid. En mEt suCCEs.

Al meer dan 135 jaar is Croon Elektrotechniek niet meer weg te denken uit de top van de Nederland-se installatiebranche. En ook als werkgever mag Croon zich meten met de top. ‘Al jarenlang bevin-

den wij ons in de hogere regionen van het Beste Werkge-versonderzoek. En hoewel we de nummer 1 positie nog niet hebben behaald, zijn we trots op dit resultaat. Bovendien zijn we het enige elektrotechnische bedrijf in Nederland met het internationale Investors in People keurmerk’, aldus hr-directeur Frank Schoof.

Het feit dat Croon Elektrotechniek een speciale eigen-domsconstructie kent, draagt volgens Schoof bij aan het succes van het personeelsbeleid. ‘We maken sinds 1982 onderdeel uit van TBI, een van de belangrijkste Techniek, Bouw en Infra concerns van Nederland. De enige aandeel-houder van dit concern is een onafhankelijke stichting. Winst wordt door de stichting teruggegeven aan de maatschappij. Bijvoorbeeld voor de restauratie van cultureel erfgoed maar ook voor de financiering van studiefondsen voor de kinderen van de medewerkers van TBI ondernemingen.’

‘De “A” van Aandacht’

‘We nemen De tijD voor elkAAr’

- ADvertoriAl -

En het hr-beleid gaat verder dan dit. Schoof: ‘Ik geloof erin dat wanneer onze ruim tweeduizend medewerkers gelukkig en betrokken zijn, ze beter functioneren. De bedrijfsecono-mische bijdrage wordt op die wijze goed gewaarborgd. Zo-wel in kwalitatieve als in financiële zin. Om dit te realiseren sturen we in het bijzonder op zelfmanagement. De persoon-lijke- en vaktechnische ontwikkeling van onze medewer-kers wordt gefaciliteerd door ons eigen opleidingsinstituut genaamd E-College. Daarbij geloven we in open communi-catie. Het management maakt er werk van om geregeld de vestigingen persoonlijk te bezoeken. We nemen de tijd voor elkaar. Dat creëert binding.’

Aandacht voor de ander en wederzijds respect zijn volgens Schoof belangrijke kernwoorden binnen het hr-beleid van Croon. ‘Veel beursgenoteerde ondernemingen willen per kwartaal sneller en meer. Het gevolg is dat ze hun mede-werkers op de korte termijn sturen. Een dergelijke aanpak beklijft zichtbaar niet. Ik geloof veel meer in een lange ter-mijnvisie en handhaving van de menselijke maat. Daar is uit-eindelijk iedereen bij gebaat.’

005-081 v2 CS5.indd 22 31-08-12 15:47

Croon ElEktrotEChniEk ziEt Er op toE dat dE mEnsElijkE maat gEhandhaafd blijft binnEn hEt pErsonEElsbElEid. En mEt suCCEs.

Al meer dan 135 jaar is Croon Elektrotechniek niet meer weg te denken uit de top van de Nederland-se installatiebranche. En ook als werkgever mag Croon zich meten met de top. ‘Al jarenlang bevin-

den wij ons in de hogere regionen van het Beste Werkge-versonderzoek. En hoewel we de nummer 1 positie nog niet hebben behaald, zijn we trots op dit resultaat. Bovendien zijn we het enige elektrotechnische bedrijf in Nederland met het internationale Investors in People keurmerk’, aldus hr-directeur Frank Schoof.

Het feit dat Croon Elektrotechniek een speciale eigen-domsconstructie kent, draagt volgens Schoof bij aan het succes van het personeelsbeleid. ‘We maken sinds 1982 onderdeel uit van TBI, een van de belangrijkste Techniek, Bouw en Infra concerns van Nederland. De enige aandeel-houder van dit concern is een onafhankelijke stichting. Winst wordt door de stichting teruggegeven aan de maatschappij. Bijvoorbeeld voor de restauratie van cultureel erfgoed maar ook voor de financiering van studiefondsen voor de kinderen van de medewerkers van TBI ondernemingen.’

‘De “A” van Aandacht’

‘We nemen De tijD voor elkAAr’

- ADvertoriAl -

En het hr-beleid gaat verder dan dit. Schoof: ‘Ik geloof erin dat wanneer onze ruim tweeduizend medewerkers gelukkig en betrokken zijn, ze beter functioneren. De bedrijfsecono-mische bijdrage wordt op die wijze goed gewaarborgd. Zo-wel in kwalitatieve als in financiële zin. Om dit te realiseren sturen we in het bijzonder op zelfmanagement. De persoon-lijke- en vaktechnische ontwikkeling van onze medewer-kers wordt gefaciliteerd door ons eigen opleidingsinstituut genaamd E-College. Daarbij geloven we in open communi-catie. Het management maakt er werk van om geregeld de vestigingen persoonlijk te bezoeken. We nemen de tijd voor elkaar. Dat creëert binding.’

Aandacht voor de ander en wederzijds respect zijn volgens Schoof belangrijke kernwoorden binnen het hr-beleid van Croon. ‘Veel beursgenoteerde ondernemingen willen per kwartaal sneller en meer. Het gevolg is dat ze hun mede-werkers op de korte termijn sturen. Een dergelijke aanpak beklijft zichtbaar niet. Ik geloof veel meer in een lange ter-mijnvisie en handhaving van de menselijke maat. Daar is uit-eindelijk iedereen bij gebaat.’

005-081 v2 CS5.indd 22 31-08-12 15:47

Page 3: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd zonder toestemming van de FNV Vakcentrale.Acquisitie naar aanleiding van publicaties in de werkwijzer wordt niet op prijs gesteld.

3

Colofon

Uitgave: FNV Vakcentrale

Afdeling Marketing & Communicatie

Postbus 8456, 1005 AL Amsterdam. www.fnv.nl

Vormgeving: The Fresh Connection, Egmond-Binnen. www.the-fresh-connection.com

Druk: Pijper Media, Groningen. www.pijpermedia.nl

Realisatie: AddWork communicatie en acquisitie, Groningen. [email protected]

Opmaak: [email protected]

Bestelcode: 03-2013

Copyright: © FNV 2013

Je eerste echte baan of na een lange tijd weer aan de slag. Daar komt nogal watbij kijken. Leuke dingen als nieuwe collega's, uitdagende projecten, je eigen werk-plek en vakantiegeld. Maar ook minder leuke aspecten als overwerken, stress, rsien pesten. Over al deze onderwerpen gaat dit boekje.

De Werkwijzer is een serie brochures van de FNV met veel praktische informatie. Intotaal verschijnen er vier verschillende titels. Naast deze, die gaat over waar je opde werkvloer mee te maken kunt krijgen, is er een over solliciteren, een over werken geld en een over je rechten en plichten. Verzamel ze alle vier. Dan ben je op allefronten goed voorbereid op de arbeidsmarkt. De brochures worden elk jaar up-to-date gemaakt.

Als je nog vragen hebt, of wat meer informatie wilt, kun je altijd contact met onsopnemen.

Werkvloer.indd 3 21-03-13 15:54

Page 4: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Heb jij de fl exibele, gedreven instelling die past bij onze bedrijfscultuur en denk jij in kansen?Dan is Rexel op zoek naar jou!

Rexel is wereldwijd marktleider in de distributie van

elektrotechnische materialen. Dagelijks levert Rexel

een breed assortiment installatiematerialen aan

professionals in bijvoorbeeld de installatiebranche,

de industrie en bij de overheid. In deze dynamische

wereld met constant veranderende technologieën

is Rexel een organisatie die zich aanpast aan de

toekomst en zodoende voortdurend in beweging is.

Rexel biedt jou een uitdagende functie binnen een

energieke werkomgeving. Er is voldoende ruimte

voor creativiteit en het zelf beïnvloeden van jouw

werkzaamheden en carrièrepad. Daarnaast zijn

er vele opleidingsmogelijkheden om jezelf zowel

vakkundig als persoonlijk verder te ontwikkelen.

Samen de toekomst bouwen

Rexel zoekt Young Professionals voor commerciële en technische functies. Kijk op www.rexelnederland.nl voor meer informatie.

R1303102_REX_adv_FNV_Herpl..indd 1 27-03-13 13:47

Page 5: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

5

Op de werkvloer

Inhoudsopgave

Vakantie, feestdagen en verlof 7

Zwangerschap, verlof en borstvoeding 12

Stress, werkdruk en overwerken 21

RSI 26

Veiligheid op de werkvloer 32

Uiterlijk op het werk 33

Pesten, seksuele intimidatie, racisme 44en ongewenst gedrag

De FNV 50

Werkvloer.indd 5 21-03-13 15:55

Page 6: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

[Advertorial]

Werken als uitzendkracht vraagt vaak meer flexibiliteit. Je wordt vandaag gevraagd om morgen aan de slag te gaan bij een nieuw bedrijf. Of je wordt binnen een bedrijf op verschillende werkplekken ingezet. Bij afwisselend werk hoort een goede voor-bereiding. Aandacht voor je veiligheid staat voorop.

Voordat je aan de slag gaat hoor je van het uitzendbureau waar je gaat werken, wat het werk inhoudt en uiteraard wat je salaris is. Het uitzendbureau heeft met het bedrijf waar je gaat werken ook afspraken gemaakt over jouw veiligheid op de werkplek.

STAF helpt uitzendbureaus en inleners snel de juiste voorlichting te geven, bijvoorbeeld met de arbochecklists. Maar veilig werken heb je ook zelf in de hand! Begin goed en stel jezelf bij elke nieuwe werkplek deze vragen:• Wat zijn de risico’s?• Hoe kan ik machines en apparaten veilig gebruiken?• Heb ik persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) nodig en van wie krijg ik die?• Bij wie kan ik terecht met vragen over veilig werken?

Veilig werken voor iedereen

Meer informatie vind je op onze website www.arboflexbranche.nl.

Test je kennis over veilig werken in vijf bedrijfstakken met de game opwww.jouwwerkjouwveiligheid.nl

Speel het spel!

Page 7: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

7

Op de werkvloer

Genoeg verdienen is natuurlijk hartstikke belangrijk, maar er is meer waar je bij werk op moet letten. Of je wel genoeg vakantie krijgt bijvoorbeeld en hoe het staat met je veiligheid. Welke rechten je hebt als je zwanger bent en wat je eraan kunt doen als je collega’s op een nare manier met je omgaan. In deze brochure vind je antwoord op deze vragen en meer.

Vakantie, feestdagen en verlof

Wat zegt de wet over vakantie?

Iedere werknemer heeft het recht om een minimum aantal dagen per jaar niet te werken en toch het volledige loon doorbetaald te krijgen. Dat jaarlijkse minimum is vier keer de werkweek. Dus:

Een werknemer met een 36-urige werkweek heeft ten minste recht op 4 x 36 uur vakantie per jaar. Een deeltijder met een baan van 20 uur per week heeft recht op ten minste 4 x 20 uur vakantie per jaar.Wie geen vol jaar werkt, maar bijvoorbeeld een kwartaal, heeft recht op een kwart van het jaarlijkse minimum aan vakantierechten.

Je mag de wettelijke vakantiedagen (vier x het aantal uren dat je per week werkt) maximaal zes maanden opsparen (dat was vijf jaar). Je moet de wettelijke vakantie-dagen dus binnen zes maanden na het opbouwjaar hebben opgenomen. Voor de bovenwettelijke dagen, de vakantiedagen die je meer hebt, geldt deze regeling niet.

Welke dagen worden niet tot vakantiedagen gerekend?

Algemeen erkende (christelijke) feestdagen, roostervrije dagen, adv-dagen en vrije dagen ter compensatie van verricht overwerk.

Hoe zit het als ik ziek word tijdens mijn vakantie?

Wie ziek wordt tijdens de vakantie moet dit officieel melden. In veel gevallen krijg je vanaf dat moment ziekengeld en hou je het recht op vakantiedagen.

Werknemers die langdurig ziek zijn hebben sinds 2012 recht op hetzelfde aantal vakantiedagen als gezonde werknemers.

Werkvloer.indd 7 21-03-13 15:55

Page 8: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

8

Op hoeveel vakantiegeld heb ik recht?

Om op vakantie te kunnen, heb je als werknemer recht op een toeslag op het gewone loon: vakantiebijslag of vakantiegeld. De hoogte van de vakantiebijslag hangt samen met de hoogte van het loon. De wettelijke vakantiebijslag van 8 pro-cent wordt berekend over het brutoloon. De werkgever moet de vakantiebijslag eenmaal per kalenderjaar uitbetalen.

Wat staat er in de wet over zon- en feestdagen?

In de Arbeidstijdenwet is geregeld dat werknemers alleen op zondag werken als dat is overeengekomen en dit uit de aard van het werk voortvloeit. Incidenteel werken op zondag wegens bedrijfsomstandigheden is toegestaan, op basis van vrij-willigheid. De werkgever moet er in elk geval voor zorgen dat de werknemer op 13 zondagen per jaar niet werkt. Werknemers onder 18 jaar die op zondag werken, moeten de zaterdag ervoor vrij hebben.

Een werknemer voor wie om religieuze redenen een andere dag als de wekelijkse rustdag geldt, kan aan de werkgever vragen of de regels voor werken op zondag op die andere dag kunnen worden toegepast.

Over religieuze en nationale feestdagen die niet op zondag vallen, zegt de wet niets. Maar de werkgever moet vrij geven op de feestdagen waarvoor dat gebruikelijk is, tenzij dat anders is afgesproken. Meestal is in de arbeidsovereenkomst of in de cao vastgelegd op welke feestdagen de werknemer vrij is met behoud van zijn loon.

Hoe zit het verder met feestdagen?

Het komt vaak voor dat in de cao is vastgelegd dat de werkgever rekening zal hou-den met de religieuze opvattingen van zijn werknemers. Zonodig wordt onbetaald verlof toegestaan of mag een vakantiedag worden opgenomen voor een religieuze feestdag.

Koninginnedag (30 april) wordt algemeen erkend als nationale feestdag die recht geeft op een vrije dag. Dit geldt echter niet vanzelfsprekend voor de Dag van de Arbeid (1 mei) en Bevrijdingsdag (5 mei). Er is wel een aanbeveling van de Stichting van de Arbeid die de werkgevers adviseert om eens in de vijf jaar dat verlof met behoud van loon te geven. Dit is echter niet afdwingbaar. Met betrekking tot 5 mei - en hetzelfde geldt voor 1 mei - moet het recht op doorbetaald verlof daarom in de cao of in de individuele arbeidsovereenkomst zijn vastgelegd.

Werkvloer.indd 8 21-03-13 15:55

Page 9: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

9

Meer weten over arbeidstijden?Surf naar www.arbeidsinspectie.nl

Welke soorten verlof zijn er?

Naast verlof dat samenhangt met zwangerschap en bevalling (zie het volgende hoofdstuk) bestaan er nog een aantal andere verlofsoorten.

CalamiteitenverlofEen ziek kind moet van school gehaald, de tandarts moet bezocht vanwege hevige kiespijn of er is een sterfgeval in de familie. Het zijn onvoorziene noodsituaties waarbij een werknemer een paar uur tot enkele dagen calamiteitenverlof kan opnemen. Je krijgt je salaris doorbetaald.

ZorgverlofKortdurend zorgverlof is bestemd om een thuiswonend ziek kind, een zieke part-ner of een ouder te verzorgen. Dit verlof kan per jaar max. 2 x het aantal werkuren per week worden opgenomen. De werkgever betaalt ten minste 70 procent van je salaris door, maar in elk geval het minimumloon, tenzij anders is geregeld in de cao. Bij langdurig zorgverlof krijg je niet doorbetaald, tenzij anders is geregeld in de cao.

Werkvloer.indd 9 21-03-13 15:55

Page 10: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

448_adv_HorecaSterren_2012_A5_fc.indd 1 14-12-12 15:36

Page 11: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Het Afval Energie Bedrijf in Amsterdam is toonaangevend in het omzetten van afval naar duurzame energie en waardevolle grondstoffen.

Hou jij van een technische uitdaging? Hou dan onze website in de gaten voor stagemogelijkheden en vacatures.

www.afvalenergiebedrijf.nl

Tebulo Engineering BV, gevestigd in Alkmaar, is een engineeringbureau dat sinds de oprichting op 1 april 1974 haar service biedt aan de industrie. In ruim 38 jaar heeft Tebulo Engineering BV een internationale klantenkring opgebouwd waarbij 130 enthousiaste medewerkers multidisciplinaire projecten van formaat in de staal-, farmaceutische-, chemische-, elektronica- en food-industrie realiseren. Tebulo Engineering BV is gespecialiseerd in ontwerp, ontwikkeling, modificatie, inbedrijfstelling en onderhoud van productiemachines.

Tebulo is voortdurend op zoek naar talenten en jonge mensen in de machinebouw, besturingstechniek (elektrotechniek), piping, energietechniek, hydrauliek en pneumatiek op MBO, HBO en WO niveau.

www.tebulo.com

Technische Experts gedreven door Engineering

Page 12: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

12

Weten of je na je bevalling korter kunt gaan werken? Surf naar www.arbobondgenoten.nl

Zwangerschap, verlof en borstvoeding

Zwangerschap en solliciteren: wat zijn mijn rechten?

Je bent volgens de wet niet verplicht bij een sollicitatie te melden dat je zwanger bent. De potentiële werkgever heeft niet het recht ernaar te vragen. Mondelinge of schriftelijke vragen die direct of indirect verband houden met zwangerschap, bij-voorbeeld vragen over de laatste menstruatie, hoef je niet te beantwoorden. Ook op vragen over gezinsuitbreiding hoef je niet in te gaan. Worden deze vragen toch gesteld dan kun je een oordeel vragen aan het College voor de Rechten van de Mens (www.mensenrechten.nl).

Wanneer moet ik op mijn werk zeggen dat ik zwanger ben?

Uiterlijk drie maanden voor de uitgerekende datum. De melding moet een verkla-ring bevatten van een arts of verloskundige met de datum waarop je bent uitge-rekend. Als je verlof ingaat moet je je 'ziek' melden bij je werkgever (uiterlijk de tweede dag). Wettelijke verplichtingen van je werkgever in verband met je zwan-gerschap, zoals het aanpassen van je werkomstandigheden en extra verlof en der-gelijke, gaan pas in zodra hij op de hoogte is gesteld.

Hoe lang duurt mijn zwangerschapsverlof?

Als je in loondienst bent, heb je rond de bevalling gedurende ten minste 16 weken wettelijk recht op verlof en 100 procent loondoorbetaling. In sommige cao's is een uitbreiding van het aantal weken zwangerschapsverlof opgenomen. De uitke-ring wordt betaald uit de Wet arbeid en zorg. Je mag zelf beslissen of je 4, 5 of 6 weken voor de uitgerekende bevallingsdatum stopt met werken. Afhankelijk van deze keuze heb je na de bevalling recht op 12, 11 of 10 weken verlof. Er geldt een werkverbod van 28 dagen (4 weken) voor de vermoedelijke bevalling en 42 dagen (6 weken) na de bevalling. Je werkgever is strafbaar als het werkverbod wordt overtreden. Je bent zelf niet strafbaar, maar schiet er financieel niets mee op. Je loon wordt verrekend met de zwangerschapsuitkering.Dankzij de FNV kunnen nu ook zzp'ers zwangerschapsverlof opnemen.

Werkvloer.indd 12 21-03-13 15:55

Page 13: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

13

Wat gebeurt er als je te vroeg of te laat bevalt?

Aan de minimumtijd van 10 weken na de bevalling wordt niet getornd. Als de baby vroeg wordt geboren, blijft je recht houden op de ongebruikte dagen van het ver-lof. Als de baby later komt dan uitgerekend, komt het aantal dagen dat de baby te laat was bij het verlof. Alle extra dagen worden volledig doorbetaald.

Wat gebeurt er als het misgaat met de zwangerschap?

Iedereen hoopt op een voorspoedige bevalling en een gezond kind. Helaas is dat niet altijd het geval. Als het kind dood geboren wordt of overlijdt vlak voor of na de bevalling heeft de moeder gewoon recht op (ten minste) 16 weken zwan-gerschaps- en bevallingsverlof. Dit geldt altijd als de zwangerschap ten minste 24 weken heeft geduurd. Als er bij een kortere zwangerschapsduur een miskraam optreedt, geldt een recht op een uitkering van 100 procent van het loon. Het is namelijk ziekte in verband met zwangerschap en bevalling. Hoe lang je deze uitke-ring krijgt is afhankelijk van de duur van de ziekte.Als je ziek wordt vanwege de zwangerschap heb je ook recht op 100 procent loon-doorbetaling. Je werkgever krijgt dit vergoed van het UWV.

Mag ik mijn werktijden aanpassen als ik zwanger ben?

De Arbeidstijdenwet schrijft voor dat de werkgever je werk- en rusttijden moet aanpassen. Hij moet dit doen 'binnen redelijke termijn' nadat het verzoek is gedaan. Je hebt recht op een of meer extra doorbetaalde pauzes en mag niet ver-plicht worden tot overwerk.Je kunt vragen om regelmatig werk of dagdiensten in plaats van onregelmatig werk of nachtdiensten. De werkgever moet het verzoek om aanpassing honoreren, tenzij hij aantoont dat het redelijkerwijs niet kan. Dit is overigens omstreden. De Commissie Gelijke Behandeling was in een zaak van oordeel dat het schrappen van toeslagen in zo'n situatie directe discriminatie is.Tijdelijk korter werken met behoud van inkomen is bij zwaar of intensief werk een optie. Als er medische noodzaak voor is, moet er 100 procent loon worden doorbe-taald. Je werkgever krijgt dit vergoed van het UWV.

Werkvloer.indd 13 21-03-13 15:55

Page 14: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

weetvanwerken.nl

Dé springplank voor jouw carrière.

Klaar met je opleiding en nu werken?

SWA is een specialist in tijdelijk en vast werk. Wij hebben een leuke job voor jou, vooral op technisch gebied. Bovendien is SWA een bureau dat je een opleiding kan bieden, bijvoorbeeld via een leer/werktraject.

Interessant, want dit betekent: leren én geld verdienen tegelijkertijd!

Zo is SWA voor jou dé springplank naar een succesvolle carrière. Meer weten? Kijk op de website voor onze actuele vacatures!

Wij helpen je verder.

www.amsterdam.nl/werk-inkomen020 346 3636

Woon je in Amsterdam, ben je tussen de 16 en 27 jaar, heb je geen baan en ga je niet naar school? Dan is het Jongerenloket er voor jou. Samen met jou zoeken we uit wat je wilt en waar je goed in bent. Daarna helpen we je op weg naar werk of school.

Weet jij even niet wat je moet met school of werk?

Kom dan naar het Jongerenloket!

Page 15: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Werken bij ERIKS

ERIKS is een wereldwijde organisatie met veel mogelijkheden. Met een omzet van ruim 1 miljard euro, ongeveer 300 vestigingen, ruim 5.000 werknemers en activiteiten in 24 landen op 4 continenten is ERIKS in Europa de grootste en meest toonaangevende industriële dienstverlener in haar vakgebied. De activiteiten van ERIKS bestaan uit engineering, inkoop, bewerking, opslag en verkoop van een breed assortiment werktuigbouwkundige producten.

Werken in de techniekSleutelwoorden binnen ERIKS zijn: kennis, ervaring eninnovatieve kracht. Middels trainingen, coaching en projectervaring biedt ERIKS dan ook volop ontwikkelmogelijkheden. Als starter zie je bij ons een uitdagende toekomst tegemoet!

Heb je interesse?Kijk voor meer informatie én een actueel overzicht van vacatures op www.werkenbijeriks.nl of neem contact op met de afdeling P&O, T (072) 514 13 70 of E [email protected]

Page 16: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

16

Mag ik onder werktijd naar de vroedvrouw of de gynaecoloog?

Ja. Dat mag geen probleem zijn. Dit is vastgelegd in de Arbeidstijdenwet: ‘De werkgever stelt de zwangere werknemer in de gelegenheid de noodzakelijke zwangerschapsonderzoeken te ondergaan. Zij behoudt haar aanspraak op het naar tijdruimte vastgestelde loon, indien zij door het bedoelde zwangerschapsonder-zoek verhinderd is geweest haar arbeid te verrichten’.

Hoe zit het met mijn loon tijdens mijn zwangerschap?

Tijdens het zwangerschaps- en bevallingsverlof heb je recht op ziekengeld ter hoogte van 100 procent van je dagloon.

Regelt de wet kraamverlof voor mijn partner?

Als werknemer heb je wettelijk recht op twee dagen doorbetaald kraamverlof als je partner is bevallen. Om bij de bevalling aanwezig te zijn, geldt het calamiteiten-verlof. De regels voor kraamverlof zijn:

Het gaat om twee werkdagen verlof. Die mag je binnen vier weken na de bevalling opnemen. Onder partner wordt verstaan: echtgenoot m/v, geregistreerde partner m/v, degene met wie de werknemer m/v samenwoont of van wie hij/zij het kind erkent.Van het recht op verlof, de betaling en de duur mag je werkgever afwijken bij cao of, als daarin niets geregeld is, via een overeenkomst met or of personeels-vertegenwoordiging. Zoek dus goed uit hoe het bij jouw bedrijf geregeld is.

Wat gebeurt er als ik zelf of mijn baas mijn baan wil opzeggen wegens zwangerschap

De werkgever mag je, zodra hij op de hoogte is van de zwangerschap, niet ont-slaan. Het ontslagverbod geldt tot zes weken na afloop van het bevallingsverlof. Het geldt echter niet voor tijdelijke contracten die toch al zouden aflopen. Als ver-lenging van een contract of een vast contract al eerder was toegezegd en de werk-gever daar vanaf ziet, dan moet hij aantonen dat dit niets met de zwangerschap te maken heeft. Dat is ook het geval als de werkgever wegens reorganisatie of econo-mische noodzaak een ontslag aanvraagt via de kantonrechter.

Werkvloer.indd 16 21-03-13 15:55

Page 17: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Als je zelf je baan opzegt, krijg je alleen een zwangerschaps-/bevallingsverlofuitke-ring als het ontslag minder dan tien weken voor de vermoedelijke bevallingsdatum ingaat. Let hier dus op! Meld dit wel zo spoedig mogelijk bij het UWV (die je loon betaalt) en informeer naar hun voorwaarden.

Kan ik na de bevalling korter gaan werken?

De Wet aanpassing arbeidsduur geeft werknemers het wettelijk recht hun arbeids-tijd aan te passen. Als je er desondanks niet uitkomt met je werkgever en je je genoodzaakt ziet om te stoppen, is het raadzaam om in je ontslagbrief te vermel-den dat de werkgever niet akkoord ging met de door jou voorgestelde vorm van korter werken vanwege de verzorging van een kind. Dit is belangrijk omdat het UWV op die grond een WW-uitkering zal verstrekken over het aantal dagen dat je bereid was te blijven werken. Je bent dan namelijk voor dat deel onvrijwillig werk-loos. Neem nooit te snel ontslag: neem bij problemen eerst contact op met je bond.

Wat is ouderschapsverlof?

De Wet ouderschapsverlof geeft werknemers het recht op onbetaald verlof voor de verzorging van kinderen tot acht jaar. Het gaat om onbetaald verlof, dat naar keuze in deeltijd of voltijd kan worden opgenomen. Het verlofrecht is 26 keer het aantal arbeidsuren per week. De werknemer mag zelf kiezen: of een paar maan-den thuis blijven, of de verlofuren gebruiken om langer in deeltijd te werken. De meeste mensen kiezen overigens voor deeltijd. Wanneer je belasting betaalt en ouderschapsverlof opneemt, kom je in aanmerking voor de ouderschapsverlofkorting. Meer informatie hierover kun je vinden op www.belastingdienst.nl

Wanneer mag ik ouderschapsverlof opnemen?

Tot je kind acht jaar wordt, kun je op ieder gewenst moment ouderschapsverlof opnemen. Tenzij de cao een andere leeftijdsgrens kent. Ouders kunnen hun verlof desgewenst tegelijkertijd of in verschillende perioden plannen.

Werkvloer.indd 17 21-03-13 15:55

Page 18: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

© 2013 Fluor Corporation.

Techniek = CoolWant...Jij wilt toch ook dat plastic afbreekbaar wordtWie wil er nou niet betere batterijen voor laptops & smartphonesZo kun je een nieuwe technologie voor opslag van CO2 ontwikkelen

Wist je dat…... Fluor een ingenieursbureau is dat complexe fabrieken en installaties ontwerpt en bouwt... Fluor wereldwijd 43.000 medewerkers heeft en 60 kantoren verspreid over 6 continenten... Je bij Fluor in binnen- en buitenland carriere kan maken... Fluor altijd jong technisch talent zoekt... Fluor verschillende stageplaatsen en afstudeerprojecten heeft... Je bij Fluor terecht kan met een technische opleiding

www.� uor.com | work@� uor.com

Page 19: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Plukon Food Group is een van de grootste Europese

producenten en leveranciers van een breed assortiment

kwalitatief hoogwaardig pluimveevlees en maaltijden.

Interesse? Neem contact op met Jan Timmer, hr manager

Plukon Wezep via (038) 376 66 37 of [email protected]

Ben jij haantje de voorste?Plukon Food Group is een van de grootste Europese producenten en leveranciers van een breed assortiment kwalitatief hoogwaardig pluimveevlees en maaltijden. In Nederland hebben wij vestigingen in Blokker (NH), Dedemsvaart, Goor, Ommel (NB) en Wezep. Interesse in een stage of afstudeerplaats? Informeer dan bij de P&O afdeling van een van onze vestigingen of neem contact op met Jan Timmer, hr manager Plukon Food Group via (038) 376 66 37 of [email protected]

Ben je op zoek naar een

stageplaats of ben je starter op de arbeidsmarkt? Dan ben je bij

Pipelife aan het juiste adres! Wij

zoeken medewerkers in diversefuncties en zijn in staat om jou

goed te begeleiden bij jouw

eerste ervaringen in je carrière. En

omdat we deel uit maken van een

internationale organisatie zijn bij

ons de doorgroei mogelijkheden“grenzeloos”.

Wil je meer van ons weten?

Stuur dan jouw motivatie en je CV

naar de afdeling Algemene &

Personele Zaken, postbus 380,

1600 AJ Enkhuizen. Of per email

naar [email protected].

Dan kunnen we in een

persoonlijk gesprek kijken wat de

mogelijkheden voor jou zijn!

Een goed begin is het halve werk

bij Pipelife.

Pipelife Nederland B.V.

in Enkhuizen maakt deel

uit van de internationaal

opererende Pipelife

Groep. Deze groep is

een joint-venture tussen

Solvay en Wienerberger

en daarmee één van de

grootste fabrikanten

van kunststof leiding-

systemen in Europa.

Onze producten worden

geproduceerd voor gas,

water, riolering, elektra,

drainage, rookgasafvoer

en industriële toepas-

singen. In Enkhuizen

houden wij ons bezig

met de ontwikkeling,

productie, verkoop en

distributie van kunststof

leidingsystemen.

www.werkenbijpipelife.nl

Page 20: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

20

Zijn borstvoeding en werk te combineren?

Je werkgever moet je in de gelegenheid stellen op het werk borstvoeding te geven of te kolven. Daar is hij gedurende de eerste negen levensmaanden wettelijk toe verplicht. Hij moet:

een geschikte, afsluitbare ruimte beschikbaar stellen of, als die er niet is, je in de gelegenheid stellen naar huis te gaan. De tijd die voor voeden en reizen nodig is, geldt als werktijd. Al mag het niet meer dan een kwart van de totale werktijd bedragen. een koelkast beschikbaar stellen om de melk te bewaren. Hij hoeft niet toe te staan dat je kind tussen de voedingen op het werk blijft.

Al je rechten over borstvoeding na terugkeer van bevallingsverlof staan in de Arbeidstijdenwet. Het is verstandig om al vóór het zwangerschapsverlof afspraken te maken.

Wat is nodig om op het werk te kunnen kolven?

een kraan om handen te wassen en de kolf.een ruimte waar je kunt kolven zonder dat iedereen toekijkt.een kolf en eventueel een stopcontact.rust en concentratie.een aaneengesloten periode van tussen de 10 minuten en een half uur (buiten de pauze om).een flesje en koelkast om de melk in te bewaren.een koelbox om de melk mee naar crèche of huis te transporteren.

Wat moet ik weten over kinderopvang?

Kinderopvangregelingen zijn belangrijk voor ouders die willen werken en jonge kinderen hebben. De Wet kinderopvang regelt de kwaliteit en de financiering van de kinderopvang. Uitgangpunt is dat kinderopvang een zaak is van ouders en over-heid. Ouders die werken en voor hun kinderen zorgen, kunnen een tegemoetko-ming van het rijk krijgen.

Werkvloer.indd 20 21-03-13 15:55

Page 21: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

21

Stress, werkdruk en overwerken

Wat zijn werkdruk en stress eigenlijk?

Een te grote werkdruk ontstaat wanneer een werknemer niet in staat wordt gesteld om te voldoen aan de eisen die op het werk aan hem worden gesteld. Tijd speelt daarbij een belangrijke rol: je hebt te weinig tijd om taken goed uit te voeren. Als je daarnaast ook nog weinig mogelijkheden hebt om je werk naar eigen inzicht in delen, ontstaat een te grote werkdruk. Denk bijvoorbeeld aan te veel klussen in te weinig tijd, geen tijd voor het volgen van cursussen, of ’s mid-dags om vijf uur veel te veel klanten aan de balie. Een te grote werkdruk is een taai probleem. Ongeveer 60 procent van de Nederlandse beroepsbevolking heeft er last van. Door de verslechterde economie gaan bedrijven bezuinigen en laten door minder mensen meer werk doen. De kans bestaat dan ook dat de werkdruk de komende jaren nog meer toeneemt.

Stress en werkdruk worden vaak met elkaar verwisseld. Werkdruk kan stress ver-oorzaken, maar een zieke partner, een slecht huwelijk of een onuitstaanbare chef kunnen dat ook. Anders gezegd: werkdruk is een kenmerk van het werk, stress is een kenmerk van het lichaam en dat is dus niet hetzelfde. Het is wel zo dat werkdruk een heel belangrijke stressveroorzaker is. Het kan ook leiden tot allerlei lichamelijke en psychische klachten als buikpijn, rugpijn, hoofdpijn en uitputting. Werkdruk in pieken kan een mens best aan, iedereen heeft het wel eens druk. Maar als de druk chronisch wordt, worden werknemers ziek.

Hoe staat het met jouw balans tussen werk en privé? Vul de test in op www.wanneerzegjijstop.nl

Werkvloer.indd 21 21-03-13 15:55

Page 22: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

22

Staat er in de wet iets over stress of werkdruk?

In de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) wordt het begrip werkdruk genoemd als factor die psychosociale arbeidsbelasting (PSA) kan veroorzaken. Artikel 3 van de wet verplicht de werkgever een beleid te voeren dat is gericht op het voorko-men of beperken van PSA en dus ook werkdruk.

In de Arbeidstijdenwet staat alleen hoe lang een werkgever een werknemer mag laten werken, niet hoe hoog de prestatiedruk mag zijn. De standaardregeling stelt dat de arbeidstijd per dienst niet meer dan 12 uur mag zijn. De arbeidstijd per 16 weken mag niet meer dan gemiddeld 55 uur per week zijn.

Voor het bestrijden van een te hoge werkdruk zijn arboconvenanten erg belangrijk. Dit zijn bindende afspraken over de aanpak van belangrijke risico’s op het gebied van arbeidsomstandigheden tussen werkgevers, vakbonden en overheid. Ook al hebben de convenanten een tijdelijk karakter, de FNV gaat ervan uit dat ze wel zullen bijdragen aan het verlagen van de werkdruk in diverse sectoren.

Waar kan ik meer lezen over stress?

Wil je meer weten over zaken als stress, burn-out, stresspreventie of ontstressen? Surf dan eens naar www.stress.startpagina.nl. Je vindt daar veel nuttige links naar interessante sites en praktische online stresstesten. Verder vind je goede informatie op de site van het Bureau Beroepsziekten FNV (www.bbzfnv.nl). Voor nuttige informatie over de aanpak van werkdruk en stress in het bedrijf kun je terecht op www.arbobondgenoten.nl.

Werkvloer.indd 22 21-03-13 15:55

Page 23: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Wat is overwerk en zijn er op dit gebied zaken wettelijk geregeld?

Er wordt overgewerkt wanneer er langer wordt gewerkt dan volgens het gewone (contractuele) werkpatroon gebruikelijk is. Volgens de Arbeidstijdenwet mag de gewone arbeidsduur in principe niet langer zijn dan 12 uur per dienst, 60 uur per week en per 4 weken gemiddeld niet meer dan 55 uur per week. In een periode van 16 weken is dat gemiddeld 48 uur per week. Overwerk is alleen wettelijk toegestaan bij een onvoorziene verandering van de omstandigheden. Of als de aard van het werk daar voor korte tijd toe dwingt. Structureel overwerk is verboden. Overwerk mag geen langdurige oplossing voor een te krappe personeelsbezetting zijn.

Wat verdien ik als mijn overwerk zou worden uitbetaald?

In sommige cao’s is niks geregeld over de uitbetaling van overwerk. Als dat voor jou geldt en je antwoord wilt hebben op de vraag hoeveel uren je gratis voor je bedrijf werkt, surf dan naar de overwerkcalculator. Deze is te vinden op de Arbosite van FNV Bondgenoten (www.arbobondgenoten.nl) tik in het zoekven-ster overwerkcalculator. De overwerkcalculator telt hoeveel extra uren je per week werkt. Vervolgens wordt berekend hoeveel je zou verdienen als deze uren uitbe-taald zouden worden. Maar ook wordt het reële uurloon uitgerekend op basis van het totaal aantal gewerkte uren. Op de site vind je verder veel nuttige tips en checklists.

Werkvloer.indd 23 21-03-13 15:55

Page 24: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Lekker buiten werken? Samen met een maat mooie dakwerken maken?

Op het dak een echt vak leren? Bewoners met lekkages uit ‘de brand’ helpen?

Patina Groep zoekt jonge mensen die graag willen!WAT WIL JIJ?

WWW.PATINA.NL

Bel ons voor een vrijblijvende afspraak en vraag naar Paula Honout 0251 - 257 212

Kijk op snijder.nl

World wide earthmoving equipment

Werken bij ISS.Zoek je werk of vakantiewerk? Voor diverse functies bij Cleaning Services, Catering Services, Support Services, Property Services, Security Services of Integrated Facility Services, kijk snel op: www.isswerk.nl

Page 25: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Bij Damen kennen we geen grenzen. Op onze 35 werven all over the world bouwen we schepen, van sleepboten tot superlichte fast ferries, fregatten en driemasters. Maar we willen méér. We willen nog lichtere schepen bouwen, nog meer innovaties toepassen. Wij zien kansen in de Arctische wateren, voor de kust voor Zuid-Amerika. Ben jij die ondernemende man of vrouw die met ons de maritieme wereld van de toekomst verovert? Wil jij je grenzen verleggen? Ontdek dan op www.damen.com/career de wereld van Damen. Dare to discover!

erik hertel salesMaNaGeR daMeN shipyaRds

dare to discover

Bij damen kennen we geen grenzen

dare to discoverdamen.com/career

the NetheRlaNds uk fRaNce swedeN polaNd RoMaNia qataR uae south afRica chiNa vietNaM siNGapoRe iNdoNesia bRazil cuba

Page 26: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

26

RSI

Bij een verzekeringsmaatschappij is het administratiesysteem verbeterd. Alle infor-matie is nu via de computer op te roepen. Bij een autofabriek is een nieuwe pro-ductielijn in gebruik genomen. Elke 69 seconden rolt er een auto van de lijn. Twee voorbeelden van succesvolle vernieuwingen. Alhoewel, succesvol? Sommige werk-nemers klagen over pijnlijke polsen of hebben last van stijve schouders en pijnlijke onderarmen. Soms zeurt de pijn zelfs ’s avonds door, als het werk allang achter de rug is. Twee heel verschillende situaties, maar met hetzelfde probleem voor de werknemers: RSI, ook wel bekend als muisarm.

Wat is RSI?

Repetitive Strain Injury (letsel aan pezen, spieren en zenuwen in de nek en bovenste ledematen door herhaalde (in)spanning) is een verzamelnaam voor verschillende klachten in de nek, schouders, armen, polsen en handen als gevolg van chronische overbelasting. De klachten lopen erg uiteen: van tintelingen, een verdoofd gevoel, kramp en pijn tot een moe/zwaar gevoel. Tijdens een congres met RSI-deskundigen besloten de term RSI te vervangen door KANS (Klachten aan Arm, Nek of Schouder). Wij gebruiken liever de term RSI omdat die nog door iedereen wordt gebruikt.

Hoe is RSI te herkennen?

RSI-klachten worden vaak in fasen onderverdeeld. De fasen zijn:

Fase 1Lichte klachten na een lange dag werken. De klachten verdwijnen na een korte rustperiode. Je kunt nog werken of afwassen bijvoorbeeld.

Fase 2Matige klachten die ook na het werk niet over zijn. De inmiddels wat ernstigere klachten dwingen je om het werk af en toe te onderbreken of minder intensief te werken. Ook thuis word je af en toe belemmerd in je bewegingen door de klach-ten. De klachten verdwijnen niet meer na kortdurende pauze of ontspanning.

Fase 3Voortdurende klachten. Vaak moet je door je klachten stoppen met werken. Ook privé kom je in de problemen: je kunt potjes niet meer opendraaien, geen boodschap-pen doen, of je kunt niet meer schrijven, sporten of lang achter elkaar zitten.

Werkvloer.indd 26 21-03-13 15:55

Page 27: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

27

Hoe erg is RSI?

Het risico op RSI wordt vaak onderschat. Maar soms kun je door RSI geen pen meer vasthouden, of kun je zelfs je eigen haar niet meer kammen. In het ergste geval dreigt volledige arbeidsongeschiktheid. RSI ontwikkelt zich soms snel, maar geluk-kig is niet iedereen van de ene op de andere dag arbeidsongeschikt. Omdat RSI in de laatste fase nauwelijks te herstellen is, is het wel belangrijk om het zo vroeg mogelijk te onderkennen.

Wat zegt de Arbowet over RSI?

Er zijn geen wettelijke normen voor repeterend werk. Wel staat er in de Arbowet dat de werkgever verplicht is om het werk aan te passen, zodat er geen gevaar is voor gezondheidsschade. Wanneer er sprake is van repeterend werk, dan moet de werkgever dit aangeven in een zogenaamde Risico Inventarisatie & Evaluatie. Ook moet hij aangeven op welke manier hij dit probleem gaat aanpakken. Voor beeld-schermwerk zijn er wel enkele normen in de wet opgesteld. Vraag je werkgever ernaar of kijk op de Arbosite van FNV Bondgenoten (www.arbobondgenoten.nl)Wordt iemand toch ziek van zijn werk, dan moet de werkgever binnen zes weken door de arbodienst in kaart laten brengen wat het probleem is, zodat hij binnen acht weken een plan kan maken om de werknemer weer aan het werk te krijgen. Dit plan moet hij bespreken met de werknemer.

Is RSI te voorkomen?

Hoewel het nog steeds moeilijk is om een goede diagnose te stellen voor RSI, is er wel veel bekend over factoren die RSI kunnen veroorzaken. Dat heeft geleid tot een aantal praktische oplossingen. Sommige zijn gemakkelijk aan te brengen, andere zijn lastiger en kosten meer geld. Bovendien is een aantal oplossingen gemakkelijk samen met de leidinggevende uit te voeren, andere vragen om een bredere aanpak in een organisatie.

Wat is er te doen om beginnende RSI-klachten te verhelpen en te voorkomen dat ze erger worden? Kort samengevat gaat het om zes punten waar aandacht voor moet zijn:

meer bewegen, ook tussen de werkzaamheden doormeer afwisseling van takenminder werkdrukaanpassingen van de werkplekwerken aan betere houding en conditieregelmatig een korte pauze

Werkvloer.indd 27 21-03-13 15:55

Page 28: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

28

Weten hoe je rsi kunt herkennen?Surf naar www.arbobondgenoten.nl

Bij beeldschermwerk is het zinvol om een zogenaamde beeldschermtachograaf te installeren. De beeldschermtachograaf registreert de toetsaanslagen en muisbewe-gingen van de beeldschermwerker. Bij overschrijding geeft de tachograaf een waar-schuwing. Dit door FNV Bondgenoten ontwikkelde programma is gemakkelijk te installeren. Voor meer informatie kijk op www.arbobondgenoten.nl onder RSI.

Het is ook belangrijk om goed op jezelf te letten. Neem je wel voldoende rust, zorg je voor genoeg beweging, eet je wel gezond? En hoe is je werkhouding? Ben je niet te perfectionistisch? Juist mensen die hun werk tot in de puntjes willen ver-zorgen, die geen nee kunnen zeggen en die zich vreselijk verantwoordelijk voelen voor het werk, zijn extra gevoelig voor het ontwikkelen van RSI-klachten.

Loop ik risico op RSI?

Aan de hand van onderstaande vragen krijg je een indicatie van het risico dat je loopt op RSI.1. Doe je vier of meer uur per dag hetzelfde werk? Ja Nee2. Is het onmogelijk je werk even te onderbreken of een (zeer)

korte rustpauze te nemen wanneer je dat wilt? Ja Nee3. Doe je al jarenlang elke dag hetzelfde werk met steeds

dezelfde handelingen? Ja Nee4. Is je werk sterk repeterend? Met andere woorden maak je

meer dan twee uur per dag dezelfde bewegingen? Of dezelfde beweging langer dan een uur achter elkaar? Ja Nee

5. Werk je vaak* met je handen 5 cm boven de hoogte van je elleboog? Bijvoorbeeld door een te hoog opgesteld toetsenbord, werkblad of bureau. Ja Nee

6. Werk je vaak* met gebogen polsen? Ja Nee7. Werk je vaak* met opgetrokken schouders? Ja Nee8. Werk je vaak* met je lichaam voorover gebogen? Ja Nee9. Is het vaak* te koud op je werk? Ja Nee10. Heb je vaak* snelheidspieken in je werktempo? Ja Nee* meer dan 30 procent van de dag

Een antwoord met ja op de vragen 1, 2 en 4 telt elk voor 5 punten. Antwoorden met ja op de overige vragen tellen elk voor 3 punten. Door de scores op te tellen krijg je de totaalscore op de test.

Werkvloer.indd 28 21-03-13 15:55

Page 29: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

0 puntenJe loopt geen risico RSI te krijgen.

0 - 15 puntenJe loopt waarschijnlijk niet al te veel risico op RSI door je werk. De kans is echter ook in jouw geval nog altijd aanwezig. RSI blijft een risico. Ons advies is daarom: blijf alert op werkzaamheden die de kans op RSI vergroten en wijs ook collega’s op de risico’s.

16 - 23 puntenJe loopt een aanzienlijk risico op RSI. Wij adviseren je dringend met behulp van deskundigen je werk nader te onderzoeken. Je functie moet aangepast worden om de kans op RSI te verminderen.

24 - 36 puntenJe loopt een zeer groot risico op RSI. Wij adviseren je dringend met behulp van deskundigen je werk nader te onderzoeken. Je functie moet aangepast worden om de kans op RSI te verminderen. In jouw geval is het risico zo groot, dat we je advi-seren met spoed bij je werkgever te vragen om maatregelen.

Kan de vakbond helpen?

Werknemers die opkomen voor een gezonde functie of een gezonde werkplek stuiten nogal eens op onbegrip of zelfs onwil bij de werkgever. Of ze weten niet waar ze moeten beginnen. In veel gevallen kan de vakbond ondersteuning bie-den. Het thema RSI is een van de speerpunten van de FNV. De vakbeweging vecht voor betere wetgeving en cao-afspraken. Ondernemingsraden kunnen altijd bij de bond terecht voor advies. In het uiterste geval kunnen individuele werknemers die arbeidsongeschikt raken of een schadeclaim willen indienen, voor gratis rechtshulp aankloppen bij hun bond.

Meer weten over RSI?Kijk op www.arbobondgenoten.nl en op de site van het Bureau Beroepsziekten FNV, www.bbzfnv.nl.

Werkvloer.indd 29 21-03-13 15:55

Page 30: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Noord-Holland

Opleidingsbedrijf

Noord-Holland

Geen opleidingskosten, direct een goed

salaris en werk bij jou in de buurt?

Bij InstallatieWerk ben je direct aan het goede adres.

Wij zijn het grootste opleidingsbedrijf van Noord-Holland

met 9 praktijkcentra en via ons kun je werken én

leren bij ruim 560 bedrijven! We werken nauw samen

met alle ROC. Kijk voor meer informatie op onze website.

Elektrotechniek of Installatietechniek via de BBL!

check snel: www.installatiewerknoordholland.nl

Page 31: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Geef je carrière kleur bij Cegeka!

Cegeka van dichtbij meemaken? Surf naar www.cegeka.nl

CGA201314_Advertentie_FNV.indd 1 12-03-13 12:24

Page 32: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

32

Veiligheid op de werkvloer

Is gezond en veilig werk wettelijk geregeld?

Gelukkig zijn er regels over gezond en veilig werk. Die regels staan in de Arbeids-omstandighedenwet, beter bekend als de Arbowet. Volgens de Arbowet heeft iedereen recht op een gezonde en prettige werkplek. Wat dat precies inhoudt, ver-schilt natuurlijk per beroep en werkgever.

Wat mag ik van mijn werkgever verwachten omtrent veilig werk?

Je werkgever is verplicht je in te lichten over alle zaken die te maken hebben met gezondheid, veiligheid en welzijn op het werk. Bijvoorbeeld over het gebruik van beschermingsmiddelen, zoals oordoppen, schoenen, beschermkappen en derge-lijke. Vraag je werkgever om uitleg over de inhoud van het werk en welke risico's en gevaren eraan vastzitten.

Je werkgever heeft als het goed is alle mogelijke gevaren die bij jouw werk komen kijken, opgeschreven in een zogenaamde risico-inventarisatie. In dit document staat ook beschreven wat je werkgever eraan doet om ongelukken te voorkomen. Je kunt hem altijd vragen of je de risico-inventarisatie mag inzien.

Gebeurt er een ongeluk? Let erop dat dit direct wordt gemeld bij de Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie), telefoon 0800 5151. Het kan ook via internet www.inspectieszw.nl.

Mijn werkplek is onveilig, wat kan ik daar zelf aan doen?

Werknemers hebben een eigen verantwoordelijkheid als het om veiligheid gaat. Meld je werkgever dus dat je werkplek onveilig is en waarom. Als je niets zegt, kan je werkgever er ook niets aan veranderen. Je werkgever is net als jij gebaat bij vei-ligheid op het werk en op ongelukken zit hij niet te wachten. Probeer collega’s te mobiliseren om samen met de werkgever een veilige werkplek te creëren. Schakel eventueel de ondernemingsraad in. Als je werk ondanks je inspanningen onveilig blijft, schakel dan je vakbond in en dien een klacht in bij de Inspectie SZW.

Bij onmiddellijk dreigend gevaar voor jou (en je collega’s) mag je het werk direct stilleggen.

Werkvloer.indd 32 21-03-13 15:55

Page 33: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

33

Wat doet de FNV voor een veilige en gezonde werkplek?

Werken aan een betere wetgeving en betere handhaving van de wet.Bureau Beroepsziekten FNV helpt bij het indienen van schadeclaims tegen (vroegere) werkgevers.Ontwikkelen van hulpmiddelen voor het tot stand brengen van veilige en gezonde werkplekken.Ondersteunen van ondernemingsraden.Het geven van informatie, (juridische) hulp en advies via brochures, boeken en ledenservice.Het afsluiten van cao’s en arboconvenanten.Klokkenluiden: aandacht vragen voor problemen die te weinig aandacht krijgen.

Kijk voor meer informatie op www.bbzfnv.nl en www.arbobondgenoten.nl.

Uiterlijk op het werk

De FNV krijgt de laatste jaren steeds vaker vragen over kleding, haardracht en tatoeages en piercings op het werk. Kern daarvan is hoever de werkgever kan gaan met voorschriften voor het uiterlijk van zijn werknemers op het werk. Vooral jon-geren willen weten of de baas zich mag bemoeien met het - zichtbaar - dragen van piercings, tatoeages, opvallend haar en andere vormen van uiterlijke verschijning op het werk. Hieronder een overzicht van de meest gestelde vragen.

Staat er in de wet iets over uiterlijk op het werk?

Als het om uiterlijkheden gaat, zijn de Nederlandse grondrechten van belang. Ook voor jongeren zijn maar liefst vier rechten van kracht:

Het recht op bescherming van de persoonlijke werksfeer (privacy). De vrijheid van meningsuiting (of expressie).Gelijke behandeling van mannen en vrouwen (non-discriminatie).De vrijheid van godsdienst.

Wie een arbeidsovereenkomst ondertekent, geeft daarmee zijn grondrechten niet op. Iedereen houdt het recht op persoonlijke voorkeuren, op een eigen mening of op het dragen van kledingstukken die met een geloof te maken hebben. Maar soms moet een bedrijf wel kledingvoorschriften voorschrijven.

Werkvloer.indd 33 21-03-13 15:55

Page 34: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH
Page 35: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Aangenaam! Beweging 3.0 is dé zorgorganisatie waar goede zorg en werkplezier hand in hand gaan. We luisteren met aandacht naar onze cliënten en medewerkers om ons voortdurend te ontwikkelen. Werken bij Beweging 3.0 betekent zinvol werk, goede zorg, ruime ontwikkelings-mogelijkheden en een prettige werksfeer. In een omgeving, waar creativiteit en initiatieven op prijs worden gesteld. Met ruimte voor ondernemende collega’s. Betrokken en professioneel!

Meer weten?www.beweging3.nl

mensen in de zorghebben bij ons veel te vertellen!

m

Wie vraagt komt verder

Regiokantoor Tiel Internet: www.kvk.nl/middennederland

Laan van Westroijen 6 E-mail: [email protected]

Hoofdkantoor Utrecht Tel. (030) 239 66 00, Fax (030) 231 28 04

Kroonstraat 50 Openingstijden: maandag t/m vrijdag

van 8.30 tot 17.00 uur

Page 36: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

36

Kunnen bedrijven kledingvoorschriften hanteren?

Bij bepaalde bedrijven is het dragen van een helm of schoenen met stalen neu-zen wettelijk verplicht om ongelukken te voorkomen. In de bouw bijvoorbeeld. Soms moeten er witte jassen gedragen worden om hygiënische redenen, in een ziekenhuis of in een keuken bijvoorbeeld. Er is dan sprake van een ‘zwaarwegend bedrijfsbelang’. Wanneer het dragen van een beschermend masker om gezond-heidsredenen verplicht is, kan de werkgever verbieden een baard of snor te laten groeien, omdat het kapje dan niet meer goed beschermt. In andere gevallen hoort het dragen van een uniform bij een beroep, zoals politieagent of stewardess. De kleding is dan bedoeld als herkenning. Ook commerciële bedrijven hebben kledingvoorschriften ingevoerd om overal herkenbaar te zijn, zoals bijvoorbeeld McDonald’s. Deze verplichting om bedrijfskleding te dragen, tast ook de grond-rechten niet aan.

Mag ik een piercing of oorbel in en hoe zit het met tatoeages?

Dat hangt ervan af waar je werkt en wat voor werk je doet. Heb je veel met klan-ten, patiënten of publiek te maken, dan kan jouw werkgever een reglement heb-ben waarin staat wat wel of juist niet is toegestaan. Kijk dat na wanneer je van plan bent een piercing te laten zetten of een tatoeage te nemen. Op andere werk-plaatsen kan de werkgever het niet zo makkelijk verbieden. Wanneer je op kan-toor steeds met dezelfde collega’s te maken hebt, wennen ze wel aan je. Bedenk dat er bij piercings en tatoeages nog veel meer gevoeligheden bestaan dan bij het dragen van een oorbel. Dat vinden de meeste mensen heel gewoon, zeker bij vrou-wen. Een tatoeage zelf mag overigens niet verboden worden, maar er mag wel gevraagd worden hem te bedekken met een pleister of kleding.

De werkgever moet er in elk geval rekening mee houden dat het verbod redelijk is en in relatie staat met het werk dat wordt gedaan. Een verbod kan nooit al te gedetailleerd zijn en bijvoorbeeld ingaan op het soort piercing (tong, wenkbrauw, neus of oor). Dat is een te vergaande inbreuk op de privacy en de vrijheid van meningsuiting.

Werkvloer.indd 36 21-03-13 15:55

Page 37: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

3737

Moet ik een stropdas om?

Bedrijven kunnen strenge kledingvoorschriften opstellen. Daar kan ook in staan dat het dragen van een stropdas voor mannen verplicht is. Voor de rechter houdt dit reglement mogelijk geen stand, omdat het een voorschrift is dat alleen voor mannen geldt en niet voor vrouwen. Of omdat het niet in relatie staat tot het werk dat wordt gedaan. In een enkel geval kan er ook een medische reden zijn om geen stropdas te dragen. Wanneer ademhalen moeilijk gaat bijvoorbeeld. Een dok-tersbriefje moet dan voldoende zijn om voortaan zonder stropdas te verschijnen. Doe een net shirt aan om problemen te voorkomen. Je kunt ook beginnen over het invoeren van casual Friday, oftewel een dag waarop het met kleding allemaal niet zo nauw wordt genomen, zodat ook je collega’s er eens wat relaxter bij kunnen lopen.

Mag ik een hoofddoekje op?

Dat mag. Werkgevers moeten het geloof van hun medewerkers respecteren. Maar er is veel discussie over de vraag op welke arbeidsplek het dragen van een hoofd-doekje wel gepast is en waar niet. In sommige functies is het namelijk omstreden. Als lerares voor de klas bijvoorbeeld. Een lerares heeft een voorbeeldfunctie en er zijn ouders die vinden dat deze geloofsuiting geen voorbeeld is voor hun kind. Een verbod wordt in het openbaar onderwijs niet toelaatbaar geacht. Het dragen van een hoofddoekje behoort tot de grondrechten, de vrijheid van geloof. Wanneer het dragen ervan verboden wordt, moet het doel van dit verbod omschreven wor-den. Het imago van een functie of bedrijf moet er bijvoorbeeld door geschaad worden. Dat geldt voor de functie van rechter, maar ook voor christelijke scholen.

Het komt voor dat werkgevers eigen hoofddoekjes verstrekken, met de naam of het logo van het bedrijf erop. Vraag naar het reglement van het bedrijf waarin de kledingregels staan omschreven.

Werkvloer.indd 37 21-03-13 15:55

Page 38: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

DE KARGRO GROEPWereldwijd in karkassen

Lintire bv: verzamelt, sorteert en verwerkt versleten personenautobanden

Kargro: in- en verkoop, opslag en transport van vrachtwagenkarkassen

De Kargro Groep Hoofdkantoor Postbus 86, 3417 ZH Montfoort

Tel.: 0348 47 18 44, Fax: 0348 47 23 38

E-mail: [email protected]

deel je leven

Ga naar zorggroepsintmaarten.nl en meld je aan voor de leukste baan met de grootste beloning!

Wat deel jij vandaag?

Page 39: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH
Page 40: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

40

Moet ik een uniform aan?

Wanneer dit bij het beroep hoort wel. Een politieagent of brandweerman zonder uniform de straat op sturen heeft geen zin. Het hoort bij het beroep. Het geeft autoriteit en het maakt dat het publiek hem herkent. Soms is een uniform verplicht omdat het functioneel is. Ter bescherming van je gezondheid bijvoorbeeld draag je in een laboratorium beschermende kleding. Ook kan een uniform horen bij het imago van het bedrijf. Een hostess laat zien wie zij is en namens wie zij gasten ontvangt. In al die gevallen is het dragen van verplichte kleding vastgelegd in de arbeidsovereenkomst of in de cao. In de cao is ook vaak een vergoeding voor spe-ciale kleding afgesproken en is geregeld wie ervoor zorgt dat de kleding wordt gereinigd.

Kan ik zomaar ontslagen worden op basis van mijn uiterlijk?

Nee, de werkgever moet een waarschuwing geven en een reglement laten zien. De werkgever moet ook eerst bekijken of er binnen de organisatie ander werk is waar de uiterlijke kenmerken het ‘zwaarwegende bedrijfsbelang’ niet schaden. Ook moet je de kans krijgen je uiterlijke kenmerken aan te passen. Bij een tatoeage en piercing is dat in sommige gevallen echter moeilijk. Aan vrijetijdskleding en een heftige haarkleur, wat vaak verboden is, kan je makkelijker wat doen.

Bestaan er juridische uitspraken over uiterlijk op het werk?

Ja, er zijn conflicten geweest over het dragen van lang haar en baarden door jon-gens, het verplicht dragen van stropdassen en het verbod voor vrouwen om een lange broek te dragen. Soms klagen klanten hierover. Bedrijven mogen echter alleen over de voorkeur van klanten beginnen, wanneer dit essentieel is voor het leveren van een product of dienst van het bedrijf. Verder mag geen onderscheid in voorschriften tussen mannen en vrouwen worden gemaakt, wanneer dit niet nood-zakelijk en functioneel is en leidt tot ongelijke kansen.

Over de meeste verboden van bedrijven hebben Nederlandse rechters, voor zover bekend, echter nooit een uitspraak gedaan.

Werkvloer.indd 40 21-03-13 15:55

Page 41: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Wat is de inzet van de FNV op dit vlak?

Werknemers weten zelf heel goed waar de grenzen liggen. Dat is gebleken uit een grootschalig onderzoek van de FNV. Ook jongeren zijn van mening dat je niet ‘te bloot’ op het werk moet verschijnen bijvoorbeeld. Dat leidt regelmatig tot conflic-ten met collega’s, maar ook met klanten. Werknemers voelen ook heel goed aan dat je in het ene bedrijf verder kunt gaan dan in het andere. Iemand die in een skateshop werkt, kan zich alternatiever kleden dan iemand met een kantoorbaan. Maar meningen kunnen verschillen. Want wanneer is een wild kapsel of extrava-gante kleding provocerend? Ook zijn niet alle uiterlijke kenmerken even gemakke-lijk aan te passen; een tatoeage kun je niet een-twee-drie verwijderen.

Conflicten kunnen worden voorkomen als de werkgever met het personeel afspreekt welke ‘afwijkende’ uiterlijkheden echt niet geoorloofd zijn. Ook werk-gevers hebben belang bij duidelijke voorschriften. Wanneer ruzie over het dragen van een piercing tot ontslag leidt, vraagt de kantonrechter meestal om de interne afspraken. Als er niets op papier staat, kan de rechter niet veel meer zeggen dan dat een werkgever zijn medewerkers niet kan houden aan voorschriften die er niet zijn. De FNV kan helpen bij het opstellen van voorschriften en leden die een con-flict hebben over hun uiterlijk, kunnen rekenen op juridische hulp.

De FNV heeft in cao’s niet zoveel afspraken gemaakt over uiterlijkheden, maar wel over kleding. Een cao is niet ideaal om afspraken over piercings of tatoeages vast te leggen. Het is beter om dit in een aparte bijlage op te nemen. Afspraken over kleding zijn wél belangrijk, omdat het met geld en veiligheid te maken heeft. Wie betaalt de verplichte veiligheidsschoenen in de fabriek bijvoorbeeld? En wie betaalt de kosten voor het laten reinigen van bedrijfskleding?

41

Werkvloer.indd 41 21-03-13 15:55

Page 42: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Unamic/HCN, A Xerox Company, heeft doorlopend vacatures en biedt callcenter werk aan door heel Nederland. Wij hebben meerdere locaties in binnen- en buitenland en daardoor doorlopend vacatures voor verschillende functies binnen het callcenter. Ben jij servicegericht en klantvriendelijk? Bekijk dan onze Klantenservice vacatures. Ben jij juist commercieel en is verkopen iets voor jou? Bekijk dan onze Verkoop vacatures. Vind je het leuk om technische problemen op de lossen? Bekijk dan onze Helpdesk vacatures. Start je carrière in het callcenter en solliciteer nu!

WWW.KIC KSTART-C ARRIERE.NL

Page 43: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

weetvanwerken.nl

Dé springplank voor jouw carrière.

Klaar met je opleiding en nu werken?

SWA is een specialist in tijdelijk en vast werk. Wij hebben een leuke job voor jou, vooral op technisch gebied. Bovendien is SWA een bureau dat je een opleiding kan bieden, bijvoorbeeld via een leer/werktraject.

Interessant, want dit betekent: leren én geld verdienen tegelijkertijd!

Zo is SWA voor jou dé springplank naar een succesvolle carrière. Meer weten? Kijk op de website voor onze actuele vacatures!

Bij Aviko geven we je de ruimte om je ambities waar te maken. Zo maken we samen van jouw baan je loopbaan. Aviko biedt:• ruimte voor eigen initiatief en handelen;• voldoende ontwikkelkansen;• professionele collega’s;• een groene werkomgeving zonder files onderweg• goede arbeidsvoorwaarden en een goede onderlinge sfeer.Bovendien werk je bij een producent waar je trots kan zijn op het feit dat wereldwijd bijna 8,5 miljoen mensen van jouw werk genieten door dagelijks producten van Aviko te gebruiken.

Page 44: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

44

Pesten, seksuele intimidatie, racisme en ongewenst gedrag

1 miljoen (1 op de 6) mensen worden gepest op het werk. Een groot deel van hen sleept zich dagelijks met lood in de schoenen naar het werk, blijkt onderzoek (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2011, uitgevoerd door TNO en CBS). Ze worden gepest, zijn slachtoffer van seksuele intimidatie, van racisme, of van agressie en geweld. Kortweg: van ongewenst gedrag op het werk. Vaak zwijgen de slachtoffers uit schaamte, geven de daders de slachtoffers de schuld en kijken leidinggevenden de andere kant op. In veel gevallen is de lei-dinggevende er zelf bij betrokken. Dit leidt tot een hoger ziekteverzuim. Circa 2 procent van alle werknemers verzuimt jaarlijks een of meerdere dagen als gevolg van agressie op het werk. Een derde daarvan is zelfs langer dan vier weken uit de running.

Wat kan ik doen als ik slachtoffer ben van pesten, seksuele intimidatie of racisme?

Als je op je werk slachtoffer bent van pesterijen, seksuele intimidatie of discrimina-tie wordt je veel onrecht aangedaan. Je staat iedere dag bloot aan een of andere vernedering. Wat kan je eraan doen?

Stap op je collega(‘s) afJe kunt eerst proberen het probleem zelf te bespreken met de collega(s) van wie je last hebt. Probeer duidelijk te maken dat je niet gediend bent van zijn of haar gedrag en dat het je belemmert bij je werkt. Probeer rustig te blijven en zakelijk.

Zoek lot- en bondgenoten Bondgenoten zijn je collega’s die op het eerste gezicht niet zelf het slachtoffer zijn, maar wel degelijk lijden onder de slechte sfeer die door pesterijen, seksuele intimidatie of racisme op het werk ontstaat. Lotgenoten zijn mensen die hetzelfde overkomt als jij. Meestal ben je niet de enige, maar hebben ook anderen al jarenlang dezelfde ervarin-gen. Bespreek de klachten met hen of ga samen het gesprek aan met de dader(s).

Weten wat je kunt doen als een collega wordt lastiggevallen? Surf naar

www.arbobondgenoten.nl

Werkvloer.indd 44 21-03-13 15:55

Page 45: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

45

Stap op je baas afAls hij of zij zelf tenminste niet degene is die zich schuldig maakt aan seksuele inti-midatie, pesten of racisme, want ook dat komt voor. Van belang is dat een leidinggevende snel ingrijpt. Hij of zij bepaalt namelijk voor een belangrijk deel de sfeer op de afdeling. Om ongewenst gedrag te voorkomen, moet een leidinggevende het tijdig herkennen en ingrijpen. Als ongewenst gedrag al langer voorkomt, wordt het steeds moeilijker om in te grijpen. Wat eerst wel mocht, mag nu niet meer. Maar ongewenst gedrag moet bespreekbaar gemaakt worden, het is schadelijk voor het bedrijf. Het leidt tot personeelsverloop, ziekte-verzuim en een lagere productiviteit.

Zoek steun bij een vertrouwenspersoon of bedrijfsartsAls je er alleen niet uitkomt en je met je baas ook niet kunt praten, stap dan voor informatie en advies naar een vertrouwenspersoon in het bedrijf of iemand die je vertrouwt uit je privé-omgeving. Je kunt ook gaan praten met het bedrijfsmaat-schappelijk werk, of met een bedrijfsarts.

Zoek iemand om te bemiddelenZoek hulp bij iemand die kan bemiddelen tussen jou en de dader(s), bijvoorbeeld via de vertrouwenspersoon of een bedrijfsmaatschappelijk werker.Betrek aan de andere kant ook niet te veel mensen bij het probleem. Het is begrij-pelijk dat je rechtvaardigheid en eerherstel zoekt, maar hoe bizar het ook klinkt: vermijd dat je collega's zich te veel onder druk gezet of bedreigd voelen. Het maakt alles nog moeilijker, ook om weer als gelijke tussen je collega’s te werken.

Dien een klacht inAls praten niet helpt, kun je een klacht indienen. Steeds meer bedrijven hebben een speciale klachtenregeling voor ongewenst gedrag. Maar ook als er geen rege-ling is, kun je een klacht indienen. Bij je directe chef, bij personeelszaken, het management, de directie of bij je bedrijfsarts. Het is belangrijk te praten over je ervaringen en het niet voor je te houden. Als je over je ervaringen praat, is het aannemelijker te maken dat je ook echt iets vervelends is overkomen.

Onderzoek in overleg met bijvoorbeeld de vertrouwenspersoon of de bedrijfsartsof het indienen van een klacht gerechtvaardigd is. Vaak hebben zij ook informelekanalen om ongewenst gedrag aan de orde te stellen. Zoek naar steun vanuit deorganisatie, bijvoorbeeld van de ondernemingsraad of de VGW-commissie (com-missie voor veiligheid, gezondheid en welzijn) of neem contact op met de vertrou-wensinspecteur van de Arbeidsinspectie.

Werkvloer.indd 45 21-03-13 15:55

Page 46: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Je kunt ook naar je vakbond stappen. Een FNV-bondsbestuurder, bondscontact-persoon of de kwestiebehandelaar van de bond kan klachten met de leiding van de onderneming en/of met kaderleden en ondernemingsraadsleden bespreken. Zonodig zal jouw klacht voor verdere behandeling naar de juridische afdeling van je bond doorgestuurd worden.

Je kunt ook een klacht indienen bij een antidiscriminatiebureau of -meldpunt, bij het Landelijk Bureau ter Bestrijding van Rassendiscriminatie of bij het College voor de Rechten van de Mens. Meer informatie over deze instanties vind je op www.art1.nl en www.mensenrechten.nl.

Wil je een klacht indienen: maak aantekeningen van de dingen die je zijn overko-men, schrijf op wanneer ze zijn gebeurd en wie er getuige waren. Zonder getuigen is het moeilijk te bewijzen dat je slachtoffer bent van een of andere vorm van ongewenst gedrag.

Neem geen ontslagNeem hoe dan ook niet zo maar ineens ontslag. Je kunt er je recht op een uitke-ring mee verspelen.

Wat kan ik doen als ik zie dat een collega wordt lastig gevallen?

"Ik stond erbij en ik keek ernaar." Dat is geen goed gevoel en eigenlijk kan het gewoon niet, dat men in een organisatie ziet hoe een collega lastig gevallen wordt en net doet of er niets aan de hand is. Of dat ongewenst gedrag van een persoon door iedereen stilzwijgend getolereerd wordt. Omdat de persoon in kwestie de directeur is of omdat degene die zich misdraagt zo’n goede werknemer.

Wie getuige is van pesten, seksuele intimidatie of racistisch gedrag, kan proberen het slachtoffer actief te steunen. Bijvoorbeeld door de dader aan te spreken op zijn gedrag. Om dit te kunnen doen, moet je wel een goede positie hebben binnen de groep en enigszins populair zijn. Je zou anders niet de eerste zijn die ook slacht-offer wordt omdat hij het voor een ander opneemt. Je kunt het slachtoffer ook steunen door hem of haar duidelijk te maken dat je het pestgedrag, de racistische opmerkingen et cetera afkeurt. Je kunt samen met het slachtoffer naar een oplossing zoeken. Of met andere collega’s die de sfeer op de afdeling ook niet bevalt: als een meerderheid op de afde-ling duidelijk maakt dat bepaald gedrag niet getolereerd wordt, houdt het wel op.

46

Werkvloer.indd 46 21-03-13 15:55

Page 47: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Wat kan de FNV doen?

Je kunt bij je vakbond aankloppen voor steun of om je hart te luchten. De bond kan ook, als jij dat wilt, met je bedrijf contact opnemen om te overleggen welke stappen ondernomen moeten worden om ervoor te zorgen dat jou het leven niet meer wordt zuur gemaakt. De bond kan je ook juridisch ondersteunen bij het indie-nen van een klacht of de gang naar de rechter. De FNV geeft voorlichting en informatie. Zo beschikken verschillende bonden over voorbeeldteksten van gedragscodes, klachtenregelingen et cetera. Als je een klacht in wilt dienen, neem dan in een vroeg stadium contact op met je bond, zodat je geen strategische of juridische fouten maakt. Op de websites van FNV en bonden is informatie te vinden over seksuele intimida-tie, racisme op de werkvloer en pesten op het werk.

De FNV vindt dat er veel meer aan het voorkómen van ongewenst gedrag moet worden gedaan. Bonden en ondernemingsraden kunnen stimuleren dat dit beleid van de grond komt.

Wat kan de ondernemingsraad doen tegen ongewenst gedrag?

In heel wat wetten en cao's staan voorschriften waarmee binnen de organisatie iets moet gebeuren. Dat geldt ook voor afspraken over het tegengaan van onge-wenst gedrag. De ondernemingsraad (or) heeft onder meer als taak toe te zien op naleving van de cao en of de gemaakte afspraken wel worden uitgevoerd. Veel ondernemingsraden kennen een vgwm-commissie (een commissie voor veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu op het werk) of een arbocommissie (een commissie voor arbeidsomstandigheden) waaronder het arbobeleid en dus ook seksuele inti-midatie, agressie en geweld vallen.

Een or kan ook bij de directie aandringen op het maken van beleid tegen ongewenst gedrag of naar de Arbeidsinspectie stappen als het beleid niet wordt uitgevoerd. De or kan ervoor ijveren dat de klachtenregeling goed in elkaar zit, meehelpen aan het instellen van een vertrouwenspersoon en ervoor zorgen dat er voorlichting komt in het bedrijf over ongewenst gedrag.

Werkvloer.indd 47 21-03-13 15:55

Page 48: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

HorecaSterren.nl is de website die jou helpt tijdens je

horeca-opleiding en ter voorbereiding op jouw horeca-

loopbaan. Hier vind je alle horeca-opleidingen en scholen

op een rij, alles over werken in de horeca en kun je testen of

de horeca ook bij jou past. Heb jij je opleiding al af gerond?

Dan kun je hier ook terecht voor startersvacatures en zorg

je dat je goed voorbereid bent op je sollicitatie met de

e-learning ‘Solliciteren in de Horeca’.

– Advertorial –

Naam: Mark

Leeftijd: 19Beroep: SchoonmakerkantorenDraagt:Jasje van topontwerperMart Visser

Naam: Samira

Leeftijd: 21Beroep: SchoonmakerverzorgingscentrumDraagt:Schort van topontwerperMart Visser

‘Overdag doe ik een opleiding, dus ik kan alleen ’s avonds werken. Het is dan zo heerlijk rustig.’

‘Het contact met de bewoners maakt dit werk extra leuk. Bovendien wil ik door-groeien. En dat kan.’

Je ziet, we doen er alles aan om werken in de schoonmaak nóg aantrekkelijker te maken. Want wíj vinden het een mooi vak. Jij ook? Informeer naar de mogelijkheden bij een schoonmaakbedrijf in de buurt.

Page 49: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

tiny.cc/werkenintechniek

“installatie-TECHNIEK IS CONtINU ANDERS. NIEUWE ONTWIKKELINGEN VERANDEREN HET VAK!”

“installatie-TECHNIEK IS CONtINU ANDERS. NIEUWE ONTWIKKELINGEN VERANDEREN HET VAK!”

Page 50: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

50

Wat kan de FNV voor mij betekenen?

Hier volgen de tien belangrijkste redenen om lid te worden van de FNV:

1. Met ruim 1,2 miljoen leden is de FNV verreweg de grootste en sterkste vakbond van Nederland. Een macht van betekenis, met professionele cao-onderhande-laars, deskundige juristen en betrouwbare belastingconsulenten.

2. De FNV komt op voor de rechten van werknemers. Niet alleen voor vaste krach-ten, maar ook voor flexwerkers zoals uitzendkrachten en oproepkrachten, bijba-ners en vakantiewerkers.

3. De FNV heeft antwoord op al je vragen over werk, geld en inkomen.

4. De FNV zorgt voor goede cao’s. Dat is een collectief contract dat de bond namens jou en je collega’s afsluit met de werkgever. Onderwerpen die in een cao worden vastgelegd zijn bijvoorbeeld een goed loon, fatsoenlijke arbeids-omstandigheden en vermindering van werkdruk. Kortom, allerlei zaken die met werk en geld te maken hebben.

5. De FNV helpt wanneer je werkgever de regels die in de cao zijn vastgelegd niet goed naleeft. Soms is een telefoontje of een briefje al genoeg om dat recht te zetten. Geeft je werkgever niet zo maar toe, dan kan de bond namens jou ver-der onderhandelen. Desnoods tot aan de rechter.

6. Bij de bond kun je terecht voor allerlei gratis diensten die ergens anders bakken met geld kosten. Denk bijvoorbeeld aan juridisch advies.

7. De FNV-bond helpt bij het invullen van de belastingaangifte. Dit doet de bond gratis voor je als je lid bent.

8. Speciaal voor jonge leden organiseren veel van de FNV-bonden cursussen over bijvoorbeeld het zoeken naar de juiste baan, solliciteren of arbeidsomstandig-heden.

9. Met de FNV-ledenpas kun je profiteren van allerlei voordelen en kortingen op verschillende producten en diensten. Toch mooi meegenomen!

10. Als jong FNV-lid heb je recht op de FNV BudgetZorg van Menzis, een zorg- en tandartsverzekering in één. Zie www.fnvmenzis.nl zoek budgetzorg.

Werkvloer.indd 50 21-03-13 15:55

Page 51: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Bon voor lidmaatschap van de FNV

JA, ik word lid van de FNV

Naam

Straat

Woonplaats Postcode

Telefoon Geboortedatum

(eventueel: e-mailadres)

Handtekening

Gegevens werk:

Ik werk(te) Mijn functie

Aard van het bedrijf

Ik werk niet (meer), want (s.v.p. invullen)

Vul de bon in en knip hem uit. Een postzegel is niet nodig, je kunt hem zo op de bus doen.

Lid worden of meer weten?

Profiteer ook van een FNV-lidmaatschap en word lid. Surf daarvoor naar www.fnv.nl.Daar vind je informatie over de FNV en links naar de aangesloten FNV-bonden. Je kunt voor informatie uiteraard ook bellen of mailen.

Telefoon: 0900 3 300 300, op werkdagen van 10 tot 16 uur (€ 0,10 p.m.)E-mail: [email protected]: www.fnv.nl

Werkvloer.indd 51 21-03-13 15:55

Page 52: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Advertenties

FNVt.a.v. afdeling Marketing & CommunicatieAntwoordnummer 2501000 PW Amsterdam

Postzegelniet nodig

Werkvloer.indd 52 21-03-13 15:55

deskundigheid bij het veilig werken met werkmaterieel. Een Kijk voor meer informatie op www.bmwt.nl

Van BMWT-Train

BM

WT-

Trai

n

Werken met heftrucks, graafmachines of hoogwerkers

Van leren naar solliciteren... ... BMWT-Train helpt

Werken met heftrucks, graafmachines of hoogwerkers vereist specifieke deskundigheden. Ook jouw toekomstige werkgever weet hoe belangrijk deskun-digheid is. Het BMWT-Train certificaat is dan ook een meerwaarde bij sollicitaties. Met trainingen zorgt BMWT-Train voor de vereiste specifieke deskundigheid bij het veilig werken met werkmaterieel. Een werknemer met een BMWT-Train

certificaat op zak is interessant voor iedere werkgever. Hij weet dan met zekerheid dat hij voldoet aan zijn wettelijke verplichtingen. Een deskundige bediening van werkmaterieel is vereist, een BMWT-Train certificaat onmisbaar.

Kijk voor meer informatie op www.bmwt.nl

Page 53: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

[Advertorial]

SNCU treedt op tegen misstanden in uitzendbranche

Kloppen jouw salaris, vakantiegeld en toeslagen wel?

Werk jij als uitzendkracht? Dan zijn jouw rechten vastgelegd in de CAO. Helaas leven niet alle uitzendbureaus de regels goed na. Uitzendkrachten kunnen met twijfels of vragen over hun situatie terecht bij de SNCU. Zijn er misstanden, dan wordt er opgetreden. Hiervoor is iedere melding van groot belang!

Wat kan er misgaan?• Je krijgt te weinig salaris• Vakantiegeld of overuren worden niet uitbetaald• Geen betaling avond- of weekendtoeslagen • De loonstrook of arbeidsovereenkomst ontbreekt• Je hebt recht op pensioenopbouw, maar wordt niet aangemeld Uitzendkrachten lopen hierdoor geld mis, of andere zaken waar zij recht op hebben.

SNCUDe Stichting Naleving CAO voor Uitzendkrachten (SNCU) stimuleert en controleert de naleving van de CAO’s in de uitzendbranche. Wij zijn hiervoor opgericht door werkgevers- en werknemersorganisaties. Uitzendorganisaties die onder de CAO’s vallen zijn verplicht om mee te werken.

Vragen of melden?Heb jij twijfels of vragen? De SNCU geeft antwoord en kan jou informeren over je rechten. Blijkt er sprake te zijn van een serieuze misstand, dan wordt er opgetreden. Om dit te kunnen doen, zijn alle meldingen en signalen van groot belang.

Uitzendkrachten kunnen met vragen en(mogelijke) misstanden vertrouwelijk terecht bij de SNCU. Dit kan op www.sncu.nl of door gratis te bellen naar: 0800 7008.

Page 54: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Daggeld lenenvan je moederHallo Jumbo

Wij zijn altijd op zoek naar

hulpkrachtenvoor onze Jumbo winkels bij jou in de regio.

Kom bijverdienen bij de leukste supermarkt

van Nederland! Kijk voor de ideale bijbaan

op jumbowerkt.nl

Uitzendkracht?Kloppen jouw salaris, vakantiegeld en toeslagen wel?

Vragen? Wij geven antwoord.Misstanden? Wij treden op.

Bel gratis: 0800 7008Of kijk op: www.sncu.nl

Page 55: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

SPEEL JEZELF SLIMMERWelke afbeelding links hoort bij welke tekst rechts? Is die vlag van België of Duitsland? En dat iPad-onderdeel, de dock connector of de wifi flex? Met Connectro, een nieuw spel voor iPad en PC, wordt leren nog leuker. Het spel is ontwikkeld door Croon en is vooral erg leuk voor scholieren, studenten en leerkrachten. Maar ook voor ieder ander die zijn kennis wil testen. Het past helemaal bij ons streven om onderwijs en ontwikkeling in de breedte te stimuleren en de interesse in elektrotechniek aan te wakkeren. Connectro is gratis verkrijgbaar in de App Store en online te spelen op croon.nl/connectro

0540.00.414 adv Connectro_Addwork.indd 1 13-09-12 16:58

Page 56: FNV Op de Werkvloer 2013 - NH

Als FNV Jong-lid profi teer je van de goede deal die de FNV met Menzis heeft gemaakt, bijvoorbeeld: Fikse korting op je zorgverzekering Uitgebreide vergoeding voor fysiotherapie Vergoeding van voorbehoedsmiddelen Snel en makkelijk online declareren Persoonlijk advies

20% korting op een doorlopende reisverzekering Op jongeren afgestemde pakketten

18 JAAR? DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE DAN MAG JE VOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERSTVOOR HET EERST

EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.EEN ZORGVERZEKERING UITZOEKEN.

TIP: Verzeker jij je zorgkosten bij Menzis, dan betaalt Menzis

het eerste jaar lidmaatschap van FNV Jong (waarde 25 euro).

sluit een voordelige zorgverzekering af en krijg een jaar langGRATIS lidmaatschap van FNV Jong!

18 JAARBINNENKORT

Sla twee vliegen in een klap:

Meer info opfnvjong.nl/menzis

FNVjong-Menzis-adv.indd 1 18-12-12 14:33