1

FILMMUZIEKMAGAZINE

ENNIO MORRICONE - Eindelijk

NUMMER 186 – 45ste

JAARGANG – MAART 2016

2

Score 186

Maart 2016

45ste

jaargang

ISSN-nummer: 0921-

2612

Het e-zine Score is een

uitgave van de stichting

Cinemusica, het

Nederlands Centrum

voor Filmmuziek

Informatienummer:

+31 050-5251991

E-mail:

p.stevelmans@home.nl

Kernredactie: Paul

Stevelmans en Sijbold

Tonkens

Aan Score 186 werkten

mee: Paul Stevelmans,

Sijbold Tonkens en

Julius Wolthuis

Eindredactie: Paul

Stevelmans

Vormgeving: Paul

Stevelmans

Met dank aan: AMPAS,

Alex Simu

FILMMUZIEKMAGAZINE

REDACTIONEEL

Vorige week werden voor de 88ste keer de Oscars uitgereikt.

Het werd een gedenkwaardige editie omdat onder de vijf kan-

didaten twee oudgedienden uit de rijke wereld van de filmmu-

ziek tegen elkaar in het strijdperk traden: John Williams ver-

sus Ennio Morricone. De laatste won en kan zich nu ook

scharen onder een lange reeks winnaars van deze volgens

velen nog steeds belangrijkste filmprijs ter wereld. Over de

score waarmee de Maestro dan eindelijk een Oscar won, leest

u helemaal aan het einde van deze nieuwe editie van Score.

Een Oscar winnende score van Morricone is een gebeurtenis

waarbij flink wordt uitgepakt.

Wat velen in Nederland niet weten is dat ooit, in een grijs

verleden - om precies te zijn vlak vóór de donkere bezet-

tingsjaren - een van oorsprong Nederlandse filmcomponist

een Oscar won als beste filmcomponist van het jaar. Score

was aanwezig bij de onthulling van een plaquette voor deze

vergeten componist in zijn geboorteplaats Leeuwarden. In een

portret over deze Richard Hageman komt u meer te weten

over een componist die een rijk leven heeft geleid.

INHOUDSOPGAVE

3 Oscar 2016: Dat oude mannetje

9 Richard Hageman - Portret

13 Interview met Alex Simu

16 Georges Delerue versus Disney

18 Boekbespreking 19 Recensies

3

OSCAR 2016 DAT OUDE MANNETJE

En daar zaten ze weer in die zijloge van het Dolby Theatre in Hollywood: de genomineerde

filmcomponisten en hun entourage. Ver weg van de glamour en de grote sterren die recht

vóór het podium zaten. In de loge zaten links vooraan twee oude mannen en rechts naast hen

vertegenwoordigers van de jongere garde filmcomponisten. Alle filmmuziekogen waren dit

jaar gericht op de strijd tussen de oudjes John Williams en Ennio Morricone. Maar verge-

leken met andere verhitte controverses rondom de Oscaruitreiking was het titanengevecht

tussen Williams en Morricone bijkans een verademing.

Om met die grote controverse te beginnen:

alle vijf de genomineerde componisten waren

blanke mannen met een gemiddelde leeftijd

van 67,4 jaar en afkomstig uit Noord-Ameri-

ka en Europa. Nou zijn filmcomponisten voor

het grote publiek in de regel vrij anoniem.

Slechts enkele grote namen worden door een

toevallige voorbijganger herkend zoals Wil-

liams, Morricone en Hans Zimmer, maar dan

houdt het wel op. Wie denkt aan filmcompo-

nisten zal al gauw aan blanke mannen van

middelbare leeftijd denken zoals medegeno-

mineerden Thomas Newman en Carter Bur-

well. Zouden zij ook herkend worden op

straat? Vast niet. En Jóhann Jóhannsson dan,

de vijfde genomineerde? In kleine kringen

van muziekliefhebbers is hij een tamelijk

bekende artiest vanwege zijn vele optredens,

maar de gemiddelde bioscoopganger heeft

geen idee over wie we het hier hebben.

En hoe zit het dan met zwarte filmcomponisten? Zijn die er en hebben ze - als ze al bestaan -

ooit wel eens een Oscarnominatie, laat staan een Oscar gewonnen? Zwarte filmcomponisten

zijn er wel en meestal zijn ze afkomstig uit de jazz- of hiphopwereld zoals Stanley Clarke,

Terence Blanchard en RZA. Enkele decennia geleden wonnen zelfs enkele zwarte artiesten

muziekoscars, te beginnen met Prince (Purple Rain (1984), beste song score) en daarna Her-

bie Hancock ('Round Midnight (1986), beste score). En dan was er twee decennia eerder na-

tuurlijk Quincy Jones. Liefst zeven Oscarnominaties vielen hem door de jaren ten deel, be-

ginnend met In Cold Blood (1967) tot en met The Color Purple (1985). Is het toeval dat uit-

gerekend deze Jones dit jaar de Oscar voor de beste score mocht uitreiken? Anders dan de

twintig genomineerde witte acteurs was het aandeel zwarte prijsuitreikers aan de hoge kant.

Over diversiteit gesproken: sinds de millenniumwisseling hebben Tan Dun uit China (Crou-

ching Tiger, Hidden Dragon (2000)) en A.R. Rahman uit India (Slumdog Millionaire (2008))

Oscars voor de beste muziek gewonnen.

Dan de leeftijd, die in de stroom kritiek op de Academy of Motion Picture Arts and Sciences

en haar prijzenbeleid ook een - weliswaar kleine - doorn in het oog van velen was. De gemid-

delde leeftijd van de vijf componisten lag dit jaar op 67,4 jaar. Naast twee hoogbejaarden

(Williams is 84 en Morricone 87 jaar) waren er twee 60-jarigen (Newman en Burwell) en de

4

jongste van het kwintet is toch ook al weer 46 (Jóhannsson). Wat zegt leeftijd in dit verband?

Wellicht moet een componist rijpen voordat hij zijn eerste nominatie krijgt en daarna is het

soms lang wachten op een eerste prijs. Toch was Steven Price relatief jong (36) toen hij in

2014 won met zijn score voor Gravity. Quincy Jones is trouwens ook niet meer de jongste -

hij wordt binnenkort 83. Vandaar dat hij bij de uitreiking gezelschap kreeg van een zwarte

artiest van de jongere garde, hoewel deze Pharrell Williams ook alweer 42 jaar oud is. Hij

kreeg twee jaar geleden in de muziekcategorie Beste liedje een nominatie voor Happy uit

Despicable Me 2.

Tot slot nog het geslacht. Het tijdperk van vrouwelijke filmcomponisten die een Oscar winnen

ligt alweer ver achter ons. Rachel Portman en Anne Dudley wonnen respectievelijk met Em-

ma (1996) en The Full Monty (1997) een Oscar en Portman werd daarna nog genomineerd

voor The Cider House Rules (1999) en Chocolat (2000). En daarna was het verdacht stil aan

het vrouwenfront. Dat oude blanke mannen Oscars winnen in de categorie Beste score is al

langere tijd een feit. Maar gaat er iets significant veranderen in de komende jaren? Zal het

bolwerk van de mannelijke filmcomponisten worden aangevallen door een leger jonge, vrou-

welijke, zwarte componisten? Er zijn nog geen tekenen die op een dergelijke revolutie duiden.

James Napier en Sam Smith wonnen met het liedje Writing's on The Wall uit Spectre.

Voor de rest bleef dit jaar alles bij het oude bekende. Zo waren er weer de gebruikelijke sco-

res die het om uiteenlopende redenen niet haalden zoals The Revenant van Ryûichi Sakamoto

en Alva Noto en Bryce Dessner (teveel componisten), Mad Max: Fury Road van onze eigen

Tom Holkenborg, Beasts of No Nation van Dan Romer en vele andere. En waar waren Alex-

5

andre Desplat (met The Danish Girl) en Daniel Pemberton (met The Man From U.N.C.L.E. en

Steve Jobs), en vooral: waar was Michael Giacchino voor wie 2015 een topjaar was met vier

scores die goed in de smaak vielen? Ook afwezig was de score van Thomas Newman voor

Spectre. Die film won wel de Oscar voor het niet onverdeeld positief ontvangen liedje Wri-

ting's on the Wall, geschreven door Sam Smith en James Napier. En waar was Londen, de

opnamestad die vorig jaar nog alle genomineerde scores welkom mocht heten? Trends komen

en gaan, zo blijkt maar weer in Hollywood.

Dat Ennio Morricone er uiteindelijk met de hoofdprijs vandoor zou gaan, werd steeds meer

duidelijk toen het prijzengala eind februari naderbij kwam. Hij had al twee prestigieuze tro-

feeën - een Golden Globe en een BAFTA Award - in de wacht gesleept toen hij het Dolby

Theatre vorige week zondag betrad. Hier triomfeerde hij luttele uren later met zijn eerste

"echte" Oscar. Was die terecht of had een van de andere genomineerde filmcomponisten het

beeldje moeten winnen? Let's take a look at the five nominees for the best original score ......

DE GENOMINEERDE SCORES

BRIDGE OF SPIES - THOMAS

NEWMAN

Verleden jaar keerde Steven Spielberg te-

rug in de bioscoop met een nieuwe film,

zijn eerste sinds Lincoln uit 2012. Bridge

of Spies was een ouderwetse Koude-Oor-

log-thriller met Tom Hanks in de hoofdrol

en zonder een score van John Williams.

Dat was even schrikken, maar als excuus

werd al snel aangevoerd dat de nestor on-

der de filmcomponisten druk bezig was

met de nieuwe Star Wars. Dat was dan

toch weer een kleine geruststelling, maar

wie moest de nieuwe Spielberg dan doen?

Dat werd Thomas Newman die met vier

scores vorig jaar een drukbezet man was en

tussen de bedrijven door ook nog eens zes-

tig werd. Zijn score voor Bridge of Spies is

een geroutineerd werk geworden dat de

film allerwegen doelmatig ondersteunt en

het midden houdt tussen enerzijds stoere

marsmuziek à la Williams en anderzijds

Newmans eigen stijl van ijle, licht exoti-

sche muziek. Na een dozijn korte stukjes

volgt een drietal langere tracks op de cd

waar de suspense beter tot zijn recht komt

dan in de film, met name in Glienicke

Bridge, het hart van de film. Newman le-

vert vakmanschap af met deze score, maar

tegelijkertijd ontbeert deze muziek zijn

verfrissende, experimentele handelwijze

van weleer. We kennen het onderhand

allemaal wel.

Oscarhistorie: Newman werd twaalfmaal

eerder genomineerd, voor Little Women

(1994), The Shawshank Redemption

(1994), Unstrung Heroes (1995), American

Beauty (1999), Road to Perdition (2002),

Finding Nemo (2003), Lemony Snicket's A

Series of Unfortunate Events (2004), The

Good German (2006), Wall-E (score en

liedje Down to Earth, liedje met Peter

Gabriel), Skyfall (2012) en Saving Mr.

Banks (2014).

6

CAROL - CARTER BURWELL

Ook Carter Burwell heeft een goedgevuld

jaar achter de rug. Vijf films met zijn mu-

ziek zagen het licht, waaronder Mr. Hol-

mes, Anomalisa en Carol, de film die hem

definitief promoveerde naar de eredivisie

van de filmmuziek in Hollywood, ook al is

deze huiscomponist van de gebroeders

Coen eigenlijk al langere tijd een begrip.

Voor het liefdesdrama van Todd Haynes

schiep Burwell een intieme score die veel

van de ingehouden gevoelens en gedachten

van de twee verliefde vrouwen richting gaf

en die wordt gedreven door een aan Philip

Glass herinnerend hoofdthema dat zowel

weelderig als melancholiek klonk en zo de

gedoemd lijkende liefdesrelatie tussen de

twee dames verlevendigde. De door een

klein gezelschap uitgevoerde score ging

zich behalve dat hoofdthema nooit te

buiten aan overdaad of overdreven pathos,

hetgeen de vele intieme scènes zeker ten

goede kwam. Burwell bracht een enorme

zeggingskracht teweeg met bescheiden

muzikale middelen en deze benadering

past uitstekend bij dit in velerlei opzicht

uitmuntend aangeklede melodrama. Oog

en oor werden rijkelijk beloond.

Oscarhistorie: dit is de eerste nominatie

ooit voor Carter Burwell.

THE HATEFUL EIGHT - ENNIO

MORRICONE

En opeens was daar Ennio Morricone weer

aan het Oscarfront. Negen jaar na zijn ere-

Oscar stond hij op uit de vergetelheid, al-

thans in Hollywood. Voor het western-

achtige Kammerspiel van Quentin Taran-

tino schreef hij muziek, aldus vertelde hij

in september vorig jaar op de Nederlandse

televisie, die al het voorgaande in de

schaduw zou zetten. De verwachtingen

werden onhoudbaar hooggespannen en

toen we de drie uur durende film dan

eindelijk konden zien was iedereen het

erover eens dat dit een prachtige, soms

overweldigende score van de Italiaanse

meester was die nog lang niet uitgeschre-

ven bleek te zijn. Het lange L'ultima dili-

genza di Red Rock mag met recht een hu-

zarenstuk worden genoemd en ook de

Overture ging onder de huid van de kijker.

Samen met de andere stukken gaf Morri-

cone de vuilbekkende film een dynamiek

die het statische gebeuren in de inge-

sneeuwde blokhut acceptabel wist te ma-

ken. Dat de Italiaan enkele oude nummers

recyclede werd hem blijkbaar door de Aca-

demy vergeven; de strenge regels zijn ken-

nelijk voor een onaantastbaar icoon iets

minder rigide. Enfin, de Maestro was weer

terug van weggeweest en the talk of the

town.

7

Oscarhistorie: Morricone werd de afgelo-

pen veertig jaar genomineerd voor Days of

Heaven (1978), The Mission (1986), The

Untouchables (1987), Bugsy (1991) en

Malèna (2000). In 2007 ontving hij een

ere-Oscar voor zijn gehele œuvre.

SICARIO - JÓHANN JÓHANNSSON

Geen genomineerde score was dit jaar zo

donker en macaber als Sicario van de IJs-

landse componist Jóhann Jóhannsson. Dat

zal niemand verbazen die de film heeft ge-

zien, want die was net zo gitzwart als de

muziek. De ongemakkelijke en praktisch

onophoudelijk dreigende score leek met

elektronica te zijn opgenomen, maar dat

bleek niet te kloppen aangezien Jóhann-

sson de muziek grotendeels door een heus

symfonieorkest had laten uitvoeren. Naast

enkele toegankelijke stukken die van begin

tot eind een melodie kenden bestond het

merendeel van de score uit vaak lang aan-

gehouden droneachtige tonen die bij de

kijker gevoelens van desolaatheid, uitzicht-

loosheid en een bijna ondraaglijke dreiging

teweegbrachten. Deze uiterst grimmige

muziek moest ook als het ware door de

kijker worden gevoeld door zijn trillende

tonen en beats. Sicario werd mede door

Jóhannssons verpletterende score een ont-

hutsende kijkervaring die zijn gelijke niet

kende afgelopen jaar. Voor menigeen was

zijn muziek niet bepaald een aangename

luisterervaring, een oordeel dat het gelijk

van zowel componist als regisseur alleen

maar bekrachtigde.

Oscarhistorie: Jóhannsson ontving vorig

jaar voor The Theory of Everything zijn

eerste nominatie.

STAR WARS: THE FORCE

AWAKENS - JOHN WILLIAMS

Als John Williams een score schrijft, krijgt

hij automatisch een Oscarnominatie. Dit is

zijn eerste score die hij sinds The Book

Thief - zijn laatste nominatie - schreef en

ziedaar, de nestor onder de Amerikaanse

filmcomponisten ontvangt zijn vijftigste

nominatie. Dat hij die voor een aflevering

uit de populaire Star Wars-serie kreeg,

bevestigt zijn reputatie nog eens ten over-

vloede. Hoe je het ook keert of wendt, Wil-

liams weet ondanks zijn hoge leeftijd nog

steeds hoe je een avonturenfilm in de verre

toekomst muzikaal moet begeleiden. Vanaf

de eerste tonen van het alom bekende Star

Wars thema voert hij ons in volle vaart

langs wervelende actiescènes, tovert hij

enkele prachtige nieuwe thema's uit de

hoed waaronder dat voor hoofdrolspeelster

Rey, slaat hij her en der een poëtische zij-

weg in, schuwt hij een fiere mars niet en

sluit hij met het inventieve en afwisselende

Jedi Steps and Finale film en score waar-

dig af. Voor elk wat wils dus en zo ont-

8

stond onder zijn vakkundige handen een

complete score voor het gehele gezin. Wie

sentimenteel aangelegd is, zou de sympa-

thieke octogenarius zonder nadenken de

Oscar gunnen.

Oscarhistorie: dit is inmiddels de 50ste

nominatie voor Williams. In totaal vijf

Oscars heeft hij ontvangen: Fiddler on the

Roof (1971), Jaws (1975), Star Wars

(1977), E.T.: The Extra-Terrestrial (1982)

en Schindler's List (1993).

DE WINNAAR .....

Ennio Morricone wordt omhelsd door Quincy Jones, Pharrell Williams kijkt erlangs.

In de categorie Beste score ging dit jaar de strijd uiteindelijk tussen de twee oudsten die mis-

schien beiden recht hadden op een Oscar, Williams omdat het hier een nieuwe Star Wars be-

trof en hij deze records brekende film voorzag van trefzekere muziek en Morricone omdat hij

na zijn ere-Oscar negen jaar geleden een waarachtige comeback maakte met de eerste volledi-

ge score voor een film van Quentin Tarantino, en wat voor een. De verwachtingen die hij

vooraf creëerde werden grotendeels waargemaakt met zijn aanzwellende muzikale ontlading

in de score voor The Hateful Eight. Maar was dit nu een echte mijlpaal in zijn inmiddels meer

dan 500 scores tellende werk? Daarover valt te twisten, feit is dat zijn score zijn werk goed

deed en het epos van Q alleen maar beter maakte. Kijken we naar vernieuwende aspecten in

zijn score, dan is wellicht Sicario van Jóhannsson een betere kandidaat. Bij de IJslandse com-

ponist wordt de kijk- en luisterervaring welhaast ondraaglijk door de pompende en niets ont-

ziende muziek, precies zoals zijn regisseur dat wenste. In het licht van deze voor menigeen

ongemakkelijke belevenis valt de tocht naar Red Rock met de naar een climax toewerkende

muziek van de Maestro mogelijk net iets meer te prefereren en is de ultieme bekroning op 87-

jarige leeftijd terecht, ook gezien het feit dat Morricone nooit een volwaardige Oscar heeft

gewonnen in zijn meer dan vijftig jaar durende illustere en vaak baanbrekende carrière. Dit is

niet de eerste keer dat de Academy een omissie uit vroeger jaren probeert goed te maken. Ook

Hollywood had iets recht te zetten. Twee dagen vóór de uitreiking kreeg Morricone eindelijk

een welverdiende ster op de befaamde Walk of Fame. Wie de hoogbejaarde Italiaan in een op

internet roulerend filmpje haast bewegingloos het orkest bij de opnamen van die laatste post-

koets naar Red Rock ziet dirigeren, moet vast hebben gedacht: dat oude mannetje dat daar zit

te zwaaien met een stok heeft toch maar weer een krachtig stuk muziek geschreven voor die

f**cking western van Tarantino en dat klinkt allemaal hartstikke cool.

PS

9

DE HUISCOMPONIST VAN JOHN FORD

De eerste Nederlander die een Oscar won

Van de minder dan tien Nederlanders die de afgelopen vijftig jaar een Oscar hebben gewon-

nen zijn Bert Haanstra, Fons Rademakers, Marleen Gorris, Mike van Diem en Michael Du-

dok de Wit het bekendst. Zij wonnen deze prijs steeds als regisseur van een lange of korte

film. Heeft ooit een Nederlandse filmcomponist een Oscar gewonnen? Op 29 februari 1940

won Richard Hageman als eerste Nederlander het toen al felbegeerde beeldje voor de beste

score. Hij deelde de prijs met drie andere componisten voor hun bewerking van Amerikaanse

folk songs voor de western Stagecoach van John Ford. Op de kop af vijftig jaar geleden

overleed Hageman op 84-jarige leeftijd in Beverly Hills.

Richard Hageman.

Richard Hageman is afkomstig uit Leeu-

warden waar hij in 1881 werd geboren in

een bijzonder muzikale familie. Als won-

derkind op de piano volgde hij een muzika-

le opleiding zowel in Brussel als in Am-

sterdam. In de laatste stad debuteerde hij

op 18-jarige leeftijd als dirigent van de Ko-

ninklijke Opera. Via Parijs belandde hij in

1908 bij het Metropolitan Opera House in

New York, waar hij van 1908 tot 1922

eerst als assistentdirigent en vanaf 1914 als

eerste dirigent werkzaam was. In die hoe-

danigheid werkte de inmiddels tot Ameri-

kaan genaturaliseerde Nederlander met de

groten uit de wereld van opera en klassieke

muziek. In de jaren '20 dirigeerde hij ook

voor andere Amerikaanse orkesten en

richtte hij zijn pijlen voorts op het schrij-

ven van muziek zoals een verzameling

liederen (waarvan Do Not Go, My Love op

tekst van Rabindranath Tagore het be-

kendst is) en de opera Caponsacchi die in

1932 zijn première beleefde in Freiburg en

in 1937 in New York werd opgevoerd. Een

jaar later besloot Hageman zijn geluk aan

de Amerikaanse westkust te beproeven. In

Hollywood kon hij meten aan de slag voor

de film If I Were King (1938) van Frank

Lloyd.

John Ford

De score voor deze avonturenfilm over

François Villon leverde de Fries meteen

een Oscarnominatie op. Van de iets minder

dan twintig scores die hij in de volgende

vijftien jaar zou schrijven zijn die voor

John Ford beslist het belangrijkst. Meteen

voor Stagecoach (1939), zijn eerste samen-

werking met Ford, ontving hij een Oscar

voor de beste muziek. Die moest hij overi-

gens delen met drie andere componisten:

W. Franke Harling, John Leipold en Leo

10

Richard Hageman achter de piano in de saloonscène uit 3 Godfathers (1948) van John Ford.

Shuken. Ook Gerard Carbonara, Stephan

Pasternacki en Louis Gruenberg waren be-

trokken bij het bewerken van Amerikaanse

folk songs voor de film, maar behalve de

vier winnaars kwam alleen Gruenberg op

de aftiteling te staan.

Na het succes van Stagecoach vervolgde

Hageman de samenwerking met Ford.

Voor diens maritieme drama The Long

Voyage Home (1940) kreeg hij opnieuw

een Oscarnominatie. Ook voor het histo-

rische drama The Howards of Virginia van

Frank Lloyd uit hetzelfde jaar werd hij ge-

nomineerd en een jaar later voor This

Woman Is Mine (1941) van dezelfde

regisseur. Opmerkelijk was zijn muziek

voor The Shanghai Gesture (1941) van

Josef von Sternberg. Hier stelde hij een

score samen die zowel de sfeer als de

onrust van het hoofdpersonage treffend

wist te raken. Deze score leverde hem zijn

zesde en laatste Oscarnominatie op. In de

jaren 1942-1947 schreef Hageman veel

zogeheten stock music (naar believen te

gebruiken achtergrondmuziek) voor over-

wegend kleine films. Ook dirigeerde hij in

de jaren 1938-1943 gedurende de zomer

opera-uitvoeringen in de Hollywood Bowl.

Na de Tweede Wereldoorlog dacht hij

eraan om terug te keren naar Europa en

Hollywood de rug toe te keren. Terwijl hij

bezig was met de muziek voor de western

Angel and the Badman (1947) van James

Edward Grant schreef hij aan Ford dat

enkel een film voor hem zijn verhuisplan-

nen kon veranderen. ¹

Ford startte in die dagen zijn eigen produc-

tiemaatschappij Argosy Pictures en voor

zijn eerste film - The Fugitive (1947) -

werd de componist aangesteld. Na deze

volgens Hageman in Mexico onder ideale

omstandigheden tot stand gekomen score

voor de verfilming van de roman van Gra-

ham Greene volgden vier westerns met

11

Ford. ² Fort Apache (1948), 3 Godfathers

(1948), She Wore a Yellow Ribbon (1949)

en Wagon Master (1950) werden alle door

Argosy geproduceerd en bevatten het beste

van de componist. Hageman schreef in de

heersende traditie van Max Steiner wes-

ternmuziek die voor zowel de cowboys en

de infanteristen als voor de indianen pas-

sende muzikale klanken voortbracht. Daar-

bij moest hij wedijveren met hymnen, tra-

ditionals en Ierse volksliedjes die Ford

graag gebruikte in zijn films. Hageman

arrangeerde deze bestaande liedjes vaak en

zorgde daarnaast voor korte, effectieve

muziek van eigen hand. Zijn verleden in de

opera was nog het meest herkenbaar in zijn

score voor 3 Godfathers. Waarschijnlijk

met geen andere componist heeft Ford zo

intensief samengewerkt als met Hageman:

in totaal zes films deden zij samen en dat

waren zeker niet de minste films binnen

het meer dan 140 films tellende œuvre van

de vooraanstaande filmmaker. Tijdens de

Argosy-jaren was Hageman zelfs de huis-

componist van Ford.

Acteur

Na Wagon Master was het praktisch ge-

daan met Hagemans carrière als filmcom-

ponist. In Oostenrijk deed hij een kleine

thriller, Abenteuer in Wien (1952) van

Emil E. Reinert en met Stolen Identity

(1953), een in Wenen opgenomen Ame-

rikaans-Oostenrijkse B-film van Gunther

von Fritsch, zette hij een definitieve streep

onder zijn werk als filmcomponist. In die

jaren was hij evenwel als acteur in een

handvol kleine rolletjes te zien zoals die

van dirigent in The Great Caruso (1951)

over het leven van de legendarische zanger

Enrico Caruso met wie hij ooit in zijn New

Yorkse jaren had gewerkt. In Rhapsody

(1954), een film boordevol muziek,

speelde hij naast Elizabeth Taylor en

Vittorio Gassman een belangrijke rol.

Begin jaren '50 waren er plannen om in

Nederland, om precies te zijn Friesland,

met het Frysk Orkest op te treden, maar

van deze plannen kwam niets terecht. In

een interview met de Leeuwarder Courant

in 1951 merkte hij op: ‘Ik schrijf meer mu-

ziek voor koeien en paarden dan voor men-

sen!’ Enkele jaren later ging hij met pen-

sioen en leidde hij een teruggetrokken be-

staan in Beverly Hills, waar hij op 6 maart

1966 kwam te overlijden. Zijn heengaan

ging haast ongemerkt aan Nederland en

Friesland voorbij. In later jaren kwam er

meer interesse voor de gevierde Fries in

Amerika. Journalist Asing Walthaus

schreef een korte biografie over hem ³ en

in 2014 werd een naar de componist ver-

noemd aquaduct geopend in de Haak om

Leeuwarden. En op zijn vijftigste sterfdag

werd aan de gevel van zijn geboortehuis in

de Sint Jacobsstraat 35 te Leeuwarden een

plaquette ter nagedachtenis aan deze Fries

onthuld. Ook zal de Nederlandse vertaling

van de biografie Making the Tailcoats Fit

die Walthaus met pianist en onderzoeker

Nico de Villiers heeft geschreven deze

maand verschijnen.

¹ How the West Was Sung: Music in the

Westerns of John Ford. Kathryn Kalinak.

P. 101.

² Idem, p. 102.

³ Die biografie verscheen in Gevierde

Friezen in Amerika (Friese Pers Boekerij

bv, Leeuwarden, 2009). Voor dit artikel is

geput uit deze biografie. PS

12

Leeuwarden, 6 maart 2016. Nico de Villiers en Sjoerd Feitsma, wethouder van cultuur van Leeuwar-

den, bij de onthulling van de plaquette aan de voorgevel van het geboortehuis van Richard Hageman.

13

MUZIEK VOOR HET ONVERFILMBARE

Interview met Alex Simu

Willem Frederik Hermans' roman Nooit meer slapen uit 1966 werd bijna vijftig jaar lang als

niet te verfilmen beschouwd. Regisseur Boudewijn Koole lukte het uiteindelijk wel. Na zijn

succesvolle filmdebuut Kauwboy (2012) ging hij aan de slag met de verfilming van dit in

literaire kringen gelauwerde werk van een van de grote drie van de naoorlogse Nederlandse

literatuur. Een extra uitdaging vormde de muzikale omlijsting van deze film over een jonge

wetenschapper die een zoektocht naar een steen onderneemt, maar evenzeer op zoek is naar

zichzelf. Klarinettist Alex Simu vertelde Score hoe hij deze klus klaarde.

Alex Simu.

Alex Simu (Boekarest, 1981) heeft na mu-

ziekstudies in Nederland en New York een

carrière als klarinetspeler opgebouwd.

Door de jaren heen heeft hij gespeeld in

tientallen landen over praktisch de gehele

wereld, met de nadruk op jazz en wereld-

muziek. Boudewijn Koole leerde hij in

2012 kennen toen hij werd gevraagd de

muziek te doen voor de documentaire

Happily Ever After van Tatjana Bozic.

Simu: ‘Men wilde bestaande muziek van

mij voor de film gebruiken, maar uitein-

delijk deed ik de hele score. Hier begon

mijn samenwerking met Boudewijn die co-

editor en producer was van deze film die

twee jaar later een prijs zou winnen op het

Filmfestival van Rotterdam. Vervolgens

vroeg hij me voor een korte film, waarna

andere projecten volgden resulterend in

Nooit meer slapen.’

Nooit meer slapen, ook wel bekend onder

de Engelse titel Beyond Sleep, is een Ne-

derlands-Noorse coproductie. De film werd

grotendeels opgenomen op locatie, in het

onherbergzame noorden van Noorwegen.

Hoort er eigenlijk wel muziek bij een film

over een jonge wetenschapper (Alfred,

gespeeld door Reinout Scholten van

Aschat) die worstelt met vragen over zich-

zelf en de wetenschap? En als je al muziek

schrijft, wat voor muziek moet dat dan zijn

en hoe wil je die dan gebruiken op de ach-

tergrond? Simu vertelt over de aanpak van

dit prestigeproject: ‘Het allerbelangrijkste

was dat de muziek niet diende voor te

schrijven wat het publiek moest voelen. De

kijker moet één worden met het verhaal

van de hoofdfiguur. Dit was ons grootste

punt van zorg en vanuit dit vertrekpunt be-

gonnen we onze zoektocht naar de juiste

wijze van componeren alsmede het bespe-

len van de juiste instrumenten tijdens de

opnamen.’

Aanvankelijk is de muzikale begeleiding

spaarzaam; we horen enkel korte sound-

scapeachtige stukken. ‘Middels de muziek

wilden we de kijker voeling laten krijgen

met het overweldigende van de natuur.

Naarmate Alfred steeds meer op zoek gaat

naar zijn innerlijke psyche, geraakt hij

steeds meer verwijderd van de natuur en

keert hij in zichzelf. Hier is muziek zeker

op zijn plaats aangezien iedere mens wordt

14

omringd door muziek en gezang, ook van

hemzelf. Al deze muzikale uitingen geven

hem de kracht zijn tocht voort te zetten.’

Muggen

Een opmerkelijk geluid is dat van zoemen-

de muggen. De veelvuldig voorkomende

insecten in het land van de Samen (Lap-

pen) in noordelijk Scandinavië vonden op

subtiele wijze hun weg naar de muziek in

de vorm van natuurgeluiden gespeeld door

uiteenlopende instrumenten, waardoor het

niet altijd duidelijk is of je de wind hoort

Reinout Scholten van Aschat (vooraan) in

Nooit meer slapen.

of toch een trombone of een viool. De mu-

ziek groeit uit tot een geluid dat je kunt te-

rughoren in de natuur. Tegen het einde van

de film, wanneer Alfred het spoor zowat

bijster is, horen we langere composities

met zowaar een melodie en ook gezang.

Wie zingt daar zo wonderschoon? ‘Dat is

de stem van zangeres Mari Boine. Zij was

gekozen door de Noorse producenten

teneinde de film een artistieke meerwaarde

te geven. Zij belichaamt de spirituele kant

van de Samen-cultuur die kenmerkend is

voor de locatie van het filmgebeuren. Toen

ik haar vertelde over het verhaal van de

film zei ze: ‘Dat is mijn verhaal, ik ken

deze wereld.’ Zij is als het ware de ziel van

de protagonist, de vrouwenstem die tegen

hem praat en probeert de relatie met zijn

overleden vader te helpen verwerken.’

Het door Simu en de zangeres geschreven

liedje ontstond nogal spontaan toen ze el-

kaar in Noorwegen ontmoetten. ‘Eerst

zingt ze het in het Samisch en daarna in het

Engels, maar ze zingt wel over hetzelfde,

namelijk dat alles waarnaar ze op zoek was

hier recht onder haar ogen te vinden was.

Datzelfde ervaart ook de lezer van het boek

en de toeschouwer van de film, namelijk

dat je soms een lange reis naar je innerlijke

zelf moet maken, waar je altijd al was maar

je had niet de moed om diep te graven.

Toen Boudewijn dit hoorde, was het voor

hem zonneklaar dat de film zo diende te

eindigen. Eerst wilden we het liedje geheel

in het Engels laten zingen, maar toen dach-

ten we dat het beter was als we de tekst

niet meteen zouden prijsgeven. We wilden

de mensen laten nadenken over wat de

woorden in het Samisch betekenden en

daarna hoor je alles in het Engels.’

Reinout Scholten van Aschat in Nooit meer

slapen.

De zang van Mari Boine werd opgenomen

in Tromsø, dichtbij de plaats van handeling

van de film. De muziek werd in Amster-

dam opgenomen met zes muzikanten,

waaronder Simu zelf. Voor de spaarzame

score werd een scala aan instrumenten ge-

bruikt, zoals de tuba, de cello, de viool, de

gitaar, diverse klarinetten en veel meer.

Van synthesizers of andere elektronische

instrumenten werd geen gebruik gemaakt,

ook niet voor de soundscapeachtige stuk-

ken. ‘De opnamen duurden iets meer dan

drie dagen. We begonnen met muzikale

stukken en langzaamaan groeide het ge-

zelschap naar elkaar toe en raakte het op

elkaar ingespeeld. Vervolgens kwamen

meer abstracte stukken aan de beurt.’

Betrokken

Boudewijn Koole was van begin af aan

actief betrokken bij het ontstaan van de

15

Reinout Scholten van Aschat en Alex Simu tijdens de voorbereidingen van Nooit meer slapen.

muziek. Hij kwam naar de opnamen en de

eindmix. Die nam Koole vervolgens mee

naar de set zodat de muziek van invloed

kon zijn op de opnamen. ‘Ik zag hoe Bou-

dewijn in de studio keuzes ten aanzien van

de muziek maakte. Ik schreef de muziek

steeds met in het achterhoofd de plekken in

het script waarvan we zeiden: hier moet

muziek komen, hier moet nog meer muziek

komen en hier laten we het open. En heel

veel plekken in de film bleven zoals we dat

van tevoren hadden verwacht. Nadat de

montage gereed was voegden we de stem

van Mari Boine bij de beelden.’ Ook

hoofdrolspeler Reinout Scholten van

Aschat was bij het scheppingsproces van

de partij. ‘Reinout is erg muzikaal en ik

heb getracht zijn energie en zijn muzika-

liteit flink te stimuleren. Hij speelt zelf een

beetje trompet en hij kwam bij mij thuis en

speelde toen op de accordeon. We speelden

een uur of twee, drie samen zodat hij zou

wennen aan de muziek. De muziek schreef

ik deels gericht op hem waardoor deze op

een geheel natuurlijke wijze deel van hem

kon worden.’

Momenteel bevindt Simu zich alweer in

het productieproces van de volgende film

van Boudewijn Koole. Verdwijnen is de

titel. ‘Het is een muzikale film die zich

opnieuw in Noorwegen afspeelt, dit keer in

de wintermaanden. Ik voel me erg betrok-

ken bij het verhaal dat gaat over een pro-

fessionele pianiste die haar carrière beëin-

digt. Zelf ben ik opgegroeid in een soort-

gelijke omgeving. Mijn beide ouders wa-

ren pianist en daardoor weet ik wat voor

gevoelens deze mensen kunnen hebben.’

Behalve deze film werkt Simu nog voor

een documentaire die zal worden opgeno-

men in India. Twee andere documentaires

met zijn muziek waren onlangs op het

Filmfestival van Berlijn te zien.

PS

16

VEEL TE SOMBER, VEEL TE DUISTER

Hoe Georges Delerues muziek door Disney werd afgewezen

Het Amerikaanse label Intrada heeft een succesvol jaar achter de rug. Het genootschap van

internationale filmmuziekcritici, The International Film Music Critics Association, verkoos

het label uit Oakland, Californië, tot beste van 2015. Een van de laatste releases verleden

jaar was de complete score die Georges Delerue begin jaren '80 schreef voor Something

Wicked This Way Comes van Jack Clayton. Deze score werd te elfder ure afgewezen en

vervangen door een inderhaast gecomponeerde score van de destijds nog jonge James

Horner.

Toen de Britse regisseur Jack Clayton

werd gevraagd om de roman Something

Wicked This Way Comes van Ray Bradbu-

ry te verfilmen viel de keuze voor een ge-

schikte componist wat hem betreft al snel

op Georges Delerue. Hun voorspoedige

samenwerking reikte terug tot The Pump-

kin Eater (1964) en Our Mother's House

(1967) en kwam andermaal tot bloei bij

deze nieuwe productie. Althans, zo leek

het op het eerste oog. Delerue was vlak

voordat hij aan deze score begon verhuisd

naar Los Angeles nadat hij een Oscar had

gewonnen voor zijn score voor A Little

Romance (1979). De aanbiedingen uit

Hollywood stroomden binnen en deze

opdracht was een van de eerste in zijn

nieuwe omgeving.

Mr. Dark

Something Wicked This Way Comes speelt

zich af in een Amerikaans plattelandsstadje

waar twee kleine jongens in de ban raken

van de rondtrekkende kermis van de dui-

stere Mr. Dark. Delerue schreef muziek die

een breed palet aan stemmingen en emoties

weergaf. Hij begon met lage, sombere

klanken op koper met koorgezang en dui-

velse tonen om het onheil van Mr. Dark

aan te kondigen. Het thema van Mr. Dark

werd uitgevoerd op een draaiorgel dat

prachtig paste in de entourage van de si-

nistere kermisexploitant. Vervolgens wa-

ren er andere thema's die vol suspense

zaten en het boze vertegenwoordigden,

steeds op niet al te nadrukkelijke wijze,

met eerst een dodenmars en tegen het einde

wilde en onstuimige stukken. Voor de wat

opgewektere en serieuze passages in de

film - waaronder de relatie van een van de

jongens met zijn vader - schiep Delerue

muziek die meer aansloot bij de van hem

bekende lyrische klanken, vertolkt door

onder meer de dwarsfluit en een woud aan

violen. Gergely Hubai kenschetst Delerues

score in zijn boek over afgewezen scores -

Torn Music (2012) - als volgt: ‘Het naast

elkaar gebruiken van vrolijke muziek en

nogal onheilspellende muziek leidde tot

een dissonant geheel dat past bij een

kermis van het kwaad.’

17

De filmopnamen werden na drie maanden

voltooid in december 1981. Regisseur

Clayton toonde zich in eerste instantie te-

vreden over de score. De componist was er

zelf eveneens zeer ingenomen mee. En

toen sloeg het noodlot toe. De producent

van de film, Walt Disney Productions, had

het plan gevat om ook films voor de vol-

wassen markt te produceren en niet alleen

maar animatie- en familiefilms te maken.

Desondanks keurde de directie evenals het

publiek bij een test-screening de film af.

Delen van de film dienden opnieuw te wor-

den opgenomen en aan de montage moest

ook het nodige worden veranderd. En tot

Delerues ontzetting werd zijn score geheel

overboord gegooid om plaats te maken

voor een nieuwe. Zijn originele muziek

werd als veel te somber dan wel duister

bestempeld. Ongeschikt dus voor een kin-

derfilm, terwijl Disney juist een meer vol-

wassen richting op wilde gaan. Ondanks

Claytons bemoeienis betekende dit oordeel

het vertrek van Georges Delerue, de grote

Franse filmcomponist die geschiedenis had

geschreven in eigen land, maar hier in

Hollywood het onderspit moest delven.

Dienstbaar

Om de film muzikaal van de ondergang te

redden werd het indertijd nog jonge mu-

ziektalent James Horner ingevlogen. Hij

schreef binnen korte tijd een vervangende

score die ijlings onder de opnieuw gemon-

teerde film werd geplaatst. In tegenstelling

tot Delerues muziek die vooral het angst-

aanjagende van Mr. Dark's personage be-

nadrukte, bleef Horners muziek qua span-

ning veel meer binnen de perken. Ook hij

kwam met enge klanken, maar die werden

door muzikale effecten als de razende wind

en een snelle afwisseling met luchtige, re-

gelrecht opgewekte muzikale passages gro-

tendeels getemperd. Ook bij Horner horen

we een prachtig hoofdthema en een draai-

orgel, nu een wals van Johann Strauss spe-

lend, maar het klonk allemaal zorgelozer

en daardoor heel wat geschikter voor een

jong publiek. Horners dienstbare en over-

wegend effectieve score eindigde met een

happy end, gespeeld door onder meer de

mondharmonica. In 2009 bracht Intrada de

score uit als Special Collection, net zoals

de versie van Delerue ook als Special

Collection het licht zag.

Something Wicked This Way Comes zou

uiteindelijk op 29 april 1983 in roulatie

gaan. De film was geen groot succes in de

Amerikaanse bioscopen. Ray Bradbury

was gematigd tevreden over het eindpro-

duct. In Nederland is de film nooit officieel

uitgebracht. Met James Horners carrière

ging het na deze goed ontvangen score al-

leen maar bergop. Georges Delerue zou

nog tien jaar voornamelijk in Hollywood

werkzaam blijven, evenwel zonder echt

baanbrekende, vernieuwende scores voort

te brengen. Met Clayton werkte hij nog

twee keer samen voor Britse films: The

Lonely Passion of Judith Hearne (1987) en

Memento Mori, een televisiefilm uit 1992,

het jaar waarin hij overleed. In Georges

Delerue: Une vie (1998), de biografie die

Frédéric Gimello Mesplomb over de

componist schreef, kunnen we lezen wat

hij na zijn afwijzing te horen kreeg van

zijn collega's: ‘Kijk, je bent nu een echte

Hollywoodcomponist geworden. Van alle

leden uit deze club is ooit een score

afgewezen.’

PS

18

BOEKBESPREKING: Op de vlucht naar Hollywood

Doorgaans wordt een boek over filmmuziek geschreven door een wetenschapper, een

journalist of een filmcomponist. Sounds of Hollywood is een vorig jaar in Duitsland

verschenen boek van de in Zuid-Afrika geboren violist Daniel Hope. Getrouw aan de

ondertitel onderzocht hij de rol van gevluchte Duitse en Oostenrijkse componisten en

muzikanten bij het ontstaan van de klassieke filmmuziek in Hollywood in de jaren '30.

Daniel Hope (Durban, 1973) kreeg bij het

schrijven van dit werk hulp van Wolfgang

Knauer die als radiomaker en auteur werk-

zaam is geweest. Uitgangspunt voor zijn

zoektocht is een concert dat in november

2013 - precies 75 jaar na de Kristallnacht -

bij de Brandenburger Tor in Berlijn plaats-

vond. Muziek van gevluchte, veelal joodse

componisten werd bij die gelegenheid uit-

gevoerd en de eveneens joodse Hope was

een van de optredende artiesten. Sommige

van hen maakten een diepe indruk op hem

en wakkerden zijn nieuwsgierigheid naar

de beginjaren van de klassieke filmmuziek

in Hollywood aan.

Hope heeft zelf in de Hollywood Bowl ge-

speeld en rondom dit optreden deed hij on-

derzoek naar filmcomponisten als Franz

Waxman, Erich Wolfgang Korngold, Frie-

drich Hollaender, Max Steiner en bezocht

hij de zoon van Arnold Schönberg die ver-

telde over de mislukte poging van zijn va-

der om een heuse filmscore te componeren.

Het cruciale aandeel van deze componisten

in het ontstaan van de klassieke Holly-

woodscore doet Hope uit de doeken. Dat

doet hij niet altijd even overtuigend, maar

zijn enthousiasme en gedrevenheid deze en

ook minder bekende filmcomponisten als

Werner Richard Heymann en Hanns Eisler

een plek te geven in de filmgeschiedenis is

meer dan terecht. Met een bezoek aan de

bejaarde André Previn, ook gevlucht voor

de Nazis, besluit hij zijn missie.

Juist zijn klassieke achtergrond als violist

die ook open staat voor filmmuziek - Korn-

golds vioolconcert is een van zijn favoriete

stukken - verklaart zijn sterke betrokken-

heid bij de tragische levensverhalen van de

naar Hollywood gevluchte componisten.

Het vlot geschreven, Duitstalige boek le-

vert niet echt nieuwe inzichten op omtrent

de gouden jaren '30 en het belang van de

besproken componisten, maar is als ken-

nismaking met een fascinerend stuk film-

muziekgeschiedenis toch de moeite waard.

Sounds of Hollywood: Wie Emigranten aus

Europa die amerikanische Filmmusik er-

fanden. Daniel Hope, Wolfgang Knauer.

Rowohlt Verlag GmbH, Reinbek bij Ham-

burg, 2015. ISBN 978-3-498-03023-0, 320

blz. Prijs: € 19,99.

PS

19

RECENSIES

ROOM

Lakeshore Records LKS

21 tracks, 44:14

De Ierse componist Stephen Rennicks werkt al sinds begin

jaren '90 voor films. Bekend werd hij door zijn samenwer-

king met regisseur Lenny Abrahamson. Vorig jaar draaide

hun film Frank met Michael Fassbender in de Nederlandse

bioscopen. Nu is er Room, hun nieuwste film waarvoor ac-

trice Brie Larson vorige week een Oscar als beste actrice

won. Room is een kleinschalige film die zich gedurende de

eerste helft in een kleine ruimte afspeelt. Rennicks schreef korte stukjes muziek die door deze

beslotenheid aanvankelijk intiem en onopgesmukt aandoen. De nummers klinken soms als

slaapliedjes, zoals Wardrobe en Out of Wardrobe, wanneer de kleine Jack in bed ligt. Ren-

nicks gebruikt zijn muziek allengs om ook de veranderingen die moeder en vooral zoon in-

nerlijk doormaken tastbaar te maken. Hebben de composities in dit eerste claustrofobisch

aandoende deel amper een melodie, halverwege de film krijgt de muziek zo nu en dan een

vollere klank zoals in het aangrijpende, melodieuze Cops. Het hoofdthema blijft gedurende de

film terugkeren in een eenvoudig arrangement, dat gaandeweg met orkestrale begeleiding tot

volle wasdom geraakt. Rennicks sluit de film en de cd af met twee langere stukken die door

hun kalme spel de rust uitstralen die beide filmpersonages ertoe brengt hun beladen verleden

af te sluiten. In zijn bescheiden aanpak heeft Rennicks de gepaste muzikale begeleiding voor

deze aangrijpende film gevonden.

PS

THE BIG SHORT

Download via iTunes

23 tracks, 38:34

Past er eigenlijk wel muziek in een twee uur durende film

over de beurscrisis waarin ook nog honderduit wordt gepraat?

In The Big Short van Adam McKay weerklinkt op gezette tij-

den een kort deuntje of een handvol akkoorden, nu weer in de

vorm van een walsje, dan weer een plukje bigbandjazz en dan

weer ritmische stukken die klinken als getik op een toetsen-

bord of nerveuze elektrische pianoklanken die de sfeer die

veelal om te snijden is, op gemene wijze kleuren. Inderdaad, praktisch alle tracks op deze

download zijn aan de korte kant, slechts twee tracks duren langer dan twee minuten. En daar-

in ontwikkelt zich heel voorzichtig een melodie, meer niet. Sluitstuk is een lange suite (11:55)

die door piano wordt uitgevoerd: somber, ernstig en melodisch. De componist van deze op-

merkelijke score is de nog vrij onbekende Nicholas Britell die vervreemdende, soms gejaagde

muziek schreef voor een hilarische komedie die soms ronduit verbijsterend is. Mede dankzij

het soms ironische muzikale commentaar van de veelbelovende Britell valt alles toch te vol-

gen in deze film.

PS

20

VICTOR FRANKENSTEIN

La-La Land Records LLLCD 1368

32 tracks, 68:27

Mary Shelley's Frankenstein is al vaak verfilmd, en nu is er

een nieuwe versie, geregisseerd door Paul McGuigan, waarbij

het verhaal vanuit het perspectief van Igor (Daniel Radcliffe),

de assistent van Victor Frankenstein (James McAvoy), wordt

belicht. De muziek voor deze film is van Craig Armstrong. De

componist geeft de film hier en daar een bombastische symfo-

nische score met toevoeging van elektronica. Ook kan hij heel

subtiel zijn met rustige thema's die het aanhoren zeker waard zijn. Zoals het hoort geeft ook

hier de muziek de sfeer van de film aan. De score is gevarieerd met spanning en actie tot dra-

matiek en geweld. Ook is er prachtige muziek voor de rustige delen in de film. Toch is het

ondanks het hoge symfonische gehalte niet een score die eruit springt. Wat wel weer jammer

is, want een pakkend thema dat je na de film nog meefluit heeft een meerwaarde. Dit komt

helaas bijna nooit meer voor. Ondanks dat is de muziek voor Victor Frankenstein een dege-

lijke score die zijn werk in de film goed doet. En ook als soundtrack is het een interessant

geheel met veel variatie en koorwerk dat de score extra dimensie geeft. Al is niet duidelijk of

het koor uit een computer komt of echt is. Bij iTunes zit er helaas geen boekje bij met die

informatie …

ST

MUSIC FOR A SMALL ORCHESTRA

Bolli Records 0006

18 tracks, 43:04

Onlangs verscheen deze cd van de Belgische componist Guy

van Nueten. Op het eerste oog lijkt het om zijn nieuwste al-

bum te gaan, maar wie goed kijkt ziet dat we hier van doen

hebben met de muziek voor de film Milo van Berend en Roel

Boomsma uit 2012. Indertijd was deze film over de jonge Mi-

lo die lijdt aan een nare huidziekte een bescheiden succes in

de Nederlandse filmtheaters. De originele score werd geschre-

ven door Guy Van Nueten die eerder al naam had gemaakt met zijn muziek voor films als Ex

Drummer (2007) en Pulsar (2011). Van Nueten opent film en cd met het overrompelende

hoofdthema, getiteld Milo's Theme. Het zowel lyrische als droefgeestige thema wordt op

piano gespeeld en dat instrument zal in nagenoeg alle volgende composities de hoofdrol

spelen. Veel van die pianostukken kennen een strak ritme dat nu eens de ongedurigheid van

Milo uitdrukt en dan weer heftige emoties oproept zoals in Dysfunctional Family Climax waar

fluit en piano op elkaar botsen, zo lijkt het. In een enkele track (Mixed Celtic Emotions) is de

piano afwezig en nemen enkele strijkers en vooral de fluit de leidende rol over. Van Nueten

heeft een reeks veelzijdige composities geschreven die ook buiten de film keer op keer weet te

boeien. In 2012 viel de muziek al op door zijn integere inbreng zonder de film naar de achter-

grond te drukken. Voorwaar, een prestatie van formaat van componist Guy van Nueten.

PS

21

THE LADY IN THE VAN

Sony Classical 88875093632

23 tracks, 57:53

Een Britse komedie van Nicholas Hytner met in de hoofdrol

Maggie Smith die we allemaal kennen uit de tv-serie Down-

ton Abbey en uit de Harry Potter films. De muziek voor The

Lady in the Van is van George Fenton, een Britse componist

die al veel mooie muziek op zijn naam heeft staan maar toch

altijd wat op de achtergrond blijft. Zijn grootste films waren

Gandhi (1982), Dangerous Liaisons (1988) en Groundhog

Day (1993). Voor The Lady in the Van schreef Fenton een prachtige wals in de stijl van de

Tweede Wals van Sjostakovitsj. Let wel, de wals voor de score is geheel van Fenton en geeft

de film direct een vrolijke sfeer. Fenton is een componist die voor een symfonische score gaat

zonder elektronica. De mooie wals keert gelukkig nog een paar keer terug in andere variaties.

Ook schreef Fenton een tango die rustig wordt opgebouwd in een mooie orkestratie met als

titel Two Women. Het geheel is een gevarieerde score geworden met rustige, spannende,

grappige maar vooral mooie thema's. De soundtrack bevat als bonus ook nog enkele stukken

van Franz Schubert en Frédéric Chopin die ook in de film voorbijkomen. Een heerlijke score

bij een biografische film vol Engelse humor. Om een indruk van de muziek te krijgen kun je

op IMDB de trailer bekijken waar de score ook in zit.

ST

GODS OF EGYPT

Varèse Sarabande 3020674018

26 tracks, 75:04

Gods of Egypt is een grootscheepse productie van de in

Egypte geboren regisseur Alex Proyas. Marco Beltrami

schreef een breed opgezette score die volgens hemzelf zijn

omvangrijkste project ooit was. Na een rustig begin waarin

we eerst het pakkende hoofdthema horen en direct daarna het

thema voor de jonge geliefden volgen al snel de fanfares en

de woeste orkestrale actiestukken die het grootste gedeelte

van deze cd beslaan. Die actiemuziek is goed gemixt op de soundtrack en komt nog beter tot

zijn recht op deze geluidsdrager. Hoogtepunt zijn twee tracks - getiteld Obelisk Fight Part 1

en Part 2 - die de climax van de film begeleiden. Veel koorzang, muzikaal geweld en de on-

vermijdelijke etnische instrumenten (veel Egyptische houtblazers en oosterse percussie) pas-

seren de revue en zorgen voor een opzwepende, soms zelfs zinderende muzikale omlijsting

van dit van-dik-hout epos dat helaas niet altijd weet te overtuigen. Gelukkig staat Beltrami

altijd garant voor vakmanschap en daar is bij deze score ook overwegend sprake van: zowel

voor de gespierde actiemomenten als voor de intieme liefdesscènes, getuige het poëtische

thema voor de zegevierende Bek en Zaya. Beltrami's volgende klus is Ben-Hur.

PS

22

HOLLAND: NATUUR IN DE DELTA

EMS Films 9 7809079 703210

21 tracks, 59:05

Weer een cd van Bob Zimmerman (67)! Konden we nog niet

zo lang geleden genieten van zijn muziek voor De nieuwe wil-

dernis, nu is er de muziek voor de nieuwe natuurfilm Hol-

land: Natuur in de Delta van de makers van De nieuwe wil-

dernis. Zimmerman behoeft hier al lang geen introductie

meer. Als zeer veelzijdig componist en vooral arrangeur heeft

hij een enorme staat van dienst, ook als filmcomponist. Wie

herinnert zich niet de muziek van An Bloem, De avonden, For My Baby, Snapshots, Tirza of

Süskind? Onlangs hoorde ik uit die laatste film weer het mooie, melodieuze thema Summer

1945 met Janine Jansen op viool. Een thema dat zo gebruikt had kunnen worden in Spielbergs

Schindler’s List. Holland: Natuur in de Delta, helaas veel minder bioscoopbezoekers dan zijn

voorganger De nieuwe wildernis, is een ode aan onze rivieren en kustgebieden. We genieten

van de rijke natuur in de delta, waarbij de focus ligt op de Biesbosch. Hoofdrolspelers zijn een

zeearend, stekelbaarsjes, hazen, bevers en vlinders. Zimmerman weet dat muzikaal weer rijk

te ondersteunen. The Delta Prologue en The Delta Finale zijn weer van die mooie, lange or-

kestrale thema’s die ons een muzikaal beeld laten horen van het kustgebied, aan het eind weer

langzaam aanzwellend tot een climax. Zimmerman gebruikt de stem van onze meest bekende

mezzosopraan Tania Kross als een instrument, net als Morricone dat vroeger deed bij zijn mu-

ziek voor een aantal spaghettiwesterns. Het geeft een extra gevoelige dimensie. De epische

reis die een stekelbaars onderneemt naar zijn paaigronden wordt meesterlijk ondersteund met

lange thema’s als The Stickleback Journey en The Arrival of the Sticklebacks; je hoort ze

zwemmen door het mooie arrangement. Daarnaast zijn er talrijke andere hoogtepunten die

meestal wat korter duren. Muzikaal gezien sluit deze cd weer mooi aan bij Zimmerman's

eerdere werk. De cd is helemaal “af” dankzij de zoveelste medewerking van het Metropole

Orkest, nu onder leiding van Dick Bakker. De cd is onder meer verkrijgbaar via de site van

EMS Films en kost € 12,99.

JW

ANOMALISA

Lakeshore Records LKS

14 tracks, 43:54

De Amerikaanse filmcomponist Carter Burwell werd door de

filmcritici van Los Angeles uitgeroepen tot beste componist

van 2015. Hij kreeg deze onderscheiding voor zijn muziek

voor Carol en Anomalisa. Deze laatste film is een geestige

stop-motion animatiefilm van Charlie Kaufman waarvoor

Burwell een speelse, zo nu en dan inventieve score schreef.

Naast een flinke dosis tintelende, sprookjesachtige klanken

schotelt de componist ons ook minimalistische, droefgeestige stukjes voor teneinde betrokken

te raken bij de belevenissen van de hoofdfiguren. Die serieuze stukjes worden op deze cd

afgewisseld door stukken dialoog, maar soms worden dialoog en muziek ook door elkaar

gepresenteerd en dat is even wennen. Leuk is het door de componist geschreven liedje None

of Them Are You op tekst van Kaufman. Burwells veelal door snaarinstrumenten gedomineer-

de score draagt zijn steentje bij aan de onwerkelijke, vaak malle gebeurtenissen in de film.

PS

23

IL TERRIBILE ISPETTORE

Digitmovies DGST008

15 tracks, 45:27

Il terribile ispettore (1969) is een Italiaanse komedie geregis-

seerd door Mario Amendola. De hoofdrol wordt gespeeld

door Paolo Villaggio die een paar jaar later zou doorbreken

met zijn rol als Fantozzi. De muziek is van Carlo Rustichelli

en werd gedirigeerd door Roberto Pregadio. De eerste track

is een vocaal nummer door onder andere Paolo Villaggio en

had destijds een carnavalskraker geweest kunnen zijn. Dit

thema doet een beetje aan Brancaleone denken en staat er aan het eind van de cd nogmaals in

een mono alternatieve versie op. Opmerkelijk en grappig is track 7: Funerale buffo, een be-

grafenismars die omslaat in een bruiloftsmars. Carlo Rustichelli heeft de reputatie om alle

filmgenres van muziek te kunnen voorzien. Toch is zijn stijl herkenbaar. Een Hammondorgel

met klein orkest laat allerlei variaties in diverse orkestraties van thema's horen. Leuk is dat het

ongebruikelijk van tuba tot klarinet gaat en van elektrische gitaar tot piano. Deze vrolijke

score verschijnt, compleet met alle tracks uit de mastertape in stereo, nu eindelijk op cd. Van

deze score bestond nooit eerder muziek op plaat of cd. Voor de fans van Rustichelli een leuke

aanvulling op de verzameling. Jammer dat de film buiten Italië onbekend is gebleven. Het

geïllustreerde boekje heeft tekst en uitleg door Claudio Fuiano in het Italiaans en Engels.

ST

SPOTLIGHT

Howe Records HWR-1021

18 tracks, 33:13

Welke muziek zou goed passen bij een film over de ont-

hulling van seksuele misstanden in de katholieke kerk?

Howard Shore schreef een relatief korte, sobere score voor

Spotlight, de film van Tom McCarthy over deze netelige

kwestie in Boston aan het begin van deze eeuw. Tegen een

elektronische achtergrond worden de verschillende compo-

sities op piano uitgevoerd, even bescheiden als sober. Het

veelal haastige ritme waarin Shore ons muzikaal voorgaat, ondersteunt het verbijsterende

verhaal evenals de jachtige montage waardoor de film met vaart naar een onontkoombare

climax leidt. Meteen in Spotlight, de eerste track op de cd, voelen we dat ongemakkelijke dat

grote delen van de score kenmerkt, waarna er in de tweede track - Deference and Complicity -

geen houden meer aan is: de onthullingsmachinerie komt in beweging om niet meer te stop-

pen. In een handvol stukken, zoals The Children en Pain and Anguish, voltrekt de muziek

zich in een rustig tempo met onthutsend pianospel. Kort, maar krachtig, zo zou deze score van

de Canadese meester kernachtig kunnen worden gekarakteriseerd. Maar evenzeer: gepast en

allerwegen overtuigend.

PS

24

FILM NOIR AT PARAMOUNT

Intrada Special Collection ISC 335

Cd 1: 34 tracks, 75:18

Cd 2: 30 tracks, 75:42

Intrada bracht op de valreep van vorig jaar deze dubbel-cd uit

met muziek uit film noirs van Paramount uit de jaren '40 en

'50 van de vorige eeuw. Deze verzameling is een staalkaart

aan donkere, onheilspellende en soms bitterromantische

filmmuziek die destijds in veel studio's werd geschreven voor

films die zich in een sombere, schaduwrijke wereld

afspeelden, bevolkt door helden met scheurtjes en vrouwen als femmes fatales. Doem,

noodlot en een zwart randje kenmerken ook de muziek in dit filmgenre. Zeven scores bevat

deze dubbel-cd en de samenstellers pakken meteen uit met een van de eerste exemplaren van

deze stroming, het nog altijd heftige Double Indemnity (1944) van Billy Wilder. De regisseur

kon zich geen betere componist wensen dan Miklós Rózsa die meteen met zijn eerste film-

noir-muziek liet horen hoe je dit soort klussen diende aan te pakken. Direct in de eerste track

horen we een omineuze paukenslag die het noodlotsthema aankondigt gevolgd door het

motief met de nerveuze strijkers die het ongemak en het slechte karakter van de hoofdfiguren

aanduidt. Zelfs het liefdesthema voor dit inslechte duo kent naast heftige romantiek iets

tragisch. Met deze drie muzikale bouwstenen creëerde Rózsa een ijzingwekkende score die

als referentiepunt zou dienen voor komende generaties filmcomponisten. De tweede score is

opnieuw voor een film van Billy Wilder. Hugo Friedhofer schreef voor diens Ace in the Hole

(1951) een score waarin de sporen van Rózsa hoorbaar zijn, maar die ook minder heftige

momenten kent naast enkele jazzstukken. In Grand Finale werkt Friedhofer het hoofdthema

grandioos uit. Ook Franz Waxman maakt zijn opwachting en wel met zijn huiveringwekkende

score voor Sorry, Wrong Number (1948) van Anatale Litvak. Met weinig bombarie kneedt

Waxman suspensemuziek die soms inventief (telefoongeluiden in het hoofdthema) en

meestentijds op fluistertoon toch een maximaal effect weet te sorteren. De vier resterende

scores volgen op de tweede cd, met als eerste de muziek van de vrij onbekende Amerikaan

Gail Kubik die voor The Desperate Hours, een gijzeldrama van William Wyler uit 1955, een

kleine score schreef die uiteindelijk nauwelijks werd gebruikt. Dat is jammer, want het stacca-

toritme en de pointillistische klanken vergroten de spanning prima. The Scarlet Hour (1956)

van Michael Curtiz kent een score van Leith Stevens vol doem en noodlot, Union Station

(1950) van Rudolph Maté heeft een krap zeven minuten durende tamelijk milde noirscore

van Heinz Roemheld en als afsluiter duikt Victor Young op. Die schreef voor I Walk Alone

(1948) van Byron Haskin een meeslepend liefdesthema dat alle doemmuziek overschaduwt.

Deze verzamel-cd van Intrada zorgt voor een welkome kennismaking met minder bekend

werk, maar ook de wellicht bekende scores zijn nog altijd het beluisteren waard.

PS

25

THE HATEFUL EIGHT

Quentin Tarantino kwam onlangs met zijn achtste speelfilm

The Hateful Eight spectaculair in de bioscopen met enkele

kopieën in 70mm grootbeeld. De film wordt wel een western

genoemd, maar is in feite een mysterieus misdaaddrama

geschreven door de regisseur zelf. Tarantino is al jaren fan

van Ennio Morricone. Het mag welhaast een wonder heten dat

hij de Maestro heeft weten over te halen om zijn film van

muziek te voorzien. Vincent Ward heeft in 1998 door Ennio

Morricone een score laten schrijven voor zijn film What

Dreams May Come. Ward vond de muziek niet goed genoeg en ging achter Morricone's rug

om met Michael Kamen in zee die de uiteindelijke score voor de film heeft gecomponeerd.

Morricone was van mening dat als een regisseur de muziek niet mooi vindt, je daarover in

discussie gaat met de componist en die schrijft dan in overleg iets nieuws. Hij was dan ook

furieus toen achter zijn rug om een ander het werk overnam. Toen hem in 2009 voor de film

Nine van Rob Marshall hetzelfde overkwam (Andrea Guerra nam het over), zwoer Morricone

nooit meer voor een Amerikaanse film te componeren. Tarantino heeft dus wat moeten

inpraten op Morricone en hij heeft de componist de vrije hand gegeven voor de muziek.

Morricone was onder de indruk van het script en heeft een pakkende score geschreven. Het

hoofdthema is zo aangrijpend dat je het nooit meer vergeet. De score is in Praag opgenomen

met het Czech National Symphony Orchestra. Toen de muziek bij de film gemonteerd werd

kwam Tarantino tot de conclusie dat er nog een thema ontbrak bij een scène waarin een

belangrijke brief wordt voorgelezen. Morricone was not amused dat hij nogmaals aan de slag

moest. Maar na flink aandringen en de mogelijkheid om het in de beste studio op te nemen,

Abbey Road in Londen, ging Morricone aan de slag. In deze studio zijn ook nog thema's

opnieuw ingespeeld die Tarantino uit andere scores wilde gebruiken. Zo is er in de film het

indringende thema Bestiality te horen uit de film The Thing (1982) van John Carpenter. Deze

track staat niet op de reguliere soundtrack wegens rechten. Dit geldt ook voor muziek uit

Exorcist II: The Heretic (1977) van John Boorman. Dat de muziek aanslaat blijkt wel uit de

Oscar die de Maestro onlangs ontving voor deze score. Wel verdiend, hij had er naast zijn

Honorary Award meer moeten hebben, maar door ongelukkige omstandigheden liep hij een

paar keer het gouden beeldje mis. Zo heeft hij ooit voor Once Upon a Time in America (1984)

van Sergio Leone een aanvraagformulier toegestuurd gekregen door de Academy om

genomineerd te worden. Maar omdat Ennio geen Engels spreekt, heeft hij deze aanvraag aan

de kant gelegd en toen hij een tijd later iemand had om het te vertalen, was de deadline ruim

verstreken en waren de nominaties reeds verdeeld … Ook voor The Mission (1986) van

Roland Joffé zou hij de Oscar winnen, ware het niet dat (ook toen al) de Academy een brief

kreeg namens de zwarte gemeenschap in Hollywood dat het al weer een tijd geleden was dat

een kleurling een gouden beeldje had gewonnen en dat het nu wel weer eens tijd werd voor

een prijs. Toen nam de politiek het over en werd naarstig gezocht naar een genomineerde met

een donkere huidskleur. Er was er één, Herbie Hancock, met zijn score voor 'Round Midnight.

En zo liep Morricone weer een beeldje mis.

De soundtrack van The Hateful Eight is uitgebracht op diverse formaten:

1. De reguliere cd met standaard boekje. Decca 00602547694898.

2. Een dubbel-lp op Decca met een uitklaphoes, met de binnenhoezen bedrukt en een

mooie poster bijgesloten. Deze twee zijn gewoon in Nederland verkrijgbaar. Decca

4769494 + Abbey Road lp.

26

3. Het Amerikaanse label Third Man Records heeft in de Verenigde Staten een luxe

uitgave gemaakt met een 3x uitvouwbare hoes voorzien van mat laminaat en spotlak

waardoor het lijkt of de bloedspetters er echt op liggen. Deze uitvoering heeft twee

uitvouwbare posters waarvan er één met een lengte van 1,52 meter en een 30x30 cm

boekwerk met foto’s uit de film. Third Man Records TMR 364.

4. In verband met de Oscaruitreiking werd er in Amerika ook een For Your Considera-

tion cd geperst voor de leden van de Academy om Morricone's muziek te promoten

voor een Oscar. Deze cd is niet in de winkels te koop maar heeft wel wat extra muziek

die niet op de reguliere persingen staat. The Weinstein Company, For Your Considera-

tion, 14 tracks, 30:02.

5. In Engeland heeft Decca een 3 dubbele lp uitgebracht met op de derde plaat (los bijge-

leverd in aparte hoes) de Abbey Road opnamen die allemaal afwijken van wat er op de

reguliere uitgaven staat. Inclusief de opnieuw ingespeelde muziek uit The Thing en

Exorcist II: The Heretic en als bonus The Battle of Algiers en Allonsanfàn. Deze per-

sing heeft geen labelmerk en is hand genummerd in een oplage van 1000 exemplaren.

Abbey Road lp, 10 tracks, 39:27.

6. In de Verenigde Staten had Third Man Records na de luxe lp en ter gelegenheid van de

Golden Globe Awards voor Morricone ook nog een munitiekistje uitgebracht met

echte kogelgaten en voorzien van een gegraveerd deksel met het logo van The Hateful

Eight. Daarin bevinden zich acht singles met op elke hoes één van The Hateful Eight

en de soundtrack van Morricone verdeeld over de acht schijven op rood vinyl. Ook

nog een kopie van de eerder genoemde brief, met bloedvlekken en al. Tevens de

dubbel-lp met alweer een andere hoes. De soundtrack heeft, net als alle Tarantino

soundtracks, ook een paar dialoog-hoogtepunten uit de film en tevens een paar oude

songs van onder andere Roy Orbison. De soundtrack is een echte aanrader, de cd is het

goedkoopst, de hoezen van het vinyl het mooist. Box + 2 lp's, USA: Third Man

Records TMR 365, 28 tracks, 78:19.

ST