Fietsroutes in Vlaanderen

Fietsroutes in Vlaanderen

G o e d e p r a k t i j k v o o r b e e l d e n

VoorwoordWe verplaatsen ons meer en meer en dat over korte afstanden. Ruim de helft van de verplaat-singen is korter dan vijf kilometer en 70% van onze afstanden blijft zelfs onder de tien kilometer. Helaas grijpen we ook voor die korte afstanden nog te veel naar de auto. Die korte afstanden zijn nochtans perfect fietsbaar. Zeker met de komst van de elektrische fiets! De elektrische fiets stelt jong en oud in staat om zich al trappend naar hun bestemming te bege-ven zonder al te zware fysieke inspanningen. Door de opkomst van de elektrische fiets wordt de fietsbare afstand zelfs nog groter. Het potentieel om mensen aan te zetten tot het gebruik van de fiets blijft dus heel groot en daar moeten we maximaal op kunnen inzetten!

Een fietsvriendelijk beleid is essentieel om ervoor te zorgen dat meer woon-werkverkeer en woon-schoolverplaatsingen met de fiets gebeuren. De Vlaamse overheid investeert daarom in nieuwe, verkeersveilige en comfortabele infrastructuur die het fietsen aangenaam, vlot en veilig maakt. Gemiddeld wordt er elk jaar opnieuw maar liefst 100 miljoen euro geïnvesteerd in comfortabele fietspaden, fietstunnels, fietsbruggen en verharde jaagpaden. Door het Inte-graal FietsInvesteringsprogramma (IFI) kwam er tijdens deze legislatuur zelfs 1.750 kilometer nieuwe of vernieuwde fietspaden bij. Dat is gelijk aan de afstand tussen Brussel en Porto.

Ook bij de herinrichting van gevaarlijke punten, bij de aanleg van doortochten, bij het ont-werpen van kruispunten en bij de uitvoering van structureel onderhoud blijf ik vanzelfspre-kend ook de nodige aandacht besteden aan de veiligheid en de kwaliteit van de fietsvoorzieningen. Fietsers verdienen aandacht bij alle investeringsprojecten.

Die investeringen zijn gebaseerd op een visie omtrent de uitwerking van fietsroutes met het Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFF) als basis. Er zullen ook de komende legisla-turen nog ernstige inspanningen moeten worden gemaakt om dit BFF integraal aan te kunnen leggen. Maar we zetten steeds grotere stappen vooruit. Ook de missing links tussen verschil-lende delen van de fietsroutes worden aangevat. Maar net als Rome wordt ook ons BFF niet in één dag gebouwd. Bij elke nieuwe investering gaan we evenwel uit van het Rome zoals we het voor ogen hebben: geïntegreerde fietsroutes binnen het globale netwerk. Stap voor stap, fietspad voor fietspad. Essentieel voor een goed fietsbeleid is de positieve samenwerking op het terrein tussen de gemeenten, de provincies en Vlaanderen. Alleen door samen een tandje bij te steken, zullen meer mensen de fiets gebruiken en kunnen we ongevallen met fietsers voorkomen. Het ver-heugt me dat de afgelopen jaren zoveel investeringen gebeurden in fietssnelwegen, de rug-gengraat van het BFF. Er gaat geen maand voorbij of er wordt ergens in ons land weer een extra stuk fietssnelweg geopend. Een aantal van die fietssnelwegen krijgen in deze brochure daarom – terecht – de nodige aandacht.

In samenwerking met de Fietsersbond heb ik het initiatief genomen om deze brochure te verspreiden. In de brochure staan veel goede praktijkvoorbeelden van integrale fietsroutes. Het is een wegwijzer om de theorie nu ook in de praktijk om te zetten aan de hand van con-crete fietsprojecten. De brochure toont, aan de hand van voorbeelden, hoe integrale fietsrou-tes er kunnen uit zien. Ik hoop dat ze de administraties en de beleidsmakers inspireren om ook ter plaatse mee te werken aan een kwaliteitsvolle fietsinfrastructuur. Ook de Vlaamse Rege-ring ondersteunt de gemeenten met een aantal subsidiemogelijkheden voor de aanleg of verbetering van fietspaden langs gewestwegen en gemeentewegen. Informatie daarover kan u vinden op www.mobielvlaanderen.be.

Tot slot wens ik u veel leesgenot en nog vele jaren veilig fietsplezier toe.

Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken

1 Vijfvoorwaardenvoorsuccesbijdeaanlegvanfietsroutes

Wat is een fietsroute? 6

Vijf voorwaarden voor succes bij de aanleg van fietsroutes 7

Samenhangend 7

Direct 8

Aantrekkelijk 10

Veilig 12

Comfortabel 18

Opmerking bij de kwaliteitseisen 21

Samenvattende tabel 21

Een bijzondere fietsroute: de fietssnelweg 22

2 Goedepraktijkvoorbeelden

Gent: Oost-West-route 28

Waregem: NMBS-station naar industriezone Vijverdam 32

Brugge: Loppem naar NMBS-station Brugge 36

Antwerpen: Ringfietspad 40

HST-route: Brussels Hoofdstedelijk Gewest – Leuven 44

Antwerpen-Mechelen: Fietsostrade 48

Zwevegem-Kortrijk: Guldensporenpad 52

Hasselt: NMBS-station naar Universitaire campus Diepenbeek 56

Gent-Antwerpen: Fietssnelweg 60

Colofon 64

Inhoud

Vijf voorwaarden voor succes

bij de aanleg vanfietsroutes

Een fietsroute verbindt attractiepolen via een aaneenschakeling van voorzieningen die het fietsen aangenamer, veiliger en vlotter maken. Deze voorzieningen kunnen bestaan uit fietspaden, fietssnelwegen, fietsstraten, autoluwe straten, woonerven, oversteekvoorzieningen, tunnels en bruggen… Een fietsroute mag dus niet worden verward met een fietspad. Het is van het allergrootste belang dat de fietsroute continuïteit en een uniform kwaliteitsniveau biedt.

Deze brochure focust enkel op functionele fietsroutes. Dat zijn met andere woor-den routes die gebruikt worden voor utilitaire verplaatsingen zoals woon-werk, woon-school, woon-winkel etc. De criteria voor recreatieve routes – bedoeld voor fietsen in de vrije tijd - zijn anders dan voor de functionele routes. Waar veilig-heid bij beiden uiteraard van het grootste belang is, zal directheid bij functionele routes zwaarder doorwegen dan bijvoorbeeld aantrekkelijkheid, een criterium dat voor recreatieve routes wel erg van belang is.

Fietsroutes in Vlaanderen | Vijf voorwaarden voor succes bij de aanleg van fietsroutes6

Watiseenfietsroute?

Vijf voorwaarden voor succes bij deaanlegvanfunctionelefietsroutes

Gebruik van steeds hetzelfde materiaal en vormgeving verhogen het routegevoel. Fietsers worden zo bijna automatisch de juiste weg gewezen.

VademecumFietsvoorzieningen:

“Bijdeaanlegvanfietsvoorzieningenishetvanhetallergrootstebelangdatdegebruikerseisenvandefietsershetuitgangspuntzijn.Enkeldaniserkansopsuccesvooreenverhoogdfietsgebruik.”

Vijf criteria zijn maatgevend voor de kwaliteit van de fietsroute: samenhang, direct-heid, aantrekkelijkheid, veiligheid en comfort.

1. SAMENHANGEND


“Het stelsel van fietsvoorzieningen vormt een samenhangend geheelzonderonderbrekingenengeeftaansluitingophetpuntwaarfietsershunherkomstofbestemminghebben.”

Voor fietsroutes is van belang dat ze attractiepolen verbinden. Daarnaast moet frag-mentatie van materiaal en vormgeving zoveel mogelijk worden vermeden. Uniformi-teit en continuïteit verhoogt het routegevoel.

Fietsroutes in Vlaanderen | Vijf voorwaarden voor succes bij de aanleg van fietsroutes 7

2. DIRECT


“Hetstelselvanfietsverbindingenbiedtfietserseenzodirectmogelijke route naar hun bestemming, waarbij het omrijden tot een minimumbeperktblijft.”

Fietsers willen een zo kort en zo snel mogelijke route rijden. Zeker binnen de bebouwde kom is dit van belang, omdat dit de concurrentiepositie van de fiets ten opzichte van de auto versterkt. Als de fiets sneller is dan de auto, zullen men-sen sneller de fiets nemen. Omrijden moet zoveel mogelijk worden vermeden. De omrijfactor is de verhouding tussen de kortste afstand over de weg en de afstand in vogelvlucht. Een omrijfactor van maximaal 1,2 is aanvaardbaar voor fietsroutes.

De fietsroute leidt fietsers langs de kortste weg, bijna gelijk aan de afstand in vogelvlucht.


Directheid heeft ook te maken met tijd, of met andere woorden, doorstroming. Het is van belang dat fietsers zoveel mogelijk ongehinderd kunnen doorrijden. Dit kan door het aantal kruispunten waar fietsers geen voorrang hebben zoveel mogelijk te vermijden mits een duidelijk leesbare en veilige inrichting. Uiteraard kan ook geko-zen worden voor ongelijkgrondse kruisingen of een verkeerslichtenregeling die op maat van fietsers is georganiseerd.

Dankzij de fietstunnel kunnen fietsers snel en veilig doorfietsen. Verkeerslichten vormen geen oponthoud.


3. AANTREKKELIjK


“Devoorzieningenzijnzodanigvormgegevenenindeomgeving ingepastdathetaantrekkelijkwordtomtegaanfietsen.”

Functionele fietsroutes lopen bij voorkeur door bebouwd gebied met een goed onderhouden openbare ruimte en verlichting. Een fietsroute wordt ook aantrekke-lijker naarmate ze afwisseling biedt. Er is best ook iets te zien. Alleen maar langs monotone kantoorgebouwen of grote assen fietsen is eerder saai. Fietsen langs bij-voorbeeld een groene residentiële zone of zones langs het water is een stuk pret-tiger.

Een fietsroute weg van het autoverkeer is aantrekkelijker dan één langs een drukke verkeersas. Een hoge intensiteit van het gemotoriseerd verkeer zorgt immers voor geluidshinder en een slechte luchtkwaliteit.

Tussen het groen of langs het water fietsen, of in de nabijheid van menselijke activiteiten is een stuk aangenamer dan fietsen langs anonieme kantoorgebouwen of drukke verkeersaders.


Een functionele bewegwijzering maakt de fietsroute tegelijk zichtbaar en herken-baar. Ze duidt niet alleen de bestemming maar ook de eindbestemming van de route aan en in beide gevallen de afstand tot op 100 m. Dat laatste is een verbeterpunt bij onderstaande bewegwijzering.


4. VEILIG


“Devoorzieningenwaarborgendeveiligheidvandefietsersendeoverige weggebruikers.Naastverkeersveiligheidgaathethierookomsocialeveiligheid.”

Conflicten zoveel mogelijk vermijdenConflicten met kruisend verkeer moeten zoveel mogelijk worden vermeden. Hoe groter het aantal potentiële conflicten, hoe minder veilig de route wordt. Ideaal zijn onge-lijkgrondse kruisingen. Waar ongelijkgronds kruisen niet kan, zijn degelijke fiets-oversteekplaatsen en aangepaste markering nodig, bij voorkeur met middeneiland en slechts één rijstrook per keer over te steken. Wanneer fietsers grote verkeers-assen moeten kruisen, zijn verkeerslichten met fietslichten op ooghoogte van de fietser geplaatst noodzakelijk. Voldoende aandacht moet ook worden gegeven aan mogelijke conflicten met afslaand gemotoriseerd verkeer.


Goede oversteekplaats die de attentie verhoogt bij de gemotoriseerde weggebruikers. Tevens zorgt ze ervoor dat fietsers veilig en naadloos kunnen oversteken.


Voorzien op piekverkeerDe fietsvoorzieningen – zowel de fietspaden als de opstelstroken aan kruisingen en opstelruimtes bij oversteekplaatsen – moeten voldoende breed en lang zijn om piek-verkeer op te vangen.

Scheiden of mengen?Voor een optimale veiligheid moeten fietsers en het gemotoriseerd verkeer bij een snelheid hoger dan 30 km/u zoveel mogelijk worden gescheiden. Mengen bij 30 km/u is mogelijk maar bij hoge verkeersintensiteit is scheiding zeker een optie. Bij 50 km/u is minstens een verhoogd aanliggend fietspad aangewezen. Bij de aanwezigheid van een parkeerstrook met heel wat parkeerbewegingen, wordt het fietspad best rechts van de parkeerstrook aangelegd. Waar er meer dan 50 km/u wordt gereden, is een vrijliggend fietspad altijd noodzakelijk.

Zone 30 in het centrum van Hasselt. De intensiteit van het gemotoriseerd verkeer en de snelheidsverschillen tussen alle weggebruikers zijn beperkt.


Verhoogd aanliggend fietspad in een zone 50

Vrijliggend fietspad in een zone 70

Vrijliggend fietspad rechts van de parkeerstrook in een zone 50


Eenzijdige fietsongevallen voorkomenFietsroutes moeten zo ingericht zijn dat het risico op eenzijdige fietsongevallen zo klein mogelijk is. Dit betekent het oordeelkundig gebruik van paaltjes, een goed onderhoud van de infrastructuur, degelijke signalisatie en een functionele verlich-ting. Ook plotse asverschuivingen of te scherpe hoeken zijn ongewenst. Geleidelijke asverschuivingen, die de natuurlijke rijrichting van de fietser volgen, zijn aanbevolen.

Vloeiende asverschuiving met bufferruimte tussen de stopplaats van de bus en het fietspad

Oordeelkundig geplaatst paaltje: fietsers kunnen elkaar kruisen

Verwijderde paaltjes Geveegd fietspad na sneeuwval


Zorg voor sociale veiligheidFietsers voelen zich het veiligste wanneer er ook andere fietsers in de buurt zijn. Op eerder afgelegen functionele fietsroutes is het dus zaak om zo snel mogelijk een kritische massa fietsers te realiseren, zodat er veel beweging is. Dragen niet bij aan de sociale veiligheid: verkokering door blinde gevels, zones met enkel garagepoorten of blinde muren. Ingangen van gebouwen moeten zichtbaar zijn vanaf de fietsroute – je moet het gevoel hebben dat je contact hebt met de omgeving. Hoe meer functies langs de fietsroute zijn gelegen, hoe groter het sociaal veiligheidsgevoel zal zijn. Hoge hagen en struiken, hoe nuttig en belangrijk ook om fietspaden af te scheiden van de rijweg zijn bij fietswegen in eigen bedding eerder te vermijden voor de sociale veiligheid.

Sociaal veilige omgeving Een sociaal onveilige omgeving door verkokering en het ontbreken van verlichting

Een kritische massa van fietsers zorgt voor een sociaal veilig samenhorigheidsgevoel.


5. COMFORTABEL


“Devoorzieningenmakeneenvlotteencomfortabeledoorstromingvanhetfietsverkeermogelijk.”

Fietsinfrastructuur in comfortabel materiaal: dit is asfalt, of in sommige gevallen monolithisch cementbeton, maar dan met de nodige aandacht voor vlakheid. In his-torische centra kan gewerkt worden met comfortstroken in asfalt of beton, of moet er worden gekozen voor gezaagde kasseien, met voegen tot boven opgevuld.

Ook overgangen bij kruisingen dienen naadloos aangelegd te worden.

Naadloze overgang van het fietspad

Naadloos op- en afrijden van het fietspad in asfalt


Fietspad in asfalt

Comfortstroken in cementbeton

Gezaagde kasseien in een historisch centrum


Fietsers moeten een fysieke inspanning leveren. Daarom zijn er best zo weinig mogelijk hellingen langs de fietsroute, en moeten de aanwezige hellingen beperkt zijn qua hellingsgraad.

Zachte helling naar een fietsbrug


OPMERKING BIj KWALITEITSEISEN


“Indepraktijkzullendehoofdeisenafentoestrijdigzijnmetelkaar:•Demeestdirecteroutelooptvaakparallelmeteendrukkeverkeers-wegenisdaaromminderaantrekkelijkdangewenst;

•Demeestveiligerouteverlangtdatfietsersopenkeleplaatsenmoeten omrijdenenviatunnelsenbruggenwegenkruisen;heteersteisinstrijdmetdedirectheid,hettweede(hellingen)methetcomfort;

•Demeestaantrekkelijkeroutegaatsomsdooreenomgevingmetveelgroen enweinigbewoning,dezerouteissomseensociaalonveiligeroute.”

Daarom is het van belang om blijvend werk te maken van een fijnmazig netwerk van fietsroutes. Ouders met kinderen zullen sneller kiezen voor de meest veilige route en daar wat voor omrijden. De meeste woon-werkfietsers willen graag een snelle fietsroute. Veel mensen zullen overdag kiezen voor de route langs het groen, maar willen ’s avonds - zeker in de winterperiode - liever de route nemen die een sociaal veiliger gevoel geeft. Door een fijnmazig netwerk te creëren kunnen alle fietsers telkens de voor hen meest gewenste route kiezen, en dit is een stimulans voor meer fietsgebruik.

SAMENVATTENDE TABEL

Samenhang • Verbindt attractiepolen • Uniform en continu

Direct • Direct in tijd• Direct in afstand

Aantrekkelijk • Afwisselende omgeving• Weg van drukke verkeersassen

Veilig • Conflicten zoveel mogelijk vermijden• Fietsers scheiden van gemotoriseerd verkeer• Eenzijdige fietsongevallen voorkomen• Sociale veiligheid

Comfortabel • Asfalt• Hellingen beperken• Bewegwijzering


Naast gewone functionele fietsroutes is het nodig aandacht te besteden aan een aparte categorie: de fietssnelweg. De criteria voor een fietssnelweg zijn strenger dan voor een gewone functionele route, omdat het hier echt over hoogwaardige fietsverbindingen gaat die vlot en snel fietsverkeer moeten garanderen.

Fietsers in de voorrang houden: op een fietssnelweg is doorstroming en snelheid van groot belang. Daarom moet er naar worden gestreefd om oponthoud te ver-mijden en zoveel mogelijk te kiezen voor ongelijkgrondse kruisingen.

Aandacht voor trillingscomfort: asfalt is absoluut aan te raden omdat deze onder-grond de laagste rolweerstand heeft. Asfalt is bij uitstek het meest comforta-bele materiaal om over te fietsen – gezien de vaak hogere snelheid op fietssnelwegen is vlakheid nog belangrijker - en is een-voudig in onderhoud. Enkel in een omge-ving met veel bomen is cementbeton, met aandacht voor voldoende vlakheid, een betere keuze.

Breedte minstens 3 meter, aanbevolen 4 meter. Een fietssnelweg moet toelaten dat fietsers elkaar ongehinderd kunnen inhalen, maar ze dient ook genoeg ruimte te voorzien zodat tragere fietsers naast elkaar kunnen blijven rijden tijdens dat inhaalmanoeuvre.

Eenbijzonderefietsroute:defietssnelweg


Bewegwijzering op de fietssnelweg is een noodzaak. Niet alleen de snelweg zelf, ook de routes die leiden naar de fiets-snelweg moeten worden bewegwijzerd. Op de bewegwijzering wordt zowel de bestemming als de afstand (tot op de hectometer) aangeduid. Borden die het volledige overzicht van de route geven, met afstand en geschatte tijd, zijn een mooie aanvulling.

Verlichting op fietssnelwegen is, onder meer voor de sociale veiligheid, aangewe-zen. Uitzonderingen kunnen in kwetsbare natuurgebieden. Daar kan gewerkt worden met sensors of bakenverlichting.

Zonnecelverlichting; bedrijfszekerheid moet wel gegarandeerd zijn.


Goede praktijkvoorbeelden

Unimodaal: er moet naar gestreefd worden om enkel fietsers gebruik te laten maken van de fietssnelweg. Gemotoriseerde tweewielers zijn niet toegestaan. Waar toch veel voetgangers zijn, dient de snelweg voldoende breed te zijn om een vlotte doorstroming van het fietsverkeer altijd te garanderen (> 3,5 meter). Nog beter is in dat geval om naast de fietssnelweg een voetpad aan te leggen.

Op fietssnelwegen rijden trage, maar ook snelle fietsers, bijvoorbeeld pen-delaars die over langere afstand met de elektrische fiets naar het werk rijden. Voor hen is het van belang dat ze kunnen doorfietsen. Hiervoor zijn geleidelijke hellingen en zachte bochten waar je je snelheid kan aanhouden van belang (bin-nenstraal minimum 20 meter).

Zachte bocht


Goede praktijkvoorbeelden

OverzichtvandefietsroutesinVlaanderen

16

2

7

4

5

9

8

3

Gent: Oost-West-route 28

Waregem: NMBS-station naar industriezone Vijverdam 32

Brugge: Loppem naar NMBS-station Brugge 36

Antwerpen: Ringfietspad 40

HST-route: Brussels Hoofdstedelijk Gewest – Leuven 44

Antwerpen-Mechelen: Fietsostrade 48

Zwevegem-Kortrijk: Guldensporenpad 52

Hasselt: NMBS-station naar Universitaire campus Diepenbeek 56

Gent-Antwerpen: Fietssnelweg 60

1

5

3

7

2

6

4

8

9

Fietsroutes in Vlaanderen | Goede praktijkvoorbeelden 27

Gent:Oost-West-route

Gent-Zuid

Centrum Gent

Winkelstraat

Hogeschool

Universiteit

Mariakerke

1

3

5

2

4

6

AFSTAND: 6,8 km

65

7

8

5

4

134

6

2

1

32

De Oost-West-route loopt van Mariakerke dwars

door Gent verder naar Sint-Amandsberg. Hier

bespreken we enkel het deel vanaf het centrum

van Gent (het Woodrow Wilsonplein) tot en met

Mariakerke.

De route start op het autovrije Woodrow Wilson-

plein en loopt verder via gemengd verkeer

richting historisch centrum. Aandachtspunt zijn

hier de tramsporen. Bovendien is er tijdens de

spits soms erg veel autoverkeer waardoor

fietsers mogelijk in de verdrukking komen.

Ter hoogte van de Voldersstraat en de Zwarte-

zustersstraat werd de route geknipt voor het

autoverkeer, waardoor de route veiliger en aan-

trekkelijker wordt. De route loopt verder langs

autoluwe wegen met gemengd verkeer.

Via een fietsbrug bereiken fietsers het dubbel-

richtingsfietspad langs de Coupure. Met uitzon-

dering van één gelijkgrondse kruising ter hoogte

van de Nieuwewandeling kan je verder conflict-

vrij fietsen tot de Trekweg in Mariakerke.

Fietsroutes in Vlaanderen | Goede praktijkvoorbeelden28

1

3

2

De route leidt langs plaatsen waar er iets te zien is of iets te beleven valt, met veel sociale controle, ook laat op de avond.

De fietsroute werd op enkele plaatsen geknipt voor het gemotoriseerd verkeer. Fietsers krijgen voldoende ruimte en een veilige omgeving.


6

4 5

Een telpaal registreert elke fietser. De route haalt gemakkelijk meer dan 5000 fietsers per dag.

Snel en aangenaam fietsen langs het dubbelrichtingsfietspad aan het water. Aandachtspunt is de verharding: asfalt fietst comfortabeler dan betonklinkers. Dit fietspad is inmiddels zo succesvol dat wordt bekeken hoe er meer ruimte voor de fietsers kan worden gecreëerd.

De route loopt langs autoluwe straten.


7

8

Een fietsonderdoorgang maakt snel en veilig kruisen mogelijk, waarbij het verwijderen van het paaltje nog een verbeterpunt zou zijn.

Langs de route werd er ook ruimte voorzien voor voetgangers, wat de kansen op mogelijke conflicten tussen voetgangers en fietsers gevoelig vermindert.


AFSTAND: 4 km

Waregem: NMBS-stationnaarindustriezoneVijverdam

Station Waregem

Industriezone Vijverdam

1

2

De route loopt over een oude spoor-

wegbedding die begint aan het NMBS-

station van Waregem en eindigt aan

de industriezone ‘Vijverdam’.

De volledige route ziet er homogeen

uit en is volledig gescheiden van het

autoverkeer. De fietsweg is erg her-

kenbaar door het uniform ontwerp en

het consequent gebruik van asfalt.

Opvallend is dat er geen overbodige

paaltjes staan op de route, waardoor

de kans op eenzijdige ongevallen aan-

zienlijk vermindert.

je kan goed doorfietsen op de route,

enkel de verkeerslichten en de krui-

sing aan de Expresweg (N382) zorgen

voor oponthoud.

7

6

5

3

2

1

2

1

4


1

2

De route begint aan de fietsenstalling van het NMBS-station van Waregem.

Van begin tot einde is de route aangelegd in comfortabel asfalt. Het consequent gebruik van dezelfde verharding geeft de route een samenhangend karakter. Asfalt geeft het minste rolweerstand en is eenvoudig in onderhoud.


3

4

Overbodige paaltjes zijn weggehaald. Paaltjes zijn soms nuttig om het autoverkeer te weren, maar dienen in veel gevallen geen enkel doel. Integendeel, ze zijn vaak aanleiding voor eenzijdige fietsongevallen.

Aandachtspunt: fietsers zoeken zelf de kortste weg. Waar er ‘olifantenpaadjes’ ontstaan kan het interessant zijn om dat stukje te asfalteren, zodat een nieuwe comfortabele toegang naar de fietsroute ontstaat.


5

7

6

8

Fietsers zijn niet in de voorrang; desalniettemin is de kruising wel goed beveiligd door middel van een plateau en signalisatie.

Een lange maar zeer geleidelijke helling, zodat deze gemakkelijk te nemen is.

Over de volledige route is functionele fietsverlichting geplaatst.

Op deze plaats blijven fietsers in de voorrang. Ook hier zorgt een plateau met duidelijke verkeersborden voor de nodige beveiliging. Het gemotoriseerd verkeer en de fietsers kunnen elkaar vanuit alle hoeken goed zien. De wegmarkering is echter niet conform.


Brugge: LoppemnaarNMBS-stationBrugge

AFSTAND: 5,8 km

Biosoop

Hogeschool

Ziekenhuis

NMBS-station Brugge

1

3

2

4

1

2

3

7

8

1

2

3 4

4

6

De route loopt vanaf het centrum van Loppem

via de Koning Albert I-laan. Tot aan de rotonde,

ten zuiden van de E40, zou ter hoogte van de

bedrijventerreinen de mogelijke aanwezigheid

van fietsers op het dubbelrichtingsfietspad meer

benadrukt kunnen worden. Na de rotonde loopt

het dubbelrichtingsfietspad verder tot aan de

Expresweg; mogelijke conflictpunten zijn hier zo

goed als afwezig. De Expresweg zelf is niet langer

een barrière door de vorkfietsbrug. Daarna loopt

de route in gemengd verkeer verder door woon-

wijken tot aan de stationsomgeving in Brugge.

De route biedt niet de kortste weg, maar is een

veilig alternatief voor de Koning Albert I-laan

(kant Brugge). je kan snel doorfietsen op de

route, verkeerslichten zijn afwezig. Door de

duidelijke bewegwijzering is het eenvoudig om

de route te volgen. De bewegwijzering zou nog

beter zijn mocht ook de afstand tot de verschil-

lende attractiepolen worden aangeduid.


1

2

Een tweerichtingsfietspad (breedte 2,5 m) op de Koning Albert I-laan brengt fietsers in een rechte lijn naar Brugge. In de verte kan je de torens van Brugge al zien. Dit is een drukke verkeersas, maar toch nog vrij aantrekkelijk omwille van de groene omgeving. De verharding is in cementbeton.

De oversteek van de Koning Albert I-laan gebeurt met behulp van een middeneiland.


3

5

4

6

De vorkfietsbrug brengt fietsers veilig over de Expresweg. De vorkfietsbrug geeft het fietsen extra prestige omwille van haar ontwerp, haar uitstraling en haar verlichting.

De bewegwijzering duidt de attractiepolen aan. Aandachtspunt: er is geen gebruik gemaakt van de wettelijk voorziene bewegwijzering en de afstanden ontbreken.

Doorsteekjes geven fietsers een korte en veilige route. Dit doorsteekje komt loodrecht uit op de ingang van de campus van de hogeschool – fietsers worden er als het ware naar gelokt. Mooie aanleg in asfalt met functionele verlichting.

De fietsroute is niet de meest directe route in afstand, maar wel een veilig alternatief voor de drukke Koning Albert I-laan die op de foto wordt getoond.


7

8

In de toekomst zullen fietsers langs de stationsomgeving kunnen fietsen en de fietsenstalling kunnen bereiken zonder ook maar één auto tegen te komen door de aanleg van de balkonrotonde.

De fietsroute loopt in gemengd verkeer en in een Zone 30 verder richting station. Er is weinig autoverkeer. Kruispunten zijn beveiligd met plateaus.


Antwerpen: Ringfietspad

Sportpaleis

School

Station Antwerpen-Berchem

Antwerp Expo

Station Antwerpen-Zuid

1

3

2

4

5

AFSTAND: 10,8 km

5

2

1

5

1

3

4

2

3

64

7

Het Ringfietspad loopt van het Sportpaleis tot aan de Silvertop-

blokken en vormt samen met het fietspad langs de kaaien een

ringroute rond de kern van Antwerpen (aan de verbinding in

het noorden wordt nog gewerkt). Het Ringfietspad verbindt de

belangrijkste fietsroutes door de stad.

Het Ringfietspad heeft de functie van snelle verdeelweg voor

de langere afstanden. De route maakt twee keer een omweg

omwille van de barrière die gevormd wordt door de aansluitin-

gen van de autosnelwegen E313 en de E19 op de R1. Dit wordt

gecompenseerd door het feit dat fietsers op die plekken door

aangename parken kunnen fietsen. De route is goed verlicht en

op veel plaatsen zijn er ongelijkgrondse kruisingen voorzien.

Waar dit niet het geval is werd gezorgd voor een veilige inrich-

ting, zodat automobilisten duidelijk geattendeerd worden op

kruisende fietsers. De route werd recent opnieuw geasfalteerd,

en bladeren worden regelmatig geruimd. Op piekuren is de

grens van de capaciteit bereikt. Dit heeft verschillende oorza-

ken: het snelheidsverschil tussen enerzijds ouders met jonge

kinderen, transportfietsen, scholieren die weinig op andere

fietsers letten en anderzijds oudere en sportievere studenten,

of bromfietsers.


1

3

2

Een reeds bestaand fietsviaduct werd gekoppeld aan het Ringfietspad, waardoor het fietsnetwerk fijnmaziger werd gemaakt.

De route is aangelegd in comfortabel asfalt en is perfect onderhouden.

Veilig ingerichte oversteekplaats. Aandachtspunt: bochtstraal te scherp waardoor er rechts van het fietspad een ‘olifantenpaadje’ is ontstaan en nood aan een duidelijkere voorrangsregeling.


De geluidsoverlast en slechte luchtkwaliteit door de nabijheid van de Antwerpse Ring worden in de mate van het mogelijke beperkt door de bermbegroeiing.

De geleidelijke helling is voor de gemiddelde fietser gemakkelijk te nemen.

4

5


6

7

Ruime bochtstralen zorgen voor een optimaal fietscomfort.

Het Ringfietspad takt aan op lokale functionele fietsroutes.


Belangrijkste conclusies van de bevraging bij de gebruikers:

TROEVEN: de HST-route is grotendeels auto-luw, ze heeft een rustig karakter en is comfortabel (goed wegdek en genoeg ruimte om met twee naast mekaar te fietsen)

VERBETERPUNTEN: ook bij doortochten langs dorps-kernen zoals Veltem wordt de voorkeur gegeven aan afgeschei-den fietspaden en de oversteek met drukkere autowegen kan verbeterd worden (bijvoorbeeld het voorzien van een midden-eiland om in twee keer te kunnen oversteken)

HST-route: BrusselsHoofdstedelijkGewest–Leuven

AFSTAND: 25,8 km

73

4 56

3

10

1

68

7

9

5

42

1

2

De HST-route volgt het traject van de HST-spoor-

lijn tussen de gemeenten Zaventem, Kortenberg,

Herent en Leuven. De route loopt momenteel

langs alle NMBS-stations van die gemeenten,

behalve in Diegem (Zaventem). Tussen het Brus-

sels Hoofdstedelijk Gewest en het station van

Zaventem loopt de route nu om via Sint-Stevens-

Woluwe. De Vlaamse overheid en de provincie

Vlaams-Brabant hebben zich geëngageerd om de

route ook parallel aan het spoor door te trekken

vanaf de bedrijvenzones in Machelen en Diegem

naar het station in Zaventem. De realisatie van

een fietsbrug over de Brusselse Ring die hiervoor

nodig is, heeft in april 2013 groen licht gekregen.

De start van de werkzaamheden wordt verwacht

in 2015. Verder hebben de provincie en de

gemeente Kortenberg een studie opgestart om

met tunneltjes te zorgen voor ongelijkgrondse

kruisingen zodat de drie knikjes van Kortenberg

worden weggewerkt. Tot slot heeft de provincie

in 2012 fietstellingen en bevragingen op de route

uitgevoerd. Het eindrapport over dit onderzoek is

terug te vinden via deze link:

http://www.vlaamsbrabant.be/verkeer-mobiliteit/

fiets/fietssnelwegen/hst-route/index.jsp

Station Diegem

Station Zaventem

Luchthaven

Station Nossegem

Station Kortenberg

Station Erps-Kwerps

Station Veltem

Staton Herent

Station Leuven

Centrum Leuven

1

5

3

7

9

2

6

4

8

10

Nog aan te leggen tracé


1

2

De route heeft van begin tot einde een herkenbare bewegwijzering.

Dankzij de fietstunnel die parallel loopt aan de Woluwelaan kan er veilig, rechtstreeks en ongelijkgronds worden doorgestoken onder de ring rond Brussel (RO) en de afrit Zaventem-Henneaulaan.


3

4 5

De route is direct, aantrekkelijk en comfortabel door het asfalt en de landelijke omgeving.

Bij het naderen en het verlaten van de kruispunten wordt de dubbele richting van het fietsverkeer benadrukt.

Gelijkgrondse kruising met een uiterst brede fietsoversteek in rode coating die het attentieniveau van de gemotoriseerde weggebruikers verhoogt. Verbeterpunt: het voorzien van een middeneiland om de oversteek in twee keer te kunnen doen en mogelijks aanbrengen van een plateau om indalen te vermijden en de snelheid van het gemotoriseerd verkeer te beperken.


Naderen van een kruispunt: het doorgaand fietsverkeer wordt afgetakt via de fietsbrug waardoor het in de voorrang en met een miniem hoogteverschil kan doorrijden.

De route loopt langs het kanaal met zicht op Leuven; aangenaam als visitekaartje

7

6


Antwerpen-Mechelen:Fietsostrade

Station Antwerpen-Centraal

Station Antwerpen-Berchem

Station Mortsel-Oude-God

Station Hove

Station Kontich

Station Duffel

Station Sint-Katelijne-Waver

Station Mechelen-Nekkerspoel

1

3

2

4

5

6

7

8

1

1

2

4

4

6

6

8

Deze route situeert zich langs de spoorlijn Antwerpen – Mechelen

en is een speerpuntproject van de provincie Antwerpen.

Ze begint aan het Centraal Station in Antwerpen en loopt verder

door Berchem, Mortsel, Hove, Kontich, Duffel en Sint-Katelijne-

Waver naar het station van Mechelen-Nekkerspoel. Het stuk tussen

Sint-Katelijne-Waver en Mechelen is bij het ter perse gaan van deze

brochure nog niet voltooid.

Het fietspad tussen de NMBS-stations Antwerpen-Centraal en Ant-

werpen-Berchem wordt erg intensief gebruikt. In de toekomst komt

er ter hoogte van Antwerpen-Berchem een ongelijkgrondse kruising,

zodat de stedelijke ringweg Binnensingel niet langer een barrière

vormt. De route heeft een uniform karakter door het eenvormig

ontwerp en het gebruik van asfalt. Enkel op de oudere aangelegde

stukken van de fietsostrade liggen er betonklinkers. Omwegen zijn er

amper. Op sommige stukken moet er worden overgestoken naar de

andere kant van de spoorweg. Er zijn weinig gelijkgrondse kruisingen

met het autoverkeer, en die zijn over het algemeen goed ingericht.

Fietsers en gemotoriseerd verkeer zijn over bijna de volledige

fietsostrade gescheiden van elkaar. De bewegwijzering is duidelijk.

Positief is ook dat de route dwars of zelfs door de fietsenstallingen

aan enkele stations loopt. In Hove bevinden de stalling, het fietspunt

en het station zich op een minimale afstand van de route. In Mortsel

is er een onderdoorgang om de drukke N10 te vermijden gecombi-

neerd met een fietsenstalling en een directe toegang tot het station.

Leuk detail: de graffiti (zie pagina 5) aan de ongelijkgrondse kruising

ter hoogte van het station in Hove is een initiatief van de Provincie

Antwerpen. Ze is leuk vormgegeven en zo wordt voorkomen dat de

fietstunnel beklad wordt met ongewenste graffiti.

3

5

7


AFSTAND: 18,4* km

* Afstand tussen het station Antwerpen-Centraal en het station Sint-Katelijne-Waver

3


Dankzij de onderdoorgang aan het station kunnen fietsers de drukke N10 ongelijkgronds kruisen, en hebben ze tegelijkertijd toegang tot de fietsenstalling.

De functionele bewegwijzering met aanduiding van afstand en tijd wijst fietsers de weg.

1

2


De fietsostrade takt aan op een lokale functionele fietsroute.

Bakenverlichting duidt de lengte en de richting van

de onderdoorgang aan.

3

4


Een nieuwe onderdoorgang langs het spoor in Duffel maakt omrijden voor fietsers overbodig. Zo wordt de route korter, sneller en veiliger.

Voor het comfort van de fietser zijn details erg belangrijk. Het riooldeksel is perfect ingewerkt zodat schokken en putten vermeden worden.

5

6


Zwevegem-Kortrijk:Guldensporenpad

Zwevegem

Industriezone

Industriezone

Station Kortrijk

Centrum Kortrijk

1

3

5

2

4

AFSTAND: 6,5 km


5

3

2

1

4

5

3

2

1

6

De route start in het centrum van

Zwevegem, en loopt over een oude

spoorwegbedding verder langs het

station van Kortrijk tot Marke. We

bespreken hier enkel het deel tot

aan het station. De route is erg her-

kenbaar door gebruik van asfalt en

een uniform ontwerp. Waar het veilig

kan, blijven fietsers in de voorrang op

de gelijkgrondse kruisingen. Gewest-

wegen worden gekruist via een brug

of een tunnel.


1

2De N391 vormt niet langer een barrière dankzij de fietstunnel.

De route is direct, aantrekkelijk en comfortabel door het asfalt, de groene omgeving en de functionele verlichting. Blijkbaar is er een probleem van ongeoorloofd gebruik door gemotoriseerde tweewielers.


3

4

Vanuit een aanpalende woonkern is er een aantakking op de route, waardoor ook deze attractiepool wordt verbonden.

Fietsers blijven in de voorrang. De paaltjes en een ander type verharding verhogen het attentieniveau van de fietser. Aandachtspunt: de paaltjes staan te dicht bij elkaar om vlot te kunnen kruisen; ze zijn bovendien niet goed zichtbaar, zonder geleidende markeringen en niet in buigzaam materiaal.


Vlakbij het centrum van Kortrijk kan de N8 ongelijkgronds worden gekruist. Zo hoeven fietsers de rotonde niet te nemen. De fietsbrug loopt op gelijke hoogte van de spoorwegbrug.

De route passeert langs de fietsenstalling van het NMBS-station van Kortrijk. Ideaal voor pendelaars.

5

6


Hasselt:NMBS-station naarUniversitairecampusDiepenbeek

Station Hasselt

Universiteit

Hogeschool

Administratief centrum

Provinciehuis

Bioscoop

Universitaire campus Diepenbeek

1

4

3

6

7

2

5

AFSTAND: 5,4 km

7

3

5

6

1

32

7

45

6

142

De route vertrekt aan het NMBS-station van Hasselt en takt

onmiddellijk aan op de Groene Boulevard. Vervolgens loopt

de route parallel aan een expresweg en via de Demer komt ze

in een vrijliggende bedding uit op de Universitaire campus in

Diepenbeek.

De route blinkt uit in een duidelijke keuze van de wegbeheer-

der om een aangename ruimte en voldoende brede fietspaden

te voorzien. De breedtes gaan van 2,1 m tot 4,7 m op de

Groene Boulevard. Ook al dienen de fietsers hier de ruimte te

delen met voetgangers is dit een zeer comfortabele situatie.

Verder is er op de route geen significant oponthoud: er zijn

2 ongelijkgrondse kruisingen en slechts 3 verkeerslichten; de

lichtengeregelde kruispunten zijn tevens conflictvrij: dit wil

zeggen dat fietsers een eigen groentijd naast de groentijd van

de auto’s hebben.

Aandachtspunten

Aan het station en op de Groene Boulevard is er (nog) geen

functionele bewegwijzering voorzien. Tevens is het materiaal-

gebruik op de Groene Boulevard zeer divers, gaande van asfalt

(zeer goed) tot klinkers en kasseien (oncomfortabel en bij regen

gevaarlijk!) op de kruisingen en op bepaalde segmenten.


1

2

Eénrichtingsfietspad langs de Koningin Astridlaan brengt de fietsers tot in het centrum van Hasselt; breedte 1,5 m

Ruime fiets-en voetgangersas op de Groene Boulevard; breedte: 4,7 m


3

5

4

Ongelijkgrondse kruising in twee richtingen; breedte 2,65 m. Verlichting aanwezig. Verbeterpunt is het vermijden van fragmentering van het materiaal.

Dubbele richting voor het fietsverkeer subtiel aangegeven; breedte 2,1 m

Eénrichtingsfietspad in vrijliggende bedding parallel aan de expresweg, breedte 1,55 m


6

7

Fietsen in een groene omgeving langs de Demer

Ideale situatie: vrijliggend tweerichtingsfietspad mét een voetweg ernaast


Gent-Antwerpen:Fietssnelweg

Station Gent-Dampoort

Station Lokeren

Station Sinaai

Station Belsele

Station Sint-Niklaas

Station Nieuwkerken-Waas

Station Beveren

Station Melsele

Station Zwijndrecht

1

4

3

6

8

7

9

2

5

1

2

3

4

56

2

34

5

6

7 8 9

1

De fietsroute loopt langs de spoorlijn tussen Gent en Antwerpen. Ze door-kruist deze steden en gemeenten: Gent, Destelbergen, Lochristi, Lokeren, Waasmunster, Sint-Niklaas, Beveren, Zwijndrecht en Antwerpen.

Het deel tussen Lokeren en Beveren is nagenoeg volledig aangelegd. Tussen Gent en Lokeren en tussen Beveren en Antwerpen is de route bij het ter perse gaan van deze brochure nog niet voltooid.

Deze route loopt parallel met de N70 en is derhalve een sneller en veiliger alternatief voor het fietsverkeer richting werk en school. De meeste segmenten bestaan uit verkeersvrije fietswegen van 3 meter breedte.

AFSTAND: 23,6* km

* Afstand tussen fietsbrug over de Durme in Lokeren en NMBS-station Beveren




1

2

Fietsersbrug over de Durme die zorgt voor de verbinding met het NMBS-station van Lokeren; breedte fietspad op aanloophellingen 2,3 m, bovenop brug 2,8 m

Tracé tussen Lokeren en Waasmunster in grijze cementbeton; breedte 2,5 m


Tracé in Waasmunster ter hoogte van de Schrijbergstraat in asfalt; breedte 3 m. Het aanbrengen van verlichting kan nog extra fietsverkeer aantrekken.

Stationswegel in Sint-Niklaas in grijze cementbeton; breedte 3 m

3

4


5

6

Tracé tussen de Haasdonkbaan en de achterzijde van het NMBS-station van Beveren in grijze cementbeton; ideale breedte van 3 m. Verbeterpunt: het gebrek aan bufferruimte tussen de draad en het fietspad.

Tracé ter hoogte van Doornpark in Beveren. Goede breedte en bufferruimte tussen draadafsluiting en fietspad. Verlichting met sensoren die werkt op zonne-energie. Attractief maar deze technologie dient nog verder te evolueren.


“FietsroutesinVlaanderen–Goedepraktijkvoorbeelden”is samengesteld door Fietsersbond vzw.

Concept, redactie en coördinatie | Fietsersbond vzw Foto’s | Fietsersbond vzw Lay-out | Wils & Peeters Graphic Design - Lier Druk | Drukkerij De Bie - Duffel Bron wegenkaarten | NAVSTREETS Raster, 2013.3 (NAVTEQ)

Eerste druk | maart 2014 Wettelijk depot | D/2014/11.937/1

Verantwoordelijke Uitgever | Bruno Coessens Fietsersbond vzw Oude Graanmarkt 63 1000 Brussel Tel.: 02 502 68 51 E-mail: [email protected] www.fietsersbond.be

Het VademecumFietsvoorzieningen vormt het referentiekader voor de aanleg van fiets-

routes. Het is een uitgave van de Vlaamse overheid. U kunt het Vademecum downloaden op

www.mobielvlaanderen.be.

64

Colofon

Fietsroutes in Vlaanderen | Colofon

Fietsersbond vzw

Oude Graanmarkt 63 - 1000 Brusseltel. 02 502 68 51

[email protected]

Fietsroutes in Vlaanderen

Documents

Transcript of Fietsroutes in Vlaanderen