Fiche Houtsoorten / Oregon Pine

1

Belgian WOODFORUM

© vzw HOUT

© vzw HOUT / Arch. G. Dellicour

© vzw HOUT / Arch. Englebert

BUITENStructuren

Silo’s

Bruggen

Scheepsbouw

Waterbouwkundige werken

Spoorwegdwarsliggers

Betonbekistingen

Schrijnwerk

Rolluiken

BINNENDaktimmerwerk

Meubilair

Multiplex

Wand- en plafondbekledingen

Kuipen in de scheikundige

industrie

Toepassingen

Pseudotsuga menziesii

Pinaceae

Westen van Canada en van deVerenigde Staten

Aangeplant in Europa als douglas.

Spinthout: bruinachtig geelKernhout:

licht roodachtig bruin

Middelmatig

Meestal recht

Van 410 tot 800 kg/m3

Gemiddeld: 550 kg/m3

Matig duurzaam (klasse III)(kernhout); niet duurzaam

(klasse V) (spint)

Buiten: geringBinnen: middelmatig

Familie

wetenschappelijke naam

Herkomst

Nerf

Draad

Volumieke massa

Duurzaamheid

Stabiliteit in gebruik

Houtbeschrijving

2

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

Oregon pine

De Oregon Pine die in België wordtingevoerd is eigenlijk één enkelevariëteit van de Pseudotsuga men-ziesii: de groene douglas, waarvan het groeigebied slechts een geringdeel uitmaakt van dat van dePseudotsuga menziesii, dat zeer uit-gestrekt is (3000 km van noordnaar zuid, 1500 km van oost naarwest en tot 3000 m hoogte).Oregon Pine groeit echter nietalleen, zoals zijn naam het zoukunnen laten vermoeden, in destaat Oregon. Men vindt hem langsheel de westkust van Noord-Amerika, tussen de 35e en de 55ebreedtegraad, dit is over meer dan2000 km. Van west naar oostdaarentegen, treft men hem vooralaan op de vlakte tussen de StilleOceaan en het Cascadengebergte,dit is niet meer dan 150 km. Degrootste Oregon Pine bossen liggenin de Canadese provincie BritishColumbia, meer bepaald op hetVancouver-eiland, alsook in deAmerikaanse staten Washington enOregon. Alle douglassen terwereld zijn rechtstreeks of onrecht-streeks afkomstig uit deze bossen.In natuurlijke bossen vindt menOregon Pine in gelijksoortigebestanden, die geleidelijk overgaanin gemengde naaldhoutbossen.Vervolgens verdwijnt hij stilaan uitdeze bossen, aangezien zijn zaai-lingen de “struggle for life” van denatuurlijke verjonging niet halen.Oregon Pine groeit niet in de scha-

voor schrijnwerktoepassingen, zo-wel buiten als binnen. Indien het uiteen - Amerikaans of Europees - cul-tuurbos komt, dan zijn de fijnheidvan de nerf, het aantal kwasten enhet aandeel kernhout afhankelijkvan de toegepaste bosbouwpraktij-ken. Het wordt dan gebruikt alsschrijnwerkhout of als structuurhout,een toepassing waarvoor het bij-zonder geschikt is. De mechanischeeigenschappen zijn immers uitste-kend en de grote afmetingen die deboom kan bereiken maken aan-zienlijke lengten en secties mogelijk.

Eeuwenoud

De gunstige eigenschappen van hetNoord-Amerikaanse naaldhout zijnin Europa al meer dan 150 jaarbekend. Reeds in 1825 maakte deSchotse botanicus David Douglaszwerftochten door de Noord-Amerikaanse bossen en deed mel-ding van de indrukwekkendeOregon Pine. Hij signaleerde toenal een gevarieerde toepassing vandeze fraaie houtsoort door deIndianen. Helaas liep zijn speur-tocht niet goed af. Tijdens één vanzijn zwerftochten viel hij in een val-kuil waarin zich reeds een buffel-stier bevond. Terwijl David Douglasop de eeuwige jachtvelden rond-dwaalt, groeien de Oregon pinebomen onverminderd verder totongekende hoogten en doorsneden.Zij kunnen gerekend worden tot degrootste naaldhoutbomen van hetAmerikaanse Westen, dat befaamdis om zijn monumentale bomen. Sommige auteurs beweren dat degrootste boom die ooit gekapt werdeen Oregon Pine was uit de streekvan Vancouver in1895. Hij was127 m hoog en had een omtrek van24 m.

Groeigebieden

Vanuit dit opzicht dient men eenonderscheid te maken tussenOregon Pine en Europese Douglas.

Oregon pine /EuropeesDouglas

Pseudotsuga menziesii

Prestaties enaantrekkingskracht

Dit artikel handelt over Oregon Pineen Europees douglas, die één endezelfde botanische soort zijn,namelijk Pseudotsuga menziesii(Mirb.) Franco. In NBN 199 “Na-menlijst der voornaamste in Belgiëgebruikte houtsoorten” komen zeechter onder twee verschillendenummers voor. Het betreft enerzijdsnr. 416 (Oregon, Douglasspar,Oregon Pine, Douglas fir), inge-voerd uit Noord-Amerika, enanderzijds nr. 108 (Douglasspar,Oregon), een inlandse houtsoort.Dit is een louter commercieel onder-scheid dat ook gemaakt wordt voorverschillende andere houtsoortendie zowel inlands als ingevoerdzijn, zoals vuren, grenen, lorken...Dit onderscheid is slechts te recht-vaardigen in de mate waarin deverschillende herkomsten gepaardgaan met verschillen van klimaat,bodemgesteldheid en vooral bos-bouwmethoden, en aldus hout geeftmet andere eigenschappen. In deloop van dit artikel zal enkel eenonderscheid gemaakt worden tus-sen Oregon pine en EuropeseDouglas waar dit nodig is en zalanders de naam Oregon pinegebruikt worden.Oregon pine is één van de naald-houtsoorten, afkomstig van de west-kust van Noord-Amerika, die eengoede natuurlijke duurzaamheidbezitten. Het is dan ook geschiktvoor een brede waaier van toepas-singen. Wanneer het afkomstig isuit primaire bossen (“old growthforest”), geeft het fijndradig enkwastarm hout, dat zeer geschikt is

© Walter Vanderhaegen / Arch. Pau. Lievevrouw

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

3

duw van andere bomen. Het is eenechte pionier, die goed gedijt opkale gronden. Zo zijn het vaak bos-branden die zijn ontwikkeling doornatuurlijke verjonging in de handwerken. Braakliggende grondenworden vrij snel veroverd door zijnzaailingen. In de loop der jarengroeien andere houtsoorten in deschaduw van deze nieuwe bestan-den. Uiteindelijk krijgen deze nieu-we soorten de overhand op de pio-niers, tot een nieuwe brand uit-breekt.

Europese douglas

Hoewel hij reeds rond 1830 inge-voerd werd in Groot-Brittannië envervolgens in Duitsland, duurde hetlang voor de douglas in Europa kondoorbreken van het park naar hetbos. Het is slechts in het begin vandeze eeuw dat de eerste belangrij-ke bosbestanden aangeplant wer-den. De echte doorbraak van dedouglasspar in Europa situeert zichechter na de tweede wereldoorlog.Dan slechts verliet hij de margina-liteit om het statuut te krijgen vanboomsoort met economischewaarde.

Met 350.000 hectare bestanden,beschikt Frankrijk over meer dan dehelft van de Europese douglasbe-standen, gevolgd door Duitsland,met 150.000 hectare. Qua opper-vlakte bezitten Frankrijk enDuitsland zo’n 77 % van de dou-glasbestanden in de E.U., zoalsblijkt uit onderstaande tabel.

DOUGLAS IN DE EUROPESE UNIEBron: Le douglas.A.FO.CEL. J. deChamps, 1997.

Landen Oppervlakten douglas (ha)Frankrijk 350.000Duitsland 150.000Groot-Brittannië 47.000Spanje 30.000België 18.000Nederland 16.200Italië 10.000Ierland 7.600Andere landen van de E.U. 7.600

grotere breedte van de groeiringenin verhouding geen verminderingvan de textuur mee, meer bepaaldhet verband tussen de hoeveelheidlaathout en de breedte van degroeiring. Daarom is de dichtheidvan Europese Douglas en Oregonpine uit plantages vergelijkbaar metdie van Oregon pine van eerstegeneratie.Oregon pine is vrij stabiel mits hijgoed gedroogd wordt en heeft nei-ging tot vorming van oppervlakte-scheuren bij blootstelling aan deweersomstandigheden.

Het kernhout behoort tot duurzaam-heidsklasse III. Oregon pine mag inprincipe zonder verduurzamingtoegepast worden voor buiten-schrijnwerk, indien alle spint zorg-vuldig verwijderd werd. Omwillevan de gevoeligheid voor verblau-wing is het evenwel ten zeerste aan-bevolen een C1 - behandeling uit te

voeren.

Oregon pine bezit goede mechani-sche eigenschappen. Het is vrijhard en heeft een goede buigweer-stand, zodat het bijzonder geschiktis voor structuren.

Het is één van de hardste naald-houtsoorten. Paradoxaal genoeg,vertoont het hout afkomstig uit som-mige bossen uit de laag gelegen

De Europese douglasbestanden zijnvrij jong en komen slechts geleide-lijk in productie. De gemiddeldeleeftijd van douglas in Frankrijkbedraagt een twintigtal jaren. DeFranse productie van douglas, dieop het ogenblik ongeveer een mil-joen m3 bedraagt, zal over 25 jaarvervijfvoudigd worden. In Frankrijkis douglas dankzij zijn opmerkelijkeaanpassingskwaliteiten reeds meerdan 20 jaar de eerste houtsoortvoor herbebossingen.

Uitzicht van het hout

Het spint is roomkleurig wit tot geel.Het kernhout is zalmkleurig totroodachtig bruin. Onder invloedvan het licht verkleurt het hout in tin-ten van rood.

Opvallend is het contrasterendekleurverschil in de groeiringen tus-sen vroeghout en laathout. Zowelop het radiale als het kopse vlakkomt dit goed naar voren in resp.een streeptekening of ringen. Ophet tangentiaal vlak (dossegezaagd hout of schilfineer) leverendeze kleurverschillen een fraaievlamtekening op.

De houtstralen zijn klein maar goedzichtbaar en geven op kwartier eenvrij fijne structuur. De harsgangenzijn weinig talrijk maar harszakkenkomen veel voor. Versgezaagdhout verspreidt een typische citroen-geur die bij droging verdwijnt.

Eerste generatie Oregon pine ver-toont zeer smalle groeiringen (nietmeer dan één millimeter in de bestekwaliteiten). De nerf van tweedegeneratie Oregon pine en vanEuropese douglas is grover. Hethout is gewoonlijk rechtdradig.

Eigenschappen van het hout

Oregon pine is matig zwaar. Integenstelling tot wat het geval is bijde meeste andere naaldhoutsoor-ten, brengt bij Oregon pine een

© vzw HOUT

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

4

streken langs de kust zeer smallegroeiringen (1 mm) en is het tochzachter (en minder kleurrijk).

De tabel op pagina 6 geeft debelangrijkste fysische en mechani-sche eigenschappen weer vanOregon pine/Europese douglas

Multiplex en fineer

Oregon multiplex, eertijds populairals verpakkingsmateriaal en voorconstructieve doeleinden, wordtheden in België nog maar weinigingevoerd en werd in grote mate vervangen door andere soor-ten, waaronder yellow pine.Meestal rechtdradig fineer op kwar-tier wordt in de landen van her-komst geproduceerd uit fijnjarigestammen, en in België ingevoerd.

Toelevering

Het massieve Oregon pine wordt inBelgië verhandeld in planken, bat-tens en balken. De handelsmatenvoor gezaagd hout bestemd voortimmerwerk en schrijnwerk wordenin achterstaande tabel weergege-ven.

pine wordt op een gelijkaardigemanier gemerkt, aan de hand vaneen stempel die de volgende aan-wijzingen geeft:

* “ATG” gevolgd door het nummervan de technische goedkeuring,

* “T.C.H.N./C.T.I.B.”, de naam vanhet controle-organisme (TechnischCentrum voor de Houtnijverheid),

* “B” gevolgd door het certificering-snummer

* “STS 04”, het document dat detechniek voor de visuele sorteringbeschrijft, en uiteraard de visuelesterkteklasse “S6” of “S8”, gevolgddoor een code voor de houtsoort ende dikteklasse.

Toepassingen

Oregon pine is ongetwijfeld éénvan de meest polyvalente houtsoor-ten die op het ogenblik op de marktaanwezig zijn.

Met zijn goede mechanische eigen-schappen, is hij geschikt voortalrijke toepassingen in de bouw.Verder is hij door zijn gevlamd uit-zicht op het tangentiale vlak (dosse)en zijn streeptekening op het radia-le vlak (kwartier) zeer gegeerd voor

Kwaliteitsnormen

Uit Noord-Amerika worden volgen-de kwaliteiten in België aangebo-den:Voor schrijnwerkhout :Het gezaagd hout wordt ingevoerdin de kwaliteit “nr. 2 Clear &Better”, de topkwaliteit waarinslechts in zeer lichte mate spint engezonde kwastjes toelaatbaar zijn.Het is uit de “nr. 2 Clear & Better”dat de befaamde “Oregon Kroon”-kwaliteit afkomstig is, die gebruiktwordt voor fijn schrijnwerk en voormeubelmakerij.

Voor timmerhout:Het gezaagd hout wordt ingevoerdonder de kwaliteit “Select &Merchantable”. Gewoonlijk werdhet in het land van herkomst visueelnaar sterkte gesorteerd. Elke gesor-teerde balk wordt als volgt gemerkt:“BS 4978 : 1988”, gevolgd door denaam van het onafhankelijk certifi-ceringsorganisme (bv. “PLIB” of“COFI”), het nummer van de zage-rij, de houtsoort en “SS”, hetgeenbetekent “Special Struc-tural” of“GS”, hetgeen betekent “GeneralStructural”, dit overeenkomstig dein het land van herkomst veelgebruikte visuele sterktesorteerklas-sen volgens de British Standard BS4978 van 1988.Ook al verschilt het visueel sorteer-systeem zoals beschreven in deBritse norm BS 4978 op een aantalpunten van het systeem zoalsbeschreven in de Belgische STS 04,toch gaat het globaal om dezelfdemethode. Er zijn overeenkomstentussen beide systemen. Zo kan menvoor wat de mechanische eigen-schappen, en dus de rekenwaardenbetreft, stellen dat de klasse SSgelijkgesteld kan worden met S8,en GS met S6. Er dient vermeld dathet best mogelijk is dat hout uitNoord-Amerika in België gesor-teerd wordt en voorzien van eenBelgisch merkteken S6 of S8. Eendergelijke stempel is dus in geengeval te beschouwen als een aan-wijzing van de herkomst van hethout.De in België gesorteerde Oregon

© Walter Vanderhaegen / Arch. Planning

© Walter Vanderhaegen / Arch. Planning

5

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

betimmeringen (schroten, plafonds),deuren, balustrades, dakoverste-ken, traptreden, banken,... Gezienzijn natuurlijke duurzaamheid maghij ook toegepast worden voor bui-tenschrijnwerk (buitenbetimmerin-gen, ramen, deuren,...), indien ertenminste geen spint meer aanwe-zig is, mits behandeling tegen ver-blauwing.

De hardheid van Oregon pinewordt erg geapprecieerd voor par-ketten of plankenvloeren.

Ook voor meubels wordt Oregonpine gebruikt, onder de vorm vansnijfineer of massief.Indien de groeiringen 1-3 mmbreed zijn, dan is het hout, mitsfoutvrij, zeer geschikt voor ladders,onderdelen van turntoestellen,handvaten, gereedschap, enz. Ookin de mastbouw voor schepen is heteen gewilde houtsoort. Daarbijwordt gebruik gemaakt van zijngoede verlijmbaarheid.Omwille van zijn goede natuurlijkeweerstand tegen zwakke zuren(zoals azijnzuur) en alkalische stof-fen, wordt Oregon pine gebruikt inde scheikundige industrie. Er zijntalrijke voorbeelden van bulkvatenen -kuipen in Oregon pine.

Drogen

Oregon pine laat zich gemakkelijkdrogen. Het hout vervormt weinig.Eenmaal op het juiste vochtgehalteblijft het stabiel. Teneinde scheur-vorming te beperken, vooral bijgrote doorsneden, is het aan teraden om het hout langzamer tedrogen dan de meeste anderenaaldhoutsoorten.Om harsuittreding te beperken,dient men het hout te drogen bijtemperaturen die hoger zijn dan70°C luchttemperatuur. Kleine sec-ties kunnen zowel aan de lucht alskunstmatig gedroogd worden.

Bewerking en bevestiging

Het fijnjarig hout is gemakkelijk te

bewerken. De bewerking wordt eenstuk moeilijker bij hout met eengroeiringbreedte van 5 mm of meer(kans op loskomen bij de overgangvan laathout naar vroeghout) of bijkwastrijk hout. De huidige houtbe-werkingstechnieken kunnen echtereen mooi glad oppervlak opleve-ren. Harsrijke stukken kunnen hetgereedschap vervuilen.Gedroogd Oregon pine is zeerhard en daardoor minder gemakke-lijk te nagelen, althans handmatig.Bij handmatig nagelen van kleinestukken heeft het hout neiging totsplijten. Het gebruik van schiet-pistolen biedt hier een uitkomst.Een andere mogelijkheid is voorbo-ren.Oregon pine is gemakkelijk te lij-men, met alle gangbare lijmtypes.Oregon pine is een ideale houtsoortvoor gelijmd gelamelleerd hout.Vooral wanneer zijn vochtgehalteboven 18-20 % komt, kan Oregonpine een corroderende werkinghebben op bepaalde metalen. Incontact met ijzer kunnen verkleurin-gen optreden. Aanbevolen wordtdaarom roestvrij stalen bevesti-gingsmiddelen te gebruiken.

© Walter Vanderhaegen / Arch. Planning

Oppervlakte-afwerking

Bij de afwerking van Oregon pinespeelt het harsgehalte een rol. Alshet hout goed wordt gedroogd engeen hars is uitgetreden, zijn ergeen problemen en kunnen allegangbare producten gebruikt wor-den. Anders is het aan te raden omhet houtoppervlak te ontvetten vóórde afwerking. Treedt er later tochnog hars uit het hout, dan dient menhet oppervlak eerst te ontvettenalvorens een nieuwe afwerkings-laag aan te brengen. Oregon pine, vooral in multiplex,leent zich goed tot oppervlaktebe-handelingen door zandstralen ofborstelen. Het laathout komt danbeter uit en de vlamtekening treedtnaar voren. Door het verschil inhardheid en kleur tussen het vroeg-hout en het laathout te benadrukkenmaakt men bewust gebruik van éénvan de specifieke eigenschappenvan Oregon pine.

6

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

Het Belgian WOODFORUM werd gesticht door de Belgische houtsector met alsspecifieke missie het promoten van hout en de producten op basis van hout. Hierbijonderlijnt het de talrijke redenen die de keuze voor hout rechtvaardigen en stelt hetde informatie nodig voor zijn correcte toepassing ter beschikking.

www.woodforum.be

VOCHTGEHALTEAanbevolen vochtgehalte voor ver-schillende toepassingen vanOregon Pine

Toepassingen Vochtgehalte in %

Parketten 8

Binnendeuren 8

Meubilair 10

Binnenbetimmeringen 13

Plinten en mouluren 13 ± 2

Binnentrappen:verwarmde ruimten 6-10niet verwarmde ruimten 8-12

Buitendeuren, ramen en glaslatten 12-18

Buitenbetimmeringen 15-18

Sporen en gordingen 12-17

Gelijmd gelamelleerde spanten (max.)

verwarmde ruimten 12 ± 2niet verwarmde ruimten 14 ± 2

GANGBARE COMMERCIELE AFMETINGEN1. Timmerhout

Gangbare handelsmaten (in duim): dikte x breedte 3” x 9” (80x230mm)

3” x 8” (80x205mm)21/2” x 7” (65x180mm)21/2” x 6”(65x155mm)

2. Schrijnwerkhout

Gangbare handelsmaten (in duim):dikte x breedte 1” (26mm)

5/4” (32mm)2” (52mm)21/2” (65mm)3” (80mm)4” (105mm)5” (130mm)6” (155mm)

3. Gangbare lengten

Het gezaagd hout uit Noord-Amerika is gewoonlijk beschikbaar in lengten van pare voeten.

Gemakkelijk te bekomen: 2,45/3,05/3,65/4,25/4,90/5,50/6,10 m.

Moeilijker te bekomen: 6,70/7,30/7,90/8,55/9,15/9,75 m.

FYSISCHE EN MECHANISCHE WAARDEN VOOR OREGON PINE

1. FYSISCHE EIGENSCHAPPEN

Volumieke massa bij 15% relatieve vochtigheid (kg/m3) 550

Evenwichtsvochtgehalte (in %) bij 60% relatieve vochtigheid 13,5bij 90% relatieve vochtigheid 20,0

Krimp (in %) radiaal van 60 tot 30% relatieve vochtigheid 0,8van 90 tot 60% relatieve vochtigheid 1,2

tangentiaal van 60 tot 30% relatieve vochtigheid 1,3van 90 tot 60% relatieve vochtigheid 1,9

Werken (in %) van 30 tot 60% relatieve vochtigheid 2,1van 60 tot 90% relatieve vochtigheid 3,1

2. MECHANISCHE EIGENSCHAPPEN

Buigsterkte in N/mm2 89

Elasticiteitsmodulus in N/mm2 13.500

Druksterkte evenwijdig aan de vezel in N/mm2 50

Schuifsterkte in N/mm2 9,5

Hardheid volgens Janka in N kops 4.020langs 2.940

Duurzaamheidsklasse III

Gebaseerd op een artikel verschenen in “Houtblad” (NL), aangepast en vervolledigd door het Interfederaal Houtvoorlichtingscentrum en het Centre Luxembourgeois de l’U.L.B.