1. Fkerngebied N adviesontwerplab Nagele

2. het huidige Voorhofparkeren op de Voorhof-2- 3. kerngebiedinhoudsopgave4inleiding6Nagele, historische plankaart7 Nagele,huidigesituatie8knelpunten10 kansen12toekomstigesituatie15programmatischeinvullingvandeVoorhof16 scenario 118 scenario 220 conclusie scenarios21overzichtvandeprojecten22project21inrichtingvanhetVoorhof28project22bebouwingophetVoorhof34project23bebouwingopdeloswal36dewinkelstrook38project24Zuiderwinkels42project25Noorderwinkels46project26aanlegplekbootjesenvaarroutesF. kerngebied maakt onderdeel uit van een aantalthemakaterneneneenMasterplankaartopgezetdoorhet Ontwerplab Nagele, in opdracht van GemeenteNoordoostpolderenwoningbouwverenigingMercatus.Deze katernen met projecten en randvoorwaardenvoorprojectenvormeneenhandvatvoortoekomstigeontwikkelingen vanhetdorpNagele,eenmonumentvandemodernetijd.andere katernen zijn:A. HetNieuweNageleB. SpelregelsvoorHetNieuweNageleC. DorpsentreesD. ParkNageleE. DorpsweideF. KerngebiedG. WonenenwerkeninhetbedrijvenparkH. VerkeerenparkerenI. InjectiesJ. Gerstehof+LucernehofK.Vlashof+KlaverhofL. KoolzaadhofM. Karwijhof-3- 4. inleidingWat is het kerngebied? De loswalHet kerngebied is de centrale zone in hetDeloswalvormtaandeoostzijdeeenbeindigingvandorp waar historisch gezien de winkels en de het centrale dorpsplein. Deze loswal is ooit bedoelddorpsontmoetingsruimte t Schokkererf lagen. De om schepen te laden en te lossen. Op dit momentwinkelstroken vormt een transparante scheidingwordtdezeloswalgebruiktomvrachtwagenstestallentussen het woongedeelte van het dorp en de voordenacht.Eriseennieuwetruckstopgeplandaandoorgaandeweg.Hetcentraledorpspleinlegtjuistde deoostzijdevanhetbedrijventerreinvanNagele.Deverbindingtussendeverschillende gebiedenvanhethuidigeparkeerfunctieisdannietmeernodig.dorpendaarbuiten.AandeoostkantvandePloegstraatZuiderwinkelsheeft zich in de loop der jaren het bedrijventrerreinsteeds meer ontwikkeld. Bij de loswal raakt het Deze strook bestaat uit vijf woonwinkelgebouwtjes,bedrijventerreinaanhetkerngebied.ontworpendoordearchitectBakema,inanalogiemetdeRotterdamselijnbaan.Degebouwenliggenineenhetkerngebiedbestaatuitdevolgendeonderdelen:dambordpartoon van bebouwing en open plekkenrond een centrale zone. Momenteel is een van dezeHet centrale dorpsplein met daarop het voormalige gebouwtjes in gebruik als supermarkt en niet meerSchokkererf in originele staat. De overige staan gedeeltelijk leeg,Ditpleinligtcentraalinhetdorpenwordtbegrensd er is een kapper en er wonen mensen. De overigedoor de dorpsweide aan de oostzijde, de loswal aan gebouwtjes zijn in redelijke mate nog in origineledewestzijde,deNagelervaartaandenoordzijdemet staat.daarachter de Noorderwinkels en de Zuiderwinkelsaan de zuidzijde. Het voormalige Schokkererf is Noorderwinkelsverbouwdtotfeestcentrumenwordtampergebruikt. De Noorderwinkelstrook heeft een groverHetgebouwisinslechtestaat. dambordpatroondandeZuiderwinkels,watnietgoedervaarbaar is en nietgoed functioneert,de originelebebouwingisaangetasteninverrestaatvanverval.Erstaaneenaantalnieuwegebouwtjesdienogaluitdetoonvallen.Noorderwinkelsakkerstraatloswalcentrale dorpspleineggestraatVoorhofZuiderwinkelsploegstraat-4- 5. hetvoormaligeSchokkererfdeloswalZuiderwinkelsNoorderwinkelsinformatiebordophetVoorhof vanuafdedorpsweidekijkendoverhetVoorhof -5- 6. Nagele, historische plankaartdefinitiefontwerp1954,AldovanEyck-6- 7. Nagele, huidige situatie -7- 8. knelpuntenInventarisatie van de knelpunten8. ontbrekendebomenennietdejuisteboomsoortHet kerngebied is verrommeld en functioneert niet9. bomenrijontbreektmeer goed. De structuur van het gebied als geheel10.supermarktblokkeertdecentraleloopzoneis onhelder. Dit doordat bijvoorbeeld de supermarkt11.anoniemeblindewandin de centrale loopzone is gebouwd en daardoor12.verrommelingvandeopenbareruimtede as frustreert, de Noorderwinkels zijn te groot in 13.dooraanbouwweinigruimtetotdewegstructuurwaardoordebasisopzetnietgoedzichtbaar 14.nietbebouwdegebiedenzijnongedefinieerdis.Ookdeinfrastructuuristeversnipperd,waardoor15.anoniemenversletengebouwdeopenbareruimtenietmeeralsgeheelervaarbaar 16.pleineninrichtingonduidelijkis.Hierondereenopsommingvanknelpunten,diewe 17.onduidelijkeinfrastructuur(auto,bus,fiets,hebbengenventariseerd,hierinwillekeurigevolgorde voetganger)weergegeven: 18.onduidelijkebosjes,hegjes19.woonwagensinzichtlijnnaardepolder1. aslooptdoodopschutting2. lege ruimte te grootHirarchie in de knelpunten3. tedunnebomenrijennietdejuistesoort Hetkerngebiedzouhetcentralegebiedvanhetdorp4. nieuwbouw,pastnietgoedinhetdorp moetenvormen.Omeenrichtingtebepaleninde5. aansluitingpriv-openbaarlaattewensenovervolgordevaningrepenhebbenishiereenhirarchie6. privterreinteafgesloten(andersdanandereaangebrachtindeverschillendeonderdelenvandebebouwing)plannen als eenleidraadvoordestrategievande7. voorpleinmuseumsluitnietgoedaanopde ingrepen.omringendebebouwing1 32 4 19 tussengebiedzuiderwinkelsisnueenparkeerplek gewordeni.p.v.levendigetussenzone 15166 518 101171714148 1312 9 asNoorderwinkels-8- 9. 1. de structuur van het kerngebied 3. bijzondere bebouwing op het Voorhof centraledorpspleinmetbijbehorende hetvoormaligeSchokkererfrestaurerenofverkeers ituatieaanpakkenalskernvande s (gedeeltelijk)vervangendoornieuwbouw.Opherontwikkeling. dezeplekmoeteenbijzondergebouwkomenmet decentraleasherstellen(metnamesupermarkt eenlevendigefunctie.frustreertdehuidigeas)Hierdoorkrijgtmet 4. aanpakken zuidelijke winkelsnamedezuidelijkewinkelsweerlevensvatbare bebouwingrestaurerenopenbareruimte. kavelvandesupermarktbinnendehistorische2. inrichting Voorhofmaatopbouwenmethistorischgebouwofmet duidelijke,eenduidigepleininrichtingtotopde aansprekendenieuwbouw.loswal. opentussengebiedenopnieuwinrichten. positieherkenbaarpubliekgebouw(beslissing5. aanpakken noordelijke winkelsbehoudofsloopSchokkererf) slopenenvervangendoorpassendenieuwbouw degroenstructuur(bomen)alsomkadering 6. aanpassen infrastructuur van de entrees vanvanhetpleinherstellen.Tevensdebomenrijen het dorp.aanleggenalsverbindingvanhetplein Erzijnnuveelverschillenderij-enfietsstroken,demetdeomliggendeopenbareruimte:hetinfrastructuurneemtteveelruimteinwaardoorbedrijventerreinenhetmuseumplein. hetgeheelversnipperdaandoet. 7. aansluiting met aangrenzende delen beindigingasaandezuid-ennoordzijde ontbrekendebomenrijopdedorpsweide aanvullenasZuiderwinkelslooptdoodopdesupermarkthetVoorhof,onduidelijkplein,metvooralveelparkerenversletenbebouwingindeNoorderwinkelscentralebebouwingopVoorhofisinslechtestaat -9- 10. kansenVisitekaartjeNagele binnenrijdend is het Voorhof met zijnbebouwingdemarkeringdatjeinhetcentrumvanhetdorpbentaangekomen.Ditpleinishetuithangbordenhetvisitekaartjevanhetdorp.Hetisdeeersteindrukdiehetdorpopeennieuwkomermaakt.DaarnaastisookhetVoorhofeencentraleplekvoorhet dorp. Doordat het nieuwe MFC een plek heeft gevonden op de dorpsweide is de functie die ditplein voor de bewoners zou kunnen vervullen nietdirectduidelijk,erzaltijdensdeontwikkelinghiervanaandachtmoetenwordenbesteed.Unieke kans, een nieuw hart voor NageleDezichtbareliggingvanditpleingeeftookeenkansominnkeereennieuweimpulstegevenaanhetimagovanhetdorp.Dezekanskrijgjemaarnkeer.Een nieuw of gerestaureerd gebouw staat er weerminstens50jaar.Alsjeditgoeddoet,heeftditgebouw,zelfs los van zijn functie, een positieve uitstraling ophetdorpvoorzeker50jaar.Aansprekende architectuur op het VoorhofOmdatdezeplekzoprominentisenhetvisitekaartjevoor het dorp vormt is het is van belang dat ophet Voorhof een gebouw komt met aansprekendearchitectuur,datkaneengebouwzijnmetdekwaliteitenvanhetoorspronkelijkeSchokkererf,gerestaureerdofopnieuwgenterpreteerdofeenheelnieuwkwalitatiefhoogwaardig gebouw. Het is van belang dat dit eengebouwwordtmeteenpubliekefunctie.Stedenbouwkundig waarde van het pleinStedenbouwkundig vormt het Voorhof, als plein,een belangrijk scharnierpunt tussen binnen enbuiten het dorp, en tussen het woongebied en hetbedrijventerrein. Kortom een belangrijke plek methistorisch Nageleveelbetekenis.In historische plannen is deze centrale ligging heelduidelijktezien.Inhethuidigedorpzijndezekwalteitenondergesneeuwd, het is belangrijk die weer naarboven te halen. In deze historische plannen wordtnieuw Nageledit centrale plein over de Ploegstraat naar de loswaldoorgetrokken.(zieproject21hetVoorhof)Hetpleinis op deze manier nooit uitgevoerd. Op deze manierwordteenverbindinggelegdtussenhetwoongedeeltevanhetdorpenhetbedrijventerrein.- 10 - 11. Relatie met het bedrijventerrein SupermarktDe voorstellen voor het dorp Nagele hebben steedsEen supermarkt in het dorp zien wij als een vitaaltwee belangrijke perspectieven, het perspectief vangegeven.Hetisbelangrijkomervoortezorgendatdezedehedendaagsebewoner,diecomfortabelwilkunnensupermarkt voldoende ruimte krijgt. Een combinatie wonenenwerkenenhetperspectiefvanhethistorisch,met andere detailhandel vergroot de aantrekkingcultureelerfgoed. hiervan. De meeste boodschappen worden met deDoor een duidelijke verdeling in een historisch autogedaan,ookdoormensenvanuit hetdorp. DusNageleennieuwNagele,wordtaanbeideaspectenbereikbaarheid,zowelvanbinnenalsbuitenhetdorpruimte gegeven. Daar waar in historisch Nagele het isbelangrijk,evenalsvoldoendeparkeergelegenheid.culturele erfgoed een zwaarwegende rol speelt inbeslissingen m.b.t. ingrepen zijn in nieuw Nagele De wens van de eigenaar en de ontwikkelaar is eenvolopmogelijkhedenvoornieuweontwikkelingen.supermarktvanca.1000-1400m2incl.kleinewinkeltjesDoor duidelijk een verbinding te leggen met heten/of de snackbar. Het is wenselijk een supermarktbedrijventerreinliggenindeeerstezonehiervankansenvan deze grootte te realiseren om levensvatbaarheidvoor hoogwaardige bedrijven. Bijkomend voordeel tekunnenwaarborgen.isdatcommercilefunctiesdienietgoedmeerindehistorischekernpassenhiereenplekkunnenvinden.Deze maat supermarkt past qua volume niet meerZie hiervoor verder deel G, wonen en werken in het indewinkelstrookvanhetdorp.Erzijnverschillendebedrijvenpark. mogelijkhedenomdesupermarkttehuisvesten,diein dehiernavermeldescenariosaanbodzullenkomen.Bebouwing op de loswaldeloswalisdebegrenzingvanhetcentraledorpspleinZuiderwinkelsaan de westzijde. Op de loswal is plek voor nieuwDezuiderwinkelszijneenprachtigvoorbeeldvaneengebouwalsbeindiginghiervan.Ditzoudesupermarkt winkelstraatmetetalageslangsdecentraleloopzone.kunnenzijnmetwoningenhierop,eenwoongebouw Ookdemaatenschaalvanhetgebiedzijnprettig.Hetofcombinatiegebouw.Ditvormtdantevensdeimpuls isdemoeitewaardeditgebiedinzijnoorspronkelijkevoordeeerstezonevanhetbedrijventerrein.opzet terug te brengen en de kwaliteiten van de bebouwing en de tussenruimtes uit te buiten. InHerprofilering Ploegstraat t.p.v. dorpsplein deze strook is bij uitstek ruimte voor kunstenaars,Watnodigzalzijnishetversmallenvanhetprofielvaner is geen dure nieuwbouw nodig op deze plek endePloegstraatinhetdorp,waardoorverkeergeneigdhet dambordpatroon leent zich ervoor om doorzalzijnlangzamerterijdenenvoorzieningentetreffenkunstenaarstewordengebruiktalsexpositieruimte.Inomdezeverlangzamingteondersteunen.Ophetplein eenlaterstadiumzijnookkleinehorecavoorzieningenbenjeinhetcentrumvanhetdorp.ofkleinewinkeltjeshierdenkbaar.Nationale of internationale functieNoorderwinkelsAls cultureel erfgoed is Nagele van internationaleDe Noorderwinkelstrook is grotendeels vervallen enbetekenis. Hierdoor leent het dorp zich ook om heeft door zijn grovere dambordpatroon nooit deeen functie te huisvesten van bovenregionale of kwaliteiten gehad die het Zuiderwinkelgebied welinternationale betekenis. (Dit zou een centrum zijn heeft.Opdezeplekzienwijeenkansvoornieuwbouw,vooronderzoeknaarkleinekernen,eendependance woningenvoorouderenineenwatduurdersegment,dievanhetNAIofeenanderecultureleofsocialefunctie)zelfgeentuinmeerwillenofkunnenonderhouden.Omdat het Voorhof zo prominent ligt in het dorpleent deze zich voor deze functie. Maar ook op dedorpsweideofdeplekvandehuidigesupermarktzouhiervoordezekunnenhuisvesten. - 11 - 12. toekomstige situatieEen aantal kenmerkende elementen spelen een rolinhettoekomstigekerngebiedenopdetoekomstigeVoorhof.Dezeelementenkomenvoortuiteenanalysevandeplannendieinhetverledenzijngemaaktendehuidigesituatievanditcentralegebied.1. herstelvandebomenrijeninhet landschap,meteenonderbreking2. een pleinruimte in het centrum vormtdeoversteeknaarhet3. op de pleinruimte staan een cen- traalgebouw,eeneye-catcherent.p.v.hetVoorhof.Dezebenadruktbe rijventerrein. d scharnier tussen het dorp en hethetcentrumvanhetdorp.bedrijventerrein.- 12 - 13. 4. depleinruimtewordtomkaderd 5. Depleinruimteheeftalseenvandeweinigeplekkeninhetdorp6. Overhetkerngebiedloopteen centraleloopzonediedenoorder-eenvensteropdepolder enzuiderwinkelstrookverbindt. Debebouwingligtdaarineen dambordpatroonomheen.Hier- doorzijndiagonaledoorzichten steedsmogelijk- 13 - 14. - 14 - 15. programmatische invulling van de VoorhofVoordeprogrammeringvandeVoorhofenhetgebiederomheenzijneenaantalmogelijkheden.Dekeuzesdiegemaaktmoetengaanwordenhebbenconsequentiesvoor andere beslissingen. In de scenarios op devolgende bladzijden hebben we deze samenhang inbeeldgebracht.Uitgangspunt voor de hierna volgende scenariosis dat het centrale dorpsplein weer een centraleontmoetingsplekwordtinhethartinhetcentrum.Ditplein wordt opnieuw wordt vormgegeven en tot aandeloswalafgemaaktzoalsindehistorischeplannen.De profilering en inrichting van de Ploegstraat/Akkerstraat wordt dusdanig dat verkeer voldoendevertraagtomgeenhinderopteleverenvoorditplein.Hetheeft,ookgeziendebeoogdemonumentenstatusvan Nagele en sfeer van het dorp, de uitdrukkelijkevoorkeurhetSchokkererftebehouden.Oftenminstedelen hiervan op te nemen in nieuwbouw. In gevalvan,aldannietvolledigenieuwbouw,isdatvoorbeidescenarios alleen mogelijk met hoge architectonischekwaliteit.Hetvormgevenvandebebouwingopditpleiniseenvolgende stap. Elementen die van belang zijn in descenarioszijn:-denieuwepositievandesupermarkt-denieuwebebouwingopdeloswal- etaldannietrestaurerenvanhetvoormaligehSchokkererf- enpositievooreennieuwtebouwenpubliekeofeculturelefunctie- arkerent.b.v.deverschillendefunctiesp-bebouwingopdeloswal - 15 - 16. scenario 1behoud van het schokkererf, supermarkt met woningen op de loswal.Uitgangspunt in dit scenario is dat het SchokkererfTweede fasewordt gerestaureerd en een publieke of cultureleIndetweedefase,alseenpubliekeofculturelefunctiefunctie krijgt. Dit scenario is haalbaar als er een zichaandient,zijner3verschillendeopties:partij het Schokkererf aankoopt die dit gebouw als Vooralle3deoptiesgeldtdathetvanbelangisdatcultuurhistorischerfgoedbehandelt. diteenarchitectonischhoogwaardiggebouwwordt meteenaansprekendearchitectuur.Eerste fase1. inhetvoormaligeSchokkererf,dathiervoorIndeeerstefasewordtdesupermarktverplaatstnaar eennieuweaan-ofbijbouwrealiseertopheteen nieuw gebouw op de loswal aan de westzijdeVoorhof.van het nieuwe plein. Op dit gebouw is plaats voor 2. indevoormaligesupermarktaandemeerderwoningen.HetvoormaligeSchokkererfkrijgt Zuiderwinkels,diebinnenhethistorischekaveleentijdelijkefunctieenzalwordengerestaureerd.Voorwordtopgetrokken.dezetijdelijkefunctievalttedenkenaan;restauratiein3. opdedorpsweidehetkadervaneeneducatiefprojectofwelateliersvoorkunstenaarsofacademiestudenten.DehorecafunctieTevens wordt er bij dit scenario vanuitgegaan datwordthersteld.Hetgebouwvandesupermarktwordthet voormalige Schokkererf een rol blijft spelen inweerbinnendehistorischekavelopgetrokkenenkrijgtrelatietotdezepubliekeofculturelefunctiei.c.m.eeneennieuwefunctie.horecafunctie. supermarkt overigefunctie publiekeofculturelefunctie verplaatsingsupermarktscenario 1 eerste faseoptie1 optie2 optie3 publiekeofculturelefunctie zoekgebiedpubliekof culturelefunctiescenario1tweedefase- 16 - 17. Overwegingen van dit scenario zijn: Desupermarktpastquavolumegoedopdeze plek,buitendehistorischedorpskern.Dezeplek isgoedbereikbaarvanbinnenenbuitenhet dorpenheefttevenseenprominenteligging aanhetnieuwterealiserenplein. hetnieuwterealiserenpleinkrijgteen levendigefunctieaandewestzijde desupermarktvormteenimpulsvoordeeerste zonevanhetbedrijventerrein hetverplaatstenvandesupermarktnaarbuiten dehistorischekernmaaktdathetoversteken overdePloegstraatoverhetnoodzakelijkis voorbezoekersvanuithetdorp delevendigheiddieeensupermarktgenereert wordtverplaatstnaardeanderekantvanhet dorp. - 17 - 18. scenario 2supermarkt op het Voorhof, woongebouw of combinatiegebouw op de loswalUitgangspunt van dit scenario is dat er een nieuw Dit gebouw vormt tevens een verbinding naar desupermarktgebouwkomtophetVoorhof. nieuwe ontwikkelingen in de eerste zone van hetbedrijventerrein.Eerste faseIndeeerstefasekomteennieuwsupermarktgebouw Tweede faseop het Voorhof. Het is waarschijnlijk dat hiervoor Indetweedefase,alseenpubliekeofcultureelfunctiehet bestaande Schokkererf gedeeltelijk zal worden zichaandient,zijner2verschillendeopties:gesloopt en dat enkele onderdelen hierin worden Voorbeidedeoptiesgeldtdathetvanbelangisdatditopgenomen.Hetgebouwwathiergebouwdwordtis eenarchitectonischhoogwaardiggebouwwordtmeteen bijzonder architectonisch gebouw met iconische eenaansprekendearchitectuur.waardevoorhetdorp.1. indevoormaligesupermarktaandeZuiderwinkels,diebinnenhethistorischekavelAls beindiging van het plein aan de oostzijde van wordtopgetrokken.de ploegstraat wordt een nieuw woongebouw of 2. opdedorpsweidecombinatiegebouw gerealiseerd. Dit gebouw staatmet zn meest prominente gevel aan het nieuw terealiserendorpsplein.Opdezemanierwordthetpleinafgemaaktaandewestzijde.supermarktoverigefunctieverplaatsingsupermarktscenario 1 eerste faseoptie1optie2 publiekeofculturelefunctiezoekgebiedpubliekofculturelefunctiescenario1tweedefase- 18 - 19. Overwegingen bij dit scenario zijn: levendigefunctieophetVoorhof,hetcentrale dorpsplein supermarktblijftbinnendehuidigedorpskern Schokkererfkannietinznhuidigevormbewaard blijven. dearchitectonischekwaliteitdiehetgebouwop hetVoorhofnodigheeftisbijeensupermarktniet vanzelfsprekend. parkerenophetVoorhofdoetafbreukaande ruimtelijkheideneenheidvanhetplein. -19- 20. conclusie scenariosScenario 1DitscenarioheeftdevoorkeuromdathierbijdemeestheldereverdelinginhetdorpontstaattussenhistorischennieuwNagele.DeverbindingtussennieuwNageleen het huidige dorp wordt gelegd door een vitalefunctieincombinatiemetanderekleinecommercilefuncties, aan deze zijde van het plein te leggen. Desupermarktiseenimpulsvoordeverderontwikkelingvandeeerstezonevanhetbedrijventerrein,m.n.indeeerstezone.Eenverdereclusteringvancommercilefunctiesishierindetoekomstmogelijk.Inditscenariois vanzelfsprekend plek voor een gerestaureerdSchokkererf. En bovenal is het het belangrijk dat deVoorhof niet verandert in een parkeerterrein maarineenopencentraaldorpsplein,waaropplekisvoorfeesten,markten,manifestatiesendergelijke.Scenario 2Dezeoptieiseentweedemogelijkheidalsscenario1niethaalbaarofwenselijkblijkt.Inditscenariokomtde supermarkt op het Voorhof. In dit scenario is hetmindereenvoudigomhethuidigeSchokkererfofdelendaarvan op te nemen in nieuwbouw. Voorwaardevoorhetslagenvandezeoptieisdatditgebouwdanvan hoogwaardige architectonische kwaliteit is eneen nieuw visitekaartje gaat vormen voor het dorp.Dit gebouw zou ontworpen moet worden door eenBakema of van Eyck van deze tijd. Groot nadeel vandeze variant is dat het Voorhof een parkeerplaats isen aan kwaliteit als dorpsplein inboet. En bovenal ishethetbelangrijkdatdeVoorhofnietverandertineenparkeerterrein maar in een open centraal dorpsplein,waarop plek is voor feesten, markten, manifestatiesendergelijke.- 20 - 21. overzicht van de projecten - 21 - 22. project 21inrichting van het VoorhofNieuw hart voor NageleHetVoorhofiseencentralepleinruimtevanhetdorp.Daarnaastvormthetdebelangrijksteopenbareruimtebijdebinnenkomstvanhetdorp.Hetpleinmarkeerthetdorpscentrum.Hetlegtdeverbindingtussenhetgedeelte van de woonhofjes en het be rijventerreinden daarnaast ook de verbinding tussen binnen en 1953Stam/Bodegravenbuitenhetdorp.Verbinding met het bedrijventerreinHet bedrijventerrein is in de loop der jaren steedsbelangrijker geworden voor het dorp. Daardoor isook deze verbinding steeds belangrijker geworden.Het huidig plein is onduidelijk en versnipperd. DePloegstraat is vormgegeven als een doorgaandeweg.Opditmomentisderuimtewaardeverbindingzou moeten zijn eerder een scheiding tussen hetwoongedeeltevanhetdorpenhetbedrijventerreinendesportveldenaandeanderekantvandezeweg.Eenheid in het dorpOm de eenheid in het dorp te creren is het nodig1953VanEyck/VanGinkelom een centraal dorpsplein te realiseren dat beidedorpsdelenmetelkaarverbind.Opdezemanierwordthet ook een dorpscentrum, een nieuw hart van hetdorp waaromheen nieuwe ontwikkelingen een plekhebben.Het plein over de wegDe belangrijkste ingreep die hiervoor nodig is is hetletterlijkdoortrekkenvanhetpleinoverdewegheen.Ditiseenthemawatookindeplannenvande8endeopbouwsteedsweerterugkwam.Indeplattegronden,diehiernaastzijnafgebeeldzijnvariantiesopditthematerugtevinden.Indezeplannen,behalveinhetplanvan1953issteedstezienhoehetpleinzichuitstrekt1954VanEyck(koffiekaart)tot aan het begin van de loswal. In de plannen van1954 en 1956 is duidelijk te zien dat het plein zichopentnaardewegenaandezijdevandedorpsweideeen afsluiting in de vorm van een bomenrij heeft.In het plan van 1953 is te zien hoe het plein aan deoverzijde van de Ploegstraat wordt afgemaakt dooreenaantalrijenbomenteplaatsen.Dezekwaliteitvandeverbindende,centraleruimtevanhetdorpzienwijalshetbelangrijkstenieuweelementindeopenbareruimtevanhetdorp.1956CIAMDubrovnik(grille)- 22 - 23. 1956CIAMDubrovnik(grille)- 23 - 24. project 21inrichting van het VoorhofOm dit te bewerkstelligen zijn een aantal ingrepennodig: hetpleinwordtineenmateriaaluitgevoerd,zodat bijbinnenkomstdezepleinruimteervaarbaaris. hetprofielvandePloegstraat/Akkerstraatwordt aangepast,zodatalvanafdekruisingmetde Noorderpoort,30kmwordtgereden.Zonodig wordteenvoetgangersstoplichtgeplaatst. eendubbelerijbomenlangshetpleininhet verlengdevandeEggestraat. Deuitvoeringvanhetpleinzalopeenzorgvuldige enconsistentemanierdienentegebeuren.Dit isteondervangendooreengoeddoordacht ontwerpwaarbijalleteplaatsenelementen wordenmeegenomen,zoalspaaltjes,bushokjes, straatmeubulair,fietsnietjes,eventuelekiosk,etc. ophetpleinkomenbijzonderebushokjes,bij voorkeurnaarontwerpvandejaren50ofeen anderaansprekendontwerp(ziehetontwerpvan GerritRietveldopdevolgendepg.) Hetpleinwordtaandeloswalzijdebeindigd meteengebouw.(hierkomtbijvoorkeurde supermarktmetdaaropwoningen,maarditzou ookeenanderefunctiekunnenzijn) stoplichtenwaardoorvoetgangersveiligkunnen overstekent.p.v.dedubbelebomenrij. heldereverbindingmethetmuseumpleindoorde dubbelebomenrijenroute.Elementen in het schetsontwerp1. hetvoormaligeSchokkererf 122. bushalte3. bankjesonderdebomen4. nietjesvoorfietsen 65. supermarktmetdaaropwoningenofander510combinatiegebouwmettoegangkelijkegevelaandepleinzijde.6. losplekvoorvrachtwagensingevalvansupermarkt107. voetgangersoversteekplaats8. stoplicht9. parkeerplaatsen10.dubbelebomenrij,waartussenkanwordenover-gestoken.11.kunstwerkaanheteindevandedubbelebomenrijophetveldvoorhetmuseum12.steigermetaanlegplekkenvoorbootjes- 24 - 25. 8242 3 33347 110 8 8 1010889 schetsontwerpvoorhetcentraledorpspleinvanNagele,uitgaandevanscenario1 - 25 - 26. impressies voor de Voorhofinrichtingbomenrijenzorgvuldiguitgezochtmeubilaireenduidigebestrating- 26 - 27. plekvoorevenementenfietsnietjeszorgvuldigontworpenbushokje(voorbeeldvanRietveld)pleinonderdebomenmetzitplekken - 27 - 28. project 22gebouw op het VoorhofHet Voorhof vormt het centrale hart van Nagele, Beoogde ontwikkeling en gebruik Voorhofen vormt de schakel tussen de dorpskern en deDoor de ontstaansgeschiedenis van Nagele is hetbuitenwereld. Dit is het enige punt waar vanuit heteen interessante bestemming voor kunstliefhebbers,dorpeeneenblikopdeweidsepoldermogelijkis. architecten en stedenbouwkundigen. Om Nageleaantrekkelijk te houden voor cultuurliefhebbersOpditpleinstaathetSchokkererf,hetvoormaligecaf- zoudendeculturelemogelijkhedenvanNagelemoetenrestaurantdathetvisitekaartjevanhetdorpwas.Hier worden uitgebreid. Tevens kan dit nieuwe bewonersstopten bussen onderweg naar Amsterdam vanuit naar het dorp trekken, zoals kunstenaars bij wie dehet noorden des lands voor een kopje koffie. Mede kleineschaalvanhetmonumentaledorpenderuimtedoordathetjarenlanggebruiktisalsdorpshuisheeft vandepolderaanspreken.hetgebouwgrotebetekenisvoordedorpsbewoners.Hetgebouwisinverval geraaktenheeftzijn functie Op de plek van het Schokkererf zou een cultureelverloren;delaatstejarenishet(inmiddelsomgedoopt instituut deze rol kunnen vervullen. Een instellingtot Dellaram) sporadisch gebruikt voor feesten voor die buitenregionale en wellicht internationalemensenvanbuitenNagele. aantrekkingskrachtheeftzoudezerolkunnenvervullen.Het voormalig Schokkererf is hier de uitgelezen plekHet Schokkererf is gerealiseerd naar een ontwerp voor,opdeplaatswaarhetmonumentNagelewordtvan de architect J. Dunnebier uit 1957. Het gebouw betreden.bestaat uit een (toneel)zaal met zadeldak, gevormddoor karakteristieke betonspanten, en een haaks Gedacht moet worden aan een onderzoeksinstellinghieropgelegenlaagbouwdeel.Hierinziteeneenlaags of een museum, dat bijvoorbeeld gewijd is aan hetwoningmetaandeachterzijdeeenschuurengarage Nieuwe Bouwen of Aldo van Eyck. In Nagele pastenmeteenbinnenhofdatoverginginhetterrasvan een instituut dat onderzoek doet naar ontwikkelinghetcafe-restaurant.Kenmerkendvoorhetgebouwzijn van kleine dorpskernen (vergelijkbaar met hetdealzijdigheidendeverschillendebouwhoogtesdiein International New Town Institute in Almere). In ditdehaakvormzijnopgenomen.Hetgebouwheefteen centrum kunnen lezingen worden gehouden, is eenopenkarakteraanhetpleinendewaterkant,doorde studie- en documentatiecentrum en eventueel eengroteglaspuienendeluifelmetterras. verblijfsmogelijkheid.Schokkererf,toenennu- 28 - 29. oorspronkelijkeplattegrondSchokkererf(1957)interieurSchokkererf,toenennu -29- 30. Gebruiksmogelijkheden Schokkererf en nieuwbouwVooreennieuwecultureleinstellinginNageleisnieuwarchitectonisch hoogstaand gebouw mogelijk, maarhergebruik van het Schokkererf moet zeker wordenoverwogen.Hetoorspronkelijkegebouwvanca.400m2(exclusiefbinnentuin)zoudienstkunnendoenvooreeninstellingvanbeperkteomvang,hiervoorisindetekeningeensuggestie gedaan. Periodiek kan een kunstenaarwordenuitgenodigdinhetgebouwteverblijvenentewerken.Het gebouw kan worden uitgebreid door vervangingvan het oostelijke bouwdeel. Als markant gebouwophetVoorhofkanhierhogergebouwdwordendanelders in het dorp. Het zou mogelijk zijn hier eengebouwvanca.1200m2terealiseren.SpelregelsvoornieuwbouwwordeninhetthemakaternBbeschreven.Belangrijkisdatdevoetgangersasdoordezuiderwinkelsalszichtlijnmoetblijvendoorlopen. uitbreidingsmogelijkheidSchokkererf- 30 - 31. binnentuinmetevt.publiektoegankelijkbuitenexposities opslag besloten(inhuidigeuitbouw:documentatiecentrum+leeszaal+expositie) artist-in-residencekeuken+opslagpresentaties+lezingen toiletten++exposities garderobeflexibelewand/projectiescherm receptie+kantoor terras entree bar+lunchroom gebruiksmogelijkheidoorspronkelijkSchokkererfimpressieuitbreidingsmogelijkheid- 31 - 32. inspriratiebeelden voor mogelijke nieuwbouw op de VoorhofRenevanZuuk,RoosendaalSejima,Zollverein- 32 - 33. TheovanDoesburg,MaisondArtisteChristiandePortzamparc,LouvainlaNeuve- 33 - 34. project 23bebouwing op de loswalDeloswalishetgedeeltevanhetbedrijventerreindatdirect aansluit op het centrale pleinruimte van hetdorp.Zoals genoemd in de inleiding komt de huidigefunctievandeloswalalsvrachtwagenparkeerplaatstevervallen.Ditbetekentdathiereenprominenteplekaanhetcentraledorpspleinvrijkomt.Ditiseenidealeplekvooreencommercilefunctieopdebeganegrond.Ditgebouwmaakteenbeindigingaanhetpleinaandeoostzijdeenisdeeersteinleidingtot een upgrading van de eerste strook van hetbedrijventerrein.Hiernaast is een schema en impressie getekend vaneen supermakt met daarop woningen. Mocht desupermarkt niet op deze locatie terecht komen danis een ander combinatiegebouw goed denkbaar. Eensupermarkt kan hier heel goed in combinatie metkleinerehorecaen/ofdetailhandel.Belangrijk voor een gebouw op deze plek is eenarchitectuur die aansluit op het huidige Nagele, eenarchitectuur met vlakken en volumes. En dat ditgebouweenduidelijkvoorkantheeftaanhetpleineneenaantrekkelijkegevelaandeEggestraat.implressiegebouwopdeloswal- 34 - 35. dakaanzichtvolumestudie 1 56 7 28 binnentuin 39 terras 410eersteverdiepingvolumestudieschemavandebeganegrond shop in shop magazijnsupermarkt horecabeganegrondvolumestudie - 35 - 36. de winkelstrookKwaliteiten winkelstrookDe twee grotere bouwblokken van het noordelijkeDewinkelstrookwordtgevormddooreendoorlopenddeeldoenafbreukaanderuimtelijkekwaliteiten,dieplein van zuid naar noord, waarop losse gebouwenmetdevijfkleinereblokkeninhetzuidelijkdeelveelzijngeplaatst.Hetdoorlopendemaaiveldwordtbijdeduidelijker naar voren komen. Ook is er een grootentree van Nagele onderbroken door de poldervaartverschiltussendehuidigestaatvandepandeninheten het Voorhof, waarop het Schokkererf als hetnoordelijkenhetzuidelijkdeelvandewinkelstrook.centralepuntisgelegen.Dewinkelstrookisexclusiefvoordevoetganger,autosparkerenaanderanden.InDezefactorenzorgenervoordatweervoorkiezenhethet midden van strook loopt een centrale as, die de noordelijke deel ingrijpender aan te pakken dan hetverbinding tussen zuid en noord nogmaals versterkt.zuidelijkedeel.DitwordtbeschrevenindeprojectenIn eerdere ontwerpen van de winkelstrook was ookvoordeNoorder-enZuiderwinkels.eenvoetgangersbrugopgenomenoverdepoldervaart; Deopbouwvanditgebiedvormtdeleidraadvoordedezeisnooitgerealiseerd,waardoordeasvooralalsruimtelijkeaanpakvandezetweegebieden.zichtlijn wordt ervaren. In de winkelstrook zijn depandenomenomaanweerszijdenvandeasgeplaatst,als in een dambord patroon. Hierdoor wordt geendichtewandgevormd,maarkrijgtdebebouwingeenopen karakter. De winkelstrook vormt hierdoor nogduidelijker een verbindend element tussen het dorpendebuitenwereld.Vanafdehoofdwegkijkjetussendegebouwendoornaardedorpsweide,hetinterieurvanNagele.Vanafdevoetgangersroutewordtdeopenruimteconstantafgewisseldmetbebouwingenhebjesteedseenanderzichtophetdorp.Dewinkelpandenrichten zich op het centrale voetgangerspad, watbenadrukt wordt door de uitstekende vitrineramen.Elkwinkelpandisgecombineerdmeteenwoning,diezichorinteertopdebuitenzijdevandewinkelstrook.Het idee om winkels langs een voetpad te plaatsenis afkomstig van J. Bakema en vertoont groteovereenkomstenmetdeLijnbaaninRotterdam,waarook een wandelroute tussen de winkels en langs deetalagesloopt.De uitvoering van dit idee is in het zuidelijk deelkleinschaligeruitgewerktdaninhetnoordelijkedeel.- 36 - 37. 1.doorlopenderuimte 2.onderbrekingdoorVoorhofenvaart3.centraleasversterktverbinding tussennoordenzuid4.dambordpatroonvanbebouwing 5.orintatiebebouwing:winekslger-ichtopcentraleas,woningengerichtnaarbuiten- 37 - 38. project 24ZuiderwinkelsIndeZuiderwinkelszijndewoningensteedsgekoppeldaan een winkel of werkplaats. De combinatie tussenwonenenwerkenzorgtervoordatditeendynamischgebiedkanblijven,waarbijmoetwordengezochtnaarmanierenomdelegebedrijfsruimtesopnieuwgevuldtekrijgen.IndienNagelezichprofileertophetculturelevlakzouheteenaantrekkelijkevestigingsplekvoorkunstenaarskunnenworden.DeZuiderwinkelszijndeaangewezenlocatie voor kunstenaarsateliers en galeries. DezeprogrammatischeinvullingzoumetdeschaalenopzetvandeZuiderwinkelsgoedtotzijnrechtkomen.ErzijntweedenkrichtingenvoordeontwikkelingvandeZuiderwinkels:behouddoorrenovatie,ofnieuwbouwwaarbij wordt uitgegaan van dezelfde kwaliteiten alsopdevoorgaandebladzijdenzijnomschreven. bebouwingZuiderwinkelsmetvoormaligSchokkererfZuiderwinkelstoenennu- 38 - 39. Zuiderwinkelsmetorigineleplattegronden(stippeldelijnenzijnlatereuitbreidingenophetvolume)-39- 40. Herontwikkeling bestaande pandenNieuwbouwDe panden van de Zuiderwinkels zijn in redelijk Behoud van de Zuiderwinkels moet wordengoede staat; er is vooral achterstallig onderhoud. nagestreefd: het cluster van panden heeft groteBuitenmuren hebben vochtproblemen, waardoor de architectuurhistorischewaardeenkunnenooknuopwitteverfafbladdert.Dezepandenkunnenmiddelseeneengoedemaniergebruiktworden.grondigerenovatiehersteldwordennaarhedendaagseEchter, het gebruiksoppervlak van de woningen enstandaarden.de werkruimten zijn naar hedendaagse begrippenHet pand van de huidige supermarkt is het meestbeperkt.Mochteruiteindelijkwordenwordengekozeningrijpendverbouwd:erisuitgebreidintweerichtingen,om de huidige bebouwing van de Zuiderwinkels tewaarbij de centrale voetgangers as geblokkeerdvervangen,danmoetbijnieuwbouwdeomschrevenwordt.Ditisfunestvoordeoverigevierwinkelpanden,kwaliteitenalsuitgangspuntdienen.omdathierdoordeverbindingmethetVoorhofwordtverbroken.Ditpandmoetfwordenteruggebrachtin Om het gebruiksoppervlak te kunnen vergroten kanzijnoorspronkelijkeafmetingen,fwordenvervangen. de grootte van de blokjes van het dambord patroonOpdezeplekzouookeenhedendaagseinvullinggoed wordenaangepast.Inplaatsvan5blokjeszoudenvierpassen,meteen(culturele)functiedieaansluitbijhetnieuweblokkenkunnenwordengerealiseerd.OmdatSchokkererfenMuseumNagele.dewinkelstrookdeentreevanNagelemarkeert,lijkt hetonshiertoelaatbaar3lagentebouweninplaatsOp korte termijn kan een invulling voor de panden van2.wordengevondenindecreatieveeneducatievesector:lokalehandwerkerskunnengevraagdwordenhiereen De programmatische opzet van de Zuiderwinkelsateliertegebruiken,waarscholenmiddelseducatieve moet worden behouden door wonen en werken teprogrammasvankunnenprofiteren. combineren. Kunstenaars zouden kunnen werken inAls nieuwe functie zouden n of meerdere blokjes grotewerkruimtesopdebeganegrond.Opdebeganein de Zuiderwinkels kunnen worden gebruikt door grondendeverdiepingenwordtgewoond,metuitzichtverschillende zorginstellingen. De apotheek, de opdedorpsweidevanafhetdakterras.wijkverpleging, de huisarts, de fysiotherapeuten andere zorgfuncties kunnen ruimtes delen,waardoordezeefficintgebruiktkunnenworden.DeZuiderwinkelskunnenopdenduurgaanfunctionerenalsngrootgezondheidscentrum. referentiebeeldvoor kinderenopbezoekbijdepottenbakkernieuwebebouwingoppleksupermarkt- 40 - 41. 1.2.3.4.5.bebouwingsstudievandeZuiderwinkels1.huidigesituatie2.eigendomssituatievanpercelen:gekleurdevlakkenzijnparticuliereigendom,hetoverigeiseigendomvandegemeente3.herstelvanoorspronkelijkesituatie:blokjemethuidigesupermarktteruggebrachttotorigineleafmetingen4.mogelijkenieuwbouwin5blokken(grondvlakmaximaal300m2perblok)5.mogelijkenieuwbouwin4blokken(grondvlakmaximaal500m2perblok)- 41 - 42. project 25NoorderwinkelsDeNoorderwinkelszijngrotendeelsinverrestaatvannemen. Hiermee zouden de ruimtelijke kwaliteitenverval.AndersdanindeZuiderwinkelsheefthetpatroon vandewinkelstrookverlorengaan.Dezezijnookmet nieuwewoningenterealiseren,doorwoongebouwenvan open en gesloten ruimtes hier weinig kwaliteit,doordegroteremaatvanhetdambordpatroon.Ditisineengroenveldteplaatsen.Ditkandienenalseenderedendathierzondermeeruitkanwordengegaangemeenschappelijke tuin, waardoor de bewonersvannieuwbouw. nietzelfhuntuinhoeventeonderhouden.DoorprivterrassenopvlondersinhetgroeneveldaanteleggenOmdat de winkelruimtes hier hun functie hebben krijgtmentocheeneigenbuitenruimte.verloren, ligt het niet voor de hand hier nieuwewinkel- of bedrijfruimten te maken. Daarentegen iser wel behoefte aan nieuwe woningen, met nameseniorenwoningenenwoningeninhetluxeresegment.Erligthiereenkansombinnendedorpskernaandezewenstevoldoen.In de bebouwingsstudie is te zien hoe deNoorderwinkels kunnen worden ingevuld. Ondankshet idee om een woonprogramma te realiseren, inaansluiting op de naastgelegen woonblokken, is hetbeterhierdestructuurvanstrokenbouwnietovertenieuwebebouwingNoorderwinkelsmetvoormaligSchokkererfhuidigesituatieNoorderwinkels- 42 - 43. 1. 2.3. 4. 5. 6.bebouwingsstudievandeNoorderwinkels1.huidigesituatie2.eigendomssituatievanpercelen:gekleurdevlakkenzijnparticuliereigendom,hetoverigeiseigendomvandegemeente3.nieuwbouwinaansluitingopnaastgelegenwoonblokken;hierbijgaandeoorspronkelijkeruimtelijkekwaliteitenverloren4.nieuwbouwinaansluitingopnaastgelegenwoonblokken;hierbijgaandeoorspronkelijkeruimtelijkekwaliteitenverloren5.mogelijkenieuwbouwin4blokken6.referentie-project:HetFunen,Amstredam(woonblokkenopeendoorlopendegroeneondergrond)- 43 - 44. Dewoningenindeblokkenbeslaanopdebeganegrondnlaag.Viaeencentraaltrappenhuiszijndewoningenop de eerste verdieping van buitenaf bereikbaar.Deze woningen hebben ieder een eigen dakterras,eneenextrakameropdetweedeverdieping,diealswerkruimte of gastenverblijf kan worden gebruikt.Vanuitdezewoningenheeftmeneenmooizichtopdedorpsweide.Opdezemanierkunnenhier24woningenwordengerealiseerd.Door in drie lagen te bouwen wordt de betekenisvan de Noorder- en Zuiderwinkels als markering vande dorpsentree benadrukt. In de Noorderwinkelswordt de derde laag in lijn met de naastgelegenwoonblokken geplaatst, om hiermee een subtieleaansluiting te vinden. In de Zuiderwinkels hebbendeblokkeneenmeersolitairkarakterdoordederdelaag als torentjes op de blokken te plaatsen. Deaansluiting op de Zuiderwinkels wordt behoudendoor de centrale zichtlijn open te houden. Deze kanwordengeaccentueerddoorterplaatsevandeaseenvoetgangersbrugteplaatsen. impressieZuiderwinkelsenNoorderwinkelsvanuitdelucht NoorderwinkelsgezienvanuithetVoorhof- 44 - 45. beganegrond eersteverdieping tweedeverdiepingNoorderwinkelsgezienvanuithetnoorden NoorderwinkelsvanafdeRing - 45 - 46. project 26aanlegplek bootjes en vaarroutesAandeloswalkaneensteigerwordengebouwd,langsdezuidkantvandeverbredingvandevaartnaastdenieuwebebouwingopdeloswal.Opdezeplekkunnenbootjesaanleggen.DitkanvoorpleziervaartzijnofeenwatertaxinaarUrk.VanuitUrkishetmogelijkomdoortevarennaarSchokkerhaven.Dit is een mooie kans om aan de noordkant van denieuwe bebouwing aan de loswal een levendigestrook te maken waar ondernemers, die een functieophetwaterwillenontwikkelenoftoeristen,gebruikvan kunnen maken. Ook kanon naar Urk is eenmogelijkheid.impressiewatertaxi- 46 - 47. AkkerstraatNagelervaartEggestraat aanlegplekwatertaxiroutenaarSchokland - 47 - 48. colofondezeuitgaveisgemaaktdoorOntwerplabNageleinopdrachtvanGemeenteNoordoostpolderenwoningbouwverenigingMercatus,Emmeloordd.d.30juni2010