1

PERSMAP 18.09.2014

2

Inhoud

I. Persbericht ....................................................................................................................................................................... 3

II. Inleiding .............................................................................................................................................................................5

III. De retrospectieve tentoonstelling ......................................................................................................... 8

IV. Themata .......................................................................................................................................................................... 8

V. Meunier in internationaal perspectief .................................................................................................. 10

VI. Het leven van Meunier | Chronologie ............................................................................................... 11

VII. In marge van de tentoonstelling ............................................................................................................ 13

VIII. Projecten van het Digitaal Museum ..................................................................................................... 16

IX. Editie ................................................................................................................................................................................ 18

X. Selectie beeldmateriaal .................................................................................................................................. 18

XI. Citaten........................................................................................................................................................................... 26

XII. Praktische informatie ........................................................................................................................................ 27

XIII. Contactpersonen ............................................................................................................................................ 29

XIV. Sponsors & Partners ...................................................................................................................................... 30

3

I. Persbericht

Opening van de retrospectieve tentoonstelling Constantin Meunier

Op 20 september 2014 opent in de Koninklijke Musea voor Schone

Kunsten van België, de retrospectieve tentoonstelling omtrent de 19de-

eeuwse Belgische realistische schilder- en beeldhouwer Constantin

Meunier. Meteen is dit het eerste volledige overzicht van zijn carrière

sinds 1909. Naast de iconografie van de industriële- en arbeidswereld

waardoor Meunier internationaal bekend werd, benadrukt de

tentoonstelling ook minder bekende facetten van zijn oeuvre.

Eerste retrospectieve sinds 1909

Constantin Meunier (1831-1905) is een 19de-eeuwse realistische Belgische schilder en

beeldhouwer die internationaal bekend staat omdat hij industriearbeiders, dok- en

mijnwerkers in de beeldende kunst introduceerde, als iconen van de moderniteit.

Zijn kijk op mens en wereld is er een vol mededogen, geëngageerd en

onlosmakelijk verbonden met de industriële, sociale en politieke ontwikkelingen in

België op het einde van de 19de eeuw.

De retrospectieve van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België is de

eerste volledige overzichtstentoonstelling van het werk van Constantin Meunier

sinds de herdenkingstentoonstelling te Leuven in 1909. Uiteraard vindt de

tentoonstelling plaats in de vleugel van het Fin-de-Siècle Museum en draagt dit, op

die manier, bij tot een betere kennis van deze boeiende periode.

Een gevarieerd overzicht

De retrospectieve tentoonstelling wil een gevarieerd overzicht bieden van het

volledige werk van Constantin Meunier. Bijzondere aandacht gaat daarom uit naar de

4

schilderijen uit de eerste decennia van zijn carrière, die tot nu toe nauwelijks

bestudeerd zijn: historische, burgerlijke en religieuze taferelen, die de kiem van zijn

later kunstscheppen in zich dragen. Als geen ander weerspiegelt het oeuvre van

Constantin Meunier de voornaamste stromingen en ontwikkelingen uit de Belgische

kunst van de tweede helft van de 19de eeuw.

Naast een selectie van schilderijen en voornamelijk bronzen sculpturen wordt een

boeiende keuze van tekeningen, schetsen en ontwerpen getoond. De opstelling

omvat ongeveer honderdvijftig kunstwerken, die voor het merendeel uit Belgische

openbare en private verzamelingen afkomstig zijn, en waarvan het publiek enkele

stukken tot op heden nooit heeft gezien.

Deze retrospectieve tentoonstelling biedt een vernieuwende kijk door een

genuanceerd beeld van de volledige artistieke carrière van Constantin Meunier op

te hangen, met aandacht voor continuïteit en breuklijnen, voor conventie en

authenticiteit, voor het eenmalig experiment en de brede artistieke bewegingen,

voor het individu en de samenleving.

In de marge van de tentoonstelling

Een groot aantal activiteiten worden georganiseerd in de marge van de

tentoonstelling: lezingen, rondleidingen en creatieve parcours van EDUCATEAM

(educatieve dienst KMSKB); samenwerking met Museum M-Leuven;

ontdekkingsparcours van Meunier in Brussel; Open-Monumentendag; Midis du

Cinéma; Broodje Brussel; Nocturne; rondleiding met de curator; Midis de la Poésie; …

> Meer details op www.expo-meunier.be <

Meunier in Leuven

In 1887 werd Constantin Meunier leraar aan de academie van Leuven. Dit was het

begin van een artistiek hoogstaande en productieve periode met ‘Het Grauwvuur’

als meesterwerk.

Parallel aan de Meunier retrospectieve in Brussel, belicht het MMMM----MuseumMuseumMuseumMuseum zijn eerder

onbekende periode in Leuven. Zijn werken, inspiratiebronnen, invloeden en het

postume museumproject komen aan bod.

5

II. Inleiding

Met de opening in december 2013 van het gloednieuwe Fin-de-Siècle Museum

bevestigden de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten hun ambitie te getuigen

van de moderniteit in het België tijdens de laatste twintig jaar van de 19de eeuw, de

‘gouden jaren’ vanaf de opkomst van een gestructureerde avant-garde tot de

bekrachtiging van Brussel als cultureel kruispunt van Europa. Constantin Meunier heeft

die evolutie volledig meegemaakt, met in 1868 de oprichting van de Société libre

des Beaux-Arts en ongeveer twintig jaar later van de kunstkring Les XX, door een

jonge generatie die de steun zou krijgen van zowel Meunier als Rops. Vooraleer

Meunier uitgroeide tot de spilfiguur van een realisme dat begaan was met de

sociale kwestie, had hij reeds deelgenomen aan tal van engagementen die

tekenend waren voor een tijdperk: de plaats van de geschiedenis buiten het

academische veld, de identiteit van een nationale school, het omhelzen van de

moderniteit in de Belgische cultuur, het wagnerisme en de plaats van de mythe in de

kapitalistische maatschappij, het ontstaan van de christelijke spiritualiteit in de

moderne wereld… Veel van die invalshoeken werden door de kunstgeschiedenis

snel terzijde geschoven, zodat uiteindelijk enkel Meunier als de bezinger van de

heroïsche industriearbeider overbleef. Door middel van die arbeider kon hij zich

profileren als een der stichters van een realisme dat al snel zou evolueren van sociale

betrokkenheid naar socialisme. Het lot van Meunier had eigenlijk verbonden moeten

zijn aan een revolutie, maar daar heeft hij nooit aan deelgenomen – hij beleefde die

slechts vanaf de zijlijn. Meunier nam net zomin deel aan de arbeidersbeweging als

Bruegel de Oude deel uitmaakte van de boerenstand. Het is zelfs net door die

verschillen in sociale status dat de schilder, en later de beeldhouwer, een portret van

de wereld van de arbeider zou schetsen, niet als illustratie, maar veeleer als een

mengeling van christelijke mystiek, politieke achtergrond en historisch belang.

De manier waarop Meuniers werk onthaald werd vertoont in dat opzicht wel wat

dubbelzinnigheden die aan het begrip van zijn werk zijn voorafgegaan. In België

hebben diverse ministers – katholieke zowel als socialistische – in ruime mate

bijgedragen tot het vereeuwigen van zijn werk, waardoor het een van de grootste

oeuvres is die binnen de Koninklijke Musea bewaard zijn gebleven. Meunier

belichaamt zo in het nationale geheugen de gezamenlijke ambities van die sociale

klassen die vandaag zijn verdwenen. Meer nog dan zijn tijdgenoten maakt hij deel uit

van een verleden dat zich afspeelde rond 1886, met het tragische verloop van de

sociale kwestie in België en dat schijnbaar voorgoed voorbij is.

Ook in het buitenland had Meunier succes. Naast de netwerken die de kunstenaar

zelf had opgebouwd – van Parijs over Venetië en Londen tot in Wenen – volgen

talrijke lezingen waar zijn werk zich ongewild toe leent. In de Verenigde Staten zijn

de werken van de beeldhouwer vanaf het einde van de 19de eeuw terug te vinden

6

in de meeste grote collecties, die later zullen uitgroeien tot de belangrijkste musea.

Zijn werk is te zien aan de Oostkust – het Metropolitan in New York, het Art Institute in

Chicago, het Fine Arts Museum in Boston… – maar evengoed aan de Westkust, met in

het bijzonder het Los Angeles County Museum of Art, wat getuigt van zijn

aanwezigheid op de Amerikaanse markt aan het einde van de 19de eeuw. Zijn werk

draagt bij tot de verheerlijking van de arbeid binnen het kapitalisme, dat in de tijd van

de New Deal weer tot bloei zal komen. Zijn kunst toont hier niet de klassenkloof, maar

belichaamt de grootsheid van het werk zelf, binnen een traditionele maatschappij

die haar waarden doortrekt.

Meer naar het oosten, daar waar later het ‘IJzeren Gordijn’ zal verrijzen, leent Meunier

zich tot een orkestratie die al even karikaturaal is. Hij wordt er aan de socialistische

canon gelinkt en gebruikt als heraut van een dominerende arbeidersklasse. De

energie die uit zijn beelden spreekt, weerspiegelt de kracht van een proletariaat dat

een toekomst van blinde dictatuur te wachten staat. Ontdaan van haar Bijbelse

verwijzingen – ongetwijfeld te duidelijk af te lezen uit zijn schilderkunst – verandert

het menselijk getuigenis in een ideologische voorspelling.

Het werk van Meunier moest wel uit de mode geraken, geklemd als het zat tussen

de taaie leessleutels van een kapitalisme dat steeds individualistischer werd en een

revolutie die afgleed naar totalitarisme. Zo is het mogelijk dat er sinds de

tentoonstelling van 1909 (!) in de lokalen van de Katholieke Universiteit van Leuven

niet één retrospectieve die naam waardig, aan de kunstenaar werd gewijd. Wel

werden nog enkele zeldzame wetenschappelijke werken gepubliceerd,

waaronder het pionierswerk van Pierre Baudson en Sura Levine en vonden er enkele

kleinere tentoonstellingen plaats waarin Meuniers werk aan bod kwam. Ik wil van de

gelegenheid gebruikmaken om mijn erkentelijkheid uit te drukken jegens Maurice

Tzwern, een uitnemend kenner van het werk van Meunier, aan wie we vandaag het

grootse evenement, gewijd aan de schilder én de beeldhouwer, te danken

hebben.

Het was dus hoog tijd dat er een nieuwe interpretatie van Meuniers werk kwam.

Minder dogmatisch in zijn ideologische a priori’s en meer aangepast aan de

historische realiteit waarbinnen deze kunstenaar zich heeft ontplooid. Aan die

betrachtingen probeert de catalogus (Lannoo, 2014) te voldoen, door de precieze

achtergrond van de gebeurtenissen te schetsen en de netwerken waar Meunier

deel van uitmaakte, in de kijker te zetten; door aandacht te schenken aan de eerste

dertig jaar van een oeuvre dat rijke en talrijke richtingen heeft verkend; door

uiteindelijk de termen van het debat te herdefiniëren die, daarvan ben ik overtuigd,

ook vandaag nog actueel zijn.

We illustreren dat aan de hand van Het zwarte land. Borinage, dat tot grote verrassing

van tal van bezoekers een plaats heeft gekregen in het Fin-de-Siècle Museum. Toen

7

Meunier het ca. 1893 schilderde, wou hij de grootsheid van het industriële avontuur

laten zien dat België zijn internationale status en rang had verleend. Door de

lichtinvallen en de kracht van Meuniers penseelstreek brengt het landschap hulde

aan de vooruitgang die de wereld grondig verandert. De menselijke figuur lijkt er

opvallend afwezig, alsof het onderwerp van het schilderij vooral draait rond de

transformatie van de natuur door de industriële macht. Dat gebeurt vanzelf in de

nietzscheaanse zin van het woord. Meunier heeft bewondering voor Rousseau en

is gefascineerd door het beeld van een fabriek te midden van een maagdelijke

natuur, maar is toch vooral enthousiast over de ontketende kracht die haar stempel

drukt op het landschap in de klassieke betekenis. Het onderwerp en de manier van

schilderen getuigen van de modernistische religie die aan het einde van de 19de

eeuw furore maakte en die België, heel even, de op een na grootste macht ter

wereld maakte. Vandaag toont het doek een dichtheid die even apart als nieuw is.

Het ‘modernachtige’ enthousiasme is zijn doel voorbijgeschoten en de wedloop

naar vooruitgang wordt vandaag gekleurd door angst voor de ecologische

gevolgen. Het grote doek van Meunier is ongewild actueel: een voorspelling van

de onvermijdelijke vernietiging van de planeet door een mensheid die van groei

haar god heeft gemaakt en van het consumentenmaterialisme haar geloof. Een

onvermoede toekomstvisie van een schilder wiens schilderkunst de voorbode is

van een hedendaagse creatie die ongetwijfeld meer fotografisch dan picturaal van

aard is. Daarbij denken we aan Allan Sekula, die Meuniers werk eer heeft betoond,

aan Edward Burtynsky, Christoph Draeger en ook nog Zhenjun Du. Door het

getuigenis dat hij ons heeft nagelaten, treedt Meunier tegelijk naar voren als

voorvechter van onze illusies en als profeet van een catastrofale toekomst die ons

kwelt. Zijn werk is dus vervuld van een actualiteit die steeds meer in vraag moet

worden gesteld.

Deze tentoonstelling biedt, naast Meuniers huis annex atelier in de Abdijstraat in

Elsene en het Fin-de-Siècle Museum dat de achtergrond reconstrueert, een

geactualiseerd parcours van een veelzijdig oeuvre dat een naturalistisch getuigenis

en een geëngageerd verslag is; een spiritualistische visie en een scherpe

waarschuwing voor de toekomst. De monumentale werkstukken in het atelier van de

beeldhouwer, in de intieme omgeving van wat zijn thuis was, gemaakt voor de

Kruidtuin, voor het Jubelpark en voor het Monument voor de Arbeid in Laken, vullen

de in het museum getoonde selectie aan. In Leuven, ten slotte, pakt het Museum M uit

met een documentaire tentoonstelling die toont hoezeer Meunier met deze stad

verbonden was. De Koninklijke Musea hopen hiermee het startschot te kunnen

geven voor een Meunier-‘seizoen’ dat, aansluitend bij de geest van de kunstenaar,

ook zijn weerklank zou moeten vinden in literatuur, muziek en vooral opera.

Michel Draguet

(Uit het Woord vooraf van de catalogus)

8

III. De retrospectieve tentoonstelling

De retrospectieve tentoonstelling van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten

van België is de eerste sinds 1909 en benadrukt de minder bekende facetten van zijn

oeuvre. Dit overzicht van zijn carrière, die de voornaamste evoluties in de Belgische

beeldende kunst van de tweede helft van de 19de eeuw weerspiegelt, besteedt

bijzondere aandacht aan de vroege schilderijen. Deze tot nu toe weinig

bestudeerde werken zijn o.a. historische, religieuze en burgerlijke scènes die de

kiem van zijn latere kunst in zich dragen. Naast een selectie van schilderijen en

voornamelijk bronzen sculpturen wordt een keuze van tekeningen, schetsen en

ontwerpen getoond.

Commissaris van de tentoonstelling: Dr. Francisca Vandepitte, conservator moderne

beeldhouwkunst en het Musée Meunier Museum (Koninklijke Musea voor Schone

Kunsten van België).

IV. Themata

Academie, burgerij en historiestukken

Op 14-jarige leeftijd start Constantin Meunier met een traditionele opleiding in de

beeldhouwkunst aan de Brusselse academie. Als jonge twintiger kiest hij voor de

realistische schilderkunst. Van bij de aanvang van zijn carrière, schildert hij burgerlijke

genrescènes en kinderportretten, meestal op klein formaat. Uit de historiestukken

van de periode 1865-1878 spreekt de maatschappelijke bekommernis die Constantin

Meuniers artistieke oriëntering na 1880 zal bepalen.

Devotietaferelen

Op enkele uitzonderingen na, schildert en tekent Constantin Meunier tussen 1854 en

1870 vooral devotietaferelen en religieuze werken. Deze weinig bestudeerde

eerste periode van het oeuvre is te beschouwen als de geestelijke

voedingsbodem voor de sociaal-realistische en heroïsche taferelen waaraan hij zijn

beroemdheid dankt.

Ora et labora

Tussen 1857 en 1875 verblijft Constantin Meunier meermaals in de abdij te Westmalle,

waar hij schetsen en studies maakt van het dagelijkse leven en werk van de paters

trappisten. Deze contemplatieve monniken leven in afzondering en stilte volgens de

regel van de Heilige Benedictus: Ora et labora. Bid en werk.

9

Sevilla

Van oktober 1882 tot april 1883 verbleef Constantin Meunier in Sevilla. Op vraag van

de Belgische overheid zou hij er de Kruisafneming van de uitgeweken Brusselaar

Pieter de Kempeneer / Pedro Campaña (1503-1580) uit de kathedraal kopiëren. Hij

maakt er kennis met de stad, haar bewoners en haar artistieke traditie van Spaanse

Gouden Eeuw en brengt eigentijdse taferelen van het pittoreske, romantische

Spanje in beeld.

Zaaien en maaien

Vanaf 1879 winnen voorstellingen van de akkerbouw aan belang in het oeuvre van

Constantin Meunier. In het spoor van Jean-François Millet schildert hij taferelen van het

immer terugkerende werk op het veld: de boer ploegt, zaait en oogst. De atmosfeer

is echter weinig pastoraal, de setting sober en de benadering van mens en milieu

deze van een sociaal realistische kunstenaar.

Te water

Constantin Meuniers bezoeken aan de Antwerpse haven en de Oostendse

visserskaai hebben hem vanaf de jaren 1880 een schat aan tekeningen opgeleverd

voor monumentale schilderijen en beeldhouwwerk. Zijn voorstellingen van vissers,

matrozen en dokwerkers blijven tot op vandaag iconen van havenarbeid.

Glas- en staalnijverheid

Luidruchtig, hard, vol vuur en dynamisch: zo overdonderend is de wereld van de

staal-en glasnijverheid die Constantin Meunier in zijn monumentale doeken

weergeeft. Dat deze wereld ook picturaal interessant is, blijkt ook uit het

atmosferisch karakter en dramatisch clair-obscur in deze indrukwekkende scenes.

Medio jaren 1880 profileert hij zich niet meer louter als schilder van de industriearbeid

maar begint hij opnieuw te beeldhouwen.

Het zwarte land

Vanaf 1885 legt Constantin Meunier zich meer toe op scènes uit het leven in de

steenkoolmijnen. Ter plaatse bestudeert hij de industriële landschappen en de

verschillende momenten van de uitputtende en gevaarlijke arbeid. Mannen,

vrouwen en kinderen die gedwongen zijn tot een bestaan in de duisternis

portretteert hij zoals hun leven is: eentonig, stoffig en zonder perspectief.

10

Het grote onheil

Constantin Meunier realiseert een serie gevoelige pasteltekeningen van verlaten

industriële landschappen die uitmunten door hun symbolistische sfeerschepping. Na

de mijngasontploffing in de site van 'de la Boule' (Quargenon) in 1887, bezoekt

Constantin Meunier de plaats van het onheil. Als een reporter brengt hij het dodelijk

gezicht ervan in beeld.

Tragische schoonheid

Medio jaren 1880 heeft Constantin Meunier de heroïsche industriearbeider

overtuigend zijn plaats verleend binnen het canon van de eigentijdse beeldende

kunst. Zijn werk evolueert aan het begin van de jaren 1890 in de richting van een

toenemende synthese, verinnerlijking en ingehouden kracht.

Het milieu van L'Art moderne

In 1881 richt Edmond Picard het progressieve tijdschrift L’art moderne op, waarin

bijdragen gepubliceerd worden over vooruitstrevende schilder- en

beeldhouwkunst, architectuur, literatuur, poëzie, muziek en opera uit binnen- en

buitenland. Voor Constantin Meunier betekent het een uitgelezen kanaal om

naambekendheid, een eigen profiel en erkenning te verwerven.

V. Meunier in internationaal perspectief

Constantin Meunier en zijn oeuvre kort situeren in internationaal perspectief is een

niet zo eenvoudige kwestie. Dit blijkt zowel uit de verspreiding van zijn

kunstwerken als uit de bijdragen van critici uit zijn tijd en van onderzoekers van

vandaag.

Het is inmiddels een verspreide gewoonte om Meuniers kunst van de arbeid te

interpreteren als een uitgesproken nationale kunst, hetgeen de kunstenaar tot

boegbeeld maakt van een welbepaald milieu uit het fin-de-siècle België. Hij geniet

niettemin waardering bij de progressieve culturele elite als bij de meest brede

lagen van de bevolking. Daartegenover voert de kunstenaar zelf een laat pleidooi

voor universele waarden van betrokkenheid en solidariteit, los van bedenkingen

over volk of natie. Hoewel hij relatief vroeg in zijn carrière deelnam aan de officiële

salons in Parijs en Wenen, zal het toch duren tot ver in de jaren 1890 – hij is dan een

flinke zestiger – alvorens hij succesvol doorbreekt bij het grote internationale

publiek. Tot dan dient men van een nogal lokale activiteit spreken.

Bekijkt men de bewaarplaatsen van zijn kunstwerken, dan tekent zich een interessant

patroon af. Het overgrote deel van de schilderijen wordt in België bewaard, zowel

11

in openbare instellingen als in privébezit. In buitenlandse verzamelingen treft men

vooral bronzen sculpturen aan, die omstreeks de eeuwwisseling op zeer grote

schaal verspreid zijn. Twee opmerkelijke gevallen van de kunstenaars internationale

samenwerking bij collectievorming springen in het oog: deze met archeoloog en

museumdirecteur Georg Treu uit Dresden en deze met brouwer en mecenas Carl

Jacobsen uit Kopenhagen. Het resultaat is in beide gevallen een fantastische

verzameling bronzen met in geval van Treu de uitgave van een zeer vroege kritische

studie.

Enkele belangrijke buitenlandse musea die werk van Constantin Meunier bewaren:

Amsterdam, van Goghmuseum; Berlijn, Nationalgalerie ; Budapest, Szépművészeti

Múzeum; Paris, Musée d’orsay; Chicago, The Art Institute; Dresden, Staatliche

Kunstsammlungen; Kopenhagen, Gly Carlsberg Glyptotek; Los Angeles, The Getty

Museum.

VI. Het leven van Meunier | Chronologie

1831:1831:1831:1831: geboorte van Constantin Meunier te Etterbeek, op 12 april.

1845184518451845----54:54:54:54: opleiding beeldhouwen aan de Academie voor Schone Kunsten in Brussel

bij neoclassicist Louis Jéhotte, later in het atelier van Charles-Auguste Fraikin.

1851:1851:1851:1851: eerste deelname met decoratief beeldhouwwerk De guirlande aan het

Driejaarlijks Salon te Brussel, waar De Steenbrekers van Gustave Courbet

ophef maken.

1853:1853:1853:1853: start met opleiding schilderkunst bij Jean-François Navez (1787-1869) en

frequenteert het Vrije Sint-Lucas Atelier. Kennismaking met Charles De Groux,

Louis Dubois, Félicien Rops

1854:1854:1854:1854: eerste religieus geïnspireerde en genreschilderkunst, in de geest van

Charles De Groux.

1857:1857:1857:1857: eerste verblijf in de Trappistenabdij in Westmalle (laatste in 1875)

1860:1860:1860:1860: Begrafenis van een Trappist

1862:1862:1862:1862: huwelijk met Léocadie Gorneaux, wordt vader van vijf kinderen

1866:1866:1866:1866: Heilige Stefanus Martelaar

1868:1868:1868:1868: stichtend lid van de Société libre des Beaux-Arts, ter verdediging van het

realisme, met o.a. Louis Dubois, Charles De Groux, Alfred Stevens en Alfred

Verwée.

1875:1875:1875:1875: De Boerenkrijg

1867186718671867----70: 70: 70: 70: Kruisweg voor de Sint-Pieterskerk te Sint-Pieters-Kapelle

12

1878:1878:1878:1878: bezoek aan de glasblazerij van Val Saint-Lambert en de staalgieterij van

Cockerill te Seraing.

1880:1880:1880:1880: eerste scènes van de industriearbeid getoond in de marge de

herdenkingstentoonstelling 50 jaar België

1881:1881:1881:1881: stichting van het tijdschrift L’Art moderne, o.l.v. Edmond Picard, Emile

Verhaeren en Octave Maus.

1881:1881:1881:1881: illustratiewerk “La Belgique” (1888) van Camille Lemonnier. Studiebezoeken

aan Henegouwen en Luik met de auteur en Xavier Mellery.

1882188218821882----83:83:83:83: zending en reis naar Sevilla. Kopiëert er de Kruisafneming (1547) van Pedro

Campana / Pieter de Kempeneer. Schetsen en schilderijen van het

dagelijkse leven in Andalusië.

1882188218821882----83: 83: 83: 83: De tabaksfabriek te Sevilla

1884:1884:1884:1884: De gebarsten smeltkroes

1884:1884:1884:1884: eerste salon van Les Vingt.

1885:1885:1885:1885: oprichting van de Belgische Werkliedenpartij

1885:1885:1885:1885: eerste wassen statuetten van Rustende puddler en Buildrager getoond op

het tweede salon van Les Vingt.

1886:1886:1886:1886: De smeder, eerste monumentale arbeidersfiguur getoond op het Salon te

Parijs

1887:1887:1887:1887: aanstelling tot leraar schilderkunst aan de Academie te Leuven

1887:1887:1887:1887: ooggetuige van de mijngasontploffing in de site van La Boule, Quaregnon

met meer dan 100 slachtoffers

1888:1888:1888:1888: Het grauwvuur. Een vrouw vindt haar dode zoon tussen de slachtoffers

1893:1893:1893:1893: project voor de sculpturen van de Kruidtuin te Brussel, in samenwerking met

Charles Van der Stappen

1894:1894:1894:1894: overlijden van zijn twee zonen, Karl en Georges.

1894:1894:1894:1894: eerste salon van La Libre Esthétique

1896:1896:1896:1896: succesvolle solotentoonstelling in galerie L’Art nouveau van S. Bing, Parijs

1897:1897:1897:1897: reis met Henry van de Velde naar Dresden en Berlijn, opname in de Duitse

avant-garde milieus

1818181898989898: eerste deelname aan de Wiener Sezession

1900:1900:1900:1900: betrekt zijn nieuwe woning met atelier te Elsene, Abdijstraat 59, vandaag het

Constantin Meuniermuseum.

1901:1901:1901:1901: aanzet tot het project Monument voor de Arbeid (gerealiseerd in 1930,

Laken, thans: Jachtenkaai)

1905:1905:1905:1905: overlijdt in zijn atelier-woning te Elsene, op 4 april

13

VII. In marge van de tentoonstelling

Samenwerking met M-Leuven

Meunier in LeuvenMeunier in LeuvenMeunier in LeuvenMeunier in Leuven

Op het hoogtepunt van zijn artistieke loopbaan woonde en werkte Constantin

Meunier acht jaar lang in Leuven (1887-1895). Hij gaf er bijna tien jaar les aan de

Academie voor Schone Kunsten en maakte er de meeste en ook veel van zijn beste

beeldhouwwerken waaronder Het Grauwvuur en Het monument van de arbeid.

Honderd jaar na zijn overlijden maakte het project “Meunier in dialoog. Een actueel

kunstparcours door Leuven” (2005) hem opnieuw zichtbaar in de stad.

Vandaag belicht M-Leuven, parallel aan de Meunier retrospectieve in de KMSKB, de

eerder onbekende periode van Meunier in Leuven. Zijn werken, inspiratiebronnen

en invloeden komen aan bod, evenals het postume museumproject.

www.mleuven.be | L. Vanderkelenstraat 28 | B – 3000 Leuven

+32 (0)16 27 29 29 | bezoekm@leuven.be | Ma >Zo 11:00 >18:00 / Do 11:00 >22:00

Ontdekkingsparcours in Brussel

10 belangrijke plekken in Brussel om Meunier te herontdekken 10 belangrijke plekken in Brussel om Meunier te herontdekken 10 belangrijke plekken in Brussel om Meunier te herontdekken 10 belangrijke plekken in Brussel om Meunier te herontdekken

Constantin Meunier heeft het grootste deel van zijn leven in de Belgische hoofdstad

doorgebracht en de bewijzen daarvan maken deel uit van ons dagelijks leven. Elke

dag lopen we er langs – soms zonder het te beseffen. Het oeuvre van Constantin

Meunier is verweven met het Brusselse landschap. Wij stellen een wandeling door

de stad voor, op zoek naar de geheimen over het leven en het oeuvre van

Constantin Meunier.

Een plan van het parcours met uitleg per locatie is hier verkrijgbaar:

www.expo-meunier.be/nl/parcours-meunier

Educateam

De gidsen van Educateam, de educatieve dienst van de Koninklijke Musea,

vergezellen de bezoekers tijdens hun reis doorheen het oeuvre van Constantin

Meunier. De retrospectieve tentoonstelling biedt een uitgelezen gelegenheid om

samen met een gids te verwonderen over de veelzijdigheid van deze schilder en

beeldhouwer. Tijdens de rondleidingen worden kunsthistorische en culturele

kennis, samen met een vormanalyse van de werken tot een boeiend geheel

verwerkt op maat van het publiek.

14

De cel Museum op MaatMuseum op MaatMuseum op MaatMuseum op Maat groepeert vier programma’s die verschillende activiteiten

aanbieden: Komeet (voor kwetsbare groepen), Sesam (voor socio-culturele

verenigingen), Gebarentaal (voor doven en slechthorenden) en Equinox (voor

blinden en slechtzienden).

Midis du CinémaMidis du CinémaMidis du CinémaMidis du Cinéma

Donderdag 25 september 2014

Film : « Le retour de Constantin Meunier » door Jean Antoine (1979), 34’, in FR

4 vertoningen : 11:30, 12:30, 13:30, 14:30

Info: + 32 (0)2 673 41 07

Adres: KMSKB, Auditorium B | Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel

LezingenLezingenLezingenLezingen

1o lezingen (in FR) worden georganiseerd van 30 sept. tot 16 dec. 2014, omtrent:

• het werk van Constantin Meunier

• de kunstenaars uit zijn tijd

• de gebruikte technieken (brons gieten, …)

• de banden met de moderne en actuele kunst

• de waarde van zijn œuvre op vandaag

Onderzoekers, professoren, gidsen zullen de sleutels geven om het belang van

Meunier te belichten voor het verleden, vandaag, en de toekomst.

- 30.09.2014: Opening door Francisca Vandepitte, commissaris van de expo

- 16.12.2014: Afsluiting door Alain Forti, Curator van « Le Bois du Cazier » (Marcinelle)

Broodje BrusselBroodje BrusselBroodje BrusselBroodje Brussel

Rondleiding in de Meunier tentoonstelling

Vrijdag 23 oktober 2014 13u > 14u

Info & reservatie: reservation@fine-arts-museum.be | + 32 (0)2 508 33 33

Adres: KMSKB, Forum | Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel

Nocturne van de Brusselse MuseaNocturne van de Brusselse MuseaNocturne van de Brusselse MuseaNocturne van de Brusselse Musea

Donderdag 13 november In samenwerking met de Brusselse Museumraad

Musée Meunier Museum is dan uitzonderlijk open van 17u tot 20 u

• gratis toegang

• gratis rondleiding in NL om 17u30 + 18u30

• gratis rondleiding in FR om 18u00 + 19u00

Adres: Abdijstraat 59 | 1050 Brussel | + 32 (0)2 648 44 49

15

Midis de la PoésieMidis de la PoésieMidis de la PoésieMidis de la Poésie

Dinsdag 18 november 2014

« Constantin Meunier et les écrivains »

12u40 > 13u30

Info & reservatie: www.midisdelapoesie.be | midisdelapoesie@gmail.com

Adres: KMSKB, Auditorium B | Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel

Meet the curatorMeet the curatorMeet the curatorMeet the curator

Zondag 23 november 2014

Rondleiding in de tentoonstelling met curator Francisca Vandepitte

• leer meer over het leven, het werk, en de wereld van Meunier

• stel al uw vragen aan de curator

• ontdek de anekdotes rond de tentoonstelling (opstelling, bruiklenen, transport,

scenografie, …)

rondleiding in FR: 11u, in NL: 14u30 (6/8€ + expo ticket)

Info & reservatie: reservation@fine-arts-museum.be | + 32 (0)2 508 33 33

EquinoxeEquinoxeEquinoxeEquinoxe

Rondleidingen voor blinden en slechtzienden (in FR)

• op zaterdag 20 & zondag 21 september 2014 (om 10u30)

in het kader van de Open Monumentendagen

• op woensdag 8 oktober 2014 om 10u30

• op vrijdag 7 november 2014 om 14u30

Info & reservatie: equinoxe@fine-arts-museum.be

Musée Meunier Museum

De atelierwoning van Meunier, die deel uitmaakt van de Koninklijke Musea voor

Schone Kunsten van België, is gratis toegankelijk en uitzonderlijk open van dinsdag

tot zondag tijdens de tentoonstelling.

• laatste woning van Meunier in zijn laatste levensjaren (1900-1905)

• met atelierruimtes (sculptuur, schilderwerk) van de kunstenaar

• huis in eclectische stijl van architect Ernest Delune

• meer dan 150 werken en documenten te bezichtigen

Abdijstraat 59 | 1050 Brussel | + 32 (0)2 648 44 49

16

VIII. Projecten van het Digitaal Museum

Tentoonstellingswebsite

In nauwe samenwerking met de Communicatiedienst

van de KMSKB heeft het Digitaal Museum zich de

afgelopen maanden toegelegd op de productie

van een mini-site die volledig gewijd is aan de

overzichtstentoonstelling Constantin Meunier. Intern

gerealiseerd, met de steun van het bedrijf Typi

Design (Brussel), laat www.expo-meunier.be een

nauwkeurige en visuele benadering van de

tentoonstelling toe. Het webplatform bevat alle

informatie die het publiek voor een bezoek nodig heeft en stelt het evenement voor

in al zijn facetten.

Het Digitaal Museum promoot het gebruik van

video’s binnen de KMSKB om projecten van de

instelling voor te stellen (onderzoeksresultaten,

ontmoetingen met experts, enz.). De keuze voor de

jonge videast Jose Huedo om video’s gelinkt aan de

Meuniertentoonstelling te verwezenlijken alsook de

lancering door het Digitaal Museum team van de

website Mediapat (www.mediapat.be) in 2013, vormen de eerste stappen in deze

richting.

Een steeds grotere toegang tot de collecties

De fotografische dienst van de KMSKB heeft in 2014

meer dan 100 foto’s gecreëerd ter illustratie van het

oeuvre van C. Meunier. Gerealiseerd in een zeer

hoge resolutie, zijn deze beelden voor specialisten

belangrijk als documentatie- en wetenschappelijk

onderzoeksmateriaal. Miljoenen pixels (200 miljoen

ixels, 300 DPI, A2 formaat voor elk bestand) laten de

observatie van de kleinste details toe. Naast de hoge precisiegraad van de

bestanden, zijn ze ook trouw aan het origineel op het vlak van de kleuren. Ze

werden stuk voor stuk chromatisch goedgekeurd door Dr. Francisca Vandepitte,

conservator moderne beeldhouwkunst en het Museum Constantin Meuniermuseum.

Een tijdrovend en rigoureus werk. De beelden zijn te ontdekken in de

tentoonstellingscatalogus en op de museumwebsite (www.fine-arts-museum.be).

17

De KMSKB hebben ongeveer 850 werken van C.

Meunier in hun collectie. Al 10 jaar lang houdt het

Digitaal Museum (Fotografische Dienst) zich bezig met

de digitalisering van de collecties in hoge resolutie

alsook met de dagelijkse informatisering ervan. De

ontwikkeling van de online catalogus en de groei van

het aanbod aan fotomateriaal kunnen bekeken

worden onder de sectie Collectie van de

museumwebsite.

3D-digitalisering

Dankzij een specifiek programma van het Federaal

Wetenschapsbeleid (Belspo), ondergingen twee

beeldhouwwerken van Meunier een 3D-digitalisering

www.expo-meunier.be/nl/permanente-collectie .

Het betreft de ‘Volksvrouw’ (inv. 10000 / 28) en de

‘Puddelaar’ (inv. 3066). Deze digitalisering maakt deel

uit van de voorbereidingsfase van het programma

voor digitalisatie van het wetenschappelijk en cultureel patrimonium van de FWI’s en

het Koninklijk Belgisch Filmarchief, DIGIT-02. Het is een eerste stap in de studie van de

toepasbaarheid van deze technieken in de context van federale verzamelingen.

Een app voor smartphones

De applicatie Podcatcher Guide ID, die gratis te

downloaden is via Apple Store en Google Play, laat toe het

bezoek aan de tentoonstelling voor te bereiden via 30

becommentarieerde kunstwerken. De app begeleidt de

bezoeker eveneens doorheen de zalen en biedt de

mogelijkheid om de werken opnieuw te bekijken na het

bezoek. De informatie staat zowel auditief als tekstueel ter

beschikking (wat de inhoud toegankelijk maakt voor

slechthorenden).

18

IX. Editie

Een rijk geïllustreerde catalogus “Constantin Meunier 1831-1905” wordt voor de

gelegenheid uitgegeven (Lannoo, 2014).

Auteurs: Michel Draguet, Francisca Vandepitte, Dominique Marechal, Jean-Philippe

Huys, Sura Levine, Paul Aron, Denis Laoureux, Peter Carpreau en Micheline Jérome-

Schotsmans.

X. Selectie beeldmateriaal

Constantin Meunier, Heilige Stefanus, 1867, olieverf op doek, Koninklijk Museum voor

Schone Kunsten, Antwerpen, inv. 1353 © Lukas – Art in Flanders vzw / foto: Hugo Maertens

19

Constantin Meunier, De Judaskus, 1869,

olieverf op doek, Koninklijke

Verzameling, Brussel, inv. 0441 TA

© IRPA-KIK, Brussel

Constantin Meunier, De begrafenis van de trappist, 1873, olieverf op doek, Broelmuseum Kortrijk, inv.

MSK/191 © Broelmuseum Kortrijk / foto: Fotorama Wevelgem

20

Constantin Meunier, De Boerenkrijg 1798-1799 (de samenkomst), ca. 1875, olieverf

op doek, KMSKB, Brussel, inv. 11542 © KMSKB / foto: J. Geleyns / Ro scan

Constantin Meunier, De arenleesters - platteland van Heist, ca. 1880, olieverf op

doek, KMSKB, Brussel, inv. 10000 / 221 © KMSKB / foto: J. Geleyns - Ro scan

21

Constantin Meunier, De gieterij te Seraing, 1880, olieverf op doek, Museum voor Schone Kunsten

van de stad Luik, inv. AW 319 © Stad Luik - BAL

Constantin Meunier,

Mijnwerkster, s.d., aquarel op

papier, KMSKB, Brussel, inv.

10000/244 © KMSKB / foto: J.

Geleyns / Ro scan

22

Constantin Meunier, Tabaksmanufactuur te Sevilla, 1883, olieverf op doek, KMSKB, Brussel, inv.

3227 © KMSKB / foto: Grafisch Buro Lefevre, Heule

Constantin Meunier, Sigarenmaaksters aan het

werk (Sevilla), 1882-83, houtskool op papier,

KMSKB, Brussel, Inv 10000/507 © KMSKB /

foto : Grafisch Buro Lefevre, Heule

23

Constantin Meunier, Puddelaar, 1884 / 1887-88, brons,

KMSKB, Brussel, inv. 3066

© KMSKB / foto: J. Geleyns / Ro scan

Constantin Meunier, De Walkure, ca. 1886,

houtskool, pastel en zwart krijt op papier,

private verzameling © Vincent Everarts

Photographie, Brussel

24

Constantin Meunier, Het grauwvuur - een vrouw

ontdekt haar zoon onder de doden, 1889, bronze,

KMSKB, Brussel, inv. 3200

© KMSKB / foto: J. Geleyns / Ro scan

Constantin Meunier, Het Zwarte Land, ca. 1893, olieverf op doek, Musée d’Orsay, Parijs,

inv. RF 1986-81 © RMN-Grand Palais (Musée d’Orsay) / foto: René-Gabriel Ojéda

25

Constantin Meunier, Triptiek van de

mijn, ca. 1900, middenluik: De calvarie,

olieverf op doek, KMSKB, Brussel, inv.

10000/176 (2) © KMSKB / foto : J.

Geleyns / Ro scan

Constantin Meunier, De buildrager, 1893, brons,

KMSKB, Brussel, inv. 10000 / 17 © KMSKB / foto:

Grafisch Buro Lefevre, Heule

26

XI. Citaten

“Wat mij niet onverschillig laat, is het feit dat een man die mijn meerdere is, Meunier,

[…] alle dingen heeft geschilderd waarvan ik gedroomd heb dat ik ze zou maken.”

Vincent van Gogh, 1889

“De beeldhouwer en de schilder van het democratisch leed, meer nog dan van het

menselijk leed, en zeker meer dan de schilder van het geïdealiseerde leed.”

Emile Verhaeren, 1893

“Al haar wanhoop spat uiteen in een innerlijke, scherpe storm die zonder grimas sterft

op de lange starre lijnen van haar gezicht.”

Camille Lemonnier, 1896

“Men onderscheidt de slaaf in al zijn mijnwerkers en puddelaars. Maar deze slaven

geeft hij de schoonheid van de gladiatoren.”

Eugène Demolder, 1901

Constantin Meunier in zijn atelier, ca. 1900,

archieffoto, KMSKB, Brussel, Inv. AACB 89941

© KMSKB / foto : J. Geleyns / Ro scan

27

“Een zang van kracht, en daarbij dat bijzondere moderne van den werker die de

machine meester is… zelfzeker met scherpe gevatheid.”

Auguste Vermeylen, 1903

“Constantin Meunier is een bewonderenswaardig man. Hij heeft de grootsheid van

Millet. Hij is één van de grootste kunstenaars van onze eeuw.”

Auguste Rodin, 1905

“Rodin en Meunier, de ene in de wereld van de passies, de andere in die van het

werk, zijn de enige die erin geslaagd zijn om deze sublieme bewegingen vast te

leggen.”

Maurice Maeterlinck, 1905

“De man van Meunier jammert niet, samen met die van Schopenhauer en hij verwenst

niet, samen met die van Nietzsche. Geen enkel woord onteert de grootheid van zijn

leed. Hij is ernstig en duister, degene die zich niets herinnert en die niet meer hoopt.”

Hubert Krains, 1905

“Hij laat zijn maaiers en zijn zaaiers los. Ze snoeien oude vooroordelen, werpen de

kiemen uit van rechtvaardig licht. Hij steekt er zijn hand voor in het brons.”

Mark Meekers, 2005

XII. Praktische informatie

Vernissage

Vrijdag 19.09.2014 | 18u30

Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel

Bevestiging: press@fine-arts-museum.be

www.expo-meunier.be

Meer info + videomateriaal omtrent Expo Meunier

Openingsuren

Van 20.09.2014 tot 11.01. 2015

Dinsdag > zondag | 10:00 > 17:00

Vanaf 1 december : dinsdag > vrijdag | 10:00 > 17:00 & zaterdag > zondag | 11:00 > 18:00

Gesloten op maandag, 1 en 11 november, 25 december, 1 en 8 januari

Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel

28

Tarieven

€ 14,50 (WE: € 17,50) volwassene

€ 12,50 (WE: € 15,50) senior

€ 7,5 (WE: € 8,50) jongere, mindervalide en begeleider, leerkracht

€ 0 Vriend van de KMSKB, lid ICOM, kind vergezeld van een volwassene

“Family deals”

€ 14,50 (WE: € 17,50) voor 1 volwassene + 1 of 2 kinderen (gratis)

€ 29 (WE: € 35) voor 2 volwassenen + 1 of 2 kinderen (gratis)

Om zich te kunnen inleven in de context van de tweede helft van de 19de eeuw – periode

van Meunier – kan de bezoeker, naast de retrospectieve, ook genieten van een gratis

toegang tot het Fin-de-Siècle Museum. Tevens is het Musée Meunier Museum (Abdijstraat 59

te Elsene) gratis toegankelijk en uitzonderlijk open van dinsdag tot zondag tijdens de

tentoonstelling.

De audio-gids en app’ zijn ook inbegrepen in de toegangsprijs.

Adres

Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België

Musée Fin-de-Siècle Museum (-4)

Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel

Musée Meunier Museum

Abdijstraat 59 | 1050 Brussel

Aankoop tickets

- onlineticketing.fine-arts-museum.be

- ticketbalie Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel | tot 16:30

- groepen (reservatie verplicht): T +32 (0)2 508 33 33

Geleide bezoeken

Inlichtingen en reservaties: www.extra-edu.be

+32 (0)2 508 33 33 | reservation@fine-arts-museum.be

Catalogus (NL/FR)

Lannoo, sept. 2014

Hardcover, 320p.

Verkrijgbaar in de Museumshop en boekhandels (39€)

Commissaris

Dr. Francisca Vandepitte

Conservator moderne beeldhouwkunst &

Constantin Meuniermuseum

29

XIII. Contactpersonen

Pers

Samir Al-Haddad

T + 32 2 508 34 08 M + 32 472 50 00 14

Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel

samir.al-haddad@fine-arts-museum.be

Communicatie

Isabelle Bastaits

Hoofd Externe Communicatie& Relaties

T + 32 2 508 34 09 M + 32 479 24 99 04

Regentschapsstraat 3 | 1000 Brussel

Isabelle.bastaits@fine-arts-museum.be

30

XIV. Sponsors & Partners