Expertmeeting - Herbestemming-ZH€¦ · van universiteiten gebruik van maken. Crowdfunding Om het...

HERBESTEMMING ZH _ EXPERTMEETING ONZE LIEVE VROUW TEN HEMELOPNEMING KERK _ VOORBURG 1

Expertmeeting

Onze Lieve Vrouw Ten Hemelopneming kerk _ Voorburg

31 MEI 2018 PROVINCIE ZUID-HOLLAND _ ERFGOEDHUIS ZUID-HOLLAND – GEMEENTE LEIDSCHENDAM-VOORBURG

HERBESTEMMING ZH


GeschiedenisDe Onze Lieve Vrouw Ten Hemelopneming kerk is een voormalige Rooms-Katholieke Kerk aan de Laan van Nieuw Oosteinde te Voorburg.

Het kerkgebouw en de bijbehorende pastorie dateren uit 1924-1925 en zijn opgetrokken in de stijl van de Nieuwe Haagse School. Het complex is gebouwd in opdracht van het Bisdom Haarlem, naar ontwerp van de Rotterdamse architect P.G. Buskens. Er was oorspronkelijk een plan om een hoge toren op de zuidoosthoek van de kerk te bouwen, maar deze is nooit gerealiseerd. Het complex, bestaande uit het kerkgebouw en de pastorie met omringende muren, is een rijksmonument.

Huidige situatieSinds 2008 wordt de kerk niet meer voor de eredienst gebruikt. Op dit moment staat het kerk-gebouw leeg; de pastorie wordt echter bewoond door antikrakers. Er is sprake van achterstallig onderhoud. Zo lekt het dak op meerdere plaatsen. Momenteel wordt er gezocht naar een nieuwe bestemming voor het complex.

Beleid Rooms-Katholieke KerkBij de zoektocht naar een nieuwe functie voor de Onze Lieve Vrouw Ten Hemelopneming kerk, dient rekening te worden gehouden met het beleid van de Rooms-Katholieke Kerk met betrekking tot herbestemming van kerkgebouwen.

Achtergrond- informatie


De Rooms-Katholieke Kerk pleit voor nieuwe functies die zo dicht mogelijk bij het oorspronke-lijke kerkelijk gebruik liggen. De voorkeur gaat dan ook uit naar een overname door een andere christelijke geloofsgemeenschap. In het geval van de Onze Lieve Vrouw Ten Hemelopneming kerk is echter geen andere christelijke geloofsgemeenschap gevonden die gebruik wil maken van het complex.

Niet-religieuze functies zijn ook mogelijk, op voorwaarde dat deze passend en waardig zijn. De voorkeur gaat uit naar een sociale functie en in mindere mate naar een culturele. Als het niet anders kan, is het ook mogelijk om in het kerkgebouw woningen, een kantoor of restaurant met een duurzaam karakter onder te brengen.

Het kerkgebouw mag nimmer voor onwaardige doeleinden, zoals een coffeeshop, een bordeel of een discotheek, worden gebruikt. Bij gebrek aan een passende en waardige herbestemming gaat de voorkeur van de Rooms-Katholieke Kerk uit naar sloop van het kerkgebouw.


Pim Felix _ Gemeente Leidschendam-VoorburgBojana Mihailovic _ Gemeente Leidschendam-VoorburgMarcel Vink _ Gemeente Leidschendam-VoorburgElvira Gronovius _ Dorp, Stad & LandVincent Collette _ Provincie Zuid-HollandKarien van Velsen _ Bisdom RotterdamSteven Verouden _ ParochiebestuurPaul Schott _ ParochiebestuurJeroen Hoorn _ ArchitectErnst Manger _ ArchitectHester Wessels _ ArchitectDorine van Hoogstraten _ Mooi Noord-HollandPaul Oudeman _ ProjectontwikkelaarDaphne Stam _ TU Delft & BuurtbewoonsterOnno Helleman _ Erfgoedhuis Zuid-HollandJusta van Bergen _ Just Justa fotografieGerben van Dijk _ DagvoorzitterMauro Smit _ Erfgoedhuis Zuid-HollandManon Dekker _ Erfgoedhuis Zuid-Holland

Deelnemers


Tijdens de expertmeeting genereerden herbestemmingsexperts samen met betrokkenen ideeënvoor de toekomst van de Onze Lieve Vrouw Ten Hemelopneming kerk.

De deelnemers gingen in groepen aan de slag om vanuit verschillende invalshoeken na te denken over een passend gebruik voor het kerkgebouw:

• De eerste groep werkte het idee van een van de deelnemers, namelijk een plan voor de realisatie van een planetarium in het gebouw, verder uit.• Bij de tweede groep lag de focus op het ontwikkelen van woningen in en bij het kerkgebouw.• De derde groep onderzocht of het mogelijk is om, naast een planetarium en woningen, andere functies in het complex onder te brengen.• Groep vier verkende de mogelijkheden voor het realiseren van een tijdelijke functie in het kerkgebouw.

Insteek van de expertmeeting


Een van de deelnemers aan de expertmeeting, Daphne Stam (docent aan de TU Delft en buurtbewoonster), vindt het kerkgebouw een geschikte locatie voor het realiseren van een planetarium. Een planetarium is een koepel waarin voorstellingen van de sterrenhemel worden geprojecteerd. Het kan in het koor (de ruimte waar zich thans het altaar bevindt) of in het schip worden geplaatst.

De grootte van een planetarium ligt niet vast. Het verdient echter de voorkeur om te kiezen voor een koepel die ruimte biedt aan minstens 30 bezoekers, zodat er een schoolklas in past.

Het planetarium zou de naam ‘Cosmotheoros’ (‘wereldbeschouwer’) kunnen krijgen. Dit is de titel van het laatste boek van Christiaan Huygens uit 1698. Hij was een vooraanstaande sterrenkundige. In het nabijgelegen Huygens’ Hofwijck, waar Christiaan de laatste acht jaar van zijn leven heeft gewoond, wordt middels een tentoonstelling aandacht aan zijn werk besteed. Aangezien dit goed aansluit bij het plan voor het planetarium, kan het van toegevoegde waarde zijn om samen te werken met Huygens’ Hofwijck.

In het kerkgebouw kan - als aanvulling op het planetarium - ook een science museum worden gerealiseerd. Er kunnen bijvoorbeeld tijdelijke of permanente tentoonstellingen rond het thema astronomie worden samengesteld. De kerkruimte kan tevens worden gebruikt als locatie voor activiteiten op het gebied van astronomie, zoals lezingen, workshops en cursussen.

1. Een planetarium


InkomstenOm extra inkomsten te genereren, kunnen in de pastorie - en eventueel in de (nog te bouwen) toren - studio’s, appartementen of kantoren worden gecreëerd. Hier kunnen bijvoorbeeld gasten van universiteiten gebruik van maken.

CrowdfundingOm het project te financieren kan een crowdfundingsactie worden opgezet. De aftrap van deze actie kan plaatsvinden op ‘Asteroid Day’ (30 juni); een dag die in het teken staat van de asteroïde. Tegelijkertijd kan een actieweek of -weekend worden gestart. Het doel van zo’n week of weekend is om het plan voor het planetarium aan het publiek te presenteren. In het kerkgebouw kan bijvoorbeeld een tijdelijk (opblaasbaar) planetarium worden geplaatst. Ook kunnen er activiteiten zoals lezingen en workshops worden georganiseerd.

De bekendheid van de crowdfundingsactie kan worden vergroot door bijvoorbeeld astronaut André Kuipers (is al ambassadeur van Huygens’ Hofwijck), hoogleraar theoretische sterrenkunde Vincent Icke (treedt regelmatig op als gast in televisieprogramma’s, waaronder De Wereld Draait Door), astronomen en journalisten uit te nodigen.

Ook kan op het dak van het kerkgebouw een groot reclamezeil met teksten als ‘Test planetarium’ of ‘doneren kan via …’ worden geplaatst. Zo’n zeil heeft een groot bereik; passanten die over de A12 rijden, hebben er goed zicht op. Het is tevens een tijdelijke oplossing voor het lekkende dak.

‘Dat de parochie inziet dat het mogelijk is om een tijdelijke functie in de kerk onder te brengen, is een grote oogst van de dag – het creëren van lokaal draagvlak speelt hierbij een belangrijke rol.’ Mauro Smit (Erfgoedhuis Zuid-Holland)


Business Canvas Model

Partner• Huygens’ Hofwijck• Gemeente• Provincie• Science musea• Space Expo• ESA/ESO/NSO• Museumjaarkaart• Internationale organisaties• Universiteiten: - Amsterdam - Leiden - Delft• Stadsherstel• BOEi

Kernactiviteiten• Planetarium• Science museum• Lezingen• Workshops• Cursussen• Woon- en kantoor ruimte

Mensen & Middelen• Werkgroep (voor de inhoud)• Rechtspersoon• Cateraar• Winkeltje• Personeel: - stagiaires - studenten

Klantwaarde• Educatie• Entertainment• Meetings• Tijdelijke woon- ruimte (bijvoorbeeld voor gasten van universiteiten)

Klantrelaties• Wisselende tentoonstellingen• Cursussen

Kanalen–

Klantsegmenten• Algemeen publiek• Scholen• Naschoolse opvang• Musea• Culturele instellingen• Studenten• Cursisten

Kosten• Personeel • Verhuur • Onderhoud • Tentoonstellingen

Inkomsten• Toegang planetarium/museum • Cursussen• Verhuur (tijdelijke) bewoning • Lezingen• Workshops • Subsidie


Appartementen in de kerkIn het kerkgebouw kunnen ook appartementen worden gerealiseerd. De verkoopopbrengst kan variëren tussen de € 3.500 en de € 5.000 per m2; de investering zal op ongeveer € 2.500 per m2 uitkomen. Hierbij is het wel van belang om rekening te houden met risicofactoren zoals de staat van de fundering en het dak. Zo kunnen de kosten voor het aanpassen of vervangen van het dak - als het tegenzit - oplopen tot een miljoen euro. Desondanks lijkt het financieel wel haalbaar om appartementen in het kerkgebouw te realiseren.

2. Woningen

Business Canvas Model

Partners• CPO• Architect• Gemeente• Kerkbestuur

Kernactiviteiten• Wonen

Mensen & Middelen_

Klantwaarde• Uniek• Locatie• Hoogte• Cadeautjes

Klantrelaties–

Kanalen–

Klantsegmenten• Breed

Kosten• Aankoop• Achterstallig onderhoud (dak): € 1.000.000• Fundering: ? (onderzoeken) Inkomsten

InkomstenTotaal: ± 865 m2• Verkoopopbrengst € 3.500 - € 5.000 per m2• Investering: ± 2.500 per m2


Appartementen bij de kerkEen andere mogelijkheid is om bouwvolume aan de buitenkant van het complex toe te voegen. Zo blijft het interieur van het kerkgebouw behouden.

Uitbreidingen kunnen zowel op de ‘voet’ van de toren als in de tuin worden gerealiseerd:

Optie 1Oorspronkelijk was er een plan om een hoge toren op de zuidoosthoek van de kerk te bouwen. Deze toren is echter nooit in zijn geheel gerealiseerd; alleen het onderste deel - de voet - is op-getrokken. Deze toren kan alsnog (gedeeltelijk) worden afgebouwd om er vervolgens studio’s of appartementen in te creëren. De oppervlakte is echter wel wat beperkt. Daarbij zal een deel van de ruimte moeten worden opgeofferd aan een trappenhuis en misschien zelfs aan een liftschacht (vanaf een bepaald aantal bouwlagen is een lift namelijk verplicht).


Optie 2Een andere optie is om in de tuin naast de kerk een appartementencomplex (voor senioren) te bouwen. Wanneer dit complex een L-vormige plattegrond krijgt en met de ‘uiteinden’ tegen de kerk en de pastorie wordt geplaatst, ontstaat er een binnenhofje dat als gemeenschappelijke tuin kan fungeren. Daarbij kan op het bestaande, onderste deel van de toren een gezamenlijk dakterras worden gecreëerd. Aanvullende gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een restau-rant, kunnen in de pastorie een plaats krijgen.

Aangezien dit appartementencomplex in de tuin wordt gebouwd, is het niet meer mogelijk om daar parkeerplaatsen te realiseren. Misschien dat de bewoners hun auto in de parkeergarages van nabijgelegen kantoorgebouwen kunnen parkeren. Ook is er sprake van een goede ontslui-ting per openbaar vervoer; de kerk staat dichtbij het station. Wellicht dat dit bewoners aantrekt die niet eens auto hebben of die besluiten hun auto niet meer nodig te hebben.


Het kerkgebouw kan, naast de al beschreven functies, ook onderdak bieden aan:

• Een columbarium: een bewaarplaats van urnen waar nabestaanden kunnen komen om overledenen te gedenken. Een dergelijke herbestemming kan tot stand komen in samen- werking met uitvaartondernemers en crematoria in de omgeving.• Culturele activiteiten zoals theater, dans en het tonen van films. • Een wellness hotel, waar onder andere yoga- en meditatielessen worden gegeven.• Een markthal, bijvoorbeeld in de vorm van een foodhall (een verzamelplaats van kleine restaurants of eetkraampjes). Dit kan gecombineerd worden met een vorm van stadsland- bouw: in de tuin kan voedsel worden verbouwd dat vervolgens in de foodhall wordt verwerkt en verkocht.• Functies die aansluiten bij de nabijgelegen scholen, zoals een kinderopvang (kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang), een gymnastieklokaal en een bibliotheek. Het kerkgebouw kan ook worden ingericht als een brede school.• Een combinatie van flexwerkplekken voor zzp’ers en een broedplaats voor startende bedrijven. Middels een groot, functioneel meubel kan de kerkruimte worden opgedeeld. Het meubel kan bijvoorbeeld worden vormgegeven als een trap met aan de bovenkant ruimte voor vergaderingen en daaronder kantoorruimtes.

Bij al deze bestemmingen kan een horecafunctie een plaats krijgen.

3. Andere functies


Het kan nog jaren duren voordat er een permanente bestemming voor het kerkgebouw wordt gevonden. In de tussentijd kan een tijdelijke functie in het gebouw worden ondergebracht. Dit biedt de mogelijkheid tot uitproberen: welke functies werken wel en welke functies werken niet in het kerkgebouw?

Verhelpen lekkagesVoor een tijdelijke functie is het echter wel van belang dat de lekkages aan het dak worden verholpen. Een reparatie kan echter duur uitvallen: de prijs kan oplopen tot zo’n € 500.000. De parochie en het bisdom zien het niet zitten om zo’n grote investering te bekostigen. Het doel is immers om het kerkgebouw te verkopen en een grote investering zal waarschijnlijk niet meer worden terugverdiend.

De kosten voor de reparatie van het dak kunnen echter ook meevallen. Mogelijk is het voldoen-de om alleen de dakgoten en de regenpijpen schoon te maken of repareren.

Er kan ook een groot zeil op het dak worden gelegd. De lekkages worden zo (tijdelijk) verholpen. Het zeil kan worden bedrukt met teksten om reclame te maken voor de beschikbaarheid van het kerkgebouw of voor de tijdelijke functie die er op dat moment is ondergebracht.

4. Een tijdelijke functie


VoorwaardenDe parochie staat open voor het realiseren van een tijdelijke functie in het kerkgebouw. Er zijn echter wel enkele voorwaarden:

• De parochie is niet in staat om er veel tijd en geld aan te besteden.• Via subsidies en/of investeerders zal het gebouw eerst wind- en waterdicht gemaakt moeten worden.• Een plan voor een tijdelijke functie zal door het bisdom moeten worden goedgekeurd.• Met de initiatiefnemers moeten duidelijke afspraken worden gemaakt.• Ook zal er een regeling met NL Beheer, die antikrakers in de pastorie heeft ondergebracht, moeten worden getroffen. Wellicht dat de antikrakers een rol kunnen spelen bij de tijdelijke functie. Ze hebben immers kennis over het kerkgebouw.


Tijdens de expertmeeting zijn meerdere ideeën voor de toekomstige invulling van de Onze Lieve Vrouw Ten Hemelopneming kerk ontstaan.

Een planetariumZo kan het gebouw onderdak bieden aan een planetarium in combinatie met een science museum op astronomisch gebied. Als aanvulling hierop kunnen er verschillende activiteiten, zoals lezingen, workshops en cursussen, worden georganiseerd. Om dit project te financieren kan er een crowdfundingsactie worden opgezet.

WoningenHet complex kan ook een woonfunctie krijgen: er kunnen appartementen in, maar ook bij het gebouw worden gerealiseerd. Zo kan de toren alsnog (gedeeltelijk) worden afgebouwd om er studio’s of appartementen in te creëren. Een andere optie is om in de tuin naast de kerk een appartementencomplex (voor senioren) te bouwen. De bijbehorende gemeenschappelijke voorzieningen kunnen in de pastorie worden ondergebracht.

Andere functies In het kerkgebouw kunnen, naast een planetarium en woningen, ook andere functies worden gerealiseerd. Het kan bijvoorbeeld onderdak bieden aan een columbarium (een bewaarplaats van urnen), culturele activiteiten, een wellness hotel, een foodhall, functies die aansluiten bij de nabijgelegen scholen en werkplekken. Bij al deze bestemmingen kan een horecafunctie worden geïncorporeerd.

Conclusie

‘Deze expertmeeting heeft meerdere aanknopingspunten voor de ontwikkeling van de Onze Lieve Vrouw Ten Hemelopneming kerk opgeleverd. Ook blijkt het mogelijk om snelheid te maken, aangezien de parochie open staat voor het realiseren van een tijdelijke functie.’ Gerben van Dijk (dagvoorzitter)


Een tijdelijke functieDe verschillende functies kunnen een permanente plaats in het kerkgebouw krijgen, maar er kan ook worden gestart met een tijdelijke functie. Dit biedt de mogelijkheid tot experimenteren: wat werkt wel en wat werkt niet?

Voor een tijdelijke functie is het wel van groot belang dat de lekkages aan het dak worden verlopen. Dit kan middels een (mogelijk dure) reparatie, maar ook door tijdelijk een (reclame)zeil op het dak te leggen.

‘Er blijkt iemand te zijn met een heel concreet idee voor de toekomstige invulling van kerk, namelijk een plan voor een planetarium. Ook is diegene bereid om te helpen bij de realisatie hiervan. Alleen al hierom was de expertmeeting heel waardevol.’ Pim Felix (Gemeente Leidschendam-Voorburg)

HERBESTEMMING ZH

grafi

sch

ontw

erp:

Deb

bie

Saul

Expertmeeting - Herbestemming-ZH€¦ · van universiteiten gebruik van maken. Crowdfunding Om het...

Documents

Transcript of Expertmeeting - Herbestemming-ZH€¦ · van universiteiten gebruik van maken. Crowdfunding Om het...