Problematiek

Exotische eekhoorns

Project Invasieve Exoten Herkenningsfiche

Eekhoorns zijn zeer aaibare dieren en worden vaak ingevoerd en als huisdier in gevangenschap gehouden. Vele eekhoornsoorten kunnen goed overleven in ons klimaat, waardoor ontsnap-pingen en loslatingen vaak leiden tot vrijlevende populaties (bv. Grijze eekhoorn in Groot-Brittannië en Italië, Pallas’ eekhoorn in België, Frankrijk, Japan en Argentinië, Thaise eekhoorn in Italië en Singapore). In Vlaanderen mogen enkel twee soorten grondeekhoorn (Aziatische grondeekhoorn en Oostelijke wangzakeekhoorn) als huisdier gehouden worden. Omdat vele andere eekhoornsoorten in de omliggende landen echter nog wel vrij gehouden mogen wor-den, duiken bij ons regelmatig ook andere, ‘verboden’ soorten op (bv. Prevosteekhoorn in 2011 in Noord-Limburg). De verschillende soorten exotische eekhoorns veroorzaken vaak sterk ge-lijkaardige problemen: Ze verdringen de inheemse eekhoornsoorten (en worden ook mede verantwoordelijk ge-

acht voor de achteruitgang van bepaalde inheemse vogelsoorten). Dit kan te maken heb-ben met concurrentie om hetzelfde voedsel, in combinatie met de vaak veel hogere dicht-heden waarin de exotische eekhoorns voorkomen. Grijze eekhoorns hebben daarenboven een voedselvoordeel (ze kunnen o.a. beter looizuren in eikels verteren) en kunnen drager zijn van het parapokkenvirus (waar ze zelf niet ziek van worden), dat ze kunnen overdragen op onze Rode eekhoorns (die er meestal van sterven).

Ze veroorzaken veel economische schade aan bomen en aanplantingen (boomgaarden, po-pulierenplantages, kwekerijen van hazelnoten, soms ook landbouwgewassen zoals graan en maïs, …) door het afstrippen van schors/bast (waardoor dikke takken en zelfs de volledige boom kunnen afsterven) en door het opeten van de zaden. De Rode eekhoorn doet dit ook, maar omdat exotische eekhoorns vaak dichter bij de mens leven en veel hogere dichtheden hebben, veroorzaken ze vaker overlast en schade. Ze zorgen voor problemen in tuinen door het knagen aan elektriciteits- en telefoonkabels, dakconstructies en plastic leidingen, begra-ven van voedselvoorraden in bloemperken en gazons, opgraven van bloembollen en stelen van vogelvoer (waarbij soms ook de voederbakken vernield worden).

Ze kunnen drager zijn van allerlei ziektes die voor zowel mensen als dieren gezond-heidsrisico’s inhouden, bv. pest, tyfus en Japanse gevlekte koorts bij ectoparasieten van Pallas’ eekhoorn en West-Nijlvirus bij Grijze eekhoorn.

Thaise eekhoorn Callosciurus finlaysonii

- meestal olijfbruine rug en kaneelkleurige staart, maar vrij veel variatie hierin (soms donkergrijze of bruine rug en/of staart, soms onderzijde staart of volledige staart of volledig dier bleek/wit) - scherpe scheidingslijn tussen rug en (geel)witte of isabelkleurige buik geen oorpluimen

door Pallas’ eekhoorn afgestripte schors

door Pallas’ eekhoorn aangeknaagde elektriciteitskabel

witte ring rond oog

Synoniemen: Finlaysoneekhoorn, Thailand-eekhoorn, variabele eekhoorn Herkomst: Zuidoost-Azië (Myanmar, Thailand, Laos, Cambodja en Zuid-Vietnam) Habitat in België: Loof- en naaldbossen, parken en tuinen, zowel in stedelijk als ruraal gebied. Status: Volgens het ISEIA-protocol zit Thaise eekhoorn in de categorie A0: momenteel nog niet gevestigd. Verspreiding: Nog geen waarnemingen in België.

Actuele verspreiding in België: https://waarnemingen.be/species/82206/maps

iets kleiner dan rode eekhoorn: - kop-romplengte: 21 cm - staartlengte: 22-24 cm

Pallas’ eekhoorn Callosciurus erythraeus

geen oorpluimen

ca. even groot als rode eekhoorn: - kop-romplengte: 20-26 cm - staartlengte: 16-20 cm

pelskleur: olijfgroen tot bruin

buikkleur: soms gelig

buikkleur: niet altijd zichtbaar

buikkleur: vaak oranjerood

grijze pels, maar vaak ook oranje-rode haren op kop, poten, flanken en rug

(grijs)witte

geen oorpluimen, kop kan er vrij ratachtig uitzien

vrij grote , zware eekhoorn: - kop-romplengte: 23-30 cm - staartlengte: 19-25 cm - gewicht: 400-720 g (gemiddeld 550 g) - zwaarste individuen kun- nen er plomp uitzien

Grijze eekhoorn Sciurus carolinensis

Synoniem: Noord-Amerikaanse grijze eekhoorn Herkomst: Noord-Amerika Habitat in België: Natuurlijke en aangeplante loof- en (in mindere ma-te) naaldbossen, stedelijk en ruraal gebied (parken, tuinen, plantages, ...). Status: Volgens het ISEIA-protocol zit Grijze eekhoorn in de categorie A0: momenteel nog niet gevestigd. Verspreiding: Zeldzaam in Vlaanderen.

Actuele verspreiding in België: https://waarnemingen.be/species/27179/maps Meer info op Ecopedia: www.ecopedia.be/dieren/grijze-eekhoorn

In sommige regio’s in het buitenland komen regelmatig witte (niet noodzakelijk albino’s) en zwarte of bijna zwarte (melanistische) individuen voor, evenals dieren met enkel een zwarte staart of zwarte dieren met witte staart.

Synoniem: Roodbuikeekhoorn Herkomst: Oost-Azië (China) Habitat: In China zowel in tropische en subtropische loofbos-sen als in subalpine loof- en naaldbossen boven de 3.000 m. In andere landen niet alleen in bossen, maar ook in stedelijk en ru-raal gebied, parken en tuinen. Doordat deze soort zeer flexibel lijkt op het vlak van habitatkeuze, zijn bij ons waarschijnlijk alle naald-, loof- en gemengde bossen min of meer geschikt habitat. Status: Volgens het ISEIA-protocol zit Pallas’ eekhoorn in de ca-tegorie A1: geïsoleerde populaties met een grote impact.

Verspreiding: Eerst waargenomen in België in 2005 in Dadizele, waar de overheid de populatie ondertussen uitgeroeid heeft. Sinds 2006 enkele waarnemingen in Noord-Limburg, nabij populatie in het Nederlandse Weert die weggevangen werd.

Actuele verspreiding in België: https://waarnemingen.be/species/29113/

maps Meer info: www.ecopedia.be/dieren/pallas

-eekhoorn

staartkleur: zoals rug, licht gebandeerd, naar uiteinde toe soms opvallend grijs

haren van de pluimstaart aan basis en in midden variabel van kleur (oranje-rode, zwarte en/of wit-grijze banden) en aan uiteinde wit-grijs, waardoor de staart een lichte buitenrand heeft

Synoniemen: Boeroendoek, Koreaanse grondeekhoorn, Aziatische gestreepte grondeekhoorn Herkomst: Siberië, Oost-Azië (taigazone) Habitat in België: Naaldbos, loofbos, gemengd bos, parken, tuinen. In Zoniënwoud en Calmeynbos een voorkeur voor loofbos met eiken en voldoende ondergroei. Status: Volgens het ISEIA-protocol zit de Siberische grondeek-hoorn in de categorie B1: geïsoleerde populaties met een matige impact. Verspreiding: Sinds de jaren zeventig populaties in het Zoni-ënwoud (Brussel) en het Calmeynbos (De Panne) en een kleine populatie in De Bijltjes (Westerlo). Daarnaast worden verspreid over gans Vlaanderenregelmatig individuele dieren waargeno-men, waarschijnlijk ontsnapt of vrijgelaten.

Actuele verspreiding in België: www.waarnemingen.be/species/1819/maps

Meer info: www.ecopedia.be/dieren/siberische-grondeekhoorn

Siberische grondeekhoorn Eutamias sibiricus

grote wangzakken om voedsel te hamsteren

- aanzienlijk kleiner dan rode eekhoorn - kop-romplengte: 12-17 cm - staartlengte: 8-11 cm - gewicht: 70-120 g

pels bestaat uit verschillende tinten bruin en grijs met vijf donkere lengtestrepen op de rug en twee donkere strepen aan weerszijden van de kop

keel en buik zijn wit

lange grijze, pluimige staart met 3 donkere strepen

Gelijkende inheemse soorten

Foto’s: Sandro Bertolino, Albert Henckel, Ambrogio Molinari, Jan Stuyck, Ard van Roij, Goedele Verbeylen, Zoogdiervereniging, Bert Van Der Krieken, Roland Vangeel, Michel Viskens, Paul Helsen, Carine Richerzhagen, Hugo Willockx, Rolf Vansteenkiste, Thibaud Caulier

wintervacht: grijzer op flanken, rug en kop, lange oorpluimen

Onze inheemse Rode eekhoorn (Sciurus vulgaris) en de exotische eekhoornsoorten hebben een sterk gelijkende le-venswijze, maar kunnen vrij gemakkelijk van elkaar onderscheiden worden op basis van uiterlijke kenmerken. Onze Rode eekhoorn is kleiner en weegt veel minder dan de Grijze eekhoorn. Op basis van de pelskleur is verwarring mogelijk met Rode eekhoorns in wintervacht en grijskleurige Rode eekhoorns in zomervacht, maar er zijn toch duide-lijke verschillen door de lange oorpluimen in de winter en het ontbreken van een lichte buitenrand rond de staart. De dekharen (die men kan inzamelen via haarvallen) zijn op microscopische schaal soortspecifiek: Grijze eekhoorns heb-ben geen groeve over de lengte van het haar, Rode eekhoorns wel. De Grijze eekhoorn is ook minder lenig dan de Ro-de eekhoorn en foerageert meer op de grond, waarbij hij soms verre excursies (tot meer dan 1 km) maakt. Hierdoor is hij minder aan bossen gebonden en minder gevoelig aan bosversnippering.

zomervacht: geen (of soms korte) oorpluimen

- kop-romplengte: 21-25 cm, staartlengte: 14-22 cm - gewicht: 230-415 g (gemiddeld 210-215 g in de zomer)

Op basis van de oranjerode of gelige buik kan de Pallas’ eekhoorn gemakkelijk onderscheiden worden van on-ze Rode eekhoorn met zijn witte buik. Bij de Thaise eekhoorn loopt het wit op de buikzijde verder door dan bij onze Rode eekhoorn en is de schei-dingslijn tussen buik en rug veel scherper. Karakteris-tiek is de witte ring rond het oog.

de pelskleur kan variëren van rood over bruin tot zwart (soms enkel de staart) en soms zelfs zandkleurig of grijs, de buik is wit, er komen zelden albino’s voor

Grijze eekhoorn (ter vergelijking)

Verwar de oranjerode kleur die je hier aan de achterpoten ziet niet met de oranjerode buik van de Pallas’ eekhoorn: hier zie je ook veel wit aan de buikzijde.

Referenties en meer info:

- www.waarnemingen.be/species/1819 - www.waarnemingen.be/species/82206/ - www.waarnemingen.be/species/29113/ - www.waarnemingen.be/species/27179