ExamenbesprekiExamenbespreking ng

CE Nederlands CE Nederlands 20062006georganiseerd door de sectie georganiseerd door de sectie

Nederlands vanNederlands van

LevendeLevende TalenTalenMichel CouzijnMichel Couzijn

VD Nederlands, ILO, UvAVD Nederlands, ILO, UvA

Doel:Doel:

oplossen van problemen bij het oplossen van problemen bij het beoordelen van leerlingantwoordenbeoordelen van leerlingantwoorden

Mijn aanpak:Mijn aanpak:

eerst zelf het examen makeneerst zelf het examen maken vergelijken eigen antwoorden met vergelijken eigen antwoorden met

correctie-model; verschillen noteren; correctie-model; verschillen noteren; devil’s advocatedevil’s advocate

vanavond: onduidelijkheden en vanavond: onduidelijkheden en verschillen van mening oplossenverschillen van mening oplossen

en: samen beslissen of voor afwijkende en: samen beslissen of voor afwijkende leerlingantwoorden punten mogen leerlingantwoorden punten mogen worden toegekendworden toegekend

Resultaat:Resultaat:

duidelijke en eerlijke afspraken over duidelijke en eerlijke afspraken over puntentoekenning waaraan men zich puntentoekenning waaraan men zich committeertcommitteert

informatie voor CEVO/CITO over informatie voor CEVO/CITO over problemen bij het maken en problemen bij het maken en beoordelen van dit examenbeoordelen van dit examen

eventuele klachten namens de sectie eventuele klachten namens de sectie Nederlands van LT doorgeven aan Nederlands van LT doorgeven aan CEVOCEVO

Tekst 1: Oriënterend Tekst 1: Oriënterend lezenlezen

Titel:Titel: maatschappelijk onderwerp, beetje saaimaatschappelijk onderwerp, beetje saai het helpt als je wat weet van (kennis)economiehet helpt als je wat weet van (kennis)economie

Lead:Lead: Kunneman Kunneman betoogtbetoogt dat Balkenendes Innovatie- dat Balkenendes Innovatie-

platform onhaalbare verwachtingen wektplatform onhaalbare verwachtingen wekt Bron:Bron:

filosofische tekstfilosofische tekst Illustraties:Illustraties:

geen (?)geen (?)

Tekst 1: Globaal lezen Tekst 1: Globaal lezen (1/2)(1/2)

(al. 1, eerste regels al. 2 t/m 12, (al. 1, eerste regels al. 2 t/m 12, slotal., secties)slotal., secties)

politiek doel: Nederland Kennislandpolitiek doel: Nederland Kennisland ruimte voor ‘innovatie’ruimte voor ‘innovatie’ meer geld voor ontwikkeling en meer geld voor ontwikkeling en

onderzoekonderzoek vooral betavooral beta

Tekst 1: Globaal lezen Tekst 1: Globaal lezen (2/2)(2/2)

eerste regels al. 1 t/m 4:eerste regels al. 1 t/m 4: doel (economie en levenskwaliteit) wil men bereiken doel (economie en levenskwaliteit) wil men bereiken

door hoge verwachtingen van het middel door hoge verwachtingen van het middel (technologiebeleid)(technologiebeleid)

eerste regels al. 5 t/m 10:eerste regels al. 5 t/m 10: naïeve verwachtingen werden wetenschappelijk naïeve verwachtingen werden wetenschappelijk

weerlegdweerlegd niet iedereen profiteertniet iedereen profiteert morele en existentiële problemenmorele en existentiële problemen consumptiedrang staat levenskwaliteit in de wegconsumptiedrang staat levenskwaliteit in de weg

eerste regels al. 11 – slot:eerste regels al. 11 – slot: hoe dan? (meersporenbeleid:) productie, consumptie hoe dan? (meersporenbeleid:) productie, consumptie

en zingevingsprocessen, morele en existentiële vragenen zingevingsprocessen, morele en existentiële vragen

Vragen bij tekst 1Vragen bij tekst 1

Totaal 19 vragen:Totaal 19 vragen: 13 meerkeuzevragen13 meerkeuzevragen 3 semi-meerkeuzevragen (11, 12, 19)3 semi-meerkeuzevragen (11, 12, 19) 3 open vragen (4, 10 en 15)3 open vragen (4, 10 en 15)

Open vragen zijn twee of drie keer meer Open vragen zijn twee of drie keer meer punten waard dan gesloten vragenpunten waard dan gesloten vragen

Maximum 23 punten, waarvan 7 uit open Maximum 23 punten, waarvan 7 uit open vragen (vgl. samenvatting: max. 22 punten)vragen (vgl. samenvatting: max. 22 punten)

Door gokken al ca. 5 punten cadeau.Door gokken al ca. 5 punten cadeau.

Vraag 1 t/m 3Vraag 1 t/m 3

Vraag 1: Vraag 1: A, maar ook DA, maar ook D alinea’s 2 – 4: er zijn twijfels bij de alinea’s 2 – 4: er zijn twijfels bij de

heilsboodschapheilsboodschap alinea 5 e.v.: alinea 5 e.v.: welkewelke twijfels zijn er? twijfels zijn er?

Vraag 2: CVraag 2: C ‘‘niet iedereen in gelijke mate’ = sociaal niet iedereen in gelijke mate’ = sociaal

‘tekort’‘tekort’ Vraag 3: BVraag 3: B

‘‘verbinding’ (al. 11) = koppelingverbinding’ (al. 11) = koppeling

Vraag 4Vraag 4 Aanwijzingen:Aanwijzingen:

‘‘consensus’ (al. 1) = ‘eensgezindheid’ (al. 2)consensus’ (al. 1) = ‘eensgezindheid’ (al. 2) ‘‘vraagteken bij vooronderstelling’ (al. 2)vraagteken bij vooronderstelling’ (al. 2)

Volgens tekst: “er bestaat een directe Volgens tekst: “er bestaat een directe koppeling tussen technologische innovatie koppeling tussen technologische innovatie en economische groei aan de ene kant en en economische groei aan de ene kant en toename van welzijn en verbetering van toename van welzijn en verbetering van de kwaliteit van het leven aan de andere de kwaliteit van het leven aan de andere kant”kant”

Van 30 naar 20 woorden. Leesvaardigheid Van 30 naar 20 woorden. Leesvaardigheid of formuleervaardigheid?of formuleervaardigheid?

Vraag 5Vraag 5 Blijkens de titel:Blijkens de titel:

een bestaan dat illusoir is?een bestaan dat illusoir is? een bestaan dat steunt op de een bestaan dat steunt op de

Kenniseconomie?Kenniseconomie?

Blijkens ‘de inhoud van de tekst’ (?)Blijkens ‘de inhoud van de tekst’ (?) A: ‘maakbaar’ = ‘beheersbaar’ (door wie?)A: ‘maakbaar’ = ‘beheersbaar’ (door wie?) C: beheersbaar door het individu (minder C: beheersbaar door het individu (minder

goed)goed) D: ook niet foutD: ook niet fout, want de auteur beschouwt , want de auteur beschouwt

dit als te weerleggen argument (alinea 8)dit als te weerleggen argument (alinea 8)

Vraag 6Vraag 6

Vormen alinea 3 t/m 6 een ‘tekstgedeelte’?Vormen alinea 3 t/m 6 een ‘tekstgedeelte’? Hangt de ‘functie binnen dat tekstgedeelte’ Hangt de ‘functie binnen dat tekstgedeelte’

samen met de hoofdgedachte van de samen met de hoofdgedachte van de alinea?alinea?

De hoofdgedachte is ‘de verwachting dat De hoofdgedachte is ‘de verwachting dat (…) wordt de burger als illusie (…) wordt de burger als illusie voorgespiegeld’voorgespiegeld’

Is dat een Is dat een vaststellingvaststelling of een of een probleemstellingprobleemstelling? Is ‘de burger een illusie ? Is ‘de burger een illusie voorspiegelen’ een voorspiegelen’ een feitfeit of een of een probleemprobleem??

Vraag 7Vraag 7

In r. 40 t/m 60 is een uitwerking van In r. 40 t/m 60 is een uitwerking van alinea 3, dus antwoord C is juistalinea 3, dus antwoord C is juist

In r. 61 t/m 64 wordt gesteld dat de In r. 61 t/m 64 wordt gesteld dat de werkelijkheid nooit geheel doorzien werkelijkheid nooit geheel doorzien en begrepen kan worden.en begrepen kan worden.

In alinea 5 wordt ‘aangetoond’ dat In alinea 5 wordt ‘aangetoond’ dat het gedrag van complexe systemen het gedrag van complexe systemen onvoorspelbaar is en dus niet geheel onvoorspelbaar is en dus niet geheel te begrijpen. (Is eig. ook een te begrijpen. (Is eig. ook een ‘uitwerking’)‘uitwerking’)

Vraag 8Vraag 8

Heeft alinea 5 als Heeft alinea 5 als functiefunctie een een onderbouwingonderbouwing te leveren te leveren binnen het binnen het tekstgedeelte alinea 3 t/m 6 tekstgedeelte alinea 3 t/m 6 ??

Het was toch slechts een onderbouwing Het was toch slechts een onderbouwing of ‘aantonen’ bij een stelling in alinea 4?of ‘aantonen’ bij een stelling in alinea 4?

Binnen het ‘geheel’ van al. 3-6 kan men Binnen het ‘geheel’ van al. 3-6 kan men stellen dat al. 5 het eerste concrete stellen dat al. 5 het eerste concrete ‘tegenbewijs’ levert bij de illusoire ‘tegenbewijs’ levert bij de illusoire verwachting; tegenstelling?verwachting; tegenstelling?

Vraag 9Vraag 9

In alinea 6 wordt een - min of meer In alinea 6 wordt een - min of meer ‘logisch’ - gevolg aangegeven van ‘logisch’ - gevolg aangegeven van het wetenschappelijk inzicht uit het wetenschappelijk inzicht uit alinea 5.alinea 5.

Is dat hetzelfde als ‘alinea 5 heeft als Is dat hetzelfde als ‘alinea 5 heeft als functiefunctie een een gevolggevolg aan te duiden aan te duiden binnen het tekstgedeelte alinea 3 binnen het tekstgedeelte alinea 3 t/m 6t/m 6’?’?

Vraag 10 (1/2)Vraag 10 (1/2)

In de vraag wordt een kenmerk van In de vraag wordt een kenmerk van naïviteitnaïviteit genoemd (‘wordt niet hoog genoemd (‘wordt niet hoog ingeschat’).ingeschat’).

Moet ik nu woordgroepen/zinsdelen Moet ik nu woordgroepen/zinsdelen zoeken met datzelfde kenmerk, of die zoeken met datzelfde kenmerk, of die ook ‘naïef’ zijn (wat dat verder ook ook ‘naïef’ zijn (wat dat verder ook is)? Indien het laatste, waarom dan is)? Indien het laatste, waarom dan het kenmerk genoemd? De leerling het kenmerk genoemd? De leerling staat dan op een verkeerd been.staat dan op een verkeerd been.

Vraag 10 (2/2)Vraag 10 (2/2)

Indien woordgroepen of zinsdelen Indien woordgroepen of zinsdelen die verwachtingen aanduiden ‘die die verwachtingen aanduiden ‘die niet hoog worden ingeschat’:niet hoog worden ingeschat’: (r. 19-21) ‘er kan een groot vraagteken (r. 19-21) ‘er kan een groot vraagteken

geplaatst worden bij de geplaatst worden bij de vooronderstelling’vooronderstelling’

(r. 21-28) ‘de directe koppeling tussen X (r. 21-28) ‘de directe koppeling tussen X en Y wordt en Y wordt als vanzelfsprekendals vanzelfsprekend aangenomenaangenomen’’

Vraag 11Vraag 11

In de vraag wordt gesteld dat alinea’s 4-10 In de vraag wordt gesteld dat alinea’s 4-10 argumentatie bevatten. Dat strookt niet met argumentatie bevatten. Dat strookt niet met de tekstdelen die in vraag 1 t/m 3 worden de tekstdelen die in vraag 1 t/m 3 worden onderscheiden.onderscheiden.

Blijkens vraag 7 bevat alinea 4 geen Blijkens vraag 7 bevat alinea 4 geen argumentatie, maar een ‘uitwerking en argumentatie, maar een ‘uitwerking en stelling’stelling’

Antwoord (alinea 8) is goed, mits je aanneemt Antwoord (alinea 8) is goed, mits je aanneemt dat het ‘niet rechtvaardig’ is dat mensen in dat het ‘niet rechtvaardig’ is dat mensen in ongelijke mate profiteren van technologische ongelijke mate profiteren van technologische vooruitgang.vooruitgang.

Vraag 12Vraag 12

Antwoord (alinea 9) is goed: Antwoord (alinea 9) is goed: ‘existentieel’ duidt op ‘het bestaan’‘existentieel’ duidt op ‘het bestaan’

Vraag 13Vraag 13

Geen uitgemaakte zaak:Geen uitgemaakte zaak: al. 5, 6 en 7 (en slot 4) betreffen de illusie al. 5, 6 en 7 (en slot 4) betreffen de illusie

dat het leven volledig voorspelbaar is;dat het leven volledig voorspelbaar is; al. 9 en 10 betreffen de illusie dat al. 9 en 10 betreffen de illusie dat

technologische vooruitgang de technologische vooruitgang de levenskwaliteit verhoogtlevenskwaliteit verhoogt

eventueel ook al. 8, indien je aanneemt dat eventueel ook al. 8, indien je aanneemt dat ‘de’ levenskwaliteit betekent: van iedereen‘de’ levenskwaliteit betekent: van iedereen

aandacht voor de levenskwaliteit wordt aandacht voor de levenskwaliteit wordt verder bepleit in al. 11-13, maar niet meer verder bepleit in al. 11-13, maar niet meer in het kader van een illusiein het kader van een illusie

Vraag 14Vraag 14

A is goed. Het is eigenlijk het A is goed. Het is eigenlijk het verzwegen argument bij de redenering:verzwegen argument bij de redenering: Straks hebben we een verzadigde Straks hebben we een verzadigde

consumptiemaatschappij (waarin alle consumptiemaatschappij (waarin alle materiële behoeften bevredigd zijn)materiële behoeften bevredigd zijn)

Als alle materiële behoeften bevredigd Als alle materiële behoeften bevredigd zijn, blijft alleen de bevrediging van niet-zijn, blijft alleen de bevrediging van niet-mat. behoeften overmat. behoeften over

DUS: Straks blijft alleen de bevrediging DUS: Straks blijft alleen de bevrediging van niet-mat. behoeften over (d.w.z. van niet-mat. behoeften over (d.w.z. beleving en emotie worden belangrijker)beleving en emotie worden belangrijker)

Vraag 15Vraag 15

Ik vraag me af waar het in het Ik vraag me af waar het in het correctiemodel gegeven antwoord in correctiemodel gegeven antwoord in de tekst te vinden is.de tekst te vinden is.

Als het daar niet te vinden is (maar Als het daar niet te vinden is (maar de leerling het moet construeren op de leerling het moet construeren op basis van eigen inzicht), is het de basis van eigen inzicht), is het de vraag of in deze vraag vraag of in deze vraag leesvaardigheid wordt gemeten.leesvaardigheid wordt gemeten.

Vraag 16Vraag 16

D is een beter antwoord dan A:D is een beter antwoord dan A: ‘‘de menselijke geest’ is minder concreet de menselijke geest’ is minder concreet

dan ‘psychiatrische problemendan ‘psychiatrische problemen er zijn meer oorzakelijke factoren dan er zijn meer oorzakelijke factoren dan

criminaliteit in het geding (nl. criminaliteit in het geding (nl. maatschappelijke achterstandsposities)maatschappelijke achterstandsposities)

Vraag 17Vraag 17

Antwoord D is het beste, maar Antwoord D is het beste, maar veronachtzaamt de mediërende rol van veronachtzaamt de mediërende rol van economische groei:economische groei: als resultaat van technologische als resultaat van technologische

vooruitgangvooruitgang als oorzaak van verhoging van als oorzaak van verhoging van

levenskwaliteitlevenskwaliteit Antwoord A klinkt goed, maar poneert Antwoord A klinkt goed, maar poneert

ten onrechte dat de verwachtingen ten onrechte dat de verwachtingen ontstaan uit innovatie en groei ontstaan uit innovatie en groei per seper se

IntermezzoIntermezzo Titel en Titel en leadlead van tekst 1 zetten mij als lezer van tekst 1 zetten mij als lezer

op een verkeerd been:op een verkeerd been: ‘‘kenniseconomie’ speelt een ondergeschikte rolkenniseconomie’ speelt een ondergeschikte rol het innovatieplatform van Balkenende komt in het innovatieplatform van Balkenende komt in

de tekst geheel niet voorde tekst geheel niet voor Kunneman stelt niet dat de gewraakte Kunneman stelt niet dat de gewraakte

verwachtingen door dit Innovatieplatform zijn verwachtingen door dit Innovatieplatform zijn gewekt (zoals in de gewekt (zoals in de leadlead impliciet wordt gesteld) impliciet wordt gesteld)

De tekst blijkt oorspronkelijk een heel De tekst blijkt oorspronkelijk een heel andere titel gehad te hebben, en de andere titel gehad te hebben, en de leadlead is is er in een later stadium door een redacteur er in een later stadium door een redacteur van van Filosofie MagazineFilosofie Magazine aan geplakt. aan geplakt.

Vraag 18Vraag 18

Antwoord B is het minst slecht; Kalshoven Antwoord B is het minst slecht; Kalshoven waarschuwt niet voor enig ‘gevaar’ of voor een waarschuwt niet voor enig ‘gevaar’ of voor een ‘te’ eenzijdige technologische ontwikkeling. ‘te’ eenzijdige technologische ontwikkeling. Daarmee vallen antwoorden A, C en D af.Daarmee vallen antwoorden A, C en D af.

In antwoord B wordt ten onrechte In antwoord B wordt ten onrechte geïmpliceerd dat Kalshoven op het door geïmpliceerd dat Kalshoven op het door Kunneman genoemde ‘gevaar’ ingaat (door het Kunneman genoemde ‘gevaar’ ingaat (door het te relativeren); Kalshoven maakt alleen te relativeren); Kalshoven maakt alleen duidelijk dat ‘kenniseconomie’ een modieus duidelijk dat ‘kenniseconomie’ een modieus begrip is. Dat laatste impliceert echter niet het begrip is. Dat laatste impliceert echter niet het eerste.eerste.

Vraag 19Vraag 19 Cruciaal in deze vraag staan ‘Cruciaal in deze vraag staan ‘de (politieke en de (politieke en

bestuurlijke) belangen die spelen bij de bestuurlijke) belangen die spelen bij de ontwikkeling van de kenniseconomieontwikkeling van de kenniseconomie’; deze ’; deze formulering is onhelder:formulering is onhelder: de de feitelijkefeitelijke belangen bij een florerende belangen bij een florerende

kenniseconomie (van iedereen, dus ook best./pol.)kenniseconomie (van iedereen, dus ook best./pol.) de de persoonlijkepersoonlijke of of statusgerichtestatusgerichte belangen bij het belangen bij het

muntenmunten van de term ‘kenniseconomie’ (Kalshoven) van de term ‘kenniseconomie’ (Kalshoven) De vraag is bijzonder simpel te beantwoorden, De vraag is bijzonder simpel te beantwoorden,

door de echo van het woord ‘politiek’. Dit vind door de echo van het woord ‘politiek’. Dit vind ik dan ook geen echte ‘open vraag’.ik dan ook geen echte ‘open vraag’.

Samenvatting (1/3)Samenvatting (1/3) Na globale lezing (begin- en slotalinea, eerste Na globale lezing (begin- en slotalinea, eerste

zinnen van elke alinea) schreef ik zinnen van elke alinea) schreef ik in 5 in 5 minutenminuten de volgende samenvatting op basis de volgende samenvatting op basis van van het boodschappenlijstjehet boodschappenlijstje uit de opdracht. uit de opdracht. Let wel, Let wel, ik heb de tekst dus niet echt gelezen!ik heb de tekst dus niet echt gelezen!

a.a. Corruptie kan worden gedefinieerd als Corruptie kan worden gedefinieerd als machtsmisbruik of misbruik van vertrouwen.machtsmisbruik of misbruik van vertrouwen.

b.b. Voor de Nederlandse cultuur Voor de Nederlandse cultuur is een vorm van is een vorm van ‘sluipende corruptie’, vriendjespolitiek en ‘sluipende corruptie’, vriendjespolitiek en vooringenomenheid vooringenomenheid kenmerkend. In de kenmerkend. In de bestrijding zien we vooral (…)bestrijding zien we vooral (…)

c.c. De bestaande maatregelen tegen corruptie bij De bestaande maatregelen tegen corruptie bij overheid en bedrijfsleven zijn niet afdoende.overheid en bedrijfsleven zijn niet afdoende.

Samenvatting (2/3)Samenvatting (2/3)

d.d. Bij het bestrijden van corruptie op Bij het bestrijden van corruptie op systeemniveau moet men letten op systeemniveau moet men letten op een een evenwichtig systeem, geen overdaad aan evenwichtig systeem, geen overdaad aan regels en ruimte voor initiatief en innovaties. regels en ruimte voor initiatief en innovaties.

e.e. Ook moet men zich bewust zijn van Ook moet men zich bewust zijn van mechanismen die een rol spelen bij het mechanismen die een rol spelen bij het ontstaan van corruptieontstaan van corruptie..

f.f. De burger mag verwachten dat De burger mag verwachten dat het bestuur het bestuur integer is.integer is. Aan deze verwachting kan worden Aan deze verwachting kan worden voldaan door voldaan door ruimte te maken voor ‘integere ruimte te maken voor ‘integere lastpakken’.lastpakken’.

Samenvatting (3/3)Samenvatting (3/3) Op grond van deze 5-minuten-Op grond van deze 5-minuten-

samenvatting op basis van het samenvatting op basis van het ‘boodschappenlijstje’ en enig basaal ‘boodschappenlijstje’ en enig basaal overschrijven overschrijven blijk ik al 13 punten te blijk ik al 13 punten te scoren!scoren! Joepie! Joepie!

Door gokken en overschrijven scoor ik Door gokken en overschrijven scoor ik voor tekst 1 en tekst 2 samen al (5 + 13 voor tekst 1 en tekst 2 samen al (5 + 13 = ) 18 punten. Hoeveel punten moet ik = ) 18 punten. Hoeveel punten moet ik nog nog zelf echtzelf echt verdienenverdienen voor een voor een voldoende leesvaardigheid?voldoende leesvaardigheid?

Volgens het voorschrift: Volgens het voorschrift: 222 woorden222 woorden

Samenvatting van ‘De appel en de mand’ door Maurice PunchSamenvatting van ‘De appel en de mand’ door Maurice Punch Corruptie kan worden gedefinieerd als een vorm van machtsmisbruik.Corruptie kan worden gedefinieerd als een vorm van machtsmisbruik. De Nederlandse samenleving kent van oudsher een sluipende vorm van De Nederlandse samenleving kent van oudsher een sluipende vorm van

corruptie. corruptie. In Nederland is men geneigd dit gesjoemel door de vingers te zien.In Nederland is men geneigd dit gesjoemel door de vingers te zien. De bestaande maatregelen bij overheid en bedrijfsleven zijn om een aantal De bestaande maatregelen bij overheid en bedrijfsleven zijn om een aantal

redenen niet afdoende. Ten eerste ontsnapt het ‘systeem’ om organisaties in redenen niet afdoende. Ten eerste ontsnapt het ‘systeem’ om organisaties in de hand te hebben aan een systematische controle. Ook is de toepasbaarheid de hand te hebben aan een systematische controle. Ook is de toepasbaarheid van regels beperkt. Bovendien zijn regels aan voor meerdere uitleg vatbaar. van regels beperkt. Bovendien zijn regels aan voor meerdere uitleg vatbaar. Daarbij komt dat regels soms worden gesaboteerd. Tot slot worden regels Daarbij komt dat regels soms worden gesaboteerd. Tot slot worden regels door mensen aan de top terzijde geschoven.door mensen aan de top terzijde geschoven.

Punten waarop men moet letten bij de bestrijding van corruptie op Punten waarop men moet letten bij de bestrijding van corruptie op systeemniveau zijn ten eerste een evenwichtig systeem van regels, ten systeemniveau zijn ten eerste een evenwichtig systeem van regels, ten tweede het vermijden van een overdaad aan (pietluttige) regels, en voldoende tweede het vermijden van een overdaad aan (pietluttige) regels, en voldoende ruimte voor initiatief en innovaties.ruimte voor initiatief en innovaties.

Punten waar men zich bewust van moet zijn bij de bestrijding van corruptie Punten waar men zich bewust van moet zijn bij de bestrijding van corruptie opop

systeemniveau, zijn het bestaan van mechanismen die een rol spelen bij het systeemniveau, zijn het bestaan van mechanismen die een rol spelen bij het ontstaan van corruptie (zoals de werking van het hellende vlak), het ontstaan van corruptie (zoals de werking van het hellende vlak), het verschijnsel dat verwerpelijk gedrag niet altijd individueel wordt bepaald, de verschijnsel dat verwerpelijk gedrag niet altijd individueel wordt bepaald, de omstandigheid dat volmaakte systemen niet bestaan.omstandigheid dat volmaakte systemen niet bestaan.

De burger mag verwachten dat openbare functionarissen en professionals De burger mag verwachten dat openbare functionarissen en professionals fatsoenlijk handelen.fatsoenlijk handelen.

Aan deze verwachting kan voldaan worden door het kritisch volgen van Aan deze verwachting kan voldaan worden door het kritisch volgen van organisaties en functionarissen. Ook een terugkerend debat over ethiek en organisaties en functionarissen. Ook een terugkerend debat over ethiek en integriteit openbaar bestuur hoort daarbij.integriteit openbaar bestuur hoort daarbij.