Evaluatierapport Klimaatuitvoeringsprogramma Ermelo 2010 - 2014

Evaluatierapport Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 - 2014 - 1 -

Colofon Auteur Michael Boddeke Fotografie Jorick Boddeke Atel-J Boddeke www.jorickboddeke.nl Bureau Boddeke Rietdekkersdreef 820 7328 AM Apeldoorn www.bureauboddeke.nl 8 april 2015

Evaluatierapport Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 - 2014 - 2 -

Voorwoord In oktober 2014 werd ik door de gemeente Ermelo benaderd met de vraag of ik gelegenheid had om het Klimaatuitvoeringsprogramma van de gemeente te evalueren. Vanwege het onderwerp duurzaamheid en de politiek-bestuurlijke context van de opdracht was mijn interesse in de opdracht eigenlijk direct gewekt. Vanaf het begin was duidelijk dat het in de evaluatie niet alleen moest gaan om de vraag waar staat Ermelo nu precies op de route naar een energieneutrale gemeente en welke resultaten zijn er te melden. Want hoe belangrijk ook, het gaat vooral om de vraag hoe deze resultaten bereikt zijn en wat daarin valt te verbeteren. In het plan van aanpak voor de evaluatie is om bovengenoemde reden aangegeven dat de evaluatie zich zal richten op de volgende vier aandachtsgebieden: • Beeldvorming • Samenwerking • Organisatie • Feiten Om de nodige informatie over deze vier aandachtsgebieden te verkrijgen, heb ik vooral veel gesprekken gevoerd met mensen die de afgelopen jaren betrokken waren bij het Klimaatuitvoeringsprogramma. In bijlage B is de lijst opgenomen van de mensen waarmee gesproken is. Van deze gesprekken zijn steeds verslagen gemaakt die ter verificatie aan de gespreksdeelnemers zijn voorgelegd. Hierbij is steeds aangegeven dat deze gespreksverslagen uitsluitend bedoeld zijn voor intern gebruik. Deze gespreksverslagen maken dan ook geen onderdeel uit van dit evaluatierapport noch van de bijlagen. Op grond van deze informatie heb ik het evaluatierapport geschreven. Ik heb daarbij getracht een helder en duidelijk onderscheid aan te brengen tussen het objectief weergegeven van de verkregen informatie en het vervolgens duiden van deze informatie.

Opvallend was de openheid in de gesprekken en de bereidheid om ook naar de eigen rol in het proces te kijken. Mede daardoor heb ik de evaluatie met veel plezier uitgevoerd en ben ik er van overtuigend dat de in de evaluatie gesignaleerde kansen de komende programmaperiode ook echt opgepakt gaan worden. Langs deze weg wil ik tenslotte iedereen bedanken die een bijdrage aan deze evaluatie heeft geleverd. Michael Boddeke Apeldoorn, 8 april 2015

Evaluatierapport Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 - 2014 - 3 -

Inhoudsopgave

1. Inleiding en leeswijzer ............................................... 42. Samenvatting ............................................................. 63. Hoe staat het met de beeldvorming ........................... 8

3.1. De 2030 ambitie ................................................................ 93.2. Waar en hoe is Ermelo actief ............................................. 103.3. Het rapportcijfer .............................................................. 12

4. Wat was het plan ..................................................... 145. Feiten en cijfers ....................................................... 16

5.1. Een opmerking vooraf ...................................................... 165.2. Gemeentelijke organisatie ................................................ 175.3. Woningen ....................................................................... 185.4. Bedrijven ....................................................................... 205.5. Verkeer en vervoer .......................................................... 225.6. Grootschalige duurzame energie-opties .............................. 235.7. Fonds stimulering lokale klimaatinitiatieven ......................... 245.8. Hoe energieneutraal is Ermelo ........................................... 265.9. Ermelo in vergelijking met de regio .................................... 29

6. Hoe is de uitvoering verlopen .................................. 306.1. De weg naar besluitvorming .............................................. 306.2. De gemeenteraad ............................................................ 306.3. Het college en de wethouder ............................................. 306.4. De ambtelijke organisatie ................................................. 306.5. Educatie en bewustwording ............................................... 316.6. Het Energieplein .............................................................. 316.7. Samenwerking met Uwoon ............................................... 316.8. Ermelo en de regio .......................................................... 32

7. Conclusies ................................................................ 348. Aanbevelingen ......................................................... 369. Opmaat naar het nieuwe programma ....................... 40

Evaluatierapport Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 - 2014 - 4 -

1. Inleiding en leeswijzer

In 2009 heeft de gemeenteraad van Ermelo de Raadsvisie Klimaat vastgesteld en daarmee de afspraak dat iedere vier jaar een klimaatuitvoeringsprogramma opgesteld wordt. In de raadsvisie Klimaat is de ambitie geformuleerd om in 2030 een energieneutrale gemeente te zijn en in 2035 een klimaatneutrale gemeente. Het eerste Klimaatuitvoeringsprogramma besloeg de periode 2010 – 2014. Voor de komende periode dient een programma duurzaamheid opgesteld te worden. Maar alvorens dat te doen is afgesproken om het Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 – 2014, vaak afgekort tot KUP, eerst te evalueren. Op grond van de bevindingen uit de evaluatie kan dan het programma duurzaamheid opgesteld worden. Dit evaluatierapport is het resultaat van deze evaluatie van het Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 – 2014. In het KUP is bewust de focus gelegd op energieneutraliteit en niet op klimaatneutraliteit. Om die reden is ook in de evaluatie energieneutraliteit het vertrekpunt. In hoofdstuk twee is de evaluatie in hoofdlijn samengevat. In hoofdstuk drie komt vervolgens de beeldvorming rond het thema duurzaamheid in Ermelo, en het Klimaatuitvoeringsprogramma in het bijzonder, aan de orde. Vervolgens wordt in hoofdstuk vier de opzet van het Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 – 2014 kort beschreven. Waarna in hoofdstuk vijf de min of meer harde resultaten worden gepresenteerd. Daarna wordt in hoofdstuk zes de wijze waarop de uitvoering is verlopen verwoord. In hoofdstuk zeven worden de conclusies getrokken en in hoofdstuk acht de aanbevelingen gedaan. Als opmaat naar het nieuwe programma duurzaamheid worden de contouren voor het nieuwe programma duurzaamheid geschetst in het laatste hoofdstuk, hoofdstuk negen. Het evaluatierapport kent een aantal bijlagen, welke in een aanvullend document zijn opgenomen.

Evaluatierapport Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 - 2014 - 5 -

Evaluatierapport Klimaatuitvoeringsprogramma 2010 - 2014 - 6 -

2. Samenvatting

Het beeld is positief Als naar het beeld van Ermelo inzake duurzaamheid wordt gevraagd dan valt op dat de volgende vier onderwerpen zeer vaak worden genoemd: de zonnepanelen op het gemeentehuis, de isolatiesubsidie voor particuliere woningeigenaren, de nieuwbouwwijk Groevenbeek Noord en het Energieplein Ermelo. Als het gaat om de waardering van het duurzaamheidsbeleid dan geeft 60% van de deelnemers de gemeente Ermelo een voldoende. Ondanks een moeizame start toch mooie resultaten Het Klimaatuitvoeringsprogramma bestond uit zeven thema’s en 36 projecten. Door de veelheid van projecten was het programma eigenlijk te versnipperd waardoor focus ontbrak en projecten vaak onvoldoende aandacht kregen. In tegenstelling tot de veelheid aan projecten lag het Klimaatuitvoeringsprogramma in de praktijk maar bij een beperkt aantal mensen. Doordat gemeenteraad en college moeizaam tot elkaar kwamen, heeft het vaststellen van het Klimaatuitvoeringsprogramma bijna twee jaar geduurd. Het programma kende daardoor een sterk vertraagde start. Desondanks zijn er in de afgelopen periode in Ermelo op het gebied van duurzaamheid veel resultaten bereikt. Gemeentelijke organisatie en Woningen scoren goed Op de thema’s Gemeentelijke organisatie en Woningen zijn verreweg de meeste resultaten te melden. Zo kunnen bij het thema Gemeentelijke organisatie onder andere de volgende resultaten genoteerd worden: de nieuwbouw van de Margrietschool, het gebruik van 100% duurzame energie, het toenemende belang van duurzaamheid in de bestekken en natuurlijk de zonnepanelen op het gemeentehuis en De Dialoog. Bij het thema Woningen gaat het onder andere om de nieuwbouwwijk Groevenbeek Noord en het groot aantal uitgevoerde isolatiemaatregelen door de isolatiesubsidie. Daar tegenover staat dat nog geen concrete gezamenlijke afspraken met woningcorporatie Uwoon zijn gemaakt.

Ondanks dat er de afgelopen periode wel kansen waren, met name op het gebied van windenergie, heeft het thema Grootschalige duurzame energie-opties nog niet tot concrete resultaten geleid. De stand Na vier jaar werken aan energieneutraliteit is Ermelo ten opzichte van 2010 voor 8% energieneutraal. Voor het klimaatuitvoeringsprogramma was een budget van ruim één miljoen euro beschikbaar, waar nog ruim 770 duizend euro van over is. Naast dat zorgvuldig met de beschikbaar gestelde middelen is omgegaan, is de belangrijkste reden van deze onderbesteding gelegen in de vertraging van een aantal projecten. Conclusie en aanbevelingen Uit de evaluatie worden een zevental conclusies getrokken. Een belangrijke conclusie is dat Ermelo de verbinding met de “buitenwereld” nog onvoldoende maakt. De aanbeveling is vervolgens om in te zetten op partnerships met Uwoon, het Ermelose bedrijfsleven en wellicht een lokale energiecoöperatie. Een andere belangrijke conclusie en daarmee samenhangende aanbeveling betreft de noodzaak van integrale sturing waar het de afgelopen periode aan ontbrak. Nieuwe programma Het Klimaatuitvoeringsprogramma zal opgevolgd door een programma duurzaamheid, waarvan de contour bestaat uit de volgende vijf bouwstenen met de volgende werktitels: 1. Feestvieren in 2020. 2. Oppakken van de gemeentelijke rollen. 3. Vormgeven van partnerships. 4. Samenwerken met burgers. 5. Werken aan grootschalige opwek.