Evaluatie van de activiteiten van het dagelijks leven (ADL): … · 2017-06-15 · 27-3-2014...
Transcript of Evaluatie van de activiteiten van het dagelijks leven (ADL): … · 2017-06-15 · 27-3-2014...
27-3-2014 1 Herhaling titel van presentatie
Evaluatie van de activiteiten van het dagelijks leven (ADL):
praktische verdieping in
meetinstrumenten Prof Dr Patricia De Vriendt
Frailty in Ageing (FRIA) research and Gerontology Department
Vrije Universiteit Brussel
www.vub.ac.be/GERO
Arteveldehogeschool Gent
Ziekte diagnostiek: –Als ondersteuning medische diagnose
–In combinatie met ander assessment
Zorg diagnostiek –Plannen (thuis)zorg
–Advies
–Plannen behandeling
Screenen Geriatrisch
Profiel, …
Comprehensive
Geriatric Assessment
In depth assessment
Eerste lijns screening
Eerste of tweede lijns
screening
Diagnostiek
• Multidisciplinaire diagnostiek:
• Klinisch / geriatrisch bilan
• Techniciteiten: labo, beeldvorming,…
• Cognitief bilan => “objectieve cognitieve achteruitgang”
• Functioneel bilan => “beperking in dagelijks functioneren”
• Psychologisch en gedragsmatig bilan
• Zorgdiagnostiek
• Multidisciplinaire benadering:
• Arts
• Verpleegkundige
• Psycholoog
• Ergotherapeut
• Sociaal verpleegkundige
Criteria dementie en MCI of prodromale AD
Dementia – Cognitive decline – Functional decline – Loss of independency – Neuropsychological and behavioural problems
MCI or prodromal AD – Cognitive deterioration more than expected for age but
not severe enough to warrant diagnosis of dementia – Basic (b)-Activities of Daily Living (ADL) should remain
intact, instrumental (i)-ADL minimal impaired – Growing evidence for subtle performance problems in
complex ADL
Diagnostiek
Cognitie primaire
symptomen
Gedrag
Affect secundaire symptomen
ADL secundaire symptomen
titel 6
27-3-2014
CORRELATIE COGNITIE, BPSD EN ADL E
Verband cognitie en BPSD met ADL
• Grotere cognitieve achteruitgang gaat gepaard met toenemend functionele achteruitgang (op dit moment vooral evidentie op vlak van zelfzorg en huishouden (b- and i-ADL) (e.g. Mitchell et al., 2011);
• Duidelijk verschil in tijdsverloop cognitieve achteruitgang
• Associatie met i-ADL in het begin
• Associatie met BPSD na 18-24mnd (Monaci and Morris,
2012)
• Beperkte cognitieve achteruitgang bij milde cognitieve problemen evolueert naar globale cognitive disfunctie (Giovanetti et al., 2008)
Correlatie cognitieve functies met ADL
• Executieve functies (e.g. Monaci and Morris, 2012)
• Geheugen (e.g. Farias et al., 2006; Yeh et al., 2011)
• Complex redeneren (e.g. Perneczky et al., 2006; Ahn
et al., 2009)
Conclusie
• Vroegste fases van cognitieve achteruitgang zijn sterkst gecorreleerd met ‘moeilijkste’ activiteiten;
• Latere fasen sterker gecorreleerd met BPSD
Hypothesis of ‘functional continuum’
Healthy aging –> age associated functional decline –> Mild Cognitive Impairment –> dementia
Hypothesis of ‘functional continuum’
• Achteruitgang functionaliteit gebeurt op vaste, stapsgewijze manier (e.g. Njegovan et al., 2001)
• b-ADL later beperkt dan complexe ADL
• Cumulatieve veranderingen leiden tot conversie dementia
Hypothesis of functional continuum
Data studie De Vriendt et al.
Cognitie primaire
symptomen
Gedrag
Affect secundaire symptomen
ADL secundaire symptomen
titel 14
27-3-2014
Activities of Daily Living
3 levels of functioning, stratified according to complexity and cognitive organisation – Basic ADL (b-ADL): self care -> those activities
necessary to stay alive – Instrumental ADL (i-ADL): household activities -> those
activities necessary to stay independent – Advanced ADL (a-ADL): leisure, hobbies, self –
developmental activities, beyond what is needed -> luxury items, volitional, influenced by culture, personal engagement (Reuben et al., 1990)
Basale ADL
Zich wassen
Zich kleden
Zich binnenshuis verplaatsen
Toiletbezoek
Eten
Instrumentele ADL
Telefoneren
Geldbeheer
Medicatiegebruik Zich verplaatsen
Maaltijden bereiden Boodschappen
Was doen
Huishouden
Kleine klusjes
Geavanceerde ADL
Moderne
technologie
Hobby’s Zorgen voor…
Problemen met ADL
• Functionele status varieert sterk per individu (geen normtabellen)
• Achteruitgang individueel bepaald
• Geen normtabellen, geen consensus over vereiste niveau beperking
• Zwakke psychometrische kenmerken
• Schalen niet ‘moeilijk’ genoeg voor identificatie milde cognitieve acheruitgang
• MAAR ecologisch zéér valide
Soorten meetinstrumenten
–Self report
– Informant report
–Performance based
Self report Performance based Informant report
Mondelinge evaluatie, vragenlijst
Courante, valide methode
Vaak kosteloos
Eenvoudig toe te passen
Over- of onderschatting van het
functioneren
Specifieke handeling(en) in ADL
Geen subjectieve beïnvloeding
Klinische setting vs thuisomgeving
Gestandaardiseerd protocol obv
opleiding
Arbeidsintensief en vaak vrij duur
Mondelinge evaluatie, vragenlijst
Aanvulling op self-report
Dezelfde voordelen (kosteloos,
eenvoudig, …)
Objectief standpunt van mantelzorger
Literatuur
– Meetdomein: – Puur b-ADL, i-ADL
– gecombineerd b-ADL/i-ADL of ADL en andere domeinen (cognitie, gedrag)
– Doelgroep: – Globaal of conditie specifiek
– Meetmanier: – Directe observatie
– Self of informant report
Structuur s
Pure b-ADL – Katz: origineel instrument of Belgische versie
– Barthel - index
Pure i-ADL – Lawton – schaal
gecombineerd – COPM
– AMPS
– SMAF
– FIM
Bron: patiënt of proxy of beiden, performance based
Huidige meetinstrumenten
Op heden talrijk aantal
instrumenten
Meest gebruikte meetinstrumenten
Barthel Index
Lawton and Brody iADL
Katz Index of ADL
Andere meetinstrumenten worden
opmerkelijk minder gebruikt
Alle meetinstrumenten hebben
tekortkomingen (Yang, et al. 2014)
Katz
Barthel
Lawton
Fim
IQ-CODE
• Informant Questionnaire on Cognitive Decline in the Elderly
• Afname bij mantelzorger
• Discrimineert tussen normale veroudering en dementie
• Hoge sensitiviteit en specificiteit
titel 30
27-3-2014
IQ-CODE: items uit de verkorte versie
titel 31
27-3-2014
Jorm A.F. A short form of the IQ-CODE,
1994.
Informanten report: IQ CODE-N
Dit is een lijst met bezigheden waarbij onthouden en nadenken
belangrijk zijn. Wilt u bij elke bezigheid aangeven of mevrouw/meneer in de afgelopen 10 jaar (iets) verbeterd is, niet is veranderd, of (iets) verslechterd is ? U kunt een kringetje zetten om het antwoord dat volgens u de juiste keuze is, en dit volgens volgende antwoordcode : 1 = veel beter
2 = iets beter
3 = niet veranderd
4 = iets slechter
5 = veel slechter.
De vergelijking met 10 jaar geleden is belangrijk. Dus, als mevrouw/meneer ook altijd al vergat waar hij/zij spullen had neergelegd en dit nu nog steeds vergeet, dan is hij/zij op dat punt niet veranderd. Zet in dit geval een kringetje om het cijfer 3 = ‘niet veranderd’.
Hoe is mevrouw/meneer, vergeleken met 10 jaar geleden, bij :
1. Feiten herinneren over familieleden en vrienden, zoals
beroepen, verjaardagen of adressen.
1 2 3 4 5
2. Herinneren wat er pas geleden is gebeurd.
1 2 3 4 5
3. Gesprekken herinneren van een paar dagen geleden.
1 2 3 4 5
Enz…
E-Cog (Farias, et al.)
Principe van retrogenese
WELKE ASPECTEN VAN ADL KUNNEN NUTTIG ZIJN IN DE COGNITIEVE DIAGNOSTIEK?
• Verschil in functioneren tussen de groepen gezond, MCI, AD in verschillende stadia
• Op verschillende vlakken:
• aantal activiteiten,
• soort activiteiten
• aard van de fouten
AANTAL ACTIVITEITEN
Aantal activiteiten
De Vriendt et al., 2012
Performing cognitive activities associated with reduced odds of having MCI
Geda et al., 2011
SOORT ACTIVITEITEN
soort activiteiten
• Telefoneren • Financien • Medicatie • Publiek transport
• (e.g. Yeh, 2011)
• Auto rijden(e.g. Wadley, 2009)
• Handschrift (Werner et al., 2006)
• Terugvinden bezittingen, afspraken houden (Pedrosa et al., 2010)
4 moeilijkste
i-ADL’s
Adapted from Peres K. J Am Geriatr Soc. 2008;56:37-44.
Ability to Carry Out Normal Activities Reduces in Pre-Dementia Stage
Su
bje
cts
rest
rict
ed in
eac
h a
ctiv
ity
(%)
100
0
20
40
60
80
100
0
20
40
60
80
-10 yrs -7 yrs -5 yrs -2 yrs 0
100
0
20
40
60
80
-10 yrs -7 yrs -5 yrs -2 yrs 0
100
0
20
40
60
80
Medications
Telephoning
Finances
Transportation
Incident dementia cases after 10 years’ follow-up
Subjects free of dementia after 10 years’ follow-up
Patients with MCI are impaired relatively to healthy controls in c-ADL
Pedrosa et a., 2010; the
ADCS/MCI/ADL
Results Older adults
without cognitive
impairment (OA)
Persons with
MCI
Persons with
mild AD
*
*
*
** *
*** *
*
**** *
***
MEAN * **
***** *
****** ***
**** MEAN ** **
** * **
**** **** *
** ***** ****
**** ***
** *** MEAN ********
**** *** ***
**
* ****
****
*
**
**
More ability
to manage
everyday
technology
Less ability
to manage
everyday
technology
AD vs. OA
p˂0.001
MCI vs. AD
p˂0.001
OA vs. MCI
p˂0.001
Malinowsky et al., 2011
Everyday technology
Usage
(ETUG)
KWALITEIT VAN HET FUNCTIONEREN
Fouten in de uitvoering
Giovanetti et al., 2008
• Fouten op Natural Action Test:
• ‘Ommission’ fouten • Iets niet doen
• ‘Commission’ fouten • Iets anders doen
• ‘Addition’ fouten • Iets te veel doen
Giovanetti et al., 2008
Fouten in functioneren in milde cognitieve acgheruitgang
• Kennis mbt de taak blijft;
• Problemen om deze kennis in het dagelijks leven toe te passen;
• Resulteert in milde functionele problemen (slordigheid, niet accuraat, traagheid, …);
• Maar doel wordt wel bereikt. Giovanetti et al., 2008
DIAGNOSTISCHE WAARDE VAN ADL EVALUATIE
ADCS/MCI/ADL (Pedrosa)
a-ADL schaal (De Vriendt et al, 2013) Rationale
International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF)
• Als referentiekader voor evaluatie instrumenten
titel 57
27-3-2014
• ADL-triade (b-, i-, a-ADL)
• Persoon als eigen referentiepunt: hoe
relevant is de activiteit voor de persoon?
• Differentiatie in oorzaken van
functionele beperkingen
• Verschillende gradaties van beperkingen
WHO, 2001
58
15 clusters – 49 activities
1 Sophisticated kitchen activities (d6301) 1 Freezing or pickling vegetables
2 Baking bread 3 ....
2 Household appliance and daily
technology (d6403) 6 using magnetron
7 using dish washer 8 ...
15 Engagement in organised social activities or leisure activities
(d910, d9250) ....
49 taking part in meetings, conversations.
59
The ICF Scores
Performance: 0/1
0 No Problem Completely independently, no help,
adequate, flexible, inventive, creative
1 Mild Problem Completely independently, no help,
mild limitations: less frequent, more simplified
2 Moderate Problem
Independently, sometimes help, less adequate, less result oriented, faults in
performance
3 Severe Problem Completely dependent, continuous
help (guiding, support, effective help)
4 Complete Problem No active performance at all
60
Underlying causes of limitation
Intrinsic causes - cognitive reason - intra personal
reason - physical reason
Extrinsic causes - social reason
- material reason
61
The a-ADL indices
TNA Total Number of Activities
a-ADL-DI Advanced Activities of Daily
Living Disability Index
a-ADL-CDI Advanced Activities of Daily
Living Cognitive Disability Index
a-ADL-PDI Advanced Activities of Daily
Living Physical Disability Index
62
ROC curves a-ADL indices (De Vriendt et al, 2014)
Groups Optimal cut off Sensitivity Specificity AUC
Indices
a-ADL-DI C vs. MCI 27.2 73.6 % 80.0 % .792
MCI vs. AD 47.9 71.2 % 70.0 % .789
C vs. AD 34.7 94.2 % 90.0 % .949
C vs. patients 27.2 84.8 % 80.0 % .870
a-ADL-CDI C vs. MCI 14.1 73.6 % 70.0 % .778
MCI vs. AD 28.6 76.9 % 71.7 % .792
C vs. AD 22.5 86.5 % 94.0 % .960
C vs. patients 15.7 80.0 % 76.0 % .868
a-ADL-PDI C vs. MCI 6.5 60.4 % 64.0 % .596
MCI vs. AD 9.9 57.7% 56.6 % .574
C vs. AD 7.0 67.3 % 70.0 % .666
C vs. patients 6.1 66.7 % 60.0 % .631
ADL: CONCLUSIE
• Evaluatie van ADL
• nuttig in the diagnose van (milde) cognitieve beperkingen en conversie dementia
• i-ADL -> MCI/milde dementia
• a-ADL-> gezond/milde cognitieve problemen
• Eenvoudig en goedkoop
• Focus op het ‘proces’ van handelen, niet alleen op het resultaat
• Wordt hoog gewaardeerd
Tot slot
– Diagnostiek psycho-cognitieve aandoeningen is een puzzel met verschillende puzzelstukjes
– Vereist multidisciplinariteit en een brede kijk
– Waarschijnlijkheidsdiagnose
– Diagnostiek van het ‘systeem’, met in acht name van de context, aandacht voor de mantelzorger