1

Euthanasie als één van de mogelijke medische beslis-

singen rond het levenseinde

Ann Meyers – 21 oktober 2010

2

Overzicht

1. Euthanasie.

2. Andere medische beslissingen bij

het levenseinde.

3

Euthanasie en relevante wetten.

1. Wet betreffende de euthanasie dd. 28-05-

2002 (B.S. 22-06-2002)

2. K.B. houdende de vaststelling van de wijze

waarop de wilsverklaring inzake euthanasie

wordt opgesteld, herbevestigd, herzien,

ingetrokken dd. 2-04-2003 (B.S. 13-05-2003)

4

3. Wet tot aanvulling van de wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie met bepalingen over de rol van de apotheker en het gebruik en de beschikbaarheid van euthanatica dd. 10-11-2005 (B.S. 13-12-2005).

4. K.B. tot regeling van de wijze waarop de wilsverklaring inzake euthanasie wordt geregistreerd en via de diensten van het Rijksregister aan de betrokken artsen wordt meegedeeld dd. 27-04-2007 (B.S. 7-06-2007).

5

Euthanasie : is het opzettelijk levensbeëindigend

handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek (art. 2).

- op basis van een (actueel) verzoek (1490 of 97% in 2008-2009)

- op basis van een wilsverklaring (36 of 3% in 2008-2009)

6

7

Euthanasie is geen misdrijf op voorwaarde (art. 3, §1):

1. in hoofde van de patiënt: meerderjarig, handelingsbekwaam, bewust.

2. m.b.t. het verzoek: vrijwillig, overwogen, herhaald, zonder externe druk.

3. de toestand van de patiënt is medisch uitzichtloos en in aanhoudende en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden en is het gevolg van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening.

8

Procedure: vooraf moet de arts (art. 3, §2):

- de patiënt inlichten;

- zich vergewissen van het lijden en de duur-zaamheid van het verzoek;

- een andere arts raadplegen;

- het verplegend team raadplegen;

- op verzoek van de patiënt met naasten over het verzoek praten en

- zich verzekeren dat de patiënt heeft kunnen praten over zijn verzoek met de personen, die hij wenste.

9

Extra voor niet-terminale patiënten (art. 3, §3)

Wanneer het overlijden niet binnen af-zienbare tijd (116 of 8% in 2008-2009) zal plaatsvinden dient de arts bovendien:

- een tweede arts te raadplegen, psychiater of specialist in de aandoening

en

- moet er minstens één maand verlopen tussen het schriftelijk verzoek en het uitvoeren van de euthanasie.

10

Het actuele verzoek moet (1490 of 97% in 2008-2009) – (art. 3, §4):

• schriftelijk, gedateerd en getekend door

de patiënt zelf

• indien onmogelijk: door meerderjarig

persoon in bijzijn van een arts

• wordt bijgevoegd in het medisch dossier

• te allen tijde herroepbaar

11

De wilsverklaring (36 of 3% in 2008-2009) – (art. 4)

• De patiënt:- lijdt aan een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening- is niet meer bij bewustzijn- deze toestand is onomkeerbaar volgens de stand van de wetenschap.

• De vertrouwenspersoon:≠ de behandelende arts

≠ de geraadpleegde arts≠ de leden van het verplegend team.

12

• schriftelijk

• t.o.v. twee meerderjarige getuigen (één zonder materieel belang)

• gedateerd en ondertekend, ook door de twee getuigen en in voorkomend geval door de vertrouwenspersoon

• niet ouder dan vijf jaar

• op elke moment aan te passen of in te trekken

• facultatief registreerbaar

13

Bijzondere bepalingen (art. 14 t/m 16)

• Noch het verzoek, noch de wilsverklaring hebben dwingende waarde.

• De persoon die overlijdt t.g.v. euthanasie wordt geacht een natuurlijke dood te zijn gestorven.

• Art. 909 B.W. is toepasselijk op de leden van het verplegend team

• Art. 458 S.W. is toepasselijk op iedereen die hier zijn medewerking aan verleent.

14

Andere medische beslissin-gen bij het levenseinde en re-levante wetgeving (?)1. Wet betreffende de rechten van de

patiënt dd. 22 augustus 2002 (B.S. 26-09-2002)

2. Wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen dd. 10 november 1967 (B.S. 14-11-67)

3. K.B. dd. 18 juni 1990 (B.S. 26-07-1990)

4. …

15

Indeling

1. Het stopzetten of niet opstarten van een behandeling (geen kunstmatige vocht- en voedseltoediening; geen antibiotica; …)

2. Het intensifiëren van pijn- en symp-toombestrijding (met mogelijks levensver-kortend effect …)

3. Het aanwenden van levensbeëindi-gende middelen (euthanasie en hulp bij zelfdoding)

16

Belangrijke (handige) ‘tools’ voor tijdige, goede en juri-disch correcte afspraken.

1. De codes voor beperking van

therapie (DNR-codes).

2. De wilsverklaring (in het kader van

vroegtijdige zorgplanning of

advanced care planning).

17

Overzicht wilsverklaringen en juridische waarde

Wilsverkla-ring

Positief Negatief

actueel - verklaring van wilsbekwame zieke persoon aan concrete arts om eu-thanasie waaraan hier en nu nood is.- juridisch niet bindend- schriftelijk met formele voorwaar-den voor de rechtsgeldigheid.

- verklaring van wilsbekwame zieke persoon die aan concrete arts weigert toe te stemmen in een hulpverlening waaraan hier en nu behoefte is.- juridisch bindend- schriftelijk op verzoek van patiënt en/of arts.

Vooraf-gaand

- verklaring van wilsbekwame per-soon met verzoek om euthanasie (hier en nu nog geen nood aan)- juridisch niet bindend- schriftelijk met formele voorwaarden voor de rechtsgeldigheid - max. 5 jaar- herroeping steeds mogelijk

- verklaring van wilsbekwame per-soon die weigert toestemming te geven in welomschreven medische tussenkomst waar hier en nu nog geen behoefte is.- juridisch bindend (arts heeft geen zoekplicht) – onbeperkte geldigheidsduur- schriftelijk (geen formele voorwaarden)- herroeping is steeds mogelijk

18

Juridische beoordeling (van pijn-bestrijding met mogelijks levensverkortend effect)

Duiding m.b.t. pijnbestrijding:- medische handeling (art. 1 WUG)

- is een recht (art. 11bis patiëntenrechtenwet en art. 2 wet betreffende palliatieve zorgen)

- kan leiden tot problemen wanneer pijn-medicatie niet louter pijnstillend effect heeft maar een mogelijk levensverkortend effect.

19

Voorwaarden voor geoorloof-de medische handeling1. Materiële voorwaarden:

- proportionaliteit (van de dosis pijnmedicatie die wordt toegediend)

- informed consent (art. 8, §1 patiëntenrechten-wet)

2. Vormvoorwaarden:- een goed en zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier ( …)

- het multidisciplinair overleg (art. 4 patiën-tenrechtenwet + art. 97 Code geneesk. plichtenleer)

(- goede (en voorbereide) communicatie)

20

Besluit

Kennis leidt tot ……

Inspiratie en goede en correcte

zorgverlening.

21

Geraadpleegde bronnen• www.health.belgium.be/euthanasie• www.staatsblad.be• www.palliatief.be• www.leif.be• www.ordomedic.be/nl/adviezen• Delbeke, E. (2009-2010). De schemerzone tussen

levensbeëindiging en pijnbestrijding met mogelijk levensverkortend effect: proportionaliteit van de pijnmedicatie en het belang van transparantie. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht. 4-15.

• Nys, H. & Hansen, B. (2009). www.wilsverklaring.be. Wegwijs in het web van de wilsverklaringen. Ethische perspectieven, 19, 155-166.

22

vervolg

• Vansweevelt, T. (2007-2008). Palliatieve zorg en aansprakelijkheid: enkele rechtsvergelijkende kanttekeningen. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht. 15-22.

• Beslissing van de Provinciale Raad van de Orde der Geneesheren van West-Vlaanderen dd. 24 oktober 2007. (2009-2010). Tijdschrift voor Gezondheidsrecht. 16-18.

• Arrest van de Kamer van Inbeschuldigingstelling van het Hof van Beroep te Gent dd. 9 december 2004. (2007-2008). Tijdschrift voor Gezondheidsrecht. 2007-2008.

• …