Europese Bodemstrategie: Bodem tussen wal en schip? De betekenis van een Europese Bodemstrategie

Europese Bodemstrategie:

Bodem tussen wal en schip?

De betekenis van een Europese Bodemstrategie

voor de Landbouw in Nederland

Paul Römkens eva

ALTERRA – Centrum Bodem - Wageningen University and Research Center

EU Bodemstrategie en Landbouw in Nederland

Een korte terugblik op de vorige sprekers

Visie EU: Landen mogen zelf doelstelling/ambitienievau formuleren incl actieplannen, passend in overige (EU) kaders.

Focus: integrale bodembescherming (thematisch)

Visie NL beleid ‘Prima’ plan maar bodem is al (afdoende?) beschermd in bestaande of in ontwikkeling zijnde NL/EU kaders

(kaderrichtlijn water, nitraat richtlijn, habitat richtlijn, EHS)

Focus: duurzaam bodemgebruikNBV – 180506 Zegveld

Mestwetgeving

Cross Compliance

Kaderrichtlijn

Kyoto Protocol

Wet Bodembescherming

BOOM

EHS

Organische Stof

Laissez Faire….????


Nederland en de EU: regels, regels, regels…….

NBV – 180506 Zegveld


Chemicals

Air

Water

Agriculture

Nature

Greenhouse gasses

Noise

Waste

Soil/Regionaldevelopment

Nederland en de EU: wat ‘mogen’ we nog zelf regelen?



Kernwoorden van Nederland in relatie tot EU thema’s en landbouw

NL: Hoge intensiteit, focus lange tijd op productie, niet op milieu (t/m 70/80-er jaren): oa machinegebruik hoog, gebruik bestrijdingsmiddelen hoog (per ha, niet per kg product)

Geen grondgebonden landbouw (aanvoer van voer, hoge veedichtheid): extreme belasting N en P (Cu/Zn)

Sterke interactie bodem – water agv gemiddeld hoge grondwaterstanden

Interactie ruimtelijke ordening – veenweidegebied: drainage




De Nederlandse Bodem(kwaliteit) in vogelvlucht

-> vnl themas met directe link naar landbouw

1. Organische stof (veengronden vs minerale gronden)

2. Erosie (wind en erosie)

3. Contaminanten

4. Verdichting

5. Sealing (afdekking)

6. Verzilting

7. Flooding/landslides



Organische stof dynamiek in Nederland: NL als netto importeur

Kernwoorden:

1. Organische stof in veengronden vs minerale bodems

2. Organische stof als ‘leidend principe’ (doelwaarden) of juist niet?

3. Interactie organische stof en beleid: laissez faire?


Positieve Effecten landbouwbeleid voor organische stof:

1. gemiddeld hoge aanvoer en hoge gehalten in de bodem

2. gronden met OS < streefwaarde (pm 3%) zijn klein

3. afname OS in minerale gronden ‘geen’ issue (uitzonderingen boomteelt)


Organische Stof in Europa

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

0-2% 2-3.4% 3.4-5% 5-10% >10%

Dui

zend

en

Kritisch organische stof gehalte EU

ha

overig

stuifzand

natuur

bouwland

gras

en Nederland


Negatieve Effecten (landbouw)beleid voor organische stof:

1. Gemiddeld hoge aanvoer nutrienten (N, P)

2. Daardoor aanvoer metalen als Cu en Zn

3. Afname OS in in veengronden andere problematiek (gekoppeld aan ruimtelijke ordening)


0

4

8

12

16

1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000

Year

Pig

s, c

ow

s (m

illi

on

)

0

20

40

60

80

100

120

Po

ult

ry (

mil

lio

n)

pluimvee

varkensMelk vee

Ontwikkeling van de landbouw in Nederland: Aantallen dieren (= productie van mest/aanvoer org. stof)

1950 - 1960:Aanvoer van voer via Rotterdamse haven



0

10

20

30

40

50

1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000

Year

Ph

osp

ho

rus

in m

anu

re (

mil

lio

n k

g)

milk cows

pigspoultry

0

4

8

12

16

1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000Year

Pig

s, c

ow

s (

mil

lion

)

0

20

40

60

80

100

120

Po

ult

ry (

mill

ion

)

pluimvee

varkens Melk

vee

Fosfaat productie in mest



0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1980 1985 1990 1995 2000 2005

year

rela

tive

load

Zn

Cu

Cd

1980 2003

Zn 1700 960 man.Cu 1220 400 man.Cd 12 2 atm./P

Excl. atmosfeer/overig

Vracht (ton yr-1)

Effect van mestbeleid (incl veevoeder) op emissie van metalen naar de bodem




Aanvoer van Contaminanten: bodem en waterkwaliteit

Aandachtspunten:

1. Deel van de belasting is historisch (Kempen, uiterwaarden, toemaakdekken;

2. Deel aanvoer slecht gekwantificeerd (koperbaden);

3. Aan- en afvoer posten (naar water!) slechts ten dele bekend;

4. Landbouw (momenteel) voor Cu, Zn en Cd belangrijkste bron

Vraag: duurzame ontwikkeling bodemkwaliteit in de tijd?



Zuid Limburg(geologie/depositie)

Kempen (Cd, Zn industrie)

Veenweidegebied(toemaak)


Relevante Vragen:

1. Wat is risico van stoffen (kritische gehalten)?

2. Hoe verandert het (huidige) gehalte als functie van het landgebruik?

3. Welke invloed heeft (gewijzigd) beleid op de aan- en afvoer van contaminanten?

4. Worden kritische grenzen overschreden en zo ja wanneer?


Voorbeeld: Zn accumulatie in Nederland bij huidig landgebruik

Huidig gehalte

0

200

400

600

800

Sand Sandcalc.

Clay Claycalc.

Peat

Bodem type

Zn

in d

e b

od

em (

mg

/kg

)

Gehalte bij steady state

Kritisch gehalte

0

20

40

60

80

100

120

140

Sand Sandcalc.

Clay Claycalc.

Peat

Bodemtype

Zn

in

de

bo

dem

(m

g/k

g)


Voorbeeld: Zn accumulatie in Nederland bij huidig landgebruik

Normoverschrijding in geval van evenwicht

Tijd tot normoverschrijding…….


Conclusie:

Gehalten in de bodem (nu)bijna nergens een probleem.

Maar: uitspoeling van bodem naar oppervlaktewater zorgt (nu!) voor knelpunt in water:



Erosie

• Belang van erosie alleen lokaal/(regionaal: Zuid Limburg)

• Vaak al geregeld (maar regeling soms weer afgeschaft) in beleid en vertaald naar maatregelen


0 25 50 75 100 Kilometers

N

Dune erosion by windWater erosion on undulating loess soilsWind erosion on reclaimed cut-over peat soilsWind erosion on sandy soilsWind erosion in the flower bulb areaErosion and sedimentation of tidal marshlands

Hellingklasse NL Vóórkomen van erosie in NL


Verdichting

• In hoge mate gekoppeld aan teeltsysteem/machinegebruik (keuzes!)

• Weinig landsdekkende info over mate van verdichting/trend

• Schatting: jaarlijks op 40000 ha structuurbederf

• Generieke maatregelen op gebied van landbouwkundige activiteiten -ploegen, berijden etc.- (invoeren oogstkalender/wiellasten) mogelijk ingrijpend effect op planning en kosten (opbrengst derving, oogstkosten)

• Aandeel van natuurlijke ‘verdichting’ vs verdichting agv mechanisatie/landgebruik nog onduidelijk




-120

-100

-80

-60

-40

-20

0

1.30 1.40 1.50 1.60 1.70

Dry bulk density (g/cm3)D

ep

th (

cm

)

1988

1990

1995

2002

Jaar < 40 kW 40-60 kW > 60 kW >100 kW

1995 46.865 53.559 25.7721999 25.460 37.190 35124 2888

En voortgaande verdichting:

Ontwikkeling van mechanisatiegraad in Nederland

Westerhoven

02

46

810

1214

1618

20

1983 1984 1985 1986

jaar

op

bre

ng

st (

ton

ha

-1)

controle

25 kN last

50 kN last

Effect van wiellast op oogst



Conclusies

1. Impact EU Soil Strategy moeilijk in te schatten: uitgangspunten/ambitie niveaus op NL niveau (nog) niet helder;

2. Algemene bodemkwaliteit voor meeste thema’s voldoende/goed. Inschatten landelijke toestand soms lastig/onmogelijk.

3. Knelpunt blijft interactie bodem – waterkwaliteit (P, metalen, N)

4. Organische stof problematiek Veenweide los van discussie in minerale gronden (andere problematiek)

5. Bodembeleid geen speelbal laten zijn van belendende beleidsvelden

Dank voor uw aandacht

Bodembeleid in de EU:

Europese Bodemstrategie: Bodem tussen wal en schip? De betekenis van een Europese Bodemstrategie

Documents

Transcript of Europese Bodemstrategie: Bodem tussen wal en schip? De betekenis van een Europese Bodemstrategie