INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN

Ergotherapie bij respiratoire revalidatie

INHOUD

Wat kan een ergotherapeut je bieden? ........................................................4Lichaamsverzorging .....................................................................................6Aan- en uitkleden ......................................................................................11Transfer: rechtstaan en gaan zitten ............................................................13Transfer: in en uit bed stappen ..................................................................14Eten ...........................................................................................................16Huishoudelijke taken .................................................................................17Koken ........................................................................................................19Autorijden .................................................................................................21Wandelen ..................................................................................................24Trap nemen ...............................................................................................27Tuinieren ...................................................................................................28

4

WAT KAN EEN ERGOTHERAPEUT JE BIEDEN?

Het doel van ergotherapie is om je zo zelfstandig mogelijk te laten functioneren in de handelingsgebieden die voor jou belangrijk zijn. Onder handelingsgebieden verstaan we volgende categorieën: zelfzorg, mobiliteit, huishoudelijke taken en sociale of vrije- tijdsactiviteiten.Tijdens de revalidatie zal je leren om met hetzelfde zuurstofniveau méér dagelijkse activiteiten uit te voeren. Je leert nieuwe handelingspatronen waardoor je de beschikbare adem efficiënter gebruikt en dus minder snel kortademig bent.In deze brochure volgen enkele energiebesparende maatregelen per ADL-activiteit.

Algemene principes

Er zijn een aantal bewegingen die een nadelige invloed hebben op je ademhaling en die dus kortademigheid uitlokken. Probeer deze bewegingen te mijden of pas onderstaande tips toe.

Het voorover buigen of draaien met de romp

De meeste mensen blokkeren hun ademhaling tijdens deze bewegingen. De lucht in je longen komt vast te zitten en wordt samengeperst. Probeer je ademhaling samen te laten vallen met de beweging. Adem uit via de mond bij het vooroverbuigen of bij het draaien van de romp. Adem in via je neus bij het rechtkomen.

Het uitvoeren van arm-/hand handelingen boven schouderhoogte

Bepaalde armspieren zijn betrokken bij de ademhaling als hulpademhalingsspieren. Deze ondersteunende functie gaat verloren wanneer je je armen actief gebruikt. Probeer daarom je armen zoveel mogelijk te laten rusten of gebruik zoveel mogelijk steunpunten tijdens een inspanning. Voorbeelden hiervan zijn: steun met je handen op de wastafel tijdens het ochtendtoilet, steun met je armen op de winkelkar tijdens de boodschappen, ...

5

Het optillen van zware voorwerpen

Het optillen van een zwaar voorwerp is een belastende activiteit. Om een voorwerp op te tillen wordt vaak voorover gebogen of gebukt. Dit zorgt echter voor een verkleining van de borstkast en een belemmering van de ademhaling. Denk eraan dat ook het rechtkomen uit bad en het dragen van boodschappen al zware inspanningen zijn die je niet altijd kan vermijden. Probeer steeds uit te ademen tijdens het meest inspannende deel van de handeling, vb. bij het opheffen van de boodschappen. Bij het rechtkomen, adem je weer in.

Vuistregel: adem uit tijdens de inspanning.

6

LICHAAMSVERZORGING

Lichaamsverzorging is een dagelijks terugkerende en inspannende activiteit. De hogere temperatuur, de verhoogde vochtigheidsgraad en de inspanning kunnen kortademigheid uitlokken. Haast je niet. Hou een traag en rustig tempo aan en let steeds op je ademhaling. Voor personen die zuurstof gebruiken: houd deze zeker aan in bad of douche en zet de zuurstof op inspanningsniveau.

Houding

Vermijd bukken en buigen. Deze bewegingen verkleinen het volume van je borstkas. Probeer bij het wassen van je voeten of aankleden van je sokken om je voeten naar je toe te brengen (leg je voet op je knie, zoals getoond op de foto hieronder). Gebruik een borstel met verlengde steel of een voetborstel. Je kan ook een voetenbankje gebruiken zodat je gemakkelijker aan je voeten kan. Wanneer je toch moet bukken of buigen, blaas je uit tijdens deze beweging.

 Zittend voeten wassen

Spons met verlengde steel

Voetborstel  Voetenbankje

Beperk het werken boven schouderhoogte tot een minimum. Laat je ellebogen zoveel mogelijk steunen of zoek een steunpunt voor je handen. Werk zo weinig mogelijk met beide handen gelijktijdig, was bijvoorbeeld je haar met één hand in plaats van met beide handen samen.

7

Ga zitten om je te wassen, je tanden te poetsen, ... Langdurig rechtstaan vraagt meer energie. Wanneer je toch rechtstaat, zoek je steun met één hand op de lavabo. Op deze manier ontlast je de armspieren die je ademhaling ondersteunen.

Neem steun met één hand

Omgevingsfactoren

• Zorg ervoor dat de badkamer voldoende geventileerd kan worden tijdens het baden of douchen. Gebruik een ventilator of laat de deur open. Vermijd tocht.

• De temperatuur in de badkamer mag wat hoger om dampvorming te beperken. Let op: hoe warmer, hoe minder zuurstof.

• Vermijd het gebruik van parfums of te sterk geurend toiletgerief die je ademhaling belemmeren.

• Blijf na het douchen/baden zo weinig mogelijk in de badkamer. Kleed je aan in een andere (warme) ruimte.

• Leg een douchemat of veiligheidsstrips in bad of douche. Op deze manier verminder je het gevaar op vallen.

Douche-/badmat Veiligheidsstrips

8

Douchen

• De douche is best open bovenaan, zodat de waterdamp weg kan. Je kan eventueel het douchegordijn verlagen.

• Plaats de sproeikop lager zodat de waterstraal op je borst komt.• Gebruik in de douche een douchestoeltje. Zo kan je gaan zitten om te

rusten en kan je op een veilige manier je voeten wassen.

Douchestoeltje

Baden

Vul het bad niet volledig met water, zodat de druk van het water tegen de borst minimaal is.Bedenk dat baden zwaarder is dan douchen. Als je een bad neemt, neem je best een zitbad. Dit kan je met een eenvoudige badplank. Deze heeft een aantal voordelen: je kan zitten, je hoeft niet in en uit het bad te klimmen en je hebt minder last van waterdamp.

Zorg dat er handvaten zijn bij het bad. Deze kan u gebruiken om makkelijker uit bad te stappen en vallen te voorkomen.

Badplank Handgreep aan badrand

9

Werkverdeling

• Begin met de meest inspannende taak. Was eerst je voeten/benen, daarna de rest.

• Overweeg het beste moment om je te wassen. Als je het ’s morgens moeilijker hebt, kan je een aantal handelingen de avond voordien of later in de voormiddag doen (scheer je ’s avonds in plaats van ’s ochtends, leg ’s avonds je kleren klaar voor ’s ochtends, …).

• Maak een onderscheid in het ochtendtoilet en jezelf grondig wassen. Plan het baden over de week. De dagen dat je komt oefenen, mag je thuis zien als een rustdag. Was je daarom op een trainingsdag niet uitgebreid ’s morgens, maar wel na de training of de volgende dag.

• Spreid de activiteiten. Ga ’s ochtends eerst ontbijten, rust uit en begin je dan pas te wassen. Als je ’s avonds niets meer te doen hebt, kan je het wassen spreiden over de avond zodat je niet alles moet doen voor je gaat slapen.

• Neem rust voor je moe wordt.

Wat doen bij een aanval van kortademigheid?

• Vermijd een aanval door op minder goede dagen geen bad of douche te nemen. Indien mogelijk, neem liefst een bad wanneer iemand thuis is.

• Zorg voor een alarmsignaal (vb. door een belletje).• Zorg voor frissere lucht. Vermijd wel té koude lucht, vermits dit de

luchtwegen nog meer vernauwd. Probeer de badkamer te verlaten, ga weg uit de warme en vochtige ruimte.

• Onderbreek de inspanning waar je mee bezig bent en neem een goede rusthouding aan (laat je armen rusten op de badrand).

• Let op je ademhaling. Adem met getuite lippen en adem langer uit dan in.

10

Hulpmiddelen

Een elektrische tandenborstel kan het tanden poetsen minder vermoeiend maken.Een kam met verlengde steel beperkt de bewegingen boven schouderhoogte.Een spons met verlengde steel zorgt ervoor dat je gemakkelijker je rug kan wassen.Installeer handgrepen aan de muren langs het bad, in de douche of aan de wastafel om gemakkelijk recht te staan.

11

AAN- EN UITKLEDEN

Houding

• Vermijd bukken of voorover buigen, deze bewegingen verkleinen het volume van de borstkas. Indien dit toch nodig is, blaas je uit bij deze beweging.

• Breng je been of voet naar je toe in plaats van voorover te buigen, vb. bij het aankleden van broek of sokken.

• Leg je kleren mooi voor je, zodat je je romp niet moet draaien.• Probeer zo weinig mogelijk met je armen boven schouderhoogte te

bewegen. Draag vb. eens een hemd of een trui met ritssluiting in plaats van een T-shirt of trui.

• Ga zitten om je aan te kleden, zo spaar je energie. Kleed je bv. aan op de rand van het bed.

Verdeling

• Begin met de meest inspannende taak, zodat je nog kracht over hebt voor lichtere taken. Doe bijvoorbeeld eerst je sokken en broek aan, daarna pas je hemd.

• Las regelmatig rustpauzes in. Leer rusten voor je moe wordt.• Als je je minder goed voelt, kan je jezelf eerst minimaal opfrissen (gezicht

wassen, tanden poetsen, …). Daarna ga je ontbijten en rust je voldoende uit. Naderhand kan je je verder wassen en aankleden.

• Verdeel de handelingen over de voormiddag of avond. Kleed je bv. al uit in de vroege avond als je ’s avonds niet meer weg moet. Zo moet je niet alles op het einde van de avond doen.

Plaats

• Kleed je aan in een warme kamer, zodat je je niet moet haasten omdat je het koud hebt.

• Kleed je niet aan in de badkamer na het douchen. De vochtigheid bemoeilijkt je ademhaling.

• In bed kan je gemakkelijk sokken aan- en uitdoen omdat je je been goed kan optrekken. Ook kan je op de rand van het bed gaan zitten.

• Zet een stoel halverwege naast je bed, zodat je ’s morgens gemakkelijk aan je kleding kan zonder je te moeten bukken of draaien.

12

Deelstappen weglaten /combineren

• Probeer kledingstukken gelijktijdig aan- of uit te trekken, vb. onderbroek en broek samen uitdoen.

• Bij het uitkleden: ga zitten en trek onderbroek en broek op tot aan je knieën, sta daarna pas recht zodat je maar één keer de inspanning moet doen.

Aanpassingen of hulpmiddelen

• Draag geen kleding die te strak rond je borst, buik of hals zit. Draag liever bretellen dan een broeksriem en vermijd het dragen van een das. Ook draag je liever een V-hals dan een ronde hals.

• Een BH die vooraan sluit is minder inspannend om aan te doen.• Vermijd kleding die je over het hoofd moet aantrekken. Draag een hemd

of een golf met ritssluiting in plaats van een T-shirt of trui.• Draag korte sokken in plaats van lange, die kan je gemakkelijker

aankrijgen.• Draag schoenen zonder veters of met elastische veters. Gebruik een

schoenaantrekker zodat je niet voorover moet buigen of plaats je voet op een voetbankje.

• Als je veel zit kan je een dekentje of sjaal gebruiken voor als je het koud hebt. Dit is gemakkelijker om op je te leggen dan telkens een trui aan of uit te doen.

• Gebruik de lades in de kast waar je het gemakkelijkst aan kan, zodat je niet naar boven moet reiken of naar beneden moet bukken.

13

TRANSFER: RECHTSTAAN EN GAAN ZITTEN

Werkwijze

Bij het gaan zitten, zorg je ervoor dat de stoel de achterkant van je benen raakt. Ga traag zitten of staan. Hou tijdens het neerkomen je romp goed recht en probeer enkel te buigen vanuit de heup. Indien mogelijk zet je je armen op de stoelleuning. Adem uit bij het zitten gaan.

Om recht te staan van de stoel, schuif je eerst naar voor op de zitting, zodat je op het puntje van de stoel zit. Plaats je voeten breed en plaats de ene voet iets voor de andere. Adem uit bij het rechtkomen. Indien je benen te zwak zijn, gebruik je je armen om je op te duwen op de armleuningen van de stoel of op je eigen dijen. Indien nodig zorg je voor een tafel of iets anders om op te steunen.

Vermijd stoelen met wieltjes, zodat de stoel niet onder je uit kan schuiven bij opstaan of gaan zitten. Ook het gebruik van een krukje wordt afgeraden om lang op te zitten. Dit biedt niet genoeg steun in rug en armen.

Hulpmiddelen

• Gebruik in eigen huis zoveel mogelijk stoelen met armleuningen.• Rechtstaan van een stoel is gemakkelijker wanneer je knieën lager liggen

dan je heupen. Indien je moeilijk recht kan komen, kan een verhoogde zitting hulp bieden. Eventueel kan je extra kussens of een zitwig gebruiken om de zitting te verhogen.

• Een toilet is vaak te laag. Gebruik een toiletverhoog om dit te verhelpen.

Zitwig Toiletverhoog

14

TRANSFER: IN EN UIT BED STAPPEN

Bij het in- en uit bed komen, moet je je eigen lichaamsgewicht verplaatsen. Dit is een zware inspanning. Gebruik je onderste ledematen als hefboom.

Rechtkomen uit bed

• Verplaats je lichaam zo dicht mogelijk naar de bedrand. Buig je benen en plaats je voeten vlak op de matras. Til je zitvlak op en verplaats dit naar de bedrand. Verplaats je voeten al schuivend mee (dus zonder deze op te heffen).

• Draai op je zijde naar de kant waar je uit bed wilt stappen (foto 1). Tijdens het draaien beweeg je je lichaam als één geheel (vermijd het draaien van de romp).

• Laat eerst je benen uit bed glijden en duw je romp op met je arm (foto 2).• Laat je ademhaling tot rust komen voor je uit bed komt.• Zet je voeten vlak op de grond, de ene voet iets voor de andere. Draag

schoeisel dat je kan aandoen zonder bukken.• Sta pas recht als je ademhaling terug onder controle is. Wanneer je recht

staat doe je een inspanning. Blaas dus zachtjes uit.

Foto 1 Foto 2 Foto 3

Naar bed gaan

• Ga aan het midden van je bed staan, met je rug naar het bed. Zorg ervoor dat je met de achterkant van je benen de rand van je bed raakt.

• Steun met je armen op het bed en ga zitten (foto 3). Adem uit tijdens deze handeling.

15

• Ga zijwaarts op bed liggen. Breng je benen in bed en laat gelijktijdig je romp zakken, zodat je lichaam als één geheel beweegt. Hou je benen geplooid.

• Draai heupen en schouders gelijktijdig naar ruglig.• Om jezelf naar het midden van het bed te verplaatsen, duw op je voeten

en hef je zitvlak op. Je voeten verplaats je al schuivend.

Aanpassingen of hulpmiddelen

• Rol je dekbed naar de zijkant van het bed voor je in bed stapt (niet naar het voeteinde), zo moet je je romp niet buigen of draaien bij het toedekken.

• Gebruik een bed/transferbeugel zodat je jezelf gemakkelijker kan rechtduwen.

Bed/transferbeugel

16

ETEN

Eten kan voor mensen met longlijden een zware inspanning zijn. Tijdens het doorslikken van voedsel of drank wordt de ademhaling telkens onderbroken. Probeer dus tijdens het eten goed op je ademhaling te letten.

Houding

• Als eten een inspanning is, probeer je zo weinig mogelijk te bewegen vanuit je schouder: laat je elleboog rusten op de tafel.

• Eet niet gelijktijdig met mes en vork, laat slechts één (voor)arm werken. Snij eerst je voedsel om het dan met één hand op te eten. Je andere hand/arm kan je gebruiken als steunpunt.

• Drink je soep uit een kom die je vasthoudt met beide handen terwijl je ellebogen rusten op tafel.

Tempo

• Pas het tempo van eten aan: eet trager en rustiger, neem kleinere slokken of happen zodat je minder lang moet kauwen.

• Beheers je ademhaling na het doorslikken van het voedsel en voor je een nieuwe hap neemt. Adem eventueel een paar keer rustig in en uit en neem pas nadien de volgende hap.

Verdeling

• Combineer het eten niet met andere activiteiten zoals tv-kijken of de krant lezen. Richt je aandacht op het eten en vermijd verslikken.

• Probeer indien mogelijk je maaltijd te verdelen. Eet niet alles na elkaar op, maar las rustpauzes in: eet je soep, wacht een half uurtje en eet dan de hoofdmaaltijd. Wacht opnieuw een tijdje voor je een dessert eet.

Aandachtspunten

• Eten is een sociaal gebeuren: er wordt vaak gepraat tijdens een maaltijd. Indien eten inspannend is, raden we aan om tijdens het eten zo weinig mogelijk of zelfs niet te spreken.

• Bij een zware maaltijd kan de maaginhoud drukken op de longen, waardoor je kortademig wordt.

17

• Bij de spijsvertering zijn bloed en zuurstof nodig, vermijd daarom bewegingsactiviteiten na de maaltijd.

• Vermijd uitlokkende factoren zoals te warme, te pikante of te koude voeding.

• Voeding waar meer gekauwd moet worden is lastiger dan zachte voeding (vergelijk biefstuk met gehakt, kip, …).

HUISHOUDELIJKE TAKEN

Houding

• Vermijd bukken en buigen, deze bewegingen verkleinen het volume van de longen. Ga in plaats van het voorover buigen op één knie zitten. Indien je toch moet bukken of buigen, blaas uit tijdens deze beweging.

• Werk zo weinig mogelijk met je armen boven schouderhoogte. Je armen hebben een dubbele functie: poetsen en helpen bij de ademhaling. Het is beter om een trapladder of opstapje te gebruiken.

• Werk altijd recht voor je. Vermijd het draaien met de romp, dit verkleint de longinhoud en bemoeilijkt de ademhaling.

• Strijken is een vermoeiende activiteit, waarbij je beide armen nodig hebt. Spaar je energie door af en toe te gaan zitten (je kan bv. ook zittend stof vegen).

• Gebruik een lange steel (liefst tot aan je neus) en houd je rug recht. Plaats je vuisten opwaarts (duimen bovenaan) en gebruik je benen. Gebruik hulpmiddelen zoals een emmer met wringsysteem of een vuilblikje met lange steel om het bukken te vermijden.

Lange steel met duimen bovenaan

Emmer met wringsysteem

 Vuilblik op lange steel

18

Verdeling

• Begin met de meest inspannende taken. Op deze manier heb je nog kracht over voor de lichtere taken, omgekeerd loop je vast. Veeg bijvoorbeeld eerst stof onderaan de kast en ga vervolgens naar boven.

• Maak een dag- of weekschema. Wissel zware taken af met lichtere taken. Je kan bijvoorbeeld kamer per kamer werken. Poets niet de vloer in alle kamers, maar wissel af met stof vegen.

• Stel taken uit als je een minder goede dag hebt.• Rust voor je moe wordt en bouw regelmatig rustpauzes in.• Doe geen 2 activiteiten gelijk. Begin dus niet te koken terwijl je aan het

poetsen bent. Neem voor beide activiteiten genoeg tijd en last rustpauzes in.

Deelstappen weglaten

• Vermijd het dragen van voorwerpen. Plaats je emmer op hoogte of gebruik een emmer op wieltjes. Doe je emmer liever halfvol.

• De zak in de stofzuiger laat je best door iemand anders vervangen.• Durf taken uit handen geven die te moeilijk zijn, zoals bijvoorbeeld

dweilen.

Omgevingsfactoren

• Bescherm jezelf tegen rondvliegend stof. Gebruik een vochtige doek of zwabber.

• Gebruik geen sprays die je ademhaling kunnen belemmeren.

19

KOKEN

Het bereiden van een warme maaltijd is een activiteit die veel inspanning kan vragen. Dit omvat het dekken van de tafel, alles afruimen en afwassen. Kleine aanpassingen in je houding, de keuken en je werkorganisatie kunnen deze activiteit verlichten.

Houding

• Neem steunpunten met je armen zodat deze kunnen helpen bij de ademhaling. Steun bijvoorbeeld met één hand op het aanrecht tijdens het roeren in een kookpot.

• Vermijd het bukken en buigen. Indien je dit toch moet doen, adem uit tijdens deze beweging. Ook reiken naar boven kan erg vermoeiend zijn. Probeer dit zo vaak mogelijk te vermijden.

• Plaats de spullen die je vaak nodig hebt (potten, pannen, borden, bestek) op goede hoogte. Zo vermijd je het bukken, buigen en rei

• Gebruik een zitje of krukje om iets uit een lage kast te halen. Zet je krukje voor de open kast, ga zitten, haal je kookpot uit de kast. Zet de pot op je knieën en sluit de kast. Sta recht en zet de kookpot op het werkvlak.

• Ga zitten om je voorbereidende activiteiten te doen (vb. aardappelen schillen, gehaktballetjes rollen, …). Laat hierbij je ellebogen rusten op tafel.

• Vermijd langdurig rechtstaan tijdens het koken. Gebruik een hoge stoel zodat je regelmatig kan gaan zitten of tegen de kruk kan leunen.

• Blijf doorademen. Onderbreek je ademhaling niet, zeker niet bij zware inspanningen. Vb. bij het schrobben van een pan tijdens de afwas.

Omgevingsfactoren

Bepaalde omgevingsfactoren kunnen het koken extra moeilijk maken. Enkele van deze omgevingsfactoren zijn: een verhoogde temperatuur, een verhoogde vochtigheidsgraad en bepaalde geuren. Volgende richtlijnen kunnen deze omgevingsfactoren minimaliseren:• Zorg voor voldoende ventilatie in de keuken. Gebruik de dampkap of zet

een deur op een kier. Let er op dat je tocht vermijdt.• Laat de dampkap nog 10 min. aanstaan na het koken, zodat de dampen

geen invloed kunnen hebben op je ademhaling.• Gebruik een deksel op je kookpotten, zodat je waterdamp vermindert.

20

• Zorg voor extra brandbeveiliging: brandblusser, branddeken.

Werkverdeling

• Bouw regelmatig rustpauzes in. Leer rusten voor je moe en/of kortademig bent.

• Na het eten kan je beter eerst rusten voor je begint op te ruimen. Start pas met opruimen als je uitgerust bent.

• Verspreid deeltaken. Snij ’s ochtends je groenten en aardappelen, begin pas later te koken.

• Plan voldoende tijd in om een maaltijd te bereiden. Haast en spoed kunnen kortademigheid veroorzaken.

• Begin niet te koken wanneer je moe bent of honger hebt. Zorg ervoor dat je geen zware activiteit plant voor het bereiden van een maaltijd. Rust of eet een tussendoortje voor je begint.

• Zorg voor een rustig werktempo en adem niet te snel (vb. bij afwassen).• Maak grote hoeveelheden wanneer je een goede dag hebt. Steek enkele

porties in de diepvriezer, die je kan gebruiken als je een minder goede dag hebt.

Werkwijze

• Zorg voor een goede voorbereiding. Leg alles wat je nodig hebt binnen handbereik, zodat je niet onnodig over en weer moet lopen.

• Begin steeds met het meest inspannende onderdeel. Begin bv. met de onderste lade van het afwasmachine in te laden.

• Schuif potten en pannen in plaats van ze op te heffen.• Plaats de afwas kort bij de afwasmachine of gebruik een tafeltje op

wieltjes om over en weer lopen te vermijden.• Laat de kookpotten op het vuur staan, zodat je deze niet onnodig naar de

tafel moet verplaatsen.

Mogelijke hulpmiddelen

• Tafeltje op wieltjes• Lichtgewicht potten en pannen• Maatbeker om water bij het eten te doen• Hoge stoel of kruk om te steunen tijdens het koken of afwassen• Elektrische blikopener

21

AUTORIJDEN

Houding

Wat betreft de zithoogte; probeer de autozetel zo hoog mogelijk in te stellen (bewaar een vuist ruimte tussen uw hoofd en het dak van de auto). Dit vergemakkelijkt het in- en uitstappen.

Wat betreft de zitafstand; plaats de zetel iets naar achter, zodat u wat meer ruimte hebt. Zorg ervoor dat u de auto nog veilig kan bedienen. Als bijzitter kan je de zetel wel wat extra naar achter plaatsen.

Het in- en uitstappen

Bij het in- en uitstappen wordt de borstkas samengedrukt door de beklemmende beweging. Probeer je handelingen op te delen en je romp recht te houden. Blaas telkens uit tijdens de inspanning. Parkeer ruim genoeg, zodat de autodeur volledig geopend kan worden.

• Instappen:Sta met de rug naar de zitting, kuiten tegen de auto. Neem steun met je handen en ga zitten, zodat je dwars op de zitting zit. Breng je benen gelijktijdig of één voor één in de auto: draai schouders en bekken gelijktijdig, zodat je je borstkas niet samen drukt.

• Uitstappen:Doe de deur zo wijd mogelijk open. Draai jezelf zodat je dwars op de zitting zit. Breng beide benen samen uit de auto. Duw af met je handen op de deuropening, het dashboard of het portier. Stap uit de auto.

Oplossingen om dit draaien te vergemakkelijken zijn: een plastic zakje, een draaischijf, klikbaar handvat, …

22

 Draaischijf Metro Car: klikbaar handvat

Tijdens het rijden

Zorg tijdens het rijden voor steunpunten van de armen, zodat je hulpademhalingsspieren kunnen helpen.• Probeer in rustige momenten (rechtdoor rijden) met uw ellebogen steun

te nemen (op uw dijen, deursteun, middenconsole, …) en houd het stuur onderaan vast.

• Tijdens actieve verkeersmanoeuvres (inhalen, afdraaien, …) wordt aan het stuur een 10 voor 2 greep aangewezen.

Wanneer je achteruit rijdt, wordt het ademen spontaan bemoeilijkt. Door het naar achter kijken, maak je een draaibeweging met de romp, wat het ademen belet. Gebruik zoveel mogelijk je spiegel en probeer bij deze inspanning goed in en uit te ademen.

Tempo

Matig uw snelheid. Snel rijden verhoogt stress, waardoor je minder aandacht hebt voor je ademhaling.

Werkverdeling

Rust voldoende uit aan de auto. Gebruik eventueel de koffer als steun voor je in de auto stapt. Start de auto pas als je voldoende uitgerust bent.

Voorzie voor langere afstanden regelmatig een stop om uit te rusten en te bewegen.

23

Zuurstofgebruik

Voor patiënten die zuurstof gebruiken is het belangrijk om deze ook te gebruiken tijdens het autorijden. Stel je zuurstof pas in op rustniveau als je vertrekt en voldoende gerecupereerd bent. Indien je bij het instappen je zuurstofbril moet afzetten, doe je dit best pas als je al achter het stuur zit.

Vermijd het voorover bukken. Plaats de zuurstoftank op de grond naast de autodeur, ga in de auto zitten en til dan de zuurstof op.

Weersomstandigheden

Laat de auto eerst wat stationair draaien vooraleer je gaat rijden.

Bij warm weer: gebruik een zonwerend scherm. Je kan ook de airco gebruiken, maar laat de wagen niet te koud worden. In principe hou je de binnentemperatuur 5 graden lager dan de buitentemperatuur. Laat de auto eerst stationair draaien tot de meeste warmte weg is. Ook kan je best de airco wat minderen tijdens de laatste kilometers, zodat je te grote temperatuurschommelingen bij het uitstappen vermijdt.

Aanpassingen of hulpmiddelen

• Parkeer ruim genoeg, zodat de autodeur volledig geopend kan worden. Hierdoor kan je gemakkelijker in- en uitstappen.

• Zorg voor een stofvrij interieur en een lege asbak.• Voor personen die een rollator gebruiken: leg een extra deken in de koffer

om de rollator op te verschuiven.• Gebruik een zitwig om het doorzakken in de autozetel te vermijden.

Zitwig

24

WANDELEN

Wandelen is een onderdeel van veel activiteiten. Voor veel mensen met longlijden wordt stappen een zware activiteit die ze minder en minder gaan uitvoeren. Om fit en gezond te blijven is het echter belangrijk om elke dag ongeveer 30 minuten te wandelen (dit kan ook in blokjes van 10 minuten).

Het is normaal dat je ademhalingsfrequentie zal toenemen tijdens de inspanning, maar je mag nooit gaan hijgen of happen naar lucht.

Werkwijze

Voorzie meer tijd voor je verplaatsingen. Deze tijd heb je nodig om: trager te stappen, meer rustpauzes in te lassen en om te bekomen tot je met je volgende handeling kan starten.

Stap volgens een bepaald patroon. Bijvoorbeeld: adem in over twee stappen en adem uit over drie à vier stappen. Volg hierbij je eigen tempo en probeer zo weinig mogelijk te praten tijdens het stappen.

Leer rusten voor je moe of kortademig wordt. Maak hiervoor eventueel gebruik van stoelen of banken. Bij een aanval van kortademigheid neem je een goede rust- of steunhouding aan. Dit doe je ook best als je ergens staat te wachten. Leun tegen een muur, zoek steunpunten voor je handen (vb. in de lenden, in je zakken) of gebruik een stoel.

Bij het nemen van een helling stap je trager en neem je extra rustpauzes.

Rol van je armen tijdens het wandelen

Beweeg tijdens het stappen zo weinig mogelijk met je armen. Zoek een steunpunt voor je handen in je zakken of op je rug, zodat ze kunnen meehelpen met de ademhaling.

• Gebruik een winkelkar ipv een mandje tijdens het winkelen• Gebruik een rugzakje of schoudertas en draag niets met je handen• Een paraplu kan je vervangen door een hoed of regenkap• Doe nooit twee handelingen gelijktijdig. Als je je jas wilt dichtdoen, blijf je

best even staan

25

Plaats van wandeling

Een boswandeling is gezonder dan een stadswandeling. Vermijd drukke wegen, het inademen van uitlaatgassen kan longontstekingen veroorzaken. Let ook op met ongelijke terreinen, je kiest beter gelijk terrein met mooie paden. Een overdekt winkelcentrum is een alternatief voor regenachtige dagen (denk bv. ook aan Ikea, museum, …).

Omgevingsfactoren

Neem tijd om aan te passen aan temperatuurschommelingen (warmte / koude bij het naar buiten gaan). Wacht in de overgangsruimte alvorens je verder stapt.

Bij koud weer• Een sjaal (of buff, zie foto) voor je mond remt koude

temperatuurschommelingen.• In de winter kan je beter gaan wandelen in de namiddag.• Vermijd stappen in de regen, mist of wind.

Bij warm weer• Warme, zonnige dagen kunnen vermoeiender zijn dan koudere dagen.• Doe in de zomer je inspanning best in de voormiddag of ’s avonds.

26

Aanpassingen

• Gebruik een rolstoel bij lange afstanden. Rijd niet zelf met de rolstoel, zodat je je armen kan laten rusten.

• Als wandelen te vermoeiend wordt, kan je een rollator uitproberen. Een rollator biedt tal van voordelen:

- Het stappen wordt minder zwaar. Je gebruikt je armen als steunpunt.- Je kan overal zitten en dus uitrusten.- Je kan zuurstof of boodschappen meenemen in het mandje.

Lichtgewicht rollator

27

TRAP NEMEN

De trap nemen is een zware inspanning. Traplopen is 7 keer zwaarder dan stappen. Je moet je eigen lichaamsgewicht optillen. Het is dus normaal dat de ademhalingsfrequentie hierbij toeneemt. Nochtans is het belangrijk om deze toename beperkt te houden. Zorg daarom voor een nog trager tempo als bij het stappen. Test jezelf: zorg ervoor dat je bovenaan de trap nog kan spreken.

Werkwijze

• Sta rechtop, vermijd het vooroverbuigen van de romp bij het vasthouden van de trapleuning. Probeer je niet op te trekken aan de leuning, laat je hand wel rusten op de leuning.

• Adem goed in voor je start. Dit doe je via je neus. Adem uit met getuite lippen (pursed-lip-breathing) tijdens het meest inspannende onderdeel, namelijk wanneer je de trap op gaat (max. 2 – 4 treden). Blijf steeds ademen. Onderbreek nooit je ademhaling tijdens de inspanning.

• Als je iets de trap op moet dragen doe je het als volgt:

- Zet je voorwerpen drie treden hoger, blaas uit tijdens de inspanning.- Ga zelf 2 treden omhoog terwijl je uitademt.- Adem diep in. Plaats je voorwerpen opnieuw drie treden hoger en adem uit tijdens deze inspanning.

Verdeling

• Rust wanneer je boven bent: blijf staan en kom op adem. Plaats eventueel een stoel zodat je kan gaan zitten.

• Neem halverwege één of meerdere rustpauzes als de trap te zwaar wordt.• Doe pas de volgende handeling als je ademhaling terug onder controle is.

Aanpassingen / hulpmiddelen

• Plaats een stoel bovenaan de trap om uit te rusten.• Vermijd constant op en af lopen.• Voorwerpen die te zwaar zijn, laat je door anderen naar boven dragen.

28

TUINIERENTuinieren kan een ontspannende manier zijn om actief te blijven. Werken in de tuin wordt echter moeilijker en moeilijker voor personen met longlijden. Laat toe dat anderen je helpen en wees tevreden van kleinere doelen. Gebruik eventueel je puffer voor je start met tuinieren. Door enkele aanpassingen kan tuinieren nog altijd een bron van ontspanning en plezier blijven.

Werkhouding

• Ga op een verlaagd stoeltje zitten, doe het werk rondom je en verplaats je naar een andere plaats. Zo vermijd je bukken en moet je niet op de grond gaan zitten.

• Indien je met één hand onkruid wiedt, gebruik dan je andere hand als bijkomend steunpunt op je dij.

• Ga op een ladder staan bij het snoeien van de haag, zodat je niet boven je hoofd moet werken. Let wel op dat je geen evenwichtstoornissen hebt.

Werkverdeling

• Neem genoeg tijd om te werken in de tuin, zodat je regelmatig rustpauzes kan nemen. Hanteer een rustig tempo en verdeel je werk over de week.

• Stel prioriteiten op. Bedenk welke activiteiten je zelf wil doen en welke je door anderen kan laten doen. Laat je helpen met het zware tuinwerk.

• Zorg voor voldoende afwisseling tussen zwaardere en lichtere activiteiten.

Deelstappen weglaten

• De zak van het grasmachine leegmaken is een zware activiteit. Laat dit door iemand anders doen, of schudt de zak regelmatig leeg voor hij te zwaar wordt.

• Verzamel al het nodige materiaal in een kruiwagen, zodat je niet onnodig heen en weer moet lopen. Laad toch je kruiwagen niet té vol. Een half gevulde kruiwagen tweemaal verrijden is minder inspannend dan één gevulde kruiwagen éénmaal vervoeren.

29

Omgevingsfactoren

In de zomer zal je meer in de tuin werken dan in de winter. Bedenkt dat een warme dag erg vermoeiend kan zijn. Werk daarom beter in de voormiddag of ’s avonds in de tuin en werk zoveel mogelijk in de schaduw.

Aanpassingen of hulpmiddelen• Een elektrische grasmachine zorgt ervoor dat je niet moet duwen.• Je kan een stofmasker gebruiken bij het grasmaaien, zodat je minder stof

inademt.• Gebruik tuingereedschap met een verlengde steel, zodat je gebogen

houdingen kan vermijden. Je kan ook neerzitten terwijl je dit materiaal gebruikt.

• Gebruik een kleinere gieter. Deze weegt minder, en is gemakkelijker hanteerbaar.

• Gebruik een kruiwagen zodat je zware zaken niet moet tillen of dragen.• Een grijper is handig om voorwerpen op te rapen van de grond en maakt

dat je niet moet bukken.

 Handy-Reach

30

NOTITIES

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

BR-0

1518

-NL,

21

mei

201

9

Hazelereik 51 • 3700 Tongeren • 012 39 61 11 Hospitaalstraat 15 • 3740 Bilzen • 012 39 61 11

www.facebook.com/azVesaliuswww.twitter.com/az_Vesalius

www.azvesalius.be