1

EQAVET in Nederland:

in dialoog met stakeholders om de

kwaliteitscultuur te versterken Maart 2015

Auteurs: Marloes van Bussel en Alie Kamphuis (NCP EQAVET)

De Europese lidstaten werken samen om de

kwaliteit van het middelbare

beroepsonderwijs (mbo) te verhogen. De

lidstaten hebben hun krachten gebundeld

om:

Het aantal leerlingen dat het onderwijs

verlaat zonder startkwalificatie te

verminderen.

Te zorgen voor een betere aansluiting

tussen onderwijs en arbeidsmarkt.

Het verstevigen van een Leven Lang

Leren, bijvoorbeeld door het verbinden en

erkennen van formeel, niet-formeel en

informeel leren.

Sinds 2009 speelt EQAVET een belangrijke rol

in deze ontwikkeling. EQAVET, het Europese

referentiekader voor kwaliteitsborging in het

mbo, staat voor European Quality Assurance

in Vocational Education and training. Alle

lidstaten hebben zich op 18 juni 2009 in de

EQAVET-aanbeveling1 gecommitteerd aan het

opzetten dan wel verbeteren van het systeem

van kwaliteitszorg in hun eigen land, waarbij

zij gebruikmaken van het EQAVET-

referentiekader. Dit jaar gaat de Europese

Commissie na welke resultaten inmiddels

bereikt zijn met EQAVET2 en zal bepaald

worden wat het vervolg is voor het

1 European parliament and council, (2009). Recommendation of the European parliament and of the council of 18 june 2009 on the establisment of a European Quality Assurance Reference Framework for Vocational Education and Training. 2 European commission (2014). Report on the implementation of the Recommendation of the European Parliament and of the Council of 18 June 2009 on the establishment of a European Quality Assurance Reference Framework for Vocational Education and Training.

gezamenlijk werken aan de kwaliteit van het

mbo.

Nederland wil werken aan de implementatie

van EQAVET wanneer het van toegevoegde

waarde en zinvol is voor Nederland of voor de

Europese samenwerking. Graag nemen wij u

in dit artikel mee in de wijze waarop het NCP

EQAVET vanaf 2009 bijgedragen heeft aan

het stimuleren en versterken van de

kwaliteitsborging in Nederland.

EQAVET

Het EQAVET-referentiekader is de basis voor

een netwerk waarin Europese lidstaten,

sociale partners en de Europese Commissie in

gezamenlijkheid werken aan het verbeteren

van de kwaliteit van het beroepsonderwijs.

Het referentiekader heeft als doel een

bijdrage te leveren aan de kwaliteits-

verbetering en het vergroten van de

transparantie en coherentie van beleids-

ontwikkelingen tussen de lidstaten in het

beroepsonderwijs. Dit komt voort uit de

intentie om het wederzijds vertrouwen te

vergroten, meer mobiliteit van werknemers

en lerenden te realiseren en een Leven Lang

Leren te versterken. Het referentiekader

omvat een kwaliteitsborgings- en

verbeteringscyclus van planning,

implementatie, evaluatie en herziening

overeenkomstig met de PLAN-DO-CHECK-

ACT cyclus (PDCA). Deze cyclus is vertaald in

kwaliteitscriteria, descriptoren en indicatoren

op stelsel- en instellingsniveau. Belangrijke

2

basis voor het referentiekader is het continu

leren en verbeteren waarvan een kwaliteits-

cultuur een wezenlijk onderdeel uitmaakt. De

verantwoordelijkheid voor het bewaken van

de onderwijskwaliteit en de kwaliteit van de

onderwijsstelsels ligt bij de lidstaten zelf.

EQAVET in Nederland

Nederland heeft net als andere lidstaten

conform de afspraak in de EQAVET-

aanbeveling een National Reference Point

ingericht. In Nederland is dat het Nationale

Coördinatiepunt (NCP) EQAVET. Deze

coördinatiepunten hebben als doel

stimulering en versterking van de kwaliteits-

borging van het mbo en fungeren als schakel

tussen de nationale context en het Europese

netwerk. In Nederland is het ministerie van

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) de

opdrachtgever van het NCP. Het ministerie

stelt jaarlijks het werkplan van het NCP vast.

Een belangrijke basis voor het werkplan is de

behoefte van de verschillende stakeholders

op het terrein van kwaliteitsborging in het

mbo in Nederland. Op basis van dit werkplan

heeft het NCP de afgelopen jaren

verschillende activiteiten georganiseerd in

Nederland en deelgenomen aan activiteiten in

Europa. De basis voor al deze activiteiten is

het faciliteren van de dialoog en het

ontwikkelen en delen van initiatieven en

kennis over het verbeteren van de

kwaliteitsborging en het versterken van een

kwaliteitscultuur.

In Nederland hebben we activiteiten

georganiseerd, zoals het bijeenbrengen van

stakeholders van de onderwijskwaliteit in het

mbo in een adviesgroep, het faciliteren en

creëren van netwerken op het thema

kwaliteitszorg, het organiseren van een

studiereis om van goede voorbeelden uit

andere landen te leren3, expertbijeenkomsten

over hoe de kwaliteit in het mbo blijvend te

verbeteren, bijdragen aan conferenties van

bijvoorbeeld het kwaliteitsnetwerk mbo,

workshops en het ontwikkelen van een

leergang over eigenaarschap en

verantwoordelijkheid voor kwaliteit in

onderwijsteams, uitvoeren van pilots gericht

op het versterken van een kwaliteitscultuur

en het leren van elkaar en het uitbrengen van

artikelen4,5 met theoretische verdieping en

nieuwsbrieven. De leergang wordt nu

landelijk aangeboden en uitgevoerd door de

MBO Academie. Daarnaast heeft het NCP

deelgenomen aan activiteiten in Europa, zoals

sectorale seminars met onderwerpen, zoals

‘Quality assurance in the ICT sector’, peer

learning activities met onderwerpen zoals

‘The impact of Quality Assurance systems in

initial VET’ en werkgroepen met als

onderwerpen zoals ‘Quality assurance for

work-based learning in line with EQAVET’.

De beginjaren van het NCP

Bij de start van het NCP EQAVET was er in

Nederland al sprake van een goed ontwikkeld

kwaliteitszorgsysteem. Het NCP EQAVET

heeft daarom geen rol vervuld in het volledig

implementeren van het EQAVET-raamwerk op

systeem- en instellingsniveau. Wel was het

EQAVET-raamwerk voor het NCP aanleiding

om na te gaan waar verbeteringen mogelijk

waren in de bestaande uitwerking van het

kwaliteitszorgsysteem in het Nederlandse

mbo. Daarmee heeft Nederland het EQAVET-

3 NCP EQAVET, (2014). Opbrengsten studiereis Finland 2013. Kwaliteitszorg met impact op de werkvloer in het mbo. 4 NCP EQAVET (2013). Kwaliteitsontwikkeling op de werkvloer. 7 succesfactoren voor kwaliteitsontwikkeling in onderwijsteams. 5 NCP EQAVET (2014). Werken aan kwaliteitszorg. Het zijn de teamleden en hun intenties die de kwaliteit bepalen.

3

raamwerk ingezet als stimulans om de

ingezette kwaliteitsverbetering door te

zetten.

EQAVET heeft in de beginperiode een

belangrijke rol gespeeld in het bij elkaar

brengen van belangrijke stakeholders op

terrein van kwaliteitszorg en het openen van

de dialoog daarover. Dit kreeg onder andere

vorm in de EQAVET-adviesgroep, welke tot

op heden nog een belangrijke rol vervult bij

de activiteiten van het NCP. De adviesgroep

biedt een goed platform voor het delen van

ontwikkelingen in Europa en Nederland en

voor het vertalen van good practices uit

Europa naar Nederland en vice versa. Ook

adviseert zij over activiteiten van het NCP in

Nederland en de wijze waarop belangen van

Nederland in Europa het beste

vertegenwoordigd kunnen worden. De

adviesgroep bestaat uit de directie mbo van

het ministerie van OCW (voorzitter), de MBO

Raad, MBO in Bedrijf (voorheen MBO 2015)

de NRTO, de JOB

(studentenvertegenwoordiging), SB-B,

Inspectie van het Onderwijs en

vertegenwoordigers van de werknemers (AOB

en FNV) en werkgevers (MKB Nederland en

VNO NCW). In de kern gaat de dialoog over

op welke wijze kwaliteitszorg op systeem-,

instellings- en opleidingsniveau (= middel)

optimaal bijdraagt aan het realiseren van

kwaliteit op de werkvloer, in het primaire

onderwijsproces (= doel).

Kwaliteitszorg met impact de

werkvloer

In 2010 heeft het NCP een aanvraag gedaan

bij de Europese Commissie voor het

uitvoeren van het NLQAVET-project, waarbij

de vraag centraal stond op welke wijze

instellingen ondersteund kunnen worden bij

het werken aan een kwaliteitscultuur. Het

NCP heeft hierbij een expertgroep met

mensen uit Finland, Oostenrijk en Roemenië

gevraagd om mee te denken. Uit een

inventarisatie bleek dat Nederlandse mbo-

instellingen wel een PDCA-cyclus hadden

ingericht, maar dat het volledig rondmaken

van de cyclus in alle lagen van de organisatie

een lastige opgave was. Ook bleek een

sterkere focus te liggen op verantwoorden,

terwijl men aangaf kwaliteitszorg juist graag

in te willen zetten voor leren en verbeteren.

De pilots richtten zich op het versterken van

een kwaliteitscultuur; een cultuur die zou

bijdragen aan het dichten van het gat tussen

papier en werkelijkheid en management en

werkvloer. De pilots hebben een aanpak en

denkkader opgeleverd voor het versterken

van de kwaliteitscultuur. Deze is beschikbaar

gemaakt voor gebruik voor alle instelling op

de website www.nlqavet.nl.

Het denkkader, gebaseerd op de metafoor

van de ijsberg, maakt helder dat

kwaliteitszorg meer is dan alleen een

systeem. Een groot aantal relevante aspecten

voor een goede kwaliteitsborging bevindt zich

onder de waterspiegel en is niet direct

zichtbaar. Kwaliteit op de werkvloer vraagt

zowel om een systeem als om

kwaliteitsgericht handelen, gebaseerd op

kwaliteitsbewustzijn en kwaliteitscultuur.

Voor veel mensen is het denkkader

herkenbaar. Het opent het gesprek over wat

er nog meer nodig is om de PDCA-cyclus rond

te maken.

Het NCP heeft op deze manier bijgedragen

aan de conceptualisering van

kwaliteitscultuur en eigenaarschap van

kwaliteit. Deze vormen, naast andere ideeën

over kwaliteit, zijn een belangrijke input in

bijeenkomsten die we organiseren en

gesprekken die we voeren met stakeholders.

Het gedachtengoed vanuit NLQAVET is

gebruikt en verder ontwikkeld in de

4

Erasmus+-projecten, zoals DeSqual, Q-kult

en QUAL4T. ROC Scalda is op dit moment

bezig met een aanvraag, waarin NLQAVET en

de verdere ontwikkelingen van het

gedachtengoed een belangrijke input vormen.

Steeds meer en meer wordt kwaliteitscultuur

in Nederland en in Europa gezien als drager

en verbinder van kwaliteit en van

ontwikkelingen om de kwaliteit te vergroten6.

Het NCP nog vol met inspiratie

De afgelopen jaren is de samenwerking met

verschillende stakeholders verder

geïntensiveerd. Zo ondersteunt het NCP

EQAVET instellingen bij het werken aan

kwaliteitszorg, verzorgen we samen met

studenten workshops om hun rol binnen

kwaliteitsborging te vergroten en denken we

mee met leden van ondernemingsraden van

mbo-instellingen over hoe onderwijsteams

binnen hun instelling de dialoog over

onderwijskwaliteit kunnen voeren en

verbeteren. Nog steeds vormt het NCP een

belangrijke schakel tussen Europese

beleidsontwikkeling, nationaal beleid en de

onderwijspraktijk. We leggen nieuwe

verbindingen tussen landen en tussen de

Europese tools, zodat nog beter gewerkt kan

worden aan het realiseren van de beoogde

doelstelling: hogere kwaliteit van het

beroepsonderwijs in Europa. Een voorbeeld

van een van deze nieuwe verbindingen is de

verbinding tussen ECVET en EQAVET. Het

NCP neemt samen met een

vertegenwoordiger van de directie mbo van

het ministerie van OCW deel aan de Europese

werkgroep voor ECVET en EQAVET. In

Nederland gebruiken we deze verbinding om

een kwaliteitsslag uit te voeren op de nu

6 Cedefop, (2015). Handbook for VET providers. Supporting internal quality management and quality culture.

lopende ECVET-pilots7 die zijn gericht op het

werken met eenheden binnen kwalificaties8.

De kern van ons werk blijft bestaan uit het

bevorderen van de kwaliteitsborging en

kwaliteitscultuur in het mbo, van teamniveau

tot op landelijk en Europees niveau ten

behoeve van optimale onderwijskwaliteit in

het mbo.

7 http://www.kenniscentrumevc.nl/evc-professionals/nieuws/189-evc-voor-van-werk-naar-werk-ecvet-pilots-in-de-zorg 8 In voorbereiding: ECBO, (2015). Rapport Learning Outcomes.