2 S P EC IAL mkb innovatie top-100Special

Nederlandse ‘valley’als innovatiecampus

‘Seed valley? Waar die zich bevindt?Ergens in Amerika wellicht?” Eenoude man met hond kijkt wat mee-warig om zich heen wanneer hem

te kennen wordt gegeven dat juist zijn eigenstad Enkhuizen de kern vormt van deze vallei.„En dat dal dan? Het enige wat ik hier zie zijnweilanden en tuinbouwbedrijven.”

Directeur JanWillem Breukink van zaadver-beteraar Incotec verbaast zich er nog weleensover: in China buigt men voor de innovatieveNederlandse zadenindustrie, maar de Enkhui-zers zelf hebben vaak geen idee welke wereld-wijde spelers in hun gemeente zijn gevestigd.

„De Nederlandse tuinbouw is door het kabi-net bestempeld als topsector”, vertelt Breu-kink. Met zijn bedrijf Incotec zorgt hij ondermeer voor de coating van zaden: hoe beschermje zaden zo lang mogelijk tegen bedreigingen.„De voedselzekerheid staat bij veel landenhoog op de agenda. Hier worden innovatiestoegepast die ervoor moeten zorgen dat zadenmeer opbrengen. De exportwaarde van dezedoorbraken loopt in de miljarden.”

Een kwart van de wereldexportwaarde aangroentezaden komt uit Nederland vandaan, zoblijkt uit het rapport Concurrentie in de Kiemdat onderzoeksbedrijf SEO EconomischOnderzoek opstelde in opdracht van het minis-terie van Economische Zaken. Acht van de tiengrootste zaadbedrijven ter wereld hebben eenvestiging in Nederland, zoals Syngenta enMonsanto. Breukink: „Toch wisten we dieboodschap jarenlang niet te verkopen in DenHaag en richting de arbeidsmarkt.”

Het was omstreeks 2007 dat burgemeesterJan Baas van Enkhuizen in de media met devondst ‘Seed Valley’ kwam. Programmamana-ger Erwin Cardol, sinds de oprichting in 2008betrokken bij de stichting Seed Valley: „Debenodigde kennis was al aanwezig bij bedrij-ven, door een samenwerking met de Wagenin-gen Universiteit en andere kennisinstituten.Echter: elk bedrijf concurreerde met elkaarzonder te kijken naar het gemeenschappelijkbelang. Door in communicatie collectief op tetrekken, kunnen we beter uitleggen wat wedoen.”

Cardol trekt graag de vergelijking met deAmerikaanse hightechregio Silicon Valley.„Eigenlijk zijn we één op één hetzelfde. Eenconcentratie van kennisinstellingen en bedrij-ven die elkaar scherp houden. Er is rondomEnkhuizen een hoge innovatiegraad. Bedrij-ven vestigen zich hier graag, nu de hoogopge-leide medewerkers nog.”

Het woord is gevallen: Silicon Val-ley, een gebied gelegen aan dezuidkant van de San Francis-co-baai in Californië. De regio is

grofweg 130 kilometer lang en 30 kilometerbreed . Vanaf de jaren ’50 ontwikkelt SiliconValley zich met de prestigieuze universiteitenStanford en Berkeley tot een broedplaats vanondernemerschap en kennisontwikkeling. Hetis Stanforddecaan Fred Terman die succesvolde verbinding weet te leggen tussen de tweecomponenten: kennis wordt vermarkt.

In rap tempo ontwikkelt zich rondom deuniversiteiten een ecosysteem waarin studen-ten technologiebedrijven starten als Hew-lett-Packard (HP) en Intel. Ook durfinvesteer-ders ontdekken het gebied: zogenaamd venturecapital h elpt start-ups om hun ideeën volledigte ontwikkelen tot producten en toepassingendie later de wereld veroveren. Steve Jobs start ermet Apple, twee promovendi aan Stanford ont-wikkelen Google en Mark Zuckerberg trektnaar Silicon Valley wanneer hij met Facebookwil groeien.

Wat maakt dit gebied zo uniek dat veleregio’s in de gehele wereld het concept probe-ren na te bootsen? „Silicon Valley is een bijzon-der geval”, stelt Kees Eijkel, directeur Kennis-park Twente, een innovatiecampus rondom deUniversiteit Twente. „Dat gebied is zo gegroeidin vijftig jaar, het was er niet ineens. Er heersteen competitieve en productieve geest die sti-mulerend werkt. De manier van denken enwerken inspireert: wanneer je als ‘amateur-voetballer’ een club de Champions League zietwinnen, wil je dat niveau ook nastreven.”

Valley, innovatiecampus of -regio en cluster;het zijn termen die allen gebruikt worden omuitdrukking te geven aan dezelfde poging: hetvinden van innovatieve toepassingen en pro-ducten door middel van het bijeenbrengen vankennis, bedrijvigheid en kapitaal. De termenworden vaak door elkaar gebruikt, maar bete-kenen niet noodzakelijk hetzelfde.

Een innovatiecampus kan niet los bestaanvan een succesvolle cluster, stelt Rene Buck.Zijn bedrijf Buck Consultants Internationaldeed vorig jaar onderzoek naar de 74 scienceparks in Nederland. Daarvan zijn er zeven alsvolwassen gekwalificeerd. „Een campus is een

Illustraties Roland Blokhuizen

Technopolis DelftRegio: DelftSpecialisme: Medische Technologie enIndustriële BiotechnologieAantal bedrijven: 206We r k g e l e g e n h e i d : 4.750 banenBekende instellingen: TU Delft, TNO, Delares

Bio Science Park

Regio: LeidenSpecialisme: MedicijnontwikkelingAantal bedrijven:122We r k g e l e g e n h e i d : 5.400 banenBekende instellingen: Leids UniversitairMedisch Centrum, Naturalis, Janssen Biologics

Sciencepark Amsterdam

Regio: AmsterdamSpecialisme: Fundamentele wetenschap ophet terrein van ICT en Life SciencesAantal bedrijven: 100We r k g e l e g e n h e i d : 800 banenBekende instellingen: Universiteit vanAmsterdam, CWI, NIKHEF, ASML

Seed Valley

Regio: West-FrieslandSpecialisme: TuinbouwzadenAantal bedrijven: 23We r k g e l e g e n h e i d : 2.500 banenBekende instellingen: Incotec, Syngenta,Monsanto

Maintenance Valley

Regio: West en Midden BrabantSpecialisme: Onderhoud en logistiekAantal bedrijven: 10.600We r k g e l e g e n h e i d : 104.000 banenBekende instellingen: Stork, Fokker Aircraft enC o n c o rd i a

NRC Handelsblad Wo e n s d a g 12 juni 2013

3

Geen land zo plat als Nederland, maar toch plakken juist wij overalhet label ‘va l l e y ’ op. Sommigen noemen het een modewoord, maaranderen zien het als hét voorbeeld van kenniseconomie in depraktijk. Is de vergelijking met Silicon Valley terecht?„Nederlandse durfkapitalisten zouden meer risico moeten nemen.”

Jorg Leijten

plek waar een universiteit, een onderzoeksin-stituut of ziekenhuis in samenwerking met hetbedrijfsleven onderzoek en ontwikkeling uit-voert”, zegt Buck. „Een cluster is een concen-tratie van allerlei met elkaar samenwerkendekennisinstellingen in een geografisch gebied.Een campus is vaak het kristallisatiepunt vaneen cluster. Je hebt overal ter wereld clusters,maar niet noodzakelijk hoort daar een campusb ij. ”

Clusters en valleys zijn wat hem betreftsynoniem. Uit het onderzoek ‘Actueel beeldcampussen in Nederland’ blijkt dat van de 74science parks in Nederland de helft die naamniet mag dragen. „Het gaat daarbij om samen-gekomen business van bedrijven die niet zoveel met elkaar te maken hebben”, zegt Buck.„Pas wanneer er een kennisbron is, kan een eco-systeem ontstaan.”

Nederland kent diverse scienceparks. De hightechcampus inEindhoven is daarvan wellicht hetbekendste voorbeeld. Waar ooit

het NatLab van Philips stond, hebben nu tech-nologiebedrijven als ASML, Philips en NXPhun research & developmentafdeling geves-tigd. Of neem Science Park Amsterdam, tweeweken terug in het nieuws omdat ASML er eenonderzoeksinstituut op het gebied van nano-technologie start.

De coördinerende actoren achter de verschil-lende clusters spelen een belangrijke rol in hetNederlandse topsectorenbeleid. Door de rege-ring zijn negen terreinen aangewezen die extrageld krijgen voor programmatisch onderzoekbinnen hun specialisme. Dat zijn bijvoorbeeldde sectoren chemie, hightech en energie. Veelvan dat onderzoek vindt plaats op de campus-sen.

„Je kunt niet voorspellen welke kennis toteen succesvol product leidt”, zegt Albert Pol-man, directeur van het FOM-onderzoeksinsti-tuut AMOLF. „Innovaties zijn niet te bestellen.Het is het samenspel tussen het bedrijfslevendat met een bepaalde vraag zit en een kennisin-stelling die onderzoek naar dat probleem doet.Die interactie wordt gestimuleerd als de cam-pus goede ontmoetingsmogelijkheden biedtmet een campuscafé of bijvoorbeeld een film-f e s t i va l . ”

Zijn de Nederlandse valleys ook daadwerke-lijk benaderingen van Silicon Valley of komende science parks dichter in de buurt? Neem destichting Energy Valley in Noord-Nederland.Het is een clustering van energiebedrijven, ont-staan vanuit de gedachte dat elke regio eenbusiness nodig heeft. De energiebranche hadzich reeds gevestigd toen het gebied het label

Energy Valley kreeg: volgens een woordvoer-ster een naam die – analoog aan de beoogdeAmerikaanse equivalent – synoniem staat voor‘een plek waar het broeit’.

Er zijn geen regels waaraan een gebied moetvoldoen om de term valley te mogen gebrui-ken. Wel is het de vraag of er geen scheefgroeiontstaat in het gebruik ervan. Neem Main-tenance Valley, een gebied in West- en Mid-den-Brabant, ooit geconcentreerd rondom deluchtvaartindustrie, maar inmiddels de verza-melnaam voor een clustering van activiteitenin biobased economy, onderhoud en logistiek. Enwist u dat in de regio Amsterdam-Hilversum,waar zich veel media-activiteit concentreert,men de werktitel Media Valley hanteert?

‘Geografisch is Media Valley natuurlijk geenva l l e i ”, geeft programmamanager Freek van ’tOoster aan. „Er is een bijzondere concentratierondom één specialisatie en om dat aan tegeven, is deze naam gekozen. Het werkt goedin de communicatie omdat iedereen het directherkent. Ooit is die concentratie gestart rond-om een gezamenlijke infrastructuur. Digitali-sering maakt die fysieke nabijheid minder rele-vant, maar je ziet toch dat professionals enbedrijven elkaar blijven opzoeken.”

Binnen het vakgebied van VU-onderzoekerMartijn Smit is het een veelgehoord grapje: deenige regio die niet Silicon Valley wil zijn, isSilicon Valley zelf. Wat er volgens hem inNederland gebeurt, is dat alle clusters vangelijksoortige bedrijven zich een valley noe-men. „Het is een beleidsmatig speeltje, zekeromdat je de schaal van de regio niet kent. Als jepuur naar geografische ligging kijkt is FoodValley een minuscule vlek, vergeleken met Sili-con Valley.”

Het nabootsen van het Amerikaanse voor-beeld heeft volgens de onderzoeker geen zin.„Innovatiegebieden ontstaan spontaan. Er zijnallerlei kleine initiatieven die samenvallen.Hoe meer je het probeert op te leggen, hoe min-der het lukt. Een sector begint te bloeien, datkun je aanjagen maar meer ook niet.”

Bovendien gaat het succes van Sili-con Valley gepaard met flink watkapitaal van durfinvesteerders. InNederland is het gebrek aan dat

soort kapitaalverschaffers een probleem, steldede Eindhovense burgemeester Rob van Gijzelenkele weken terug tijdens het Finance Event.Door gebrek aan kennis en durf trekken bedrij-ven met potentie weg uit Nederland. Hij pleittevoor de oprichting van een Dutch Institute forFinance and Technology, een samenwerkingtussen mkb, banken en overheid.

Aan potentie en kennis ontbreekt het niet inNederland, stelt Imke Carsouw-Huizing,directievoorzitter Brainport Development, deontwikkelingsmaatschappij voor Brainportregio Eindhoven. „We hebben relatief weinigbedrijven die na de start doorgroeien naar devolgende fase. Het is lastig om a an investeer-ders duidelijk te maken wat de risico’s zijn enwaar de technische mogelijkheden zitten. InSilicon Valley heerst een cultuur die stelt: risiconemen mag. Als durfkapitalisten daarvandoordrongen zouden zijn, zou het hier net zokunnen bruisen als in Silicon Valley.”

Chemelot

Regio: Zuid-LimburgSpecialisme: ChemieAantal bedrijven: 46We r k g e l e g e n h e i d : 1.183 banenBekende instellingen: DSM, Sabic

Brainport

Regio: Zuid-Oost BrabantSpecialisme: High Microsystems, Life SciencesAantal bedrijven:OnbekendWe r k g e l e g e n h e i d : 64.000 banenBekende instellingen: ASML, Philips,Technische Universiteit Eindhoven

Health Valley

Regio: Gelderland en OverijsselSpecialisme: Gezondheid en life sciencesAantal bedrijven: 750We r k g e l e g e n h e i d : OnbekendBekende instellingen: Synthon, MSD(voorheen Organon)

Food Valley

Regio: WageningenSpecialisme: VoedingstechnologieAantal bedrijven: 1.445We r k g e l e g e n h e i d : OnbekendBekende instellingen: Universiteit WageningenDanone & Verkade, Friesland Campina

Kennispark Twente

Regio: TwenteSpecialisme: Nanotechnologie, ICT enbiomedische wetenschapAantal bedrijven: 384We r k g e l e g e n h e i d : 6.300 banenBekende instellingen: Universiteit Twente,Xsens,DemCom

Energy Valley

Regio: Groningen, FrieslandSpecialisme: EnergieAantal bedrijven: 3.148We r k g e l e g e n h e i d : 22.000 banenBekende instellingen: Ennexis, Gasterra,Eneco, GasUnie

4 S P EC IAL mkb innovatie top-100Special

10

8

54

32

Slim verwarmen

Het infraroodverwarmingssysteem van Ther-mI Q voorkomt onnodig stoken in lege ruim-tes. In plaats van lucht verwarmt het systeemobjecten die zich in de ruimte bevinden: net alsde zon doet in de natuur. Zo worden alleen degewenste plekken verwarmd. Het Ther-mIQ-systeem is te bedienen met smartphone,tablet of pc.

J U RYRAPPORT

Jaar van de verborgen kampioen

97

6

Ecofont

Groen lettertype

Jaarlijks maakt een werknemer ongeveer11.000 printjes: slecht voor het milieu.Ecofont bedacht een manier van inktbespa-ring, die niet afdoet aan de kwaliteit van deafdruk. Tijdens het printen worden er kleinegaatjes in de letters geschoten. Die gaatjes zijnniet waar te nemen. Maar het bespaart inkt énpapier, jaarlijks zo’n 50 procent.

ThermIQTempress Systems

Nieuwe zonnecellen

Samen met onderzoeksinstituut ECN brachtTe m p r e s s een nieuw type zonnecel op demarkt, die het rendement van ‘k r i s t a l l ij n ’-sili-ciumzonnecellen met 6 procent verhoogt. Hetn-type ging in één jaar van laboratorium naarmassaproductie. De zonnecel is een nieuwe uit-voering van het bestaande p-type en is moeilij-ker te maken, maar is efficiënter.

ExSilent

Horen zoals het bedoeld is

Het hoortoestel van ExSilent wordt ín het oorgedragen, in plaats van erboven. Daardoor is degeluidswaarneming beter dan bij traditioneletoestellen. De oorschelp en het oorkanaal zijnbepalend voor het lokaliseren van geluid in deomgeving. Met een microfoon boven het oor ishet voor de gebruiker lastig te bepalen waar hetgeluid vandaan komt, met dit toestel niet.

Advanced LaserSeparationInternational

Meer, sneller, secuurder splitsen

ALS I ontwikkelde een technologie die wafers –een plak halfgeleidersmateriaal waarop scha-kelingen worden aangebracht – splitst in indi-viduele chips. Het traditionele ‘breekproces’veroorzaakt veel uitval, duurt relatief lang enheeft achteraf inspectie nodig. Maar het sys-teem van ALSI dringt de uitval terug en scheidt15.000 chips in nog geen tien minuten.

Focal Meditech

Armondersteuning naar menselijke maat

De armondersteuning van Focal Meditechhelpt mensen met geringe spierkracht bij deuitvoering van dagelijkse activiteiten, zonderde lichaamsfuncties volledig over te nemen.Boven- en onderarm worden los van elkaarondersteund in een dubbel balanceermecha-nisme. Gebruikers kunnen zo langer zelfstan-dig blijven wonen en werken.

Oscillating FoilDevelopment

Van scheepsschroef naar dolfijnstaart

O -foil ontwierp een voortstuwingssysteemvoor binnenvaartschepen. Het kant-en-klaar-systeem – een mechanische vleugel, dieselelek-trische aandrijving en manoeuvreersysteem –hangt horizontaal over de breedte van hetschip en heeft zo een groter stuwingsoppervlakdan een scheepsschroef. Het levert een bespa-ring van 50 procent op brandstof op.

Jet-Stream

Sneller en beter streamen van video

Het internet is nooit gebouwd om honderddui-zenden mensen tegelijk een video te laten kij-ken. J e t- S t r e a m ontwikkelde een technologieom kwalitatief goede videoregistraties uit tezenden, ook als er véél mensen kijken. De datawordt op vernieuwende wijze gedistribueerden de technologie maakt intelligenter gebruikvan de aanwezige netwerkcapaciteit.

Virtual Proteins

3D-model voor complexe hersenoperaties

Virtual Proteins ondersteunt neurochirur-gen bij het plannen en uitvoeren van complexeopen hersenoperaties. Binnen enkele secondenmaakt het systeem een 3D-model van afbeel-dingen die met een MRI of CT-scan van depatiënt zijn gemaakt. De chirurg kan zo zijnstrategie bepalen en tijdens de operatie contro-leren of er op de juiste plek geopereerd wordt.

24i Unit Media

Eenmalig SmartTV-apps ontwikkelen

24i Media ontwikkelde een productieplat-form voor SmartTV-apps; diensten die wordenaangeboden op tv’s met internetverbinding.De apps maken het omroepen en uitgeversmogelijk om wereldwijd uit te zenden op eenonbeperkt aantal kanalen. Een app hoeft bij 24imaar eenmalig ontwikkeld te worden en kanvervolgens verspreid worden op alle platforms.

1

Eindredactie: Saskia van Loenen,Annemarie SterkVormgeving: Annelies KietselaerFotoredactie: Kristel VermeulenIllustraties: Roland BlokhuizenMedewerkers: Jorg Leijten, Peter Olsthoorn,Friederike de Raat

Stilstaan is geen optie. Innoveren móét, nu delevensduur van bedrijven, producten en dienstensteeds korter wordt . Nieuwe groei is de uitda-ging. Ondernemingen die zich aanpassen aan de

wensen van de klant en de markt hebben de toekomst.Het is daarom heel verheugend dat bijna een recordaantalinnovaties zijn ingestuurd voor de achtste editie van demkb Innovatie Top 100. Het midden- en kleinbedrijfbewijst daarbij niet stil te zitten. Onder de vele inzendingenzitten tientallen bedrijven die wereldwijd marktleider zijnmet een niche product. Het zijn verborgen kampioenen dieminimaal 70 procent van hun omzet realiseren met export.De winnaar is zo’n verborgen kampioen: Ecofont uitUtrecht. Dit bedrijf bespaart inkt en toner door kleinegaatjes te prikken in de letters. In meer dan 70 landenwordt deze software al gebruikt. Het is een innovatie in decategorie van de paperclip: „simpel en eenvoudig toepas-baar”, zo luidt het oordeel van de jury. Maar ook: opschaal-baar, en toepasbaar in vele markten.De top-10 wordt dit jaar gedomineerd door de sector Indu-strie en Human Health met elk drie innovaties.De landelijke jurymaakte ook dit jaar weer dankbaar

gebruik van voorwerk dat door verschillende expertpanelsis gedaan. Een uitkomst bij zeer complexe innovaties, dieniet altijd even makkelijk te beoordelen waren. Sommigeinnovaties vielen af omdat bedrijven er nog geen omzetmee hadden gerealiseerd. Deze ondernemers krijgen hetadvies om weer mee te doen als de eerste productie heeftgeleid tot omzet.De jury heeft bij de boordelingen veel aandacht geschon-ken aan de impact voor de sector en samenleving, de origi-naliteit, maar ook aan de verkrijgbaarheid, gerealiseerdeomzet en – in mindere mate – aan bescherming van deingediende innovaties. Wij wensen alle ondernemers veelsucces met hun innovaties.

Ruud Koornstra, juryvoorzitter

Jury: Joris Craandijk, Scarlett Kwekkeboom-Janse,Jan Meeus, Frans van der Reep en Bart Stomphorst

De mkb Innovatie Top 100 is een initiatief van SyntensInnovatiecentrum met als doel te laten zien dat innovatiein het mkb leidt tot nieuwe omzet en werkgelegenheid.

CO LO FO N

Welk bedrijf wint de mkb Innovatie top-100?Dit is de top-10, in alfabetische volgorde.

NRC Handelsblad Wo e n s d a g 12 juni 2013

5

De veelvuldig bepleite (Silicon) Val-ley-gedachte in Nederland, is dateen Calimerogedachte of realiteit?Vertoef enkele dagen in de indu-

striegebieden van ‘Brainport’ Eindhoven en jeleert: zo’n vallei is er. Die is het krachtigst inwat heet ‘m e ch a t r o n i c a ’, de combinatie vanelektro-, meet-, regel en besturingstechniek enwerktuigbouwkunde. „Op dit terrein lopen weecht wereldwijd voorop. Alleen al ASML is met-zijn machines verantwoordelijk voor 80 pro-cent van de wereldproductie van IC’s, com-plexe chips”, zegt hoogleraar MechatronicaMaarten Steinbuch van de TU Eindhoven.

In deze traditie staat SoLayTec, producentvan machines voor vervaardiging van zonne-cellen. Het ontwikkelde een procedé omrazendsnel een laagje aluminiumoxide op zon-necellen aan te brengen, mede door toepassingvan mechatronica. Cellen leveren daarmee veelmeer energie. De zogenaamde ALD-machinesvormen een grote doorbraak richting goedko-pere zonnecellen. De eerste afzet is een feit,naar producenten in Duitsland, Singapore enChina. Directeur Huib Heezen: „Potentieel isde markt voor ons nu enkele tientallen miljoe-nen euro’s per jaar. Er is een volgende door-braak nodig om tot een verveelvoudiging tekomen.”

Met een opvallende nuchterheid, eenvouden enthousiasme – net als de ondernemers inSilicon Valley –- praten Heezen en zijn marke-tingchef Roger Görtzen over technologie.

Görtzen komt van TNO, dat de technologievoor SoLayTec uitvond, en dat hij naar demarkt moest brengen. „Bij toeval stuitten

In weerwil van het doemdenken over Nederlandse technologieen innovatie groeide SoLayTec in Eindhoven in anderhalf jaaruit tot een potentiële wereldspeler in machines voorzonnecelproductie. Dankzij intensieve samenwerking.Peter Olsthoorn

onderzoekers er in 2008 op, en zijn dat verdergaan uitwerken. Twee jaar later was het klaaren is SoLayTec opgericht.”

Op een waardering van 6 miljoen euro in2011 kreeg TNO 30 procent en stortten deDuitse producent van zonnecelmachines Rena45 procent en de Brabantse OntwikkelingsMaatschappij (BOM) van het ministerie vanEconomische Zaken en de provincieNoord-Brabant 25 procent. De meerderheidbleef bij de overheid. Recent nam Rena demeerderheid en is SoLayTec een Duitse doch-t e r.

Weg Hollandse glorie? Heezen: „Ze laten onsvolkomen vrij. Rena vindt het juist zinnig alswij eigenwijs en zo snel blijven door ontwikke-len. Maar om de wereldmarkt te veroverenbiedt Rena een mondiaal verkoopapparaat.”

In Duitsland is ook technologie-instituutFraunhofer een belangrijke partner. De ‘va l -l e y- g e d a ch t e ’ krijgt dichtbij veel intenservorm. SoLayTec laat machines bouwen bij NTS,de buurman op bedrijvenpark De Hurk inEindhoven-Noord. Zeker zo belangrijk wassoftwarebedrijf Sioux voor de simulaties, enontwerpbureau Van Berlo voor de bedieningvan machines, beide gevestigd binnen eenstraal van drie kilometer. Ook in het internet-tijdperk maakt dat de communicatie en samen-werking toch eenvoudiger. „Dankzij die inten-sieve samenwerking konden we met eenrevolutionaire snelheid tot productie komen.”

Behalve TNO-broedsel kreeg SoLayTecsamen met acht partners ook 1,9 miljoen eurovan EZ uit de ‘Pieken in de Delta’-regeling .Heezen: „Dat heeft ons echt enorm geholpen

om snel te ontwikkelen, misschien was het weldoorslaggevend.”

Het nieuwe stimuleringsprogramma ‘To p -sectoren’ brengt daarentegen nog weinigenthousiasme teweeg bij SoLayTec , dat aan-schuift bij de clusters Energie en High Tech.„Het uitgangspunt van intensieve samenwer-king tussen grote instituten, wetenschap enbedrijfsleven is goed, maar minder voor eenstarter. Die moet snel op zichzelf nieuwe tech-nologie bouwen en heeft geen behoefte aaningewikkelde contracten en procedures.”

SoLayTec probeert dus nog een innovatie-krediet van Den Haag te krijgen en int van depopulaire WBSO-regeling voor loonkostenbij-dragen. Heezen: „Dat doen we zelf. Ingewik-keld is het niet. Je wordt goed geholpen doorAgentschapN L.”

Management geniet een bonusregelingafhankelijk van de waardestijging. „Daaroveris uitgebreid gediscussieerd”, is alles wat Hee-zen wil zeggen, gevraagd naar de details. Ver-schrikkelijk hard werken? Görtzen: „Het valtmee, ook bij TNO werkten we hard. Je moetvooral ruimte nemen om creatief te blijven.”Moet goed technisch personeel uit het buiten-land komen? Heezen: „Nauwelijks, en liever

niet eigenlijk. Gelukkig zijn er technici voor-handen, maar we moeten goed zoeken. We wil-len mensen uit verschillende disciplines dieheel open communiceren. Ze moeten nietalleen technisch zeer begaafd zijn, maar open-staan voor betere ideeën van anderen. Neder-landers zijn daar over het algemeen goed in.Bovendien kan een taalbarrière storen.”

Technisch werkbedrijf TMC is een spil in hetEindhovense en stond ook SoLayTec bij metmensen, maar ook met een aanvangsinveste-ring. Verrassend is dat ook 50-plussers ruimaan bod komen bij SoLayTec, vaak nog met eenverleden bij Philips. Heezen: „Dat zijn mannenmet een groot enthousiasme voor technologie,terwijl ze ook veel hebben meegemaakt op eenvaak hoog niveau.”

‘Mannen’ inderdaad, want van de vijftigmensen bij SoLayTec zijn er drie vrouw – geenvan drieën technici. Heezen: „Dat moet groei-en, al op de basisschool en in het middelbaaro n d e r w ij s. ”

Dat is een taak voor de overheid, die dus eenpotje kan breken bij SoLayTec. Görtzen wil eenlans breken voor instellingen als TNO: „Hetheeft een negatief imago als een wat log staats-orgaan, maar er wordt fantastische technologiegemaakt, vaak op het scherpst van de snede encompetitief voor de wereldmarkt.”

Hij ging, na tien jaar dienstverband, als eni-ge mee naar SoLayTec. De uitvinders bleven bijTNO. Ze worden niet rijk. „Sommige mensenworden veel gelukkiger als ze in vrijheid nieu-we vindingen kunnen doen. Van die toegewij-de wetenschappers moet je het ook hebben alsNederland – naast gedreven ondernemers.”

‘We lopenwereldwijd

voorop’Directeur Huib Heezen van SoLayTec. Zijn bedrijf dat machines voor het maken van zonnecellen produceert doet het goed op ‘Silicon Valley’ in Eindhoven. Foto Merlin Daleman

‘Goed zoekennaar technici’

8 S P EC IAL mkb innovatie top-100Special

Milieuvriendelijk alternatief mosselvissen

De EasyFarm combineert het kweken en oog-sten van mosselzaad. Mossellarven hechtenzich aan drijvende kweeknetten. Een oogstma-chine schept de kleine mosseltjes van de net-ten. In kweekpercelen kunnen ze vervolgensuitgroeien tot mosselen voor consumptie.

Speciale letter voor dyslectici

Uitgeverij Dyslexion geeft boeken uit in eenspeciaal gemaakte letter, die voor mensen metdyslexie lekkerder leest. Dyslexie gaat er nietvan over, maar de meeste gebruikers ervarenhet lezen van het lettertype als prettig en min-der vermoeiend.

Dieren sparen in proefdieronderzoek

Een CT-scanner zoals in een ziekenhuis, maardan voor een muis of een rat. De U-Spect kantwee biomedische scans tegelijk maken: dePET- en de SPECT-scan. Het apparaat wordtdoor instituten wereldwijd ingezet voor ondermeer kanker- en diabetesonderzoek.

Duurzame lichtpanelen

Dit Alkmaarse bedrijf ontwikkelde een nieuwetechnologie die het mogelijk maakt LED teintegreren in composietpanelen en in rand- engevelelementen. Overdag is het glanzend witen ’s nachts lichtdoorlatend. De levensduur islang en het is eenvoudig te reinigen.

Drukmeting bij hoge temperaturen

Badotherm ontwikkelde een scheidingsmem-braan met isolator die drukmetingen tot 600°Cmogelijk maakt. Die drukmeting was tot nogtoe gelimiteerd tot een temperatuur van 400°C.Zonne-energiecentrales hebben behoefte aandrukmetingen ver boven die grens.

Computergestuurd verwarmen en koelen

De computer van BaOpt neemt de sturing vanhet bestaande systeem van verwarming, koe-ling en ventilatie over. Sensoren en softwarereguleren vervolgens het binnenhalen van dejuiste hoeveelheid lucht. Zo wordt minimaal25 procent energie bespaard.

Digitaal leerplatform

Squla is het eerste platform dat het volledigebasisschoolcurriculum, dus alle vakken, geheeldigitaal en gecombineerd met elementen uit(computer)spellen aanbiedt. Dat maakt lerenleuker en effectiever. Het leidt ook tot betereleerprestaties bij kinderen.

Eenvoudig te gebruiken veiligheidshamer

Life Safety Products ontwikkelde een gebruiks-vriendelijke veiligheidshamer voor volwasse-nen en kinderen. De keramische hamerkopverbrijzelt het glas als de hamer tegen de zij- ofachterruit van een auto wordt gedrukt. Daarnais hij direct opnieuw te gebruiken.

Duurzame machinebouw

De machines van AWL produceren op duurza-me wijze rugleuningen van achterbanken voorauto’s. Zo wordt er bespaard op de CO2-uit-stoot. Maar ook op het toevoegmateriaal, hetgewicht van eindproduct én op de personeels-kosten.

Alternatief voor tropisch hardhout

NobelWood is hout afkomstig uit dennenbos-sen, met een FSC- keurmerk. Het wordtbewerkt met biopolymeren uit suikerrietsten-gels. Het hout is onderhoudsvrij, komt vansnelgroeiende plantages en is honderd procentb i o l o g i s ch .

Duurzame ziekenhuisprocessen

Pharmafilter regelt de afvalverwerking enwaterzuivering van ziekenhuizen. Biologischeproducten worden vermalen en in een installa-tie omgezet in biogas en proceswater. Zo verbe-teren service en patiëntveiligheid binnen hetz i e k e n h u i s.

Klantspecifieke snijmachines

UWPC is een machine die complexe vormen indikwandige buizen snijdt, zonder smeltver-vuiling achter te laten op het materiaal. Debasis van de machine is het standaardproductvan HGG. Dat kan daarna worden afgestemdop de specifieke wensen van de klant.

Van benzine naar LPG

Pe r s o n e n a u t o ’s die op benzine rijden, kunnendoor de DLM nu ook voor 100 procent op auto-gas (LPG) rijden. Daarmee spaart de bestuurderbrandstofkosten, zo’n 1 euro per liter, maarook het milieu. LPG geeft tot 90 procent min-deruitstoot van fijnstof.

Deuren op afstand openen

De Call-Key van Mobeye uit Den Bosch maakthet mogelijk deuren via een mobiele telefoon teopenen binnen een nader te bepalen periode oftijdstip. Het systeem kan worden gebruikt bijsportcomplexen, vakantiehuizen, bouwterrei-nen én in de zorg.

Waterstof uit aardgas

Hygear produceert lokaal en op kleine schaalwaterstof uit aardgas. Zo hoeft de geproduceer-de waterstof voor transport niet gecompri-meerd te worden. De techniek wordt veelvul-dig toegepast in de glasindustrie, onder meerin Rusland.

Dakdekken op minder belastende wijze

De RoofRunner Tule is een volautomatischemachine voor het bevestigen van daken, waar-bij staand wordt gewerkt. De machine verlaagtzo rug-, schouder- en armbelasting tijdens hetzware schroefwerk terwijl drie- tot viermaal zosnel wordt gewerkt.

Spectrometer meet lichtintensiteit

De Spectrometer van Avantes meet en stuurt deoptimale lichtintensiteit voor gewassen. Denieuwe versie stelt de gebruiker in staat demeter eenvoudig zelf te configureren voor dejuiste toepassing. Avantes is marktleider in ditsegment.

Betere verbranding bij dieselmotoren

Een drukregelaar voor aansturing van diesel-motoren in de auto-industrie leidt tot betereverbranding bij diezelfde dieselmotoren. Ookzorgt het voor lager brandstofverbruik en min-der schadelijke uitstoot. Het zogeheten kali-bratie-instrument wordt wereldwijd gebruikt.

Veilig vervoer met minibussen

Het vastzetten en losmaken van rolstoelen inminibussen is met dit systeem een handelingdie geen fysieke inspanning vergt. Het geefteen waarschuwing als een rolstoel niet goedvaststaat of als er een passagier over het hoofdgezien wordt bij het afsluiten van de bus.

Geavanceerd verspanen

Thomassen Machining bewerkt, geautomati-seerd, gietstukken tot compressors of turbines.Dat doet het bedrijf door de gietstukken te ver-spanen – door het gietijzer te bewerken ont-staan er krullen, of zogeheten spanen. Hetbedrijf levert onder meer aan de energiesector.

Slimme kantoorstoelen

Zit een werknemer dagen achter de computer,dan is het belangrijk dat hij of zij góéd zit. In dekantoorstoelen van BMA Ergonomics zittensensoren. Zo wordt het zitgedrag van een werk-nemer in kaart gebracht en wordt hij directvoorzien van ergonomisch advies.

Bekleding van dijken en oevers

Het Hillblock bekleedt hellingen van water-bouwkundige constructies als dijken en oevers.Ze reduceren de golfoploop – de maximalehoogte van golven die tegen de dijk aanbotsen.Zo hoeven de dijken minder verhoogd te wor-den om aan veiligheidsnormen te voldoen.

Een mobiele operatiestoel, plantenmet een verhaal? Het mkb inNederland bedacht het.

12. Murre Techniek, Prins &Dingemanse11. Uitgeverij Dyslexion

13. MILabs 14. Utec Composites 15. Badotherm 16. BaOpt

22. Life Safety Products 23. AWL-Techniek 24. Foreco 25. FutureWhiz Media

30. Pharmafilter

31.HGG ProfilingEquipment 32. RoofRunners 33. Prins Autogassystemen

38. Mobeye 39. Hygear 40. Avantes 41. Minerva Meettechniek

47. Flex-i-Trans 48. Thomassen Machining 49. BMA Ergonomics 51. Hill Innovations

Snel en eenvoudig gefotografeerd

Samen met TU Delft ontwikkelde Styleshoots een apparaat waar-mee kleding eenvoudig kan worden gefotografeerd en toegevoegdaan bijvoorbeeld een webshop. Binnen dertig seconden is de fotoklaar, die niet meer bewerkt hoeft te worden met fotobewerkings-programma’s.

20. Styleshoots

NRC Handelsblad Wo e n s d a g 12 juni 2013

9

Oplossing voor wateroverlast op straat

De drainvoeg is een stevige strook die tussenhet straatwerk wordt gelegd. De strook,gemaakt van naaldvilt, laat regenwater doorsij-pelen in de ondergrond. Daardoor blijven plas-sen niet op het wegdek staan. De drainvoeg kanputten vervangen.

Weer vlot de trap op

Easysteppers zijn stevige tussentreden voor opde eigen trap, die zo met halve treden tegelijkkan worden beklommen. Elke stap vergt min-der kracht, dus mensen kunnen gemakkelijkernaar boven. Daardoor kunnen ze langer thuisblijven wonen.

Mobiele operatiestoel

Doge ontwikkelde een operatiestoel die ook alsoperatietafel kan dienen. De patiënt neemtplaats op de zogeheten Dynamic OperatingChair (DOC) en blijft daar gedurende de voor-bereiding, het opereren en tijdens het herstel-len liggen.

Hoger natuurbewustzijn

Plant Planet kweekt en verkoopt samen metWereld Milieubescherming Organisatie(IUCN) met uitsterving bedreigde planten aande hand van storytelling : elke plant heeft eeneigen verhaal. De winst gaat naar reddingspro-gramma’s voor de planten.

Antibioticavrij behandelen van vee

De hoeveelheid antibiotica die gebruikt wordtin de veehouderij is zeer schadelijk voor mens,dier en milieu. Intracare slaagde er in om metde producten Hoof-fit Gel en Repiderma anti-biotica te vervangen in de behandeling van die-ren.

Op afstand controleren en aansturen

GreenPeak levert radiochips voor draadlozecommunicatie in huis. Zo kan een ‘smarthome’ gecreëerd worden. Dat is een wooncon-cept waarbij allerlei apparaten, zoals thermo-staat en verlichting, met elkaar en met hetinternet verbonden zijn.

Endoscoopcontrole

Artsen lopen in de operatiekamers van zieken-huizen vaak vertraging op door een slecht wer-kende endoscoop. De ScopeControl controleertop snelle en toegankelijke wijze de kwaliteitvan endoscopen zodat er voor een chirurg altijdeen goede beschikbaar is.

Watergangen vrijhouden van bagger

De MUDTRAP is een apparaat dat bagger inwording afvangt voordat het op de bodemneerslaat. Vervolgens kan de bijna- bagger in dedirecte omgeving worden verwerkt of, indienvervuild, worden verwijderd. Watergangenblijven zo baggervrij.

Virtuele medewerker helpt zoeken

Virtuele medewerker die wereldwijd honderdmiljoen klantvragen beantwoordt voor ondermeer Ziggo, KPN, British Telecom en Toys RUs. Het bedrijf wil in de toekomst een geauto-matiseerde intake voor huisartsen online ver-zorgen.

Ontsteker voor raketlanceerder

APP ontwikkelde een ontsteker voor de hoofd-motor van een raketlanceerder. De ontstekerlevert in zeer korte tijd een enorme hoeveel-heid gas. Zo kan de raketmotor starten. Aeros-pace Propulsion Product uit Zundert werktsamen met onderzoeksinstituut TNO.

Verwarmingstechniek maakt boiler overbodig

De elektrische verwarmingstechniek van FerroTechniek uit Doetinchem, gebaseerd op t h i ckfilm technology, maakt een boiler overbodig. Detechniek wordt onder meer gebruikt in water-kokers of in stoomapparaten. Bedrijven alsPhilips en Nespresso passen de techniek al toe.

Oog voor dyslexie

Oog voor lezen uit Eindhoven ontwikkelde eeninstrument voor het meten van leesvaardig-heid met behulp van e y e - t r a ck i n g - techniek. Hetapparaat kan helpen bij het diagnosticeren vandyslexie, en kan vervolgens ook testen of ervooruitgang wordt geboekt.

Infuuspaal en loophulp in één

De Mobilyzer is zowel een infuuspaal als eenloophulp. De paal biedt steun aan de patiënt enverkleint de kans op ongelukken in vergelij-king met een ‘standaard’ infuuspaal. Zodoen-de vergroot de Mobilyzer de zelfredzaamheidvan een patiënt.

Mensarm productieproces

Futurion is de fabriek van de toekomst. Bij hetproductieproces van aluminiumtoepassingenkomt geen menselijke arbeid meer kijken. Delogistiek is volledig geautomatiseerd. De klantbestelt via de computer en vervolgens makenrobots de bestelling gereed.

Verbinden zonder hulpstoffen

Door magnetische krachten materiaal als ijzerverbinden en vervormen, dat doet Pulseform.Dus zonder, zoals bij solderen gebruikelijk is,hulpstoffen of warmte te gebruiken . Dat is nietalleen gemakkelijker, maar ook goedkoper dansolderen.

Assemblage in schone omgeving

Van luidsprekertjes voor gehoorapparaten totdruksensoren voor auto's, het kan met de pro-ductiemachines van IMS in grote aantallengemaakt worden. De ProMu is een platformvoor nauwkeurige assemblage van kleine pro-ducten in een schone omgeving.

Foodiebag is de nieuwe doggybag

VerdraaidGoed! verkooptde Foodiebag als ‘denieuwe doggybag’.Het principe ishetzelfde: deklant kan hetovergebleveneten na demaaltijd ineen restaurantmee naar huisnemen in eenpapieren zak.Nu wordt jaar-lijks nog zo’n50.000 ton aanvoedsel weggegooid.

Zeedijken bezwijken niet meer

Ronaton is een systeem van Altena Infra- mate-rialen uit 't Harde. Het voorkomt dat een zee-dijk bezwijkt. Na toepassingen op dijken langsbinnenwateren is het systeem inmiddels ookgebruikt op een dijkvak langs zeewater in deprovincie Zeeland.

Schone verwarmings- en koelsystemen

Spirotech heeft een apparaat ontwikkeld datlucht en (magnetisch) vuil uit verwarmings- enkoelsystemen haalt. Dat maakt de systemenenergiezuiniger. Ook hebben de vervarmings-en koelsystemen zo minder last van corrosie enstoringen.

Krachtig desinfectiemiddel

Het Watter-systeem produceert een krachtigdesinfectiemiddel door middel van elektroche-mische activering van water en zout. Het wordtin meer dan honderd landen gebruikt voor dedesinfectie van groente, fruit en andere gewas-sen.

Oude software, nieuwe taal en technologie

De Thinkwise Software Factory uit Apeldoornkan bestaande software aanpassen aan nieuwetaal en technologie. Het is vooral geschikt voorhet bouwen van business- software alsERP-applicaties, randsystemen, researchapplicaties en apps.

17. Drainvast

18. Enocent MobilitySolutions 19. Doge Collection 21. Greenpeak Technologies

26. Plant Planet 27. Intracare 28. DOVIDEQ Medical29. Van den HeuvelWerkendam

34. The SelfserviceCompany

35. Aerospace PropulsionProduct 36. Ferro Techniek 37. OOG.VOOR.LEZEN

42. Technicare Systems 43. Itter 44. IMS 45. Pulseform

46. VerdraaidGoed!

52.Altena Infra-materialen 53. Spirotech 54. Watter

55. Thinkwise SoftwareFactory

50. EGG International

Sporthelm voor kinderen

EGG is een helm voor kinderen, te gebrui-ken voor sport, op straat, in de sneeuw, ofop het water. Het idee: kinderen willendeze helm dragen, in plaats van dat ze datmoeten van vader of moeder. EGG combi-neert Nederlands design met veiligheid,comfort en plezier.

10 S P EC IAL mkb innovatie top-100Special

‘Pa l m l e e r ’ voor slippers en tassen

Palmleer bestaat uit plantaardige vezels vanpalmbladeren die worden verzacht en daarmeegeschikt zijn om leer, plastic en rubber produc-ten te vervangen. In India wordt het materiaalgebruikt voor wegwerpslippers en -tassen.

Urolastic verhelpt incontinentie

Wereldwijd lijden meer dan 120 miljoen vrou-wen en 10 miljoen mannen aan incontinentie,veelal veroorzaakt door stress. Urolastic wordt,onder verdoving, rond de plasbuis geïnjecteerden verhelpt zo de incontinentie.

Technologie vervangt proefdiertesten

Met de deeltjesversneller van High VoltageEngineering is zogeheten microdoseringson-derzoek, onderzoek met zeer lage doses stof-fen, in mensen mogelijk. Handig voor de far-maceutische industrie. Een groot deel van deproefdiertesten kan ermee vervangen worden.

Blok houdt zwijn op afstand

De zogeheten zwijnverdrijfblokken van Altena– grote, grijze, betonblokken die in de grondworden geplaatst – moeten voorkomen dat wil-de zwijnen de bermen langs de weg omwoelen.Of dat de zwijnen zelf op de snelweg terechtkomen.

Rekenprogramma stedelijke ontwikkeling

Citymaker heeft een rekenprogrammagemaakt waarmee plannen voor stedelijke ont-wikkeling sneller, kostenefficiënter en eenvou-diger te maken zijn. Het programma neemt degebruiker stap voor stap mee in het bepalen vande haalbaarheid van een plan.

Huis van hennep

Kooi uit Appingedam bouwde de eerste hen-nepwoning van Nederland. Hennep is duur-zaam materiaal: het isoleert goed, en laat dampdoor. Zo ontstaat er een natuurlijk binnenkli-maat in de woning.

Wereldwijd spelen

Spil Games biedt plat-forms voor het online spe-len van games aan spelersover de hele wereld; maan-delijks zo’n 200 miljoenmensen. De spellen wor-den aangepast aan lokaleculturen en specifiekedoelgroepen. De spelerskunnen onderling metelkaar communiceren.

Gedragstesten vissenlarven

DanioVision is een softwareprogramma voorgedragstesten bij vissenlarven in het laborato-rium. Aan de hand van de bewegingen van delarven kunnen de effecten van medicijnen wor-den gemeten op de hersenen, het zenuwstelselen het bewegingsapparaat.

Roterende keuken voor rolstoelgebruikers

Kokke Designer ontwierp een ronde, draaiendekeuken voor mensen in een rolstoel. Met eendruk op de knop draaien de benodigde keuken-onderdelen naar hen toe. Zo hebben de rol-stoelgebruikers vanuit één positie het geheleaanrecht binnen handbereik.

Schoon drinkwater voor iedereen

De Villagepump zuivert water terwijl hetwordt opgepompt. Schadelijke bacteriën diebijvoorbeeld diarree kunnen veroorzaken,worden uit het water gezuiverd. De pomp, diewerkt op handkracht, kan zo’n 500 liter waterper uur zuiveren.

In een handomdraai inspirerende lessen

Zonder uitgebreide ICT-kennis kunnen lera-ren nu eenvoudig ‘inspirerende lessen’ maken.Thuis, op school: overal waar internet is. Doorde lessen online te delen in de zogeheten Pro-wise Community kunnen ook andere leer-krachten van de les gebruik maken.

Maximale inzet duurzame energiebronnen

ZON Energie Groep helpt woningcorporaties,gemeenten en projectontwikkelaars bij het rea-liseren van initiatieven voor duurzaam ener-gieverbruik. Huizen met ‘slimme’v e r wa r -mingssystemen, bijvoorbeeld. De Groep helptmet investeren, ontwikkelen en exploiteren.

Tablet als verlengstuk van televisie

Met SyncNowis herkent een smartphone oftablet via de microfoon automatisch het tv-pro-gramma dat de gebruiker aan het kijken is. Zokan hij of zij direct meer informatie krijgenover wat ze op tv zien, of meespelen met spel-letjes, zoals Lingo.

Stedelijke ontwikkeling gevat in game

De Tygron Engine stelt gemeentes en woning-bouwcoöperaties in staat om op laagdrempeli-ge wijze zelf serious games voor gebiedsontwik-keling te maken, een soort simulatiemodel. Zoziet een ontwikkelaar direct wat de gevolgenvan elke beslissing zijn.

Zorg op afstand voor chronisch zieken

Curit Connect stelt chronisch zieke patiëntenin staat zelf de bloeddruk, hartslag, gewicht enandere zaken te meten en te controleren. Dezorgverlener heeft voortdurend de beschik-king over actuele gegevens van de patiënt,maar wordt pas gewaarschuwd als dat nodig is.

Papierloze wegwerkzaamheden

ThunderBuild ontwikkelde software waarmeezakenpartners in de wegenbouw online kun-nen samenwerken. Het ontsluit gegevens vantransporteur tot asfaltcentrale, direct tijdenshet proces. De administratie kan papierloosafgehandeld worden.

Kleuren, pijlen en grafieken voor betere route

ISpot is een camera met sensoren die de afstan-den tussen mensen en objecten in gebouwen enop wegen kan zien. In de beelden zijn gekleur-de plekken te zien: daar hebben de meestemensen zich begeven. Handige hulp voor ver-k e e r s r e g e l a a r s.

Voorraad op afstand bijgehouden

Te kleine of te grote voorraden van reserveon-derdelen is nu verleden tijd. Vanuit één regie-centrum kan met de Planning Services de voor-raad en distributie van de onderdelen voorverschillende bedrijven op afstand worden bij-gehouden.

Mkb’ers zoeken naar nieuwe ideeën.Verse soep uit een soepmachine,of sla uit een klimaatkamer.

Olifantsgras op braakliggende grond

NNRGY plant olifantsgras op braakliggendeterreinen. Het gras is een grondstof voor duur-zame producten. Braakliggende grond diedoor economische tegenwind voorlopig nietwordt ontwikkeld, krijgt zo een nieuwe, maat-schappelijke en economische functie.

Ritten plannen

Vaak rijden autotransporteurs rondjes met eenlege wagen omdat ze niet over de juiste infor-matie beschikken. Waar alle te vervoeren voer-tuigen staan, bijvoorbeeld. Via het platformvan ATP wordt inzichtelijk waar alles staat. Zokunnen de transporteurs hun ritten plannen.

Efficiënt vervoeren speciale machines

Met een beweegbaar deel van de laadvloer kun-nen grote machines via een kleine hellingshoekin ‘normale’ vrachtwagens worden geladen.Normaal zouden die wagens zonder de zogehe-ten beavertaillift- techniek in speciaal transportvervoerd moeten worden.

Vegetarisch en echt vlees smaken hetzelfde

Het vegetarische vlees is qua smaak, structuur,bite, beleving en voedingswaarde gelijk aanecht vlees. De kwaliteit is zelfs zo goed dat ver-schillende slagers, chef-koks en culinaireexperts geen verschil proeven tussen het echteen het vegetarische vlees.

Filmpje snel gevonden

Video SEO zorgt ervoor dat video’s betergevonden worden in zoekmachines. De toepas-sing voor Wordpress herkent automatisch devideo die is toegevoegd op de website. De mees-te van deze plugins zijn gratis en via open sourcev e r k r ij g b a a r.

56.High VoltageEngineering 57. Altena Infra-materialen

58. Citymaker Groep 59.Bouwbedrijf Kooi

60. Studio TjeerdVeenhoven 61. Urogyn

65. Spil Games

68.Noldus InformationTechnology 69. Kokke Designer 70. Villagepump 71. Prowise

76. ZON Energie Groep 77. Civolution 78.Tygron Serious Gaming 79. Curit

85. ThunderBuild 86. Headcommunications

87. Gordian LogisticExperts 88. NNRGY

93.AutoTransportPortal

94. Kennis Transport &Logistics 95. De Vegetarische Slager 96. Yoast

NRC Handelsblad Wo e n s d a g 12 juni 2013

11

Attractie van wereldformaat

De Flying Dutchman is een vlie-gende r o l l e r c o a s t e r. In tegenstel-ling tot andere achtbanen waar-in passagiers rechtop zitten,liggen ze hier in een stoel. Deattracties van Vekoma zijn tezien in alle grote amusements-parken ter wereld.

Sla uit klimaatkamer

In een klimaatkamer van twintig meter breed,veertig meter lang en acht meter hoog wordenslaplantjes gekweekt van zaadje tot sla. Inzeven lagen boven elkaar. Negatieve invloedenvan buitenaf op de kwaliteit van de sla wordenzo tot een minimum teruggebracht.

Computer toetst omstandigheden op zee

Een computer voor zeeschepen die hun sterkteen stabiliteit toetst aan wettelijke normen. Dezee- en weersomstandigheden ter plaatse wor-den geregistreerd en vergeleken met voorspel-lingen. Dit is belangrijk bij het verschepen vangroot materieel als boorplatformen.

Doe-het-zelf-boortoren ontwikkelingslanden

De FLOFLO is een doe-het-zelf-boortoren diemensen helpt op een gemakkelijke en betaal-bare manier naar water te boren. In ontwikke-lingslanden in Afrika, bijvoorbeeld. Het appa-raat werkt op pure mankracht en zondermotorische onderdelen.

Geautomatiseerd logistiek proces

Transsmart automatiseert het logistieke pro-ces tussen leveranciers, magazijnen en klanten.De informatie van het transportproces wordtuitgewisseld tussen alle partijen in de keten.Fouten worden zo sneller opgemerkt én her-steld.

Paal die ramkraak stopt

De Crossbollard is een paal die bij een eventueleramkraak of terroristische aanslag een voer-tuig stopt zonder de inzittenden te verwonden.Ook ontstaat geen ernstige schade aan het voer-tuig. De paal zelf blijft intact en kan gewoonweer opnieuw gebruikt worden.

Betere pasvorm, meer omzet

Sheyp biedt nieuwe kledingmaten. Geenmaatjes 36, 38 of 40 meer, maar ‘Fa b u l o u s ’ ,‘Gorgeous’ of ‘Amazing’. Sheyp houdt reke-ning met de vele verschillende vormen van hetvrouwenlichaam. Zo past een kledingstuk veelb e t e r.

Van restwarmte naar lokale elektriciteit

Triogen uit Delft is erin geslaagd de restwarm-te van industriële processen (vanaf 300 gradenCelsius en 160 kW) om te zetten in elektriciteit,zonder daarbij zelf te veel energie te verbrui-ken. De elektriciteit kan lokaal wordengebruikt.

Samen spelen op een iPad

De i Pa w n - techniek laat meerdere spelers deel-nemen aan bordspellen op de tablet. Net als‘vroeger’ spelen familie, vrienden en kinderensamen spelletjes aan tafel. De nieuwe Appcardsvan karton dragen bij aan dat nostalgischegevoel.

Van boer naar biogasleverancier

Betaprocess is een gepatenteerde techniekwaarmee sneller en efficiënter wordt vergist.Met vergisting is biogas te winnen. Het Beta-process levert aanzienlijk hogere opbrengstenop en een verbetering van het rendement: wel10 tot 15 procent hogere gasopbrengst.

Op elk moment echte, verse soep

Geen water en poeder in de soepmachine. Nee,soep zonder geur-, kleur- en smaakstoffen énmet echte groenten en vlees, dat is de 365-Soup. Door een gesloten systeem zijn de soepentwaalf uur lang te serveren. Nu moeten zemeestal na drie uur al worden weggegooid.

Tuinbouw kleurt ultraviolet

CleanLight beschermt en verbetert gewassen met een ultravioletlicht. Het licht doodt schimmels en bacteriën. Omdat er geengebruik wordt gemaakt van pesticiden raken bodem en grondwa-ter niet verontreinigd. Het gewas kan ‘s t r e s s v r ij ’ groeien.

Alziend oog voor meer veiligheid

Een ‘alziend oog’ dat via één systeem 360° -beelden en data genereert. Zo kan ter plekkeeen oordeel of reconstructie van de situatieworden verkregen. Bij werkzaamheden aan hetspoor, op de luchthaven en door de politiewordt deze techniek al gebruikt.

Plug geeft een opmerkelijke teeltversnelling

De ‘Xcellent Plug for Orchids’ laat orchideeënbeter groeien en zorgt voor minder wortel-breuk. Vond vermeerdering eerst met de handplaats, nu kan het geautomatiseerd. De teeltvan de orchideeën versnelt door gebruik vanhet product, zo’n 15 tot 20 procent.

Indoornavigatie

Qbengo ontwikkelde een navigatie-app voorsmartphones. Niet voor buiten, maar voor bin-nen. Met de app kunnen gebruikers op huntelefoon direct allerlei belangrijke informatieover locaties vinden: waar de toiletten zijn, deingang of het restaurant, bijvoorbeeld.

Afspraak is écht afspraak

Timeblockr is een online afspraak- en reserve-ringssysteem. Via het systeem kunnen consu-menten online een afspraak maken, bij de kap-per, of bij hun favoriete restaurant. DeTimeblockr plant de afspraken zo efficiëntmogelijk in.

In één dag aan de slag met kraan

De kraan van de machinefabriek uit Werken-dam, kan in één dag in elkaar gezet worden enoperationeel zijn. De kraan, mét eigen draadlo-ze afstandsbediening, wordt volledig in defabriek afgesteld. Er komt geen specialist meeraan te pas.

Goed gekoelde data

De DataCenterKoeling koelt datacenters encomputerruimtes. De ICT- apparatuur wordtaantoonbaar duurzaam én goed geconditio-neerd. Het stroomverbruik voor het koelenwordt met ruim 85 procent verminderd, deC O2-uitstoot met 25 procent.

Boot in veilige haven

Slechts 30 procent van de gestolen vaartuigenwordt teruggevonden. V-trace weet welkegegevens nodig zijn om een boot snel terug tevinden. Het bedrijf heeft een netwerk opge-bouwd met onder andere brug- en sluiswach-ters, havenmeesters en politie.

Botsingen met bruggen voorkomen

De Bridgescout wordt boven op het stuurhuisvan een schip geplaatst om botsingen metbruggen te voorkomen. Door variatie in water-standen komt het wel eens voor dat tegen derand wordt aangevaren. De scout meet met eenlaserstraal de afstand tot een vaststaand object.

Flexibele productie-installatie

AutoCell is een productie-installatie voormateriaalbewerking, zogeheten verspaning,van enkele stuks en kleine series. De automati-sering van het proces zorgt voor hoge producti-viteit. Daardoor kan tegen een lage product-kostprijs dag en nacht geproduceerd worden.

Intelligente meter leert energie te besparen

De iCARE maakt direct het energieverbruik inhuis zichtbaar. Gebruikers krijgen inzicht inhun energieverbruik en leren van hun gedrag.Het systeem maakt gebruik van de nieuwstetechnieken op het gebied van datacommunica-tie en data-analyse.

62. Vekoma Rides

63. Deliscious

64. Hydrographic andMarine Consultants

66. Stichting Holland WaterGoes Africa 67. Tri-O-Gen

72. E-loop 73. Tokata Innovations 74. Belaqise 75. FONK Mobile

80. Dutch SustainableDevelopment 81. Vendinova Group

82. CleanLight

83. Horus View & Explore 84. Quick Plug

89. Qbengo 90. Communited

91. Machinefabriek-Scheepstechniek De Waal

92.DataCenter InfraSolutions

97. V-trace 98. Jask 99. Auto-Cell 100. enerGQ