JB1995E.Bestaande en verdwenen kapellen te Gierle en verdwenen...en met speciale produkten...

HEEMKUNDIGE KRING - NORBERT DE VRIJTER - LILLE - JAARBOEK 1995


83

Bestaande en verdwenen kapellen en kapelletjeste Gierle

Emiel Peeters

In de Kempen ontmoet men regelmatig op de gehuchten en veldwegen, de mooie kapellen en kapelletjes, gebouwd in steen of vervaardigd uit hout, hangend aan een lindeboom of tronk. De Kempenaar stond bekend om zijn godsdienstigheid: dit maakte het harde bestaan voor hem verklaarbaar en draaglijk. Ze behielden hun oude zeden, gewoonten en bijgelovigheden, alsmede de standvas-tigheid aan het geloof van hun voorvaderen. De inwoners toonden hun ijver en hun genegenheid tot het werk en vooral hun gehechtheid aan hun streek en godsdienst. Om hun heiligen te eren, te danken en te aanbidden of iets los te krij-gen, bouwden zij deze bidkapelletjes. In 1929 schreef de heer J. Lauwerijs over volksdevoties en volksgebruiken ook over Gierle: Sinds een dertigtal jaren heeft de godsvrucht der gelovige op drie verschillende plaatsen: op de Venzij, nabij het gehucht Hemeldonk en nabij den Haspel, ene kapel opgericht ter ere van Maria. Enkele van deze oude stenen kapelletjes waren dringend aan herstelling toe. Vooral de daken, waarvan het houtwerk totaal versleten was, dreigden in elkaar te storten. Het was notaris Schuermans van Turnhout, die zeer gehecht is aan Gierle - Zijn voorouders, de familie Smolderen, hebben een paar eeu-wen in Gierle gewoond -, die mij voorstelde om aan deze verkommer-nis iets te doen. Op zondag 30 oktober 1994 werd een eerste vergadering belegd met notaris Christian Schuermans, de heer Viktor Danckers (voorzitter van K.B.G.), mevrouw Chris Van Loon-Lauwers (voorzitster van K.A.V.), mevrouw Jeannette Versmissen-Poels (voorzitster van K.V.L.V.), de heer Jef Van den Putte (voorzitter van Middenstand N.C.M.V.) en de heer Emiel Peeters (lid van de kerkraad en hoofdman van de Konink-lijke Sint-Ambrosiusgilde te Gierle). Dit comité werd later aangevuld met de heer Jos Wuyts en de heer Frans Goris, en hiermee werd een v.z.w. opgericht.



Er werd beslist dat de vijf oudste stenen kapelletjes, dit van de Beerse-baan, Hemeldank, Veenzijde, Vennestraat en den Haspel, eerst zouden gerestaureerd worden. Door Mil Peeters en Fik Danckers werden de verantwoordelijken van ieder kapelletje bezocht en uitgenodigd voor medewerking, samen met hun geburen, aan een opknapbeurt. Dat gebeurde op alle gehuchten met het meeste enthousiasme. Het was een plezier om zien hoe jong en oud zich inspande om 'hun' kapelletje het mooiste te maken. Daarvoor werden gelden ingezameld op de gehuchten en sponsors ge-zocht bij de handelaars in oude en nieuwe bouwmaterialen. Ook be-loofde onze nieuw gekozen burgemeester, Jef Van Duppen, zijn volle medewerking.

De H. Familie

Het staat tegen de Beersebaan en op de hoek van de Schoorstraat. Het zou gebouwd zijn rond de eeuwwisseling. Volgens een opmetingsplan van 12 juli 1962 door landmeter T. Van Acken, Hoge Aardstraat 53 te Wilrijk, is de Kerkfabriek de eigenaar. Het is gebouwd door Louis Bastiaensen (Holles) op een stukje grond dat afgescheiden werd door het rechttrekken van de Beersebaan. Louis

Het kapelletje van de H. Familie voor de restauratie.

De H. Familiekapel na de restauratie.

84



bouwde rond de eeuwwisseling een boerderijtje op de Beersebaan (toen Pisselaar genoemd), waar nu huisnummer 155 is; met de overschot van de stenen bouwde hij het kapelletje. Vele jaren is het onderhouden door de familie Vervoort, die er recht te-genover woonde. Later werd het onderhouden door de familie Stan Martens-De Peuter en door de geburen. De buitenkant werd ooit wit geverfd. Deze verf is er nu, na zeer veel werk, terug afgehaald. Nu bemerkt men de schone witte zandsteen die het kapelletje siert. De dakbedekking was van leien en had te weinig oversteek; het houtwerk was rot. Dit werd totaal vernieuwd en met pannen bedekt. Het voegwerk van de muren werd uitgeslepen en terug opgevoegd. Rondom werden bijpassende tegala’s tegels gelegd, zit-banken geplaatst en een beukenhaag, linden en bloemen geplant. Binnen werd de oude bepleistering afgekapt en terug bezet en er werd opnieuw geverfd. Het beeld van de H. Familie en het achterdecor werden door een kunst-schilder gratis herschilderd. Het ganse interieur werd volledig opge-poetst. Het geheel is mooi. De geburen zijn terecht fier met hun kapelletje.

O.-L.-Vrouw van Bijstand - Bid voor ons

Eigenaar is de Kerkfabriek van Gierle. Het staat tegen de baan van het centrum naar het gehucht Hemeldonk. Volgens de kadastrale gegevens zou het gebouwd zijn in 1872 door de familie Nuyts. De laatste jaren werd het onderhouden door mevrouw Eugenie Neefs- Neys en de geburen. Aan de buitenkant werden de voegen van de muren uitgeslepen en terug opgevoegd. Deuren en ramen werden vernieuwd en geverfd, rustbanken geplaatst en een bloemenperk werd aangelegd. De beukenhaag langs beide zijden werd ingekort en er werd langs achter beuk bijgeplant, zodat de kapel in de zomer een mooie groene mantel krijgt. Binnenin werd een nieuw plafond aangebracht en alles geverfd. O.-L.-Vrouw met Engelen en duiven is een houtsnijwerk tegen de muur. Het is een mooi kunstwerk en van alle lagen verf ontdaan en behandeld tegen het rotten en vermolmen. Het heeft de houtkleur behouden. Er werd een andere oude aangepaste stenen vloer gelegd. Er kwam een nieuw altaarkleed, de kandelaar werd verstevigd en al het overige gepoetst.

85



Het kapelletje van O.-L.-Vrouw van Bij- stand voor de opknapbeurt.

De kapel na het opknapwerk.

Met overtuiging zegde een naaste gebuur: 'Als er iets moois is dat we van onze voorouders gekregen hebben, is het zeker dit; laten wij het zeker in ere houden.' Hemeldonk mag ook fier zijn met hun kapel, het is nog een aangenaam plekje om even uit te rusten.

O.-L.-Vrouw ten hemel opgenomen - Bid voor ons

Het 'Staat op de hoek van de Doolstraat en de Veenzijde. De kapel werd gebouwd voor de eeuwwisseling. Eigenaar is Albert Wijnants-Van Gorp uit de Doolstraat 62. Deze kapel was in slechte staat. Ze heeft zeer veel te lijden gehad van de Tweede Wereldoorlog. Op 27 november 1944 om 5u.55 is er op on-geveer 75 meter op de akker voor de kapel een V.1 of vliegende bom gevallen en ontploft. De kapel werd zwaar beschadigd. Het was oorlog en de goede bouwmaterialen waren schaars. Het dak werd dichtgelegd met te korte golfplaten.

86



De kapel van O.-L.-Vrouw ten Hemel Opgenomen voor de opfrissing.

Het gerestaurcerde kapelletje van O.-L.- Vrouw ten Hemel Opgenomen.

Met deze kapelletjesaktie heeft de eigenaar, samen met de geburen, het kapelletje afgebroken en prachtig herbouwd in dezelfde stiji. Na de oorlog, in de jaren veertig, werden er onder leiding van de eer-waarde heren Vander Borght (pastoor, proost van de BJB-meisjes) en Haldermans (proost van de BJB-jongens) in de maand mei 's zondags na het lof een kapelletjeshulde gebracht. Vooral de geburen, maar ook anderen, stelden veel vertrouwen in O.-L.-Vrouw. Hun doodsprentje eindigde gewoonlijk met het schiet-gebed: 'Onze-Lieve-Vrouw ten hemel opgenomen, bid voor ons.' Nu nog wordt er in de maand mei in de weekdagen, om 19 uur en 's zondags om 13 uur, het rozenhoedje gebeden aan het met bloemen versierde kapelletje.

St.-Jozef

Eigenaar is de Kerkfabriek van Gierle. Het staat op de hoek van de Vennestraat en de Landaustraat. Volgens kadastrale gegevens is deze kapel gebouwd in de periode 1850-1875.

87



De Sint-Jozefkapel voor de herstelling. De Sint-Jozefkapel na de herstelling.

In het boek van J. Lauwerys, uitgegeven in 1929, staat het volgende: St.-Jozef - Een kapelleken van St.-Jozef, staat sinds enige tientallen jaren, naast den steenweg op Thielen. In 1844-1845 was er een lange strenge winter en deze vernietigde een groot deel van de oogst. In de zomer van 1846 werd de rogge na een zachte maar natte winter haast volledig door 'brand' aangetast. Drie jaar lang kwam er een hongersnood zonder weerga op het Vlaamse platteland. Epidemiën waren het gevolg van een gebrek aan hygiëne. Zij teisterden de hongerige bevolking. Tyfus in 1847-1848 en cholera in 1848-1849. Deze ziekten werden meestal door de bevolking als 'de pest' beschreven. Zo werd er en wordt er nog gebeden in de litanie van alle heiligen: 'Van pest, oorlog en hongersnood, verlos ons Heer.' Houtkoopman Jan Proost-Van Mechelen, die tegen de steenweg op Tielen woonde, later Waterlaat genoemd, waar nu nummer 3 is, liet deze kapel op zijn grond optrekken omstreeks 1875; waarschijnlijk uit dankbaarheid omdat zijn familie gespaard gebleven was van deze ziek-ten. Vroeger werd ze onderhouden door de familie Olislagers. Daarna, en dat is nu ongeveer zeventig jaar, is het onderhouden door de familie Jef Geentjens-Proost (van 't Hoekske). Nu doet mevrouw Viktor Geentjens

88



(Mathilde Matheussen) het onderhoud. Er worden nog regelmatig kaarsen geofferd. Voor en na de Tweede Wereldoorlog, tot eind van de jaren vijftig, werd er door de geburen in de maand maart een noveen gebeden. Tijdens de tweejaarlijkse processies was er aan dit kapelletje een plaats voorzien om de zegen te geven. Op een rood tapijt stond een tafel, ver-sierd met bloemen en kaarsen, waar de baldakijn overgeplaatst werd. (De baldakijn werd door de ene of andere gilde gedragen.) Dan werden de gebeden gezongen voor de benedictie of zegening gegeven werd met het heilig sacrament. De harmonie speelde dan het 'te velde' en de veldwachter, Jan Versmissen, stond in houding terwijl hij de blinkende sabel presenteerde. De processie is tot op het einde van de jaren vijftig blijven uitgaan. Restauratie: het dak werd bijgewerkt, de muren zijn onder hoge druk en met speciale produkten gereinigd, de voegen zijn uitgeslepen en terug opgevoegd. Ramen werden vernieuwd, beelden, altaar en de bin-nenkant geschilderd. Drie stulpen en twee kandelaars werden bijge-kocht. Er was een fijne samenwerking met de geburen. Zij hebben 'hun' kapel van St.-Jozef prachtig afgewerkt.

H. Maria Moeder Gods - Bid voor ons

Deze kapel wordt ook de kapel van 'den Haspel' genoemd, omdat ze in de omgeving staat van de vroegere afspanning 'den Haspel'. Zij is ei-gendom van de Kerkfabriek van Gierle en staat op de hoek van de Turnhoutsebaan en de Kosterstraat. Volgens de kadastrale gegevens zou zij gebouwd zijn voor de eeuwwisseling door de familie Smolderen, die ze ook vele jaren onderhouden heeft. Zij wordt nu onderhouden door Rita Neefs (Haks) en de geburen. In 1985 is er ingebroken geweest en werd het oude houten Onze-Lieve-Vrouwebeeldje gestolen. Het is later teruggevonden in een gracht. Het vertoonde nadien een barst. In 1994 is er nog tweemaal ingebroken, vermoedelijk om de offerblok te plunderen. De gemeente herstelde de schade. Ook deze kapel moest hoogdringend gerestaureerd worden. Het dak was volledig versleten en is nu totaal vernieuwd. De muren zijn ook onder hoge druk gereinigd. De voegen zijn uitgeslepen en terug opge-voegd. Er is een mooie verharding rondom de kapel aangelegd. Deuren

89



De kapel van de H. Maria Moeder Gods, voor de opmaak.

De gerestaureerde kapel 'den Haspel'.

en ramen zijn hersteld en geverfd. De slechte bezetting werd afgekapt, opnieuw bezet en geverfd. Het O.-L.-Vrouwebeeldje werd gerestau-reerd, de kandelaar verstevigd en twee nieuwe stulpen werden bijge-kocht. Door de goede samenwerking van de geburen is 'hun' kapelletje van den Haspel ook één van de mooiste geworden.

Kort verstag van de secretares, Chris Lauwers, over de 'kapellekens-tocht'. ingericht om aan geld te geraken om de kosten van de restaura-ties te dekken en hulde te brengen aan de medewerkers.

14 MEI 1995 DE DAG VAN DE KAPELLEKENS TE GIERLE Nadat we de zaal in gereedheid hadden gebracht, konden de mensen inschrijven voor de rally. Wij vroegen 100 fr. per volwassen deelne-mer en kinderen kregen gratis een formulier. Er waren 209 formulieren uitgedeeld waarvan 125 betalende. Op een traktor met kar vertrok de accordeonclub de dansende vingers, van kapelletje tot kapelletje, en speelde er vrolijk op los. Omdat de huifkar niet gebruikt werd door de deelnemende mensen,

90



zijn we met enkele mensen van het bestuur opgestapt en op 'kapelle-kenstoer' vertrokken. Het eerste kapelletje van de uitgetekende route was de Beersebaan, waar men een drink tentje had staan en waar wat rijstpap werd ver-kocht. Nadat we iets gedronken hadden en het kapelletje bekeken, dat door vele handen mooi werd gemaakt, zijn we verder gereden naar het Hemeldonk. Men had er ook een drinktentje en men kon er raden voor 50 frank hoeveel de fruitkorf woog die er tentoongesteld stond. De vlegeldorsers van Gierle gaven doorlopend een demonstratie vle-geldorsen weg. Het kapelletje was eveneens heel mooi en door de aanplanting komt alles goed tot zijn recht. Onze volgende halte was de Veenzijde, waar het kapelletje nog niet werd gerestaureerd maar waar in de toekomst zeker verandering in zal komen. Maar toch werd hier bard gewerkt in een drinktentje en men verkocht er ijs om aan de centen te komen. De deelnemers moesten er ook oude spelletjes doen. De volgende halte was bet kapelletje van St.-Jozef in de Vennestraat. Daar was geen aktiviteit omdat het op dat drukke kruispunt te gevaar-lijk zou zijn. Maar toch moest men er halt houden om de kapel te be-zichtigen en om enkele vragen op te lossen. Ook de schiftingsvraag moest men daar doen: raden hoeveel knikkers er in de bokaal zaten. Dan op het einde van de Kosterstraat was bet kapelletje van den Has-pel, als laatste kapelletje van deze route. Mooi gerestaureerd zoals de andere en daar in een tent kon men eten, drinken, snoepen naar harte-lust. Hier konden wij ook doorlopend zien hoe de opleiding gebeurt van politiehonden. Van daaruit kon men naar de zaal gaan om de formulieren af te geven, waar deze dan werden nagezien en punten per vraag werden gegeven. Er waren 15 vragen waarvan 2 schiftingsvragen. De winnaar was Jozefine Haneveer met 13 punten. Zij is om 20 uur de helikopter ingestapt en heeft een rondvlucht boven Gierle gedaan. Door het goede weer was deze dag van de 'kapellekens' een reuze suc-ces met zeer veel volk op de been. Hiermee willen wij dan ook de vele helpende handen die onze 'kapelle-kens' mee opknapten, of die mensen die maar iets deden om deze dag te doen lukken, heel, heel hartelijk danken. Zonder deze hulp had het niet haalbaar geweest. Nu zijn deze vijf kapelletjes gerestaureerd en kunnen ze weer voor hon-derd jaar mee.

91



Kapel van Rooien, toegewijd aan O.-L.-Vrouw Bezoeking

Zoals men kan merken op het plan, genomen uit de atlas der buurtwe-gen van 1854, ziet men dat de kapel van Rooien volledig omringd was met een vesting (dit was ook met de Borgt). De vesting diende tot be-scherming. In een uitgave geschiedkundige aantekeningen over Gierle, vooral in kerkelijk opzicht, lezen wij de volgende tekst: Op het gehucht Royen staat een oude kapel, waarvan wij in de oorkonden van de XVIde eeuw gewag gemaakt vinden. In den loop der vorige eeuw werd deze ver-groot en onderging alsdan betreurenswaardige veranderingen die haren bouwtrant gansch hebben geschonden. Zij heeft O.-L.-Vrouw Bezoeking tot patroonfeest, zoals ene schilderij van F Boeyermans in het eikenhouten altaar (door W. Neefs in de XVIIde eeuw vervaardigd)

Plan van de Rooienkapel met vesting, genomen uit de atlas der buurtwegen van 1854.

92



De huidige Rooienkapel.

aangebracht, ons ook te kennen geeft. Het oud gotiscb toorntje, dat zich midden op het dak verheft, geeft ons nog een gedacht van 't geen deze kapel vroeger is geweest. Deze kapel is in de nabijheid gelegen van de Borgt of oude pastorij, en paalt van den eenen kant aan het Groten hout en van de anderen kant aan de Loozij, zij wordt door sommigen als de oorsprong der parochie gebouden!! In datzelfde boek lezen wij ook: Wij denken ook aan Gierle mogen toe te passen wat J.E. Jansen over den oorsprong van Turnhout schrijft: Wij menen dat de beginselen van Gierle Frankisch waren. Het was de gewoonte bij de Franken de veroverde landen onder hunne aanleiders en helden te verdelen. Wanneer zij rond 341 zich in Taxandrië neder-zetten, is het geenszins onmogelijk wat de streek van Gierle reeds een weinig door de Menapiërs en de Taxanders ontgonnen, ten dele werd gegeven aan een aanzienlijke Frank, als beloning zijner heldendaden. Zeer waarschijnlijk heeft deze krijgsman hier eene villa opgericht. Als-dan bouwde bij rond zijne woning eenige kleinere hofsteden, gebruikte handwerkers en lijfeigenen tot het bewerken en ontginnen zijner landen en bracht aldus na eenigen tijd een nederig dorp tot stand. Later, na hunne bekering tot het Christendom, bouwde die heer in de nabijheid zijner woonplaats eene kapel, voor zijn gebruik en eene

93



andere voor zijne onderzaten. Aldus zou het geenszins onmogelijk zijn dat de Borgt tot verblijf van de heer van Gierle werd opgericht, de kapel van Royen tot zijn hofkapel en de kerk tot bidplaats voor het volk. In het boek Volksdevoties en Volksgebruiken van J. Lauwerys, uitge-geven in 1929, staat het volgende: Verscheidene stichtingen werden in deze kapel gedaan, o.a. eene om er wekelijks de H. Mis te doen opdra-gen, wat thans nog dinsdags geschiedt. In de vorige eeuw werd deze kapel vergroot en verloor daarbij veel van baar oude schoonheid. In dezelfde uitgave schreef J. Lauwerys ook over de kruisweg: In 1876 kreeg de kerk van Gierle de 14 statiën van de kruisweg, deze werden in 1896 naar de kapel van O.-L.-Vrouw te Royen overgebracht en door een nieuwe, in gotbischen stijl vervangen. De kruisweg in de kapel van Rooien is in 1946 verdwenen. De zorg voor deze kapel werd op 1 mei 1970 van mevrouw Julike Pei-nen-Diels overgenomen door mevrouw Mit Verlinden-Van Gorp. Zij besteden er ook de beste zorgen aan, samen met zovele anderen. De eerste herstellingen werden nog diezelfde zomer gedaan met gelden van een omhaling op Rooien en met de hulp van vrijwilligers. De eerste grote kapelkermis vond plaats in het jaar 1983. De tweede werd gehou-den in juli 1989. De glasramen werden betaald met de steun van vele sponsors. Een prachtige kruisweg is betaald door een man die veel vertrouwen heeft in O.-L.-Vrouw maar onbekend wenst te blijven. Er werd een gedeelte nieuw plafond ingelegd en rond het altaar een nieuwe vloer. De bezet-ting tegen de muren werd hersteld en geschilderd. Het altaar draagt een waardevol houtsnijwerk van het H. Hart met en-geltjes en werd door kunstenaar André Proost gerestaureerd. Het schil-derij boven het altaar en het O.-L.-Vrouwebeeld boven in de voorgevel werden gerestaureerd. De stoelen werden vervangen. Het torentje werd volledig vernieuwd en bedekt met natuurleien. Het dak kreeg ook nieuwe leien. Om de muren te beschermen tegen vocht werd er een goot gehangen. De voegen wer-den uitgeslepen en opnieuw opgevoegd. Ook werden de muren door een gespecialiseerde firma behandeld tegen vocht. Dit alles kon verwezenlijkt worden door de grote inzet en de medewer-king van groot en klein van het gehucht Rooien. Het is een pracht van een kapel in een zeer schone omgeving. Het is dan ook niet verwonder-lijk dat er nog regelmatig huwelijken worden ingezegend. Nu nog worden er in de maanden mei en oktober alle woensdagen mis-sen opgedragen die goed worden bijgewoond. In de maand mei wordt

94



er nog elke avond een rozenhoedje gebeden. Tot over een paar jaar werd dit ook in de maand oktober gedaan. De kapel van Rooien was één van de eerste gebouwen in Gierle die van elektriciteit werd voorzien (1926). De pastoor was E.H. Bulckens met als onderpastoor E.H. Rommens. Aan de priesters die in deze kapel de H. Mis opdragen, was door Paus Pius X een bijzondere macht en gunst gegeven (vertaling van de afge-drukte oorkonde): Alle priesters die in deze kerk de Mis celebreren en de zondaars van de gehele wereld gedenken die nu in doodstrijd zijn en vandaag zullen sterven, verkrijgen een aflaat van 100 dagen. Pius X 26 october 1907. Alle dagen sterven er 140.000 mensen over de gehele wereld; elk ogenblik 97, elk jaar 51.000.000. Imprimatur: T.D.J. Card, Mercier. Aartsbisschop Mechelen.

95



Gierle bezit nog meerdere kapelletjes en deze zullen in 1996 aan de beurt komen en de nodige verzorging en aanplantingen krijgen.

O.-L.-Vrouw

Deze kapel werd gebouwd in 1952, aan de parochiezaal, op grond van de parochie, ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de B.J.B. (Boeren Jeugd Bond), nu K.L.J. (Katholieke Landelijke Jeugd). In een arduinen steen is volgende tekst ingebijteld:

LEVE MOEDER

MARIA

ZEGEN ONZE BJB

JUBELJAAR 1952

Er zou ook een oorkonde in gemetseld zijn met de namen van hun voorzitter (E.H. Proost) en bestuur. Ook werd hier, onder leiding van pastoor Van der Borght en onderpas-toor Haldermans, 'kapellekenshulde' gebracht door de BJ.B. Deze kapel zal in 1996 een opknapbeurt krijgen.

De O.-L.-Vrouwkapel aan de parochiezaal.

96



De kapel en de kapelletjes van het ursulinenklooster

Het klooster van de ursulinen werd verkocht op 6 juli 1967 aan de fa-milie Peeters-Govers. Deze heeft de kapel, die boven op de feestzaal was gebouwd, geschonken aan de parochiale werken, op 28 december 1989, nu in gebruik door de Vrije Lagere Meisjesschool van Gierle. Bij verbouwingswerken ontdekte men de volgende oorkonde die inge-metseld was. Het geeft een overzicht van hoe het begonnen is met deze kapel. (Zie oorkonde op volgende bladzijden) Het klokje in het torentje luidde 's morgens om 6u.30 voor de mis, 's middags het angelus, 's namiddags om 18u. voor de gebedsdienst en 's avonds'om 20u. luidde het nogmaals het angelus.

Het Ursulinenklooster te Gierle rond 1910. Rechts boven de kapel (Uit de verzameling van E. Peeters)

97



98



99



O.-L.-Vrouw van Fatima - Alles uit pure liefde voor Maria

Deze kapel staat op de hoek van de Schoorstraat en het Laar. Zij is ge-bouwd door de geburen op een stukje grond, eigendom van de ge-meente, in het jaar 1957. De heer Pieter Willems was toen burge-meester. In de nok is een oorkonde ingemetseld. De inhoud hiervan is niet be-kend. Ruim zestig jaar geleden stond daar een miserabele woonwagen, bewoond door hulpbehoevende mensen. In de maand mei wordt het kapelletje mooi versierd met zelfgemaakte roosjes en bloemen. Dan wordt hier ook iedere dag in de week om 19 uur en 's zondags om 13 uur het rozenhoedje gebeden. Dit wordt nog altijd talrijk bijgewoond.

De O.-L.-Vrouw van Fatimakapel.

100



Volgende werken zullen binnenkort - einde van 1995 of begin van 1996 - uitgevoerd worden: de lariks opruimen en vervangen door drie lindebomen, de haag vervangen door een taxushaag, naast het kapelle-tje links en rechts een meidoornboom, achter het kapelletje een bodembedekker met maagdenpalm, kasseien vlak leggen en achter het kapelletje een paar rijen meer en het plaatsen van nieuwe zitbanken. De kapel is altijd goed onderhouden geweest door de geburen.

St.-Jozef - Hemeldonk

De kapel staat op de splitsing van de weg naar de Goordreef, de Berte-straat en Hemeldonk. Zij is gebouwd in 1953 door de geburen, op grond van de gemeente. Daarvoor hing er op die plaats een klein houten kapelletje aan een boomstronk. Dit was versleten en de geburen deden een omhaling op het Hemeldonk. De giften waren zo gul dat ze er dit mooie stenen ka-pelletje mee konden bouwen.

De St.-Jozefkapel op het Hemeldonk.

O.-L.-Vrouw van Bijstand - Bid voor ons

Het houten kapelletje hangt op private eigendom aan een mooie oude lindeboom, tegen de baan die uitgeeft op de Oude Lillebaan, vroeger

101



Het O.-L.-Vrouw van Bijstandkapelletje .

de Broekzijde genoemd. Het is er gehangen in 1945 door de familie Jan Raeymaekers-Wouters, die toen op de plaats woonde die nu de Brulens genoemd wordt, op het nummer 5. Zij hebben het laten hangen om O.- L.-Vrouw te bedanken omdat hun zoon August gezond terug-gekeerd was als soldaat uit de veldtocht van 10 mei 1940, en omdat de ganse familie samen is mogen blijven tijdens de oorlog. In 1944 is er ook een V2 of raket op een honderdtal meters van hun woning neergekomen en ontploft. Het kapelletje is vervaardigd door Stanny Vervoort (Den Dop) die met dochter Cille Raeymaekers gehuwd is. Het wordt mooi onderhouden. Er zijn zitbanken geplaatst en er is een bloemenperk aangelegd. In de maand mei wordt het mooi versierd met bloemen.

O.-L.-Vrouw van Lourdes

Een houten kapelletje hangt aan een paal. Het staat in de voortuin van Viktor Avonds-Proost, tegen de Lilsebaan en de Veenzijde. Het werd er gehangen in 1949. Het beeldje wordt regelmatig gestolen.

102



Het O.-L.-Vrouw van Lourdeskapelletje.

Verdwenen kapelletjes

Het klooster met zijn grote tuin was omwald met een schransmuur. Aan de binnenkant van deze schransmuur stond deze kapel, die was toegewijd aan het H. Hart. In deze kapel was langs de buitenzijde in de driehoek van het dak ook een kapelletje gebouwd, dat ook toegewijd was aan het H. Hart. Het stond tegen de kerkpad naar de Broekzijde, nu Brulens genoemd. Het paadje en het kapelletje zijn nu spijtig genoeg verdwenen.

Heilig Hart

Op de hoek van de Bertestraat, tegen de Beersebaan, op eigendom van de familie Smolderen, hing aan een mooie dikke eiken stronk een hou-ten kapelletje. De afmetingen waren ongeveer 55-60 cm hoog, 40-45 cm breed en het hing op een hoogte van ongeveer 2,25 m. Het bevatte een zeer waardevol beeldje van het H. Hart.

103



De H. Hartkapel aan de binnenkant van de schransmuur. (Uit de.verzameling van E. Peeters)

Onderaan hing de volgende tekst. 'Uit dank voor behouden thuiskomst uit de oorlog.' Om welke oorlog het hier ging is niet geweten. Moge-lijk werd het gehangen voor de terugkeer van Ferdinand Smolderen, die op 11 augustus 1814 definitief uit het leger van Napoleon ontslagen werd.

104



Met het 'kapeliekenscomité' is er afgesproken dat er op deze plaats een ander kapelletje zal gehangen worden in 1996.

O.-L.-Vrouw Ave Maria

Het hing juist in de bocht voor de Beerseheide, tegen de Beersebaan, aan een boom van een dreefje dat naar de Heihoeve leidde. Het was geplaatst op eigendom van de familie Smolderen. Door de aanleg van de autoweg en de brug daarover zijn alle sporen ervan verdwenen. Met zekerheid kan men zeggen dat het er in 1952 nog was. Het was blauw geverfd en had ongeveer dezelfde afmetingen als dat van de Bertestraat.

H. Hart

Dit kapelletje stond op het einde van Hemeldonk. In 1929 is er daar in de omgeving, door de familie Jef Proost-Daneels, een houten kapel-letje gehangen aan een boom, tegen de baan naar de Haarlebeekbrug. Dit kapelletje was in 1947 versleten en werd toen vervangen door een stenen. Dit moest plaatsmaken voor de aanleg van de brug over de E-34. Het beeldje werd bij de afbraak zorgvuldig gespaard. Het kapelletje werd er gehangen uit dank omdat dochtertje Mit aan de dood ontsnapt was. Er was het volgende gebeurd: Mitje was een kind van ongeveer anderhalf jaar oud. Ze lag op een warme dag in het kar-spoor te slapen. Viktor Lemmens van de Veenzijde was knecht en voerman bij Louis Eykens-Peeters, en woonde ook op de Veenzijde. Viktor was met paard en kar op weg naar de Schrieken in Beerse om strooisel te halen. Hij had de kleine Mit niet zien liggen en reed er dwars overheen. De wielen van de kar waren uit hout en belegd met een ijzeren band errond. Die waren ongeveer tien centimeter breed. De wielen hadden een doormeter van ongeveer één meter vijfenzeventig. De karren konden een gewicht hebben van tweehonderdvijftig tot vijfhonderd kilogram en meer. Mit had er, als bij groot wonder, niets aan overgehouden dan een paar blauwe plekken. Het stenen kapelletje zal er terug een plaats krijgen in de onmiddellijke omgeving van de oprit van de brug, op grond van Karel Proost-Wou-ters, die er met familie en geburen voor zal zorgen dat het H. Hart daar terug zijn plaats krijgt.

105



Het houten H. Hartkapelletje. (Uit de verzameling van K. Proost)

De stenen H. Hartkapel. (Uit de verzameling van K. Proost)

O.-L.-Vrouwkapelletjes aan de huizen

Buiten de kapelletjes van Gierle zijn er in 1958 aan de meeste huizen van de parochie houten O.-L.-Vrouwkapelletjes gehangen om het Ma-riajaar van 1958 te herdenken. De kapelletjes konden de door de men-sen besteld worden bij de kerkelijke overheid. Pastoor Dierckx had hierin de leiding, zoals dat in de meeste parochies in de Kempen ge-beurde waar ook gewoonlijk de parochieherder de initiatiefnemer was. De meeste kapelletjes zijn na dat jaar blijven hangen, tot ze verrot of zo erg verweerd waren dat het mooie er af was.

Eén van de vele kapelletjes die aan de voorgevel van de woning werden gehangen.



Besluit

Onze voorouders in Gierle hebben altijd een grote devotie gehad voor O.-L.-Vrouw. De huidige kerk, in gotische bouwtrant van 't laatste tijdvak, is toege-wijd aan O.-L.-Vrouw Geboorte. Boven de ingangsdeur onder de toren is er een nis waarin een O.-L.-Vrouwebeeld staat. In 1443 verkreeg de schepenbank van Gierle het voorrecht van een eigen zegel en zij plaatste er de beeltenis van O.-L.-Vrouw op. De kapel van Rooien is toegewijd aan O.-L.-Vrouw Bezoeking. De kapel van Den Haspel is toegewijd aan de H. Maria Moeder Gods, Bid voor ons. De kapel van het Hemeldonk is toegewijd aan O.-L.-Vrouw van Bij-stand, Bid voor ons. De kapel van de Veenzijde is toegewijd aan O.-L.-Vrouw ten hemel opgenomen, Bid voor ons. De kapel op de hoek van de Schoorstraat en het Laar is toegewijd aan O.-L.-Vrouw van Fatima. De kapel aan de parochiezaal is toegewijd aan O.-L.-Vrouw. Het kapelletje op de Broekzijde is toegewijd aan O.-L.-Vrouw van Bij-stand. Het kapelletje op de hoek van de Veenzijde en de Kloosterstraat is toe-gewijd aan O.-L.-Vrouw van Lourdes. Het verdwenen kapelletje van de Beerseheide was toegewijd aan O.-L.- Vrouw Ave Maria. Buiten al deze kapelletjes is er nog een speciaal kapelletje te vermelden, dat toegewijd was aan de H. Margaretha en dat de parochie van Gierle onder zijn bevoegdheid had. Het was niet in Gierle gelegen, maar wel in de Preistraat te Tielen. In een uitgave geschiedkundige aantekeningen over Gierle, vooral in kerkelijk opzicht, lezen wij het volgende: Behalve de huidige gemeente, bevatte de parochie van Gierle in de vroegere eeuwen ook de kapel van St.-Margarita te Thielen, die slechts in 1612 tot afzonderlijke parochie werd verheven, alhoewel zij vroeger reeds het recht van doopen bezat. Tot dat jaar toe benoemde de pastoor van Gierle eenen priester die te Thielen den dienst moest waarnemen.

Nota: Alle foto's zijn van Emiel Peeters, gepensioncerde boswachter en medeoprichter van het 'kapellekenscomité'.

107



Een ‘kapellekenstocht’ in Gierle is meer dan de moeite waard!

JB1995E.Bestaande en verdwenen kapellen te Gierle en verdwenen...en met speciale produkten...

Documents

Transcript of JB1995E.Bestaande en verdwenen kapellen te Gierle en verdwenen...en met speciale produkten...