12.12.2018 · Leestijd 9 - 12 minuten

Van een wasmachinefilter tot

kledingmateriaal van biologisch

afbreekbaar plastic: allerlei partijen

zoeken naar een oplossing om te

voorkomen dat microvezels het

milieu vervuilen.

Elke was die jedraait draagt bijaan deplasticsoep. Ditkunnen weeraan doen

Update

CorrespondentKleding

Emy DEMKES

1

Microscopische foto van synthetische microvezels. Foto: Lisa vanCasand (voor De Correspondent)

E en wasje draaien. Het klinkt zo onschuldig, maar dat

is het niet. Tijdens het wassen van synthetische

kleding – denk aan fleecevesten, polyester sportshirts

en truien van acryl – komen grote hoeveelheden plastic

deeltjes vrij. Die deeltjes, microvezels genoemd, zijn zo klein

dat ze met het blote oog niet te zien zijn. Via het afvalwater

komen ze in het milieu terecht.

De Ellen MacArthur Foundation becijferde dat jaarlijks zo’n

half miljoen ton microvezels alleen al door het wassen van

onze kleding in de oceanen terechtkomt. Omgerekend: meer

dan 50 miljard plastic flessen.

En die microvezels zitten niet alleen in de zee. De deeltjes

zijn inmiddels aangetroffen in algen en vissen, in

voedingsmiddelen als bier en honing, en zelfs in de lucht.

Kortom: ze zitten overal.

2

De laatste jaren wordt steeds meer

onderzoek gedaan naar de mogelijke

schadelijke gevolgen van al die

vezeltjes op mens, dier en milieu.

Verschillende laboratoriumstudies

laten een verontrustend beeld zien.

Van krabben die door het

binnenkrijgen van microvezels een

groeiachterstand oplopen tot

vissenlarven die als gevolg van een

hoge blootstelling aan plastic deeltjes kleiner, langzamer en

daarmee vatbaarder voor roofdieren worden.

Hoewel niet bekend is welke impact deze vezeltjes hebben op

onze gezondheid, zijn wetenschappers en deskundigen

ongerust. Want de hoeveelheid deeltjes die in ons milieu

terechtkomt, groeit gestaag.

De voorspellingen laten zien dat de vraag naar synthetische

kleding de komende jaren alleen maar zal toenemen, en niet

zo’n klein beetje ook. Werd in 1980 zo’n 5,8 miljoen ton

polyester geproduceerd, in 2007 was dat al 30,9 miljoen ton.

In 2025 is dat aantal naar verwachting al verdriedubbeld tot

90,5 miljoen ton.

De oplossing is simpel, zou je denken: stop gewoon met het

maken van kleding van synthetisch materiaal. Maar dat gaat

zo makkelijk niet. Want wat is het alternatief? Voor katoen

Werd in 1980 bijna 6miljoen ton polyestergeproduceerd, in 2007 wasdat al 31 miljoen ton. Endat aantal zal in 2025 zijnverdriedubbeld

Wat is het alternatief?

3

zijn veel water en landbouwgrond nodig, en grote

hoeveelheden insecticiden en pesticiden.

Bovendien wordt voorspeld dat de vraag naar kleding de

komende jaren een enorme vlucht zal nemen, door

opkomende markten in Afrika en Azië. Alleen natuurlijke

materialen kunnen onmogelijk aan deze groeiende vraag

voldoen.

Wat is dan wel de oplossing?

In een eerder verhaal behandelde ik

twee gadgets; de cora ball (een bal

met tentakels) en de guppy bag (een

waszak). De cora ball stop je samen

met je kleding in de wasmachine,

waarbij de vezeltjes aan de bal

blijven kleven, zo is het idee. De

guppy bag is een zak waarin je je

vuile was stopt, waarna je hem in z’n

geheel in de trommel stopt. De vezeltjes blijven in de zak

achter.

Voor beide gadgets geldt dat onduidelijk is hoe effectief ze

precies zijn. Bovendien roepen ze de vraag op: moeten wij als

consument wel betalen voor vervuiling die veroorzaakt wordt

door de kledingindustrie?

Leden vroegen zich onder mijn vorige verhaal dan ook af: hoe

zit het met de ontwikkeling van een wasmachinefilter? Wat

doen de waterschappen? En is het niet mogelijk om kleding

te maken van kunstvezels die wel afbreken; biologisch

afbreekbaar plastic dus? En heeft de overheid hier niet ook

een rol in?

Moeten wij als consumentwel betalen voorvervuiling die veroorzaaktwordt door dekledingindustrie?

4

Ik legde de vragen voor aan deskundigen en betrokken

instanties. Dit is wat ze me vertelden.

Een filter die de kledingvezeltjes tegenhoudt voordat ze via

het riool de oceaan in glippen, lijkt de meest

vanzelfsprekende oplossing voor het probleem. Hoe kijken

wasmachinefabrikanten aan tegen een filter? En zijn ze zich

überhaupt bewust van het probleem?

Sanneke Swen van BSH Huisapparaten, waaronder de

merken Bosch en Siemens vallen, laat in een reactie per mail

weten dat onderzoek naar vervuiling door microvezels nog in

de kinderschoenen staat. Zo is niet duidelijk waar de vezels

precies vandaan komen en wat de impact ervan is. ‘Voordat

we met individuele oplossingen komen, moeten we dit eerst

weten.’

Miele kijkt al wel naar de toepassing van een

wasmachinefilter, maar tot nog toe zonder succes. ‘Omdat de

filters heel kleine deeltjes moeten tegenhouden, zijn de

openingen vaak zo klein dat ze snel verstopt raken’, vertelt

Stefan Verhoeven, algemeen directeur bij Miele Nederland.

En mocht er een andere filtratie-oplossing worden gevonden,

bijvoorbeeld met behulp van een chemisch proces, dan zou

dit wasmachines vrijwel onbetaalbaar maken, stelt Miele.

Effectiever is om te voorkomen dat

dergelijke microplastics in het water

terechtkomen. En die

Oplossing 1: Een wasmachinefilter

Het Sloveense bedrijf kan

5

verantwoordelijkheid, zegt

Verhoeven, ligt bij de

kledingbedrijven. ‘Onze

wasprocessen zijn er al op gericht om

slijtage van textiel zo veel mogelijk

tegen te gaan.’

Er is een andere partij die claimt wel een goed werkende

wasmachinefilter te hebben ontwikkeld. Het Sloveense

bedrijf Planet Care heeft een serie filters ontwikkeld

waarmee 60 tot 80 procent van de vezels die vrijkomen

tijdens het wassen kunnen worden opgevangen. Interessant

is dat het Sloveense bedrijf met een 3D-printer bij wijze van

spreken voor elk type wasmachine een filter kan maken.

Bij de Plastic Soup Foundation (PSF) zijn ze enthousiast over

de innovatie van Planet Care. ‘Een filter moet blijven

functioneren zonder dat de wasmachine verstopt raakt. Bij

Planet Care is ze dat gelukt’, zegt programmahoofd Jeroen

Dagevos. Maar het duurt nog zeker een jaar voordat de eerste

filters van Planet Care voorbij het stadium van prototype

zijn. En dan, zo is het plan, wordt er eerst in de Verenigde

Staten met 1.500 wasserettes een pilot gedraaid om te kijken

hoe effectief de filter daadwerkelijk is.

Bij de Unie van Waterschappen laten ze weten bekend te zijn

met het probleem van microplastics die zo klein zijn dat ze

niet allemaal uit het rioolwater kunnen worden gefilterd.

met een 3D-printer bijwijze van spreken voor elktype wasmachine eenfilter maken

Oplossing 2:Waterzuiveringstechnieken

6

Ook hier wordt gedacht aan een filter om de deeltjes uit het

water te vissen. Cora Uijterlinde, programmamanager

afvalwatersystemen bij onderzoeksbureau Stowa:

‘Vooralsnog denken we aan filtratietechnieken met

membranen die de vezels uit rioolwater halen. Die

technieken zijn nu volop in ontwikkeling.’

Wat de kosten zijn van zo'n oplossing is volgens Uijterlinde

niet te zeggen. Jane Alblas, communicatieadviseur bij de

Unie van Waterschappen, spreekt van miljarden euro's.

‘Naast de ontwikkeling van een filter moet je alle

waterzuiveringsinstallaties in Nederland verbouwen.’ Maar

voordat dit aan de orde is, moet eerst duidelijk zijn in

hoeverre de deeltjes schadelijk zijn.

Daarvoor moet er eerst een betrouwbare methode komen om

monsters te maken en die te analyseren. Uijterlinde: ‘We

willen bijvoorbeeld weten wat er via afvalwater naar de

rioolzuiveringsinstallaties gaat. Maar ook wat er via de lucht

in het water terechtkomt. Daar zijn we nu druk mee bezig.’

Wat nu als we een plastic materiaal kunnen ontwikkelen dat

wel biologisch afbreekbaar is én waar je kleding van kunt

maken? Dan zijn die wasmachinefilters of betere

rioolwaterzuiveringstechnieken helemaal niet nodig.

Het goede nieuws: zoiets bestaat al.

Een manier om biobased plastics te maken is bijvoorbeeld

Oplossing 3: Biologisch afbreekbareplastics

7

door fermentatie van natuurlijke suikers uit maïs of

suikerriet. Voorbeelden hiervan zijn furanen zoals PEF (Poly

Ethyleen Furanoaat) en polymelkzuur (Poly Lactic Acid, of:

PLA). PLA is op dit moment de meest toegepaste biobased

kunststof. Vanwege de vochtregulerende eigenschappen is ze

heel geschikt voor kleding.

Het slechte nieuws: stof maken van

PLA kost veel energie en, net als bij

katoen, heb je voor het verbouwen

van de gewassen veel

landbouwgrond nodig (plus

pesticiden en kunstmest). Bovendien

breekt PLA pas af als het

blootgesteld wordt aan zeer hoge

temperaturen.

En er zijn nog meer kritiekpunten. ‘PLA wordt al gebruikt in

de kledingindustrie, maar het is kwalitatief gezien niet goed

genoeg’, vertelt Gert-Jan Gruter, hoogleraar Industrial

Sustainable Chemistry aan de Universiteit van Amsterdam.

Hij vond onder meer uit hoe je van zetmeel uit maïs en graan

een duurzame plasticsoort kunt maken, en is ook betrokken

bij onderzoek naar microvezels in zeewater en sediment.

‘Tijdens de Olympische Spelen in Beijing werd er kleding

gemaakt van PLA. Binnen de kortste keren was die niet

draagbaar meer.’ Het materiaal is gevoelig voor bacteriën en

een hoge luchtvochtigheid.

Gruter denkt dan ook niet dat hierin de oplossing schuilt.

‘Daarvoor moet je eerder denken aan een wasmachinefilter,

of het ontwikkelen van materialen die veel minder snel

slijten.’

Het slechte nieuws: stofmaken van het biologischafbreekbare polymelkzuurkost veel energie en vergtveel landbouwgrond

8

Uit onderzoek van het Europese consortium Mermaids blijkt

dat de manier waarop garens zijn ontworpen grote invloed

heeft op het (af)breken ervan. In het rapport wordt een

aantal aanbevelingen gedaan aan garenproducenten en

kledingbedrijven om het loslaten van microvezels tegen te

gaan.

Daarbij gaat het onder meer om vezellengte (hoe korter de

vezels, hoe groter de kans dat het garen gaat pillen en

loslaten tijdens het wassen), garenwinding (hoe compacter

en steviger het garen wordt gedraaid door hogere

twistwaarden, hoe minder kans op het vrijkomen van

deeltjes) en stofdichtheid (hoe hoger het aantal garens, hoe

steviger de structuur en hoe minder de kans op vezelafgifte).

De Nederlandse Monique Maissan, eigenares van

Waste2Wear, een textielproducent in Shanghai die van

petflessen kledingstoffen maakt, brengt de aanbevelingen al

in de praktijk. ‘We weten al een tijdje dat fleecestoffen met

mindere twistings veel meer deeltjes loslaten dan strak

gedraaide.’ Om die reden maakt Maissan naar eigen zeggen

geen fleece-stof.

Toch is ook Maissan ervan overtuigd dat de oplossing

uiteindelijk zit in een filter. ‘Denk aan een membraam-

achtige filter die op elke wasmachine aan te brengen is.’ Op

verschillende plekken worden hier momenteel testen mee

gedaan, in samenwerking met grote kledingbedrijven.

Oplossing 4: Stoffen die mindermicrovezels loslaten

9

Namen wil ze niet noemen. ‘Er is al heel veel ontdekt. Het

duurt niet lang voordat de oplossing er is.’

Dat onze polyester sportleggings, fleecevesten en acryl truien

bijdragen aan de plasticsoep is al een aantal jaar bekend.

Een goede oplossing is er nog niet. Wordt het niet tijd dat de

overheid zich gaat bemoeien met het probleem?

In Nederland wordt er al een tijd over het microplastic-

probleem gepraat. Zo dienden Stientje van Veldhoven van

D66 en PvdA-Kamerlid Manon Fokke in 2012 een motie in

waarin ze de regering oproepen om te zorgen dat er minder

microscopisch kleine deeltjes plastic in het water

terechtkomen. ‘Microplastics komen in het water terecht,

waardoor ze een bedreiging zijn voor het drinkwater. De

kosten van waterzuivering zouden door de plastic deeltjes

ook kunnen gaan stijgen’, luidde een van de argumenten.

In 2016 ondertekende de toenmalige minister van

Infrastructuur en Milieu Melanie Schultz van Haegen (VVD)

een verklaring waarin ze beloofde de waterkwaliteit in

Nederland te verbeteren. Microplastics werden genoemd als

een steeds groter risico.

De Gezondheidsraad waarschuwde in een brief aan de

toenmalige staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu,

Sharon Dijksma (PvdA) in 2016 dat de kleine plastic deeltjes

mogelijk een gevaar vormen voor de volksgezondheid als ze

terechtkomen in voedsel, drinkwater en de lucht. Maar ze

constateerde dat meer onderzoek nodig is voordat ze met

Oplossing 5: regelgeving

1 0

voorstellen kon komen om het beleid aan te scherpen. Om te

beginnen moeten er 'betrouwbare meetmethoden' komen en

'een meetprogramma' om beter in beeld te krijgen wat het

effect is van 'blootstelling aan deze deeltjes’, schrijft ze.

In het regeerakkoord is voor deze

kabinetsperiode een bedrag van 10

miljoen euro gereserveerd voor

maatregelen tegen de verspreiding

van microplastics. In juni stuurde

Van Veldhoven een brief aan de

Tweede Kamer over het tegengaan

van microplastics. Hierin schrijft ze

hoe 'complex' het is om 'emissies van

microplastics door slijtage' te voorkomen 'omdat slijtage

inherent is aan het gebruik van het product’. Hiermee doelt

ze onder meer op synthetische textielvezels, zoals fleece en

polyester, die slijten tijdens een wasbeurt.

Verder schrijft ze dat het RIVM niet naar potentie�

le

maatregelen voor emissies van microplastics door slijtage

van kleding en textiel heeft gekeken. ‘Ik ga nu eerst

verkennen met de textielbranche welke innovatieve

oplossingen zij ziet om de emissies van vezels naar het water

te voorkomen en om nadere afspraken hierover te maken’,

aldus de minister.

Jeroen Dagevos van Plastic Soup Foundation ziet het liefst

dat het Europees geregeld wordt. ‘Een Europese norm die

een maximum stelt aan het aantal synthetische microvezels

die vrij mogen komen per was zou helpen.’ Fabrikanten

worden zo gedwongen vezelverlies mee te wegen in de

ontwerpkeuzes van de draden en textiel.

Emissies van microplasticsdoor slijtage voorkomen'is complex omdat slijtageinherent is aan het gebruikvan het product’

1 1

Dagevos denkt dat het vaststellen van een standaard op meer

manieren effectief kan werken. Het zou innovatie stimuleren.

‘Als de Europese Commissie zegt: er komt een norm, dan is er

belang bij om erin te investeren. Dan komt er een markt voor

oplossingen. De ontwikkeling van een wasmachinefilter kan

dan ineens in een stroomversnelling terechtkomen.’

Je las de pdf-v ersie v an dit v erhaal. Voor het v olledige artikel

met links, infocards, ev entuele v ideos en ledenbijdragen, ga

naar: https://decorrespondent.nl/9010/elke-was-die-je-draait-

draagt-bij -aan-de-plasticsoep-dit-kunnen-we-eraan-

doen/1170195932620-1401419b

De Correspondent is een dageli jks, advertentievri j medium met als

belangrijkste doelstell ing om de wereld van meer context te voorzien.

Door het nieuws in een breder perspectief of in een ander l icht te

plaatsen, wil len wij het begrip 'actualiteit' herdefiniëren: niet om je

aandacht te trekken, maar om je inzicht te bieden in hoe de wereld

werkt.

Alle v erhalen lezen? Dat kan v oor €7 per maand op:

decorrespondent.nldecorrespondent.nl

1 2