EINDRAPPORTAGE ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK ST. NICOLAASSTICHTING TE DENEKAMP … · 2016. 11. 4. ·...

EINDRAPPORTAGE ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK

ST. NICOLAASSTICHTING

TE DENEKAMP

GEMEENTE DINKELLAND

DIT RAPPORT BESTAAT UIT TWEE DELEN: � ARCHEOLOGISCH BUREAUONDERZOEK, UITGEVOERD DOOR ECONSULTANCY BV � INVENTARISEREND VELDONDERZOEK IN DE VORM VAN EEN VERKENNEND BOORONDERZOEK, UITGE-

VOERD DOOR ADC ARCHEOPROJECTEN � AANVULLEND INVENTARISEREND VELDONDERZOEK IN DE VORM VAN EEN VERKENNEND BOORONDER-

ZOEK, UITGEVOERD DOOR ARC BV

SAMENVATTING

Econsultancy heeft in opdracht van Westerdiep Adviseur Milieu en Ruimte een archeologisch onder-zoek uitgevoerd voor het plangebied aan de St. Nicolaasstichting te Denekamp in de gemeente Din-kelland. In het plangebied is in de sloop van de huidige bebouwing en de realisatie van 3 zorggebou-wen voorzien. Het archeologisch onderzoek was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. Het uitgevoerde onderzoek bestaat uit drie delen, het archeologische bureauonderzoek, een inventa-riserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek en een aanvullend inventari-serend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek. Het inventariserend veldon-derzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek heeft Econsultancy bv laten uitvoeren door ADC ArcheoProjecten. Het aanvullend inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verken-nend booronderzoek heeft Econsultancy bv laten uitvoeren door ARC bv. Deze rapportage omvat de resultaten van het gecombineerde onderzoek. Uit het bureauonderzoek komt naar voren dat het grotendeels hoger gelegen, van nature voldoende gedraineerde, deel van het plangebied (binnen een dekzandrug) vanaf het Laat-Paleolithicum ge-schikt zal zijn geweest als (tijdelijke) nederzettingslocatie. Het beekdal van de Sombeek ten noord-oosten van het plangebied zal gefungeerd hebben als bron voor voedsel (visvangst) en water. Vanaf de introductie van landbouwgewassen zal het plangebied tevens geschikt zijn geweest als landbouw-grond. Verwacht wordt dat binnen het zuidwestelijk deel van plangebied een dik esdek aanwezig is. In dit deel van het plangebied kunnen archeologische resten voorkomen uit alle archeologische perioden. De archeologische resten komen voor onder het esdek en in de top van het dekzand (de oorspronke-lijke C-horizont). Door de aanleg van een esdek zijn mogelijk aanwezige archeologische resten goed bewaard gebleven en mogelijk niet verstoord geraakt door recente agrarische activiteiten (bijvoor-beeld diepploegen). Hier wordt de kans op het voorkomen van archeologische resten dan ook hoog geacht. Waar in het plangebied geen esdek aanwezig is, kunnen archeologische resten uit alle perioden voor-komen direct aan of onder het maaiveld. De kans dat archeologische resten dan nog in situ aanwezig zijn is laag vanwege eeuwenoude bewerking van de bouwvoor (eerste 30 cm). Het plangebied hoort bij de landerijen van het huidige klooster van de St. Nicolaasstichting (voorheen het Gravenhuis en Huize Noord Deurningen), waar sprake van eeuwenoude bebouwing. Binnen het gebied van de St. Nicolaasstichting zijn vondsten van Laat-Middeleeuwse ouderdom aangetroffen. Er zijn waarschijnlijk meer archeologische resten van deze ouderdom en jonger over het hele terrein van de St. Nicolaasstichting aanwezig. Van de 3 nieuw te realiseren gebouwen komen de meest westelijk en noordelijk gelegen gebouwen deels binnen dezelfde locatie te liggen als de huidige bebouwing. Tijdens de aanleg van de fundering van de huidige bebouwing is het waarschijnlijk dat op deze locatie de ondergrond tot op een diepte van 80 tot 100 cm -mv verstoord is geraakt. Voor deze locatie is de kans klein dat er nog intacte ar-cheologische resten in de ondergrond aanwezig zijn. Uit het verkennend booronderzoek blijkt dat ter plaatse van het zuidwestelijk en oostelijk deel van het plangebied een esdek aanwezig is met daaronder onverstoord dekzand. De hoge verwachting voor de aanwezigheid van archeologische resten op dit deel van het plangebied wordt hiermee onder-schreven. Ter plaatse van het noordelijk en zuidoostelijk deel van het plangebied is de bodem tot in de C-horizont verstoord. De kans op het aantreffen van archeologische resten is hier klein.

Om binnen de grenzen van de verstoring tijdens de grondwerkzaamheden, waargenomen sporen en vondsten te documenteren, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het oostelijk deel van het plange-bied tijdens de sloop- en graafwerkzaamheden in een archeologische begeleiding te voorzien, waarbij archeologisch toezicht wordt gehouden op een juiste uitvoering van civiele werkzaamheden conform de vergunningvoorwaarden. Daardoor wordt mogelijke schade door een onjuiste uitvoering van de werkzaamheden voorkomen. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE) voor een archeologi-sche begeleiding van bodemingrepen met beperkte verstoring (ABbv) conform KNA specificatie AB01. In het zuidelijk en zuidwestelijk deel van het plangebied zijn geen bodemingrepen gepland (boringen 7 t/m 14). Hier kan worden afgezien van vervolgonderzoek. Ten aanzien van de wijzigingen die heb-ben plaatsgevonden in de inrichting van het bestemmingsplan kan ADC ArcheoProjecten geen uit-spraken doen voor de terreindelen die buiten het oorspronkelijke plangebied vallen. Geadviseerd is om de archeologische verwachting voor deze terreindelen te toetsen door middel van een aanvullend inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek. Uit het aanvullend verkennend booronderzoek blijkt dat binnen een groot deel van de terreindelen die toegevoegd zijn aan het oorspronkelijk plangebied, de bodem reeds is vergraven. Van oorsprong lig-gen de terreindelen laag in het landschap en zijn hierdoor onaantrekkelijk geweest voor bewoning. De lage trefkans en de aanwezige vergravingen maakt dat een vervolgonderzoek niet noodzakelijk is. Op basis van de lage trefkans en de aanwezig vergravingen adviseert ARC bv om de toegevoegde terreindelen voor wat betreft archeologie vrij te geven. Het is aan het bevoegd gezag, Het Oversticht, om de toegevoegde terreindelen definitief vrij te geven. De meldingplicht voor de locatie blijft wel be-staan. Indien bij graafwerkzaamheden alsnog archeologisch resten worden aangetroffen dient dit di-rect te worden gemeld bij het bevoegd gezag.

ARCHEOLOGISCH BUREAUONDERZOEK

ST. NICOLAASSTICHTING

TE DENEKAMP

GEMEENTE DINKELLAND

Uitvoerder: Econsultancy bv Havenstraat 124 7005 AG Doetinchem Tel. 0314 - 365150 Fax 0314 - 365177 Mail [email protected] Opsteller: Ir. E.M. ten Broeke Paraaf: Kwaliteitscontroleur: Drs. M. Stiekema

Project: DIN.WES.ARC Rapportnummer: 08025247 Status: Eindrapportage Datum: 27 maart 2009 Opdrachtgever: Westerdiep Adviseur Milieu en Ruimte Thomas à Kempisstraat 26 7009 KT Doetinchem Tel. 0314 - 334887 Contactpersoon: Dhr. J.T. Westerdiep

08025247 DIN.WES.ARC

COLOFON Archeologisch bureauonderzoek St. Nicolaasstichting te Denekamp in de gemeente Dinkelland Auteur: Ir. E.M. ten Broeke In opdracht van: Westerdiep Adviseur Milieu en Ruimte © Econsultancy bv, Doetinchem, 27 maart 2009 Foto’s en tekeningen: Econsultancy bv, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, foto-kopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. Econsultancy bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.

Administratieve gegevens onderzoeksgebied

Projectcode en nummer 08025247 DIN.WES.ARC

Toponiem St. Nicolaasstichting

Opdrachtgever Westerdiep Adviseur Milieu en Ruimte

Gemeente Dinkelland

Plaats Denekamp

Kadastrale gegevens Gemeente Dinkelland, sectie M, nummers 1202 en 578

Kaartblad 29 A (1:25.000)

Coördinaten 265.222 / 490.528 265.272 / 490.602 265.308 / 490.614 265.396 / 490.621 265.419 / 490.571 265.422 / 490.542 265.406 / 490.502 265.398 / 490.471 265.363 / 490.448 265.246 / 490.450

Bevoegde overheid Het Oversticht

Deskundige namens de bevoegde overheid Mevrouw drs. M. Nieuwenhuis

ARCHIS onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code) 28.815 en 34.327

Beheer en plaats documentatie Econsultancy, Doetinchem

Uitvoerders Econsultancy, Ir. E.M. ten Broeke en drs. M Stiekema

Datum 27 maart 2009

08025247 DIN.WES.ARC

INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING .................................................................................................................................. 1

2. DOELSTELLING EN METHODIEK ............................................................................................ 1

2.1 Onderzoeksvragen ........................................................................................................... 1 2.2 Methoden.......................................................................................................................... 1

3. RESULTATEN ............................................................................................................................ 2

3.1 Afbakening van het plangebied ........................................................................................ 2 3.2 Beschrijving van het huidige gebruik ................................................................................ 2 3.3 Beschrijving van het historische gebruik .......................................................................... 3 3.4 Aardwetenschappelijke gegevens .................................................................................... 4 3.5 Archeologische waarden .................................................................................................. 6 3.6 Gespecificeerde archeologische verwachting .................................................................. 7

4. CONCLUSIES............................................................................................................................. 8

5. ADVIES..................................................................................................................................... 10

LITERATUUR...................................................................................................................................... 11

BIJLAGE 1: Archeologische en geologische perioden BIJLAGE 2: Inrichting van het bestemmingsplan BIJLAGE 2: Archeologische monumenten

LIJST VAN AFBEELDINGEN Afb. 1 - Locatie van het plangebied Afb. 2 - Detailkaart van het plangebied, te slopen gebouwen, toekomstige bouwlocaties en

toekomstige ligging watergang Afb. 3 - Situering van het plangebied binnen de kadastrale kaart uit 1828 Afb. 4 - Situering van het plangebied binnen de Militaire topografische kaart uit 1851 (Bonneblad) Afb. 5 - Situering van het plangebied binnen de Militaire topografische kaart uit 1905 (Bonneblad) Afb. 6 - Situering van het plangebied binnen de Militaire topografische kaart uit 1935 (Bonneblad) Afb. 7 - Situering van het plangebied binnen de Topografische kaart uit 1955 Afb. 8 - Situering van het plangebied binnen de Topografische kaart uit 1966 Afb. 9 - Situering van het plangebied binnen de Topografische kaart uit 1988 Afb. 10 - Situering van het plangebied binnen de Geomorfologische kaart van Nederland (1:50.000) Afb. 11 - Kaart van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) Afb. 12 - Situering van het plangebied binnen de Bodemkaart van Nederland (1:50.000) Afb. 13 - Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen Afb. 14 - Plattegrond van het Sint Nicolaasklooster 1757 LIJST VAN TABELLEN Tabel I. - Geraadpleegd historisch kaartmateriaal Tabel II. - Aardwetenschappelijke gegevens plangebied Tabel III. - Archeologische (indicatieve) waarden

08025247 DIN.WES.ARC Pagina 1 van 28

1. INLEIDING Econsultancy heeft in opdracht van Westerdiep Adviseur Milieu en Ruimte een archeologisch bureau-onderzoek uitgevoerd voor het plangebied St. Nicolaasstichting te Denekamp in de gemeente Dinkel-land. De 1

e fase van het verkennend veldonderzoek heeft Econsultancy laten uitvoeren door ADC Ar-

cheoProjecten. De 2e fase van het verkennend veldonderzoek heeft Econsultancy laten uitvoeren

door ARC bv. De resultaten van de 2 fases van het verkennend veldonderzoek zijn als aparte rappor-tages bijgevoegd. In het plangebied is in de sloop van de huidige bebouwing en de realisatie van 3 zorggebouwen voor-zien. Het archeologisch onderzoek was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. 2. DOELSTELLING EN METHODIEK 2.1 Onderzoeksvragen Het doel van het bureauonderzoek is om inzicht te verkrijgen in de specifieke archeologische waar-den van het plangebied. Hierbij wordt de beschikbare informatie op het vlak van historische geografie, cultuurhistorie, geologie en archeologie bestudeerd. Op basis van deze informatie wordt een gespeci-ficeerde archeologische verwachting van het plangebied opgesteld. Op basis van deze gespecificeer-de verwachting wordt een advies gegeven welk is afgestemd op de verwachte bodemverstoring. Voor het bureauonderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: � Wat is er bekend over bodemverstorende ingrepen binnen het plangebied uit het verleden? Is

er bijvoorbeeld informatie bekend over vroegere ontgrondingen, bodemsaneringen, egalisa-ties, diepploegen of landinrichting?

� Ligt het plangebied binnen een landschappelijke eenheid, welke vanuit archeologisch oog-punt een specifieke aandachtslocatie kan betreffen (zoals een relatief hoge dekzandkop of -rug, nabij een veengebied, een beekdal)?

� Wat is de gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied en wat is naar ver-wachting de locatie, omvang, aard, kwaliteit, datering en de landschappelijke context van (eventueel aanwezige) archeologische waarden?

� Welke vorm van vervolgonderzoek is noodzakelijk om de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting aan te vullen en te toetsen?

Het bureauonderzoek is uitgevoerd op 15 mei 2008 en 27 maart 2009. Meegewerkt hebben: Ir. E.M. ten Broeke (fysisch geograaf), drs. J.M. Brijker (fysisch geograaf) en drs. M. Stiekema (senior pros-pector). 2.2 Methoden Het archeologisch onderzoek is uitgevoerd conform de eisen en normen zoals aangegeven in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.1, augustus 2006), vastgesteld door het Cen-traal College van Deskundigen (CCvD) Archeologie, ondergebracht bij de SIKB te Gouda. Voor de uitvoering van het bureauonderzoek gelden de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05. De re-sultaten van dit onderzoek worden in dit rapport weergegeven conform specificatie LS06.

1

1 Beschikbaar via www.sikb.nl


Binnen dit onderzoek zijn de volgende werkzaamheden verricht: � afbakening plangebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige ge-

bruik (LS01) � beschrijving van de huidige situatie (LS02) � beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03) � beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens

(LS04) � opstellen van een gespecificeerde verwachting (LS05) 3. RESULTATEN 3.1 Afbakening van het plangebied Het plangebied, een perceel op het terrein van de St. Nicolaasstichting, bevindt zich circa 1,8 km ten noorden van de kern van Denekamp en heeft een oppervlakte van circa 26.800 m

2 (zie afb. 1). Het

wordt aan de noordzijde begrensd door de Gravenallee, aan de westzijde door grasland, woonperce-len en de Gravenallee, aan de zuidzijde door bospercelen en aan de oostzijde door grasland en woonpercelen. Het onderzochte gebied bevindt zich binnen een straal van ongeveer 1.500 meter rondom het plange-bied. In het plangebied is de realisatie van drie gebouwen gepland (zie bijlage 2). Hierbij zal een gebied met een oppervlakte van ± 5.000 m² worden bebouwd. De gebouwen zullen bestaan uit twee bouwla-gen met pannendak. Een van de gebouwen komt op de locatie van huidige bebouwing, het andere gebouw zal gerealiseerd worden op een groenstrook. Naar verwachting zal de bodem tot op een diepte van 80 tot 100 cm -mv verstoord worden. De consequentie van de voorgenomen ingreep is dat eventuele waardevolle archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. Volgens de topografische kaart van Nederland, kaartblad 29 A, 2004 (schaal 1:25.000), bevindt het maaiveld zich op een hoogte van circa 24,5 m +NAP. Volgens de isohypsenkaart van de Dienst Grondwaterverkenning van TNO, kaartblad 29 West, 1995 (schaal 1:50.000) bedraagt het freatisch grondwater 22 m +NAP, waardoor het grondwater zich naar verwachting bevindt op ± 2,5 m -mv. Vanwege deze diepe grondwaterstand is niet te verwachten dat de toekomstige bebouwing het grondwaterpeil zal beïnvloeden. 3.2 Beschrijving van het huidige gebruik Het plangebied is momenteel deels bebouwd. Direct rondom deze bebouwing is een verharding aan-wezig, bestaande voornamelijk uit klinkers, en er bevinden zich er groenstroken. De zuidwestelijke en zuidoostelijke delen van het plangebied zijn in gebruik als grasland en/of houtwal.


3.3 Beschrijving van het historische gebruik De historische situatie is op verschillende historische kaarten als volgt: Tabel I. Geraadpleegd historisch kaartmateriaal

Bron Periode Kaartblad Schaal Omschrijving plangebied

Kadasterkaart (Minuutplan)2 1828 Sectie F,

blad 05 1:2.500 Noordelijk deel bebouwd, vermoedelijk

boerderij. Resterend deel plangebied vermoedelijk in agrarisch gebruik.

Militaire topografische kaart (Bonneblad)3 1851 344 1:50.000 Noordelijk deel bebouwd, en van noordwest

naar zuidoost doorsneden door een zandpad. Resterend deel plangebied in gebruik als bouwland.

Militaire topografische kaart (Bonneblad)4 1905 344 1:50.000 Noordelijk deel bebouwd, vermoedelijk 2

boerderijen met eromheen enkele schuren. Resterend deel plangebied deels in gebruik deels als bouwland, deels als weiland. Steilrand langs zuidelijk terreindeel

Militaire topografische kaart (Bonneblad)5 1935 344 1:50.000 Noordelijk deel bebouwd met 3 gebouwen.

Resterend deel plangebied deels in gebruik als bouwland, deels als weiland.

Topografische kaart6 1955 29 A 1:25.000 Bebouwing noordelijk deels verder

uitgebreid. Resterend deel plangebied deels in gebruik als bouwland, deels als weiland. Zuidelijk terreindeel hoger gelegen door aanwezigheid steilrand.

Topografische kaart7 1966 29 A 1:25.000 Bebouwing naar het zuiden toe uitgebreid,

betreft huidige bebouwing. Resterend deel plangebied in gebruik als grasland.

Topografische kaart8 1988 29 A 1:25.000 Uitbreiding bebouwing in noordoosthoek.

Resterend deel plangebied in gebruik als grasland.

Volgens de kadastrale kaart uit 1828 (zie afb. 3) was het noordelijk deel van het plangebied bebouwd, vermoedelijk met een boerderij en een schuur. De huidige situatie van wegen rondom het plangebied was destijds al aanwezig. De slotgracht en het huidige klooster van de St. Nicolaasstichting wordt ten noorden van het plangebied, aan de overzijde van de Gravenallee, duidelijk afgebeeld. Op het plan-gebied bevinden zich twee gebouwen, waarschijnlijk een boerderij en een schuur. De boerderij wordt tevens afgebeeld op de militaire topografische kaart uit 1851 (zie afb. 4). Het plan-gebied werd van noordwest naar zuidoost, langs de boerderij doorsneden door een zandpad. Het res-terende deel was destijds in gebruik als akkerland. De hoger gelegen akkerlanden ten noorden van het klooster en de Lubberdinksweg stond bekend als "Den Graven Esch". Op 500 m ten noordoosten van het plangebied bevond zich de loop van de Sombeek. Deze is ten tijde van de grootschalige ruil-verkaveling recht getrokken en grotendeels verdwenen, waarschijnlijk vanwege de aanleg van het Omleidingskanaal en het kanaal Almelo-Nordhorn, welke zich ten noord en ten zuiden van het plan-gebied bevinden.

2 http://watwaswaar.nl








In de eerste helft van de vorige eeuw is de bebouwing binnen het noordelijk deel van het plangebied langzaamaan uitgebreid, en zal vermoedelijk een boeren bedrijf zijn geweest (zie af. 5 en 6). In de tweede helft van de vorige eeuw is de bebouwing verder uitgebreid naar het zuidelijk deel van het plangebied en betreft de huidige bebouwing behorende tot de St. Nicolaasstichting (zie afb. 7, 8 en 9). Op het zuidelijk deel van het plangebied wordt op sommige historische kaarten een steilrand aange-geven rondom een perceel bouwland (zie afb. 5 en 7). Dergelijk steilranden zijn vaak indicatief voor de aanwezigheid van een (kleine) es, wat betekend dat de bouwlanden in de loop der jaren, vooral tij-dens de 17

e, 18

e en 19

e eeuw, zijn opgehoogd met heideplaggen. Zo werd de vruchtbaarheid van de

bouwlanden in stand gehouden in de tijd voordat de kunstmest werd uitgevonden. 3.4 Aardwetenschappelijke gegevens De volgende aardwetenschappelijke gegevens zijn bekend van het plangebied: Tabel II. Aardwetenschappelijke gegevens plangebied

Type gegevens Gegevensomschrijving

Geologie9 Dekzand van de Formatie van Boxtel (Laagpakket van Wierden)

Geomorfologie10

Grotendeels op een dekzandrug, al dan niet met een oud bouwlanddek (4K14). Zuidoosthoek op een dekzandvlakte (2M13).

Bodemkunde11

Westelijk helft plangebied venige beekdalgrond (ABv) Noordwestelijk deel veldpodzolgrond, bestaande uit leemarm en zwak lemig fijn zand (Hn21) Zuidwestelijk deel hoge bruine enkeerdgrond, bestaande uit lemig fijn zand (bEZ23)

Geologie De ondergrond van de omgeving van Denekamp maakt deel uit van een groot preglaciaal bekken. Dit bekken is in eerste instantie gevormd door een voorloper van de Rijn, waarna het subglaciaal verder is geërodeerd door het landijs tijdens de voorlaatste ijstijd, het Saalien (ca. 250.000 - 130.000 jaar ge-leden). Daarnaast werd een deel van de ondergrond door het landijs opgestuwd, waardoor enkele stuwwallen zijn ontstaan, zoals de Tankenberg (+85 m NAP) bij Oldenzaal. Hierdoor wordt dit deel van Nederland gekenmerkt door lokaal grote verschillen in reliëf. Het preglaciaal bekken is tijdens het terugtrekken en daarmee het afsmelten van het landijs gedeeltelijk opgevuld met een dunne laag keileem met daarop glaciofluviale afzettingen van de Formatie van Drente.

12

Gedurende de laatste ijstijd, het Weichselien (ca. 120.000 - 10.000 jaar geleden), bereikte het landijs Nederland niet. Toentertijd heerste er in Nederland wel een continentaal periglaciaal klimaat. Dit houdt in dat de omstandigheden erg koud en droog waren. Het landschap in Nederland bestond uit een poolwoestijn, waarin vrijwel geen vegetatie aanwezig was. Over een groot deel van Nederland werd een pakket dekzand afgezet.

9 De Mulder et al., 2003

10 Alterra, 2003

11 Stichting voor Bodemkartering 1992

12 Berendsen, 2008


De dekzanden zijn onderverdeeld in het Oude en Jonge Dekzand.13

Het Oude Dekzand is afgezet tij-dens het Midden-Weichselien (ook wel aangeduid als het Pleniglaciaal). Het is veelal horizontaal ge-laagd, en er komen lemige banden in voor. Het Jonge Dekzand is afgezet tijdens het Midden-Weich-selien (Laat-Glaciaal) in de vorm van langgerekte, vaak ZW-NO georiënteerde ruggen. Gelaagdheid is in het Jonge Dekzand meestal niet aanwezig. Ook komen er geen leemlagen in voor. Het water van de in het voorjaar smeltende sneeuwmassa´s erodeerde een deel van de dekzandruggen, waarna af-zetting plaatsvond in de lagere delen van het landschap als vlaktes van verspoelde dekzanden. Het dekzand wordt ook wel het Laagpakket van Wierden genoemd, dat behoort tot de Formatie van Box-tel (voorheen de Formatie van Twente).

14

In het Holoceen (vanaf ca. 10.000 jaar geleden) zijn door verwaaiing van de dekzanden lokaal stuif-zandgebieden ontstaan. Bij het ontstaan hiervan speelde de mens een belangrijke rol, door bewei-ding, afbranden en het steken van plaggen op de heidevelden dat voornamelijk plaatsvond in de Nieuwe tijd (zie bijlage 1).

15 De stuifzanden worden gerekend tot het Laagpakket van Kootwijk, welke

behoort tot de Formatie van Boxtel. Daarnaast zijn er in (lokale) beekdalen in de omgeving van Dene-kamp, zoals de voormalige Sombeek, afzettingen gevormd bestaande uit leem, veen en zand. Deze afzettingen worden gerekend tot het Laagpakket van Singraven, welke tevens behoren tot de Forma-tie van Boxtel. Geomorfologie Volgens de Geomorfologische kaart van Nederland (1:50.000)

16 ligt het plangebied grotendeels op

een hoger gelegen dekzandrug, al dan niet met een oud bouwlanddek (4K14, zie afb. 10). Alleen de zuidoosthoek van het plangebied ligt binnen een lager gelegen dekzandvlakte (3M13), waar voorna-melijk verspoelde dekzanden worden aangetroffen. De afbeelding van het Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN) bevestigt dit beeld, waarbij vooral het westelijk deel van het plangebied het ho-ger gelegen deel betreft (zie afb. 11). Vooral langs de zuidgrens van het plangebied is sprake van een scherpe verlaging in het landschap, en komt overeen met de ligging van de steilranden zoals aange-geven in het historisch kaartmateriaal (zie afb. 5 en 7). Bodemkunde Volgens de Bodemkaart van Nederland (1:50.000) is de westelijke, en tevens lager gelegen, helft van het plangebied gekarteerd als een venige beekdalgrond (Abv, zie afb. 12)

17. Door de in het verleden

hoge grondwaterstanden was veengroei mogelijk. Het hoger gelegen noordwestelijk en zuidwestelijk deel van het plangebied zijn respectievelijk gekarteerd als een veldpodzolgrond, bestaande uit leem-arm en zwak lemig fijn zand (Hn21), en als een hoge bruine enkeerdgrond, bestaande uit lemig fijn zand (bEZ23). Podzolgronden kenmerken zich door een bodemprofiel met een duidelijke bruine in-spoelingshorizont (B-horizont), onder een (niet altijd zichtbare) gebleekte uitspoelingshorizont (E-hori-zont). Een hoge bruine enkeerdgrond duidt vaak op de aanwezigheid van een esdek (humeuze top-laag/A-horizont > 50 cm) boven het oorspronkelijke podzolprofiel,

13

Berendsen, 2008 14

De Mulder et al., 2003 15

Berendsen, 2005 16

Alterra, 2003 17

Stichting voor Bodemkartering, 1992


Korte bewoningsgeschiedenis van het oostelijk dekzandlandschap Al vanaf de Oude Steentijd (Laat-Paleolithicum, zie tabel 1) werd het oostelijk dekzandlandschap be-woond door rondtrekkende jagers en verzamelaars. Tevens hadden beekdalen een grote aantrek-kingskracht. De beek bood mogelijkheden tot visvangst en het bejagen van dieren die naar de beek trokken. Daarnaast was er in het beekdal een rijke vegetatie voorhanden als voedselbron. Vanaf de Nieuwe Steentijd (Neolithicum) deden landbouwactiviteiten hun intrede. Nederzettingen ontstonden meestal op de overgang van de hoge zandgronden naar de lage beekdalen, gunstig gelegen tussen de weiden in de beekdalen en de akkers op de hoge gronden. In de Middeleeuwen vond een geleidelijke omslag plaats in het agrarisch bedrijfssysteem, die ook landschappelijk gevolgen had. Door een intensiever bodemgebruik en het gelijktijdig in stand houden van de vruchtbaarheid van het steeds uitbreidende akkerareaal namen de heidevelden in omvang sterk toe. Door eeuwenlange bemesting werden vooral de hogere dekzandruggen geleidelijk opge-hoogd. Deze staan voor de oostelijke zandgronden bekend als engen of enken. In het algemeen wordt de term "es" gebruikt. Tot voor kort nam men aan dat het potstalsysteem (een mengsel van stalmest, huisafval, bosstrooi-sel, heideplaggen en zand dat werd vervaardigd in een veestal) al volop in de Middeleeuwen in ge-bruik was. Opgravingen van Middeleeuwse boerderijen laten tot dusver echter geen overtuigende sporen zien van het gebruik van het potstalsysteem destijds.

18 Het is daarmee kenmerkend voor het

agrarisch gebied van de Nederlandse zandgronden in de Nieuwe tijd. 3.5 Archeologische waarden Binnen het onderzoeksgebied zijn de volgende archeologische (indicatieve) waarden vastgesteld: Tabel III. Archeologische (indicatieve) waarden

Type gegevens Gegevensomschrijving

Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) Zuidwestelijk deel hoge indicatieve archeologische waarde. Resterend deel plangebied lage indicatieve archeologische waarde.

Archeologische Monumenten Kaart (AMK) AMK-terreinen ten zuidwesten en noordwesten plangebied: 2.521, 13.557 en 13.558

waarnemingen ARCHISII (Archeologisch Informatie Systeem)

822, 2412, 2435, 2419, 2420, 2424, 2440, 3029, 19408 en 21532

De ligging van de waarden zijn weergegeven in afb. 13. Indicatieve archeologische waarde Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waardenkaart (IKAW) van Nederland (1:50.000) bevindt alleen het zuidwestelijk deel van het plangebied zich in een gebied met een hoge indicatieve archeo-logische verwachtingswaarde (zie afb. 10), en komt overeen met de ligging van de hoge bruine enk-eerdgronden. Het resterende deel van het plangebied, daar waar sprake is van een veldpodzolgrond of een venige beekdalgrond, bevindt zich in een gebied met een lage indicatieve archeologische ver-wachtingswaarde.

18

Barends et al., 2006


Monumenten rondom het plangebied

Op een afstand van 200 meter ten zuidwesten en 900 meter ten noordwesten van het plangebied, beide gelegen aan de Lattropperstraat, bevindt zich een tweetal AMK-terrein met een hoge archeolo-gische waarde.

19 Beide terreinen betreffen een deel van een esdekcomplex waar bewoningssporen

uit de IJzertijd zijn aangetroffen. Op een afstand van 1.400 meter ten noordwesten van het plangebied, nabij de Epmanweg, bevindt zich een AMK-terrein met een hoge archeologische waarde.

20 Het betreft het zuidelijk deel van groot

esdekcomplex waar sporen van inheems-Romeinse bewoning zijn aangetroffen. Bij een zandafgra-ving werd onder een dik esdek een vuilgroene/grauwe cultuurlaag. Klooster Sint Nicolaas

In de directe nabijheid van het plangebied, bij het klooster van de St. Nicolaasstichting, zijn vondsten van Laat-Middeleeuwse ouderdom gevonden.

21 De geschiedenis van het huidige klooster St. Nico-

laas gaat terug tot in de 13e eeuw. In die periode was het terrein bekend als een boerenerf, 'het Lub-

berdinck'. In volgende eeuwen werd het terrein uitgebreid tot de havezate Noorddeuningen. In de 18e

eeuw bestond het terrein uit de havezate en verscheidene bijgebouwen (zie afb. 14). Het complex was afgesloten met een poort en een brug. In de 19

e eeuw werd het bestaande huis gesloopt en ver-

vangen door een neoclassistisch herenhuis, het huidige Gravenhuis. Sinds 1875 is het gebouw in ge-bruik als klooster van de zusters Franciscanessen. Het plangebied heeft altijd deel uitgemaakt van het terrein van het huidige klooster. Waarnemingen rondom het plangebied Verder zijn er binnen een straal van 1.5 km rondom het plangebied verschillende, voornamelijk parti-culieren vondsten gedaan variërend van een vuurstenen bijl (Flint-Rechteckbeil) en een houweel van gewei uit Neolithicum, aardewerkfragmenten uit de IJzertijd en de Romeinse tijd en Siegburgkannetje en een zilveren munt uit de Nieuwe tijd.

22

Relatie aardwetenschappelijke informatie met (al dan niet indicatieve) archeologische waarden Zowel de AMK-terreinen als de locaties van de waarnemingen zijn vrijwel allemaal gesitueerd op de hoger gelegen dekzandruggen waar enkeerdgronden (esdek) aanwezig zijn. 3.6 Gespecificeerde archeologische verwachting Op grond van de verzamelde archeologische en aardwetenschappelijke informatie is de volgende ge-specificeerde verwachting opgesteld: Het grotendeels hoger gelegen, van nature voldoende gedraineerde, deel van het plangebied (binnen een dekzandrug) zal vanaf het Laat-Paleolithicum geschikt zijn geweest als (tijdelijke) nederzettings-locatie. Het beekdal van de Sombeek ten noordoosten van het plangebied zal gefungeerd hebben als bron voor voedsel (visvangst) en water. Vanaf de introductie van landbouwgewassen zal het plange-bied tevens geschikt zijn geweest als landbouwgrond.

19

ARCHIS-monumenten: 13.557 en 13.558 20

ARCHIS-monument: 2.521 21

ARCHIS-waarneming: 2412 22

ARCHIS-waarnemingen: 822, 2435, 2419, 2420, 2424, 2440, 3029, 19408 en 21532


Op basis van de bodemkaart wordt verwacht worden dat binnen het zuidwestelijk deel van plangebied een dik esdek aanwezig is. In dit deel van het plangebied kunnen archeologische resten voorkomen uit alle archeologische perioden. De kans op het voorkomen van de resten is hoog. De archeologi-sche resten komen voor onder het esdek en in de top van het dekzand (de oorspronkelijke C-hori-zont). De vondstenlaag is opgenomen onderin het esdek; hier wordt ook wel van ‘cultuurlaag’ gespro-ken: een doorwerkte oude bodem tussen het esdek en de ongeroerde ondergrond met kleine frag-menten aardewerk, natuursteen, vuursteen en houtskool.

23 Archeologische sporen zullen zich be-

vinden tot ongeveer 25 cm in de top van de C-horizont. Organische resten en bot zullen door de diepe grondwaterstand, en daardoor relatief droge en zure bodemomstandigheden, slecht zijn gecon-serveerd.

24 Het complextype en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerd door de be-

perkte gegevens. Waar in het plangebied geen esdek aanwezig is, kunnen archeologische resten uit alle perioden voor-komen direct aan of onder het maaiveld. De vondstenlaag wordt verwacht in de eerste 30 cm bene-den het maaiveld. Archeologische sporen (uitgezonderd diepe paalsporen en waterputten) worden binnen 50 cm beneden het maaiveld verwacht.

25 De archeologische resten bestaan hoofdzakelijk uit

aardewerk- of vuursteenstrooiïngen. Organische resten en bot zullen door de diepe grondwaterstand, en daardoor relatief droge en zure bodemomstandigheden, slecht zijn geconserveerd. Het complexty-pe en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerd door de beperkte gegevens. De kans dat archeologische resten dan nog in situ aanwezig zijn is laag vanwege eeuwenoude bewerking van de bouwvoor (eerste 30 cm). Het plangebied hoort bij de landerijen van het huidige klooster van de St. Nicolaasstichting (voorheen het Gravenhuis en Huize Noord Deurningen), waar sprake van eeuwenoude bebouwing. Binnen het gebied van de St. Nicolaasstichting zijn vondsten van Laat-Middeleeuwse ouderdom aangetroffen. Er zijn waarschijnlijk meer archeologische resten van deze ouderdom en jonger over het hele terrein van de St. Nicolaasstichting aanwezig. Van de 3 nieuw te realiseren gebouwen komen de meest westelijk en noordelijk gelegen gebouwen deels binnen dezelfde locatie te liggen als de huidige bebouwing. Tijdens de aanleg van de fundering van de huidige bebouwing is het waarschijnlijk dat op deze locatie de ondergrond tot op een diepte van 80 tot 100 cm -mv verstoord is geraakt. Voor deze locatie is de kans klein dat er nog intacte archeologische resten in de ondergrond aanwezig zijn. 4. CONCLUSIES Voor het bureauonderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: � Wat is er bekend over bodemverstorende ingrepen binnen het plangebied uit het verleden? Is

er bijvoorbeeld informatie bekend over vroegere ontgrondingen, bodemsaneringen, egalisa-ties, diepploegen of landinrichting? Het plangebied is deels bebouwd met woningen van de St. Nicolaasstichting. Tijdens de aan-leg van de fundering van de huidige bebouwing is het waarschijnlijk dat op deze locatie de ondergrond tot op een diepte van 80 tot 100 cm -mv verstoord is geraakt. Tevens is het plan-gebied in ieder geval vanaf het begin van de 19

de eeuw, maar waarschijnlijk langer, in agra-

risch gebruik geweest.

23

Groenewoudt, 1994. 24

Kars & Smit, 2003. 25

Groenewoudt, 1994.


� Ligt het plangebied binnen een landschappelijke eenheid, welke vanuit archeologisch oog-punt een specifieke aandachtslocatie kan betreffen (zoals een relatief hoge dekzandkop of –rug, nabij een veengebied, een beekdal)? Het grotendeels hoger gelegen, van nature voldoende gedraineerde, deel van het plangebied binnen een dekzandrug zal vanaf het Laat-Paleolithicum geschikt zijn geweest als (tijdelijke) nederzettingslocatie. Het beekdal van de Sombeek ten noordoosten van het plangebied zal gefungeerd hebben als bron voor voedsel (visvangst) en water. Vanaf de introductie van land-bouwgewassen zal het plangebied tevens geschikt zijn geweest als landbouwgrond.

� Wat is de gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied en wat is naar ver-

wachting de locatie, omvang, aard, kwaliteit, datering en de landschappelijke context van (eventueel aanwezige) archeologische waarden? Op basis van de bodemkaart wordt verwacht worden dat binnen het zuidwestelijk deel van plangebied een dik esdek aanwezig is. In dit deel van het plangebied kunnen archeologische resten voorkomen uit alle archeologische perioden. De kans op het voorkomen van de resten is hoog. De archeologische resten komen voor onder het esdek en in de top van het dekzand (de oorspronkelijke C-horizont).

Waar in het plangebied geen esdek aanwezig is, kunnen archeologische resten uit alle perio-den voorkomen direct aan of onder het maaiveld. De vondstenlaag wordt verwacht in de eer-ste 30 cm beneden het maaiveld. Archeologische sporen (uitgezonderd diepe paalsporen en waterputten) worden binnen 50 cm beneden het maaiveld verwacht. Het plangebied hoort bij de landerijen van het huidige klooster van de St. Nicolaasstichting (voorheen het Gravenhuis en Huize Noord Deurningen), waar sprake van eeuwenoude bebouwing. Binnen het gebied van de St. Nicolaasstichting zijn vondsten van Laat-Middel-eeuwse ouderdom aangetroffen. Er zijn waarschijnlijk meer archeologische resten van deze ouderdom en jonger over het hele terrein van de St. Nicolaasstichting aanwezig.

Van de 3 nieuw te realiseren gebouwen komen de meest westelijk en noordelijk gelegen ge-bouwen deels binnen dezelfde locatie te liggen als de huidige bebouwing. Tijdens de aanleg van de fundering van de huidige bebouwing is het waarschijnlijk dat op deze locatie de onder-grond tot op een diepte van 80 tot 100 cm -mv verstoord is geraakt. Voor deze locatie is de kans klein dat er nog intacte archeologische resten in de ondergrond aanwezig zijn.

� Wat voor vervolgonderzoek is noodzakelijk om de op basis van het bureauonderzoek opge-

stelde gespecificeerde verwachting aan te vullen en te toetsen? Om te bevestigen of het plangebied zich grotendeels bevindt op een dekzandrug en of er enkeerd- en/of podzol- en/of venige beekdalgronden voorkomen, dient er een locatiebezoek en een inventariserend veldonderzoek te worden uitgevoerd in de vorm van een verkennend booronderzoek. Tevens dient het verkennend booronderzoek om te bepalen in welke mate en tot welke diepte het bodemprofiel verstoord is (gaafheid van het bodemprofiel), om zo te be-palen of archeologische resten wel of niet in situ aanwezig kunnen zijn.


5. ADVIES Econsultancy bv adviseert om een inventariserend veldonderzoek uit te voeren door middel van een verkennend booronderzoek, teneinde de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecifi-ceerde archeologische verwachting van het plangebied aan te vullen en te toetsen en een betrouw-baar beeld van de gaafheid van de bodem te verkrijgen. De boringen dienen gezet te worden buiten de bestaande bebouwing en deels binnen het terreindeel waar de nieuwbouw gaat plaatsvinden.

Econsultancy Doetinchem, 27 maart 2009


LITERATUUR Alterra, 2003: Digitale Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1:25.000 Barends, S., Baas, H.G., Harde, M.J. de, Renes, J., Stol. T., Triest, J.C. van, Vries, R.J. de, Wouden-

berg, F.J. van 2006: Het Nederlandse landschap. Een historisch-geografische benadering. Uitge-verij Matrijs, Utrecht.

Berendsen, H.J.A. 2008: Fysische Geografie van Nederland, deel 1: De vorming van het land.

Inleiding in de geologie en de geomorfologie, Van Gorcum, Assen Berendsen, H.J.A. 2005: Fysische Geografie van Nederland, deel 4: Landschappelijk Nederland. De

fysisch-geografische regio's, Van Gorcum, Assen Groenewoudt, B.J. 1994: Prospectie, waardering en selectie van archeologische vindplaatsen: een

beleidsgerichte verkenning van middelen en mogelijkheden. Amersfoort, Nederlandse Archeologi-sche Rapporten, 17. p. 109-146 & p.175-188.

Kars, H. & Smit, A. (red.) 2003: Handleiding Fysiek Behoud Archeologisch Erfgoed. Degradatiemec-

hanismen in sporen en materialen. Monitoring van de conditie van het bodemarchief. Amsterdam (Geoarchaeological and Bioarchaeological Studies, 1).

Mulder, E.F.J. de, Geluk, M.C., Ritsema, I.L., Westerhoff, W.E., Wong, T.E., 2003: De ondergrond

van Nederland, Wolters-Noordhoff, Groningen. Stichting voor Bodemkartering, 1992: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 28/Oost 29

West Almelo-Denekamp.


Afb. 1

DenekampDenekampDenekampDenekampDenekampDenekampDenekampDenekampDenekamp

OotmarsumOotmarsumOotmarsumOotmarsumOotmarsumOotmarsumOotmarsumOotmarsumOotmarsum

AGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELO

BEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OV

LATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENK

NUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTER

OUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUM

ROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OV

TILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTE

NNNNNNNNN

000000000

Denekamp (gemeente Dinkelland) - plangebied St. Nicolaasstichting

Locatie van het plangebied

bron: Geodan

5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m

260000 265000 270000

48

50

00

49

00

00

49

50

00


Afb. 2

Gravenallee

Gra

vena

llee


Detailkaart van het plangebied, te slopen gebouwen, toekomstige bouwlocaties en toekomstige watergang

Legenda

Plangebied

Te slopen gebouwen

Toekomstige bouwlocaties

Toekomstige watergang

265200 265250 265300 265350 265400 265450

49

04

00

49

04

50

49

05

00

49

05

50

49

06

00

49

06

50

NNNNNNNNN

50m0


Afb. 3


Kadastrale kaart uit 1828

Legenda

Plangebied

NNNNNNNNN


Afb. 4


Militaire topografische kaart uit 1851

Legenda

Plangebied

NNNNNNNNN


Afb. 5



Legenda

Plangebied

NNNNNNNNN


Afb. 6



Legenda

Plangebied

NNNNNNNNN


Afb. 7


Topografische kaart uit 1955

Legenda

Plangebied

NNNNNNNNN


Afb. 8



Legenda

Plangebied

NNNNNNNNN


Afb. 9



Legenda

Plangebied

NNNNNNNNN


Afb. 10


Afb. 11


Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN)

Legenda

Plangebied Hooggelegen

264750 265000 265250 265500 265750

49

02

50

49

05

00

49

07

50

NNNNNNNNN

250m0

49

10

00

49

12

50

Laaggelegen


Afb. 12


Afb. 13


Afb. 14

Denekamp (gemeente Dinkelland) - Plangebied St. Nicolaasstichting

Plattegrond van het klooster Sint Nicolaas 1757

NNNNNNNNN


Bijlage 1 Archeologische en geologische perioden26

26

Overgenomen met toestemming van ARC bv


Bijlage 2 Inrichting van het bestemmingsplan


Bijlage 3 Archeologische monumenten

Uitgebreide Rapportage Monumenten

1 van 3

2521Monumentnr:29A - 006CMA-nr:

Niet van toepassingTerreinbeheerder:

DeurningenPlaats:

CAA-nr 29AZ-22 Van Es/Verlinde 1977: catalogusnr. 3 (p. 77) Zuidelijk deel van groot esdekcomplex waar sporen van inheems-Romeinse bewoning zijn aangetroffen. Bij een zandafgraving werd onder een dik esdek een vuilgroene/grauwe cultuurlaagvastgesteld, waarin een aantal inheems-Romeinse scherven werden aangetroffen. Een gepolijste wandscherf is versierd met eenrozetindruk. 1972; bij particuliere zandafgraving

Beschrijving

Terrein van hoge archeologische waardeStatus:EPMANWEGToponiem:

DinkellandGemeente:OverijsselProvincie:263815 / 491474Coördinaten:

Nederzetting, onbepaald Romeinse tijd Romeinse tijd

Kaart

Verslag

Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek

Onbekend

Topografische kaart 1:25.000

Korte beschrijving meldingsgebied

ES VAN, W.A./A.D. VERLINDE 1977 Overijssel in Roman and Early-Medieval times, pp. 7-89, in: BROB

Type:

Type:

Beheerder:

Beheerder:

Toelichting:

Toelichting:

Oppervlakte: 217.412 m2

ComplexenComplextype Begindatering Einddatering

Documentatie

Literatuur


2 van 3



DeurningenPlaats:

CAA-nr. 29AZ-36 Terrein 29A-011 = deel van hetzelfde esdekcomplex. Deel van esdekcomplex waar bewoningssporen uit de ijzertijdzijn aangetroffen. Op de bodemkaart staat vermeld dat de kleiige beekdalgronden ten wes- ten van dit esdekcomplex zijnafgegraven. Waarschijnlijk is dat de af- gravingsrand waar tientallen ijzertijdscherven zijn aangetroffen. Ca. 1974; langsafgravingsrand

Beschrijving

Terrein van hoge archeologische waardeStatus:LATTROPPERSTRAATToponiem:


Nederzetting, onbepaald IJzertijd IJzertijd

KaartRijksdienst voor het Oudheidkundig BodemonderzoekTopografische kaart 1:25.000

Type:Beheerder:Toelichting:



Documentatie


3 van 3



DeurningenPlaats:

CAA-nr. 29AZ-63 Terrein 29A-010 = deel van hetzelfde esdekcomplex. Deel van esdekcomplex waar sporen van bewoning uit deijzertijd zijn vastgesteld. Op een akker zijn ongeveer 30 ijzertijdscherven aangetroffen. 1988; survey op akker

Beschrijving

Terrein van hoge archeologische waardeStatus:LATTROPPERSTRAATToponiem:


Nederzetting, onbepaald IJzertijd IJzertijd

KaartRijksdienst voor het Oudheidkundig BodemonderzoekTopografische kaart 1:25.000

Type:Beheerder:Toelichting:



Documentatie

St. Nicolaasstichting te Denekamp (gem. Dinkelland)

Een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek

R.M. van der Zee

W. van Breda

2

ADC ArcheoProjecten Rapport 1534 Denekamp St. Nicolaasstichting

Colofon

ADC Rapport 1534

St. Nicolaasstichting te Denekamp (gem. Dinkelland)

Een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek

Auteurs: R.M. van der Zee en W. van Breda

In opdracht van: Econsultancy BV te Doetinchem

© ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, december 2009

Foto’s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt

worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook

zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers.

ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend

uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.

Autorisatie:

dr. E. Lohof

ISBN 978-90-6836-524-5

ADC ArcheoProjecten

Tel 033-299 81 81

Postbus 1513

3800 BM Amersfoort

Fax 033-299 81 80

Email [email protected]

3


Inhoudsopgave

Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied 4 Samenvatting 5 1 Inleiding 6

1.1 Algemeen 6 1.2 Doelstelling en vraagstelling 6

2 Resultaten bureauonderzoek 6 3 Inventariserend Veldonderzoek 7

3.1 Methoden 7 3.2 Resultaten 7

4 Conclusies 8 5 Aanbeveling 8 Literatuur 9 Lijst van afbeeldingen 9 Lijst van tabellen 9

Bijlage 1 Boorgegevens

4


Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied

Provincie: Overijssel

Gemeente: Dinkelland

Plaats: Denekamp

Toponiem: St. Nicolaasstichting

Kaartblad: 29A

Coördinaten: 265227 – 490523 / 265376 – 490600 / 265245 - 490450 / 265362 -

490449

Bevoegd gezag: Gemeente Dinkelland

ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): 28815

ADC-projectcode: 4108563

Periode van uitvoering: Mei/juni 2008, januari en december 2009

Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten BV te Amersfoort, afdeling P&B

5


Samenvatting

In opdracht van Econsultancy BV heeft ADC ArcheoProjecten een inventariserend veldonderzoek

uitgevoerd voor het plangebied St. Nicolaasstichting in Denekamp (gemeente Dinkelland). In het plan-

gebied zal de huidige bebouwing gesloopt worden. De vervangende nieuwbouw zal in het noorden van

het plangebied en deels erbuiten gerealiseerd worden. Verder blijkt uit het inrichtingsplan dat er aan de

oostzijde van het plangebied een waterloop gegraven zal worden. Het onderzoek was noodzakelijk om te

bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond

worden aangetast.

Aan de zuidwestkant van het plangebied, bij boring 4, 5 en 8 t/m 14, is een plaggendek aangetroffen met

daaronder onverstoord dekzand. De hoge verwachting voor de aanwezigheid van archeologische resten

op dit deel van het plangebied wordt hiermee onderschreven. Bij boring 1, 2, 3, 6 en 7 is de bodem tot in

de C-horizont verstoord. De kans op het aantreffen van archeologische resten is hier klein.

Om binnen de grenzen van de verstoring tijdens de grondwerkzaamheden, waargenomen sporen en

vondsten te documenteren, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het oostelijk deel van het plangebied

(boringen 4 en 5) tijdens de sloop- en graafwerkzaamheden in een archeologische begeleiding te

voorzien, waarbij archeologisch toezicht wordt gehouden op een juiste uitvoering van civiele

werkzaamheden conform de vergunningvoorwaarden. Daardoor wordt mogelijke schade door een

onjuiste uitvoering van de werkzaamheden voorkomen.

De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde

overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE) voor een archeologische begeleiding van

bodemingrepen met beperkte verstoring (ABbv) conform KNA specificatie AB01.

In het zuidelijk en zuidwestelijk deel van het plangebied zijn geen bodemingrepen gepland (boringen 7

t/m 14). Hier kan worden afgezien van vervolgonderzoek.

Over de gevolgen van de aanleg van de nieuwbouw buiten het plangebied kunnen geen uitspraken

worden gedaan. Om de archeologische verwachting voor dit gebied te toetsen dient een inventariserend

veldonderzoek door middel van grondboringen te worden uitgevoerd.

Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht

archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in de Monumentenwet

1988 en de Wet op de Archeologische Monumentenzorg.

Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden.

PERIODE TIJD IN JAREN

Nieuwe tijd C 1850 na Chr. - heden na Chr.

Nieuwe tijd B 1650 na Chr. - 1850 na Chr.

Nieuwe tijd A 1500 na Chr. - 1650 na Chr.

Late-Middeleeuwen B 1250 na Chr. - 1500 na Chr.

Late-Middeleeuwen A 1050 na Chr. - 1250 na Chr.

Vroege-Middeleeuwen D 900 na Chr. - 1050 na Chr.

Vroege-Middeleeuwen C 725 na Chr. - 900 na Chr.

Vroege-Middeleeuwen B 525 na Chr. - 725 na Chr.

Vroege-Middeleeuwen A 450 na Chr. - 525 na Chr.

Romeinse tijd 19 voor Chr. - 450 na Chr.

IJzertijd 800 voor Chr. - 19 voor Chr.

Bronstijd 2000 voor Chr. - 800 voor Chr.

Neolithicum (Nieuwe Steentijd) 5300 voor Chr. - 2000 voor Chr.

Mesolithicum (Midden Steentijd) 8800 voor Chr. - 4900 voor Chr.

Paleolithicum (Oude Steentijd) 300.000 voor Chr. - 8800 voor Chr.

6


1 Inleiding

1.1 Algemeen

In opdracht van Econsultancy BV heeft ADC ArcheoProjecten een inventariserend veldonderzoek

uitgevoerd voor het plangebied St. Nicolaasstichting in Denekamp (gemeente Dinkelland; afb. 1). In het

plangebied zal de huidige bebouwing gesloopt worden. De vervangende nieuwbouw zal in het noorden

van het plangebied en deels erbuiten gerealiseerd worden (afb. 3). Verder blijkt uit het inrichtingsplan

dat er aan de oostzijde van het plangebied een waterloop gegraven zal worden. Het onderzoek was

noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten

in de ondergrond worden aangetast.

1.2 Doelstelling en vraagstelling

Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het

bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting.1 Het inventariserend veldonderzoek vond

plaats door middel van een verkennend booronderzoek.

Ten behoeve van het inventariserend veldonderzoek is een plan van aanpak (PvA) opgesteld conform

KNA (Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) specificatie VS01 en de geldende beleidsregel van de

Staatsecretaris van OCW.2 Hierin zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld:

- Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar

verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan?

Indien er archeologische waarden aanwezig zijn:

- In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep?

- Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt?

Indien de archeologische waarden niet kunnen worden behouden:

- Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun

omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit?

Het onderzoek vond plaats op 28 mei 2008. Meegewerkt hebben: R.M. van der Zee (prospector), W. van

Breda (archeoloog) en E. Lohof (senior prospector).

2 Resultaten bureauonderzoek

Op grond van de verzamelde archeologische en aardwetenschappelijke informatie is de volgende

gespecificeerde verwachting (LS05) opgesteld:

Aangezien het plangebied volgens de verzamelde aardwetenschappelijke gegevens binnen verschillende

bodemtypes valt is de verwachting daarvan afhankelijk. Op basis van de bodemkaart kan er verwacht

orden dat er een dik plaggendek aanwezig is voor een gedeelte van het plangebied. In het hele

plangebied kunnen archeologische resten voorkomen uit alle archeologische perioden. De kans op het

voorkomen van de resten is hoog. De archeologische resten komen voor onder het plaggendek en in de

top van de oorspronkelijke C-horizont. De vondstenlaag is opgenomen onderin het plaggendek; hier

wordt ook wel van ‘cultuurlaag’ gesproken: een doorwerkte oude bodem tussen het plaggendek en de

ongeroerde ondergrond met kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuursteen en houtskool.

Archeologische sporen zullen zich bevinden tot ongeveer 25 cm in de top van de C-horizont. Organische

resten en bot zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Het

complextype en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerd door de beperkte gegevens.

Indien over een gedeelte van het plangebied geen plaggendek aanwezig is, dan kunnen archeologische

resten voor komen direct aan of onder het maaiveld. De vondstenlaag wordt verwacht in de eerste 30 cm

beneden het maaiveld. Archeologische sporen (uitgezonderd diepe paalsporen en waterputten) worden

binnen 50 cm beneden het maaiveld verwacht. De archeologische resten bestaan hoofdzakelijk uit

aardewerk- of vuursteenstrooiïngen. Organische resten en bot zullen door de relatief droge en zure

bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Het complextype en de omvang kunnen niet nader

1 Brijker & Stiekema 2008

2 Beleidsregel van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 15 juni 2005, nr. WJZ/2005/26210 (8163), tot wijziging

van de Beleidsregels opgravingsbevoegdheid. Het PvA is opgesteld door R.M. van der Zee (prospector) op 26 mei 2008. te Amersfoort:

Het PvA is geaccordeerd door E. Lohof, senior prospector.

7


worden gespecificeerd door de beperkte gegevens. De resten zullen zijn aangetast door

landbouwwerkzaamheden.

Het plangebied hoort bij de landerijen van het huidige klooster van de St. Nicolaasstichting, voorheen het

Gravenhuis en Huize Noord Deurningen. Hier is sprake van eeuwenoude bebouwing. Op het erf zijn

vondsten van Laat-Middeleeuwse ouderdom aangetroffen. Van de twee nieuw te realiseren gebouwen

komt een gebouw (Avelijn) grofweg op dezelfde locatie als de huidige bebouwing. Vanwege de

fundering van de huidige bebouwing is het waarschijnlijk dat op deze locatie de ondergrond tot op een

diepte van 80 cm tot 100 cm verstoord is. Voor deze locatie is de kans klein dat er nog intacte

archeologische resten in de ondergrond aanwezig zijn.

Het tweede nieuw te realiseren gebouw (St. Jozef) komt op de locatie van het huidige grasland, dat

volgens de bodemkaart gekarteerd is als hoge bruine enkeerdgronden. Dit is indicatief voor de

aanwezigheid van een plaggendek en heeft als zodanig een hoge archeologische verwachtingswaarde.

3 Inventariserend Veldonderzoek

3.1 Methoden

De bij het Inventariserend Veldonderzoek toegepaste methoden zijn conform de KNA, versie 3.1, in het

bijzonder specificatie VS03 (booronderzoek). Uitgangspunt van het inventariserend veldonderzoek is de

gespecificeerde verwachting zoals die is opgesteld in het bureauonderzoek. De strategie voor het

veldonderzoek is hierop gebaseerd, alsmede op het voor dit onderzoek opgestelde Plan van Aanpak

(VS01). De rapportage is opgesteld conform specificatie VS05. Tenslotte is een aanbeveling gegeven.

3.1.1 Booronderzoek (VS03)

In het plangebied zijn 14 grondboringen uitgevoerd met als doel het bepalen van de bodemopbouw en

eventuele bodemverstoringen. Dit is de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek.

Het verkennen van de bodemopbouw gebeurt door de bodemtextuur en, indien relevant, bodemkundige

horizonten systematisch te beschrijven. Eventuele afwijkingen van de verwachte bodemopbouw zoals

vastgesteld op grond van het bureauonderzoek, en andere niet-natuurlijke bodemkenmerken kunnen er

aanleiding toe geven om (delen van) het plangebied als verstoord te beschouwen.

Er zijn 14 boringen verspreid over het plangebied uitgevoerd met een 7 cm edelmanboor. De boringen

zijn gezet tot 30 cm in de ongestoorde ondergrond tot gemiddeld 170 cm en maximaal 240 cm onder het

maaiveld.

De bodemtextuur en archeologische indicatoren zijn beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG-TNO

waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd.3

De X- en Y-coördinaten zijn bepaald aan de hand van de lokale topografie door inmeten met een

meetlint. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van AHN-

beelden

3.2 Resultaten

3.2.1 Booronderzoek (VS03)

De locatie van de boringen is weergeven in afb. 2. De boring zijn in bijlage 1 beschreven.

Voor boring 4, 5, 8, 9, 11, 13, 14 is de algemene bodemopbouw als volgt samen te vatten:

Van ca. 60 tot 120 cm –mv bevindt zich een laag licht grijs tot geel, matig fijn, zwak siltig, kalkloos zand.

Van ca. 0 tot 60 cm –mv bevindt zich een laag humeus, grijsbruin tot bruin, matig fijn, zwak siltig,

kalkloos zand. In deze laag bevinden zich plaatselijk sporen van basteen en sintels.

Bovenstaande bodemprofiel wordt als een intact A-C profiel geïnterpreteerd. De bovenliggende laag (A-

horizont) bij boring 8 t/m 14 wordt als een plaggendek beschouwd, zoals op de bodemkaart is

gekarteerd. Daaronder ligt een laag onverstoord dekzand (C-horizont).

Bij boring 1, 2, 3, 6 en 7 is ook een A-C profiel aangetroffen, echter de A horizont is ca. 100 tot 150 cm

dik en recentelijk verstoord. Het lijkt erop dat hier de plaggendek volledig is verstoord bij de bouw van de

woningen om deze boringen heen. Hierbij is de oospronkelijke C horizont vermengd met de

bovenliggende plaggendek. De C-horizont is hoogstwaarschijnlijk bij bouw van de naast gelegen

woningen zodanig verstoord, dat eventueel aanwezige archeologische resten ook verstoord zullen zijn.

3 Bosch 2005; Normalisatie-Instituut 1989.

8


Voor boring 10 en 12 is de algemene bodemopbouw als volgt samen te vatten:

Van ca. 150 tot 105 cm –mv bevindt zich een laag licht grijs tot geel, matig fijn, zwak siltig, kalkloos zand.

Van ca. 105 tot 90cm – mv bevindt zich een laag

Van 0 tot 90cm –mv bevindt zich een laag grijsbruin tot bruin, matig fijn, zwak siltig, kalkloos zand. In

deze laag bevindt zich plaatselijk sporen van basteen en sintels. Bij boring 12 is een fragment geglazuurd

roodbakkend aardewerk aangetroffen.

Bovenstaande bodemprofiel wordt als een intact A-B-C profiel geïnterpreteerd. De bovenliggende laag

(A-horizont) wordt ook als een plaggendek beschouwd. De tussen liggende laag wordt als een

inspoelingshorizont (B-horizont) geïnterpreteerd. De onderste laag wordt als onverstoord dekzand

geïnterpreteerd.

Aan de zuidwestkant van het plangebied, bij boring 4, 5 en 8 t/m 14, is een intact plaggendek

aangetroffen met daaronder onverstoord dekzand. De kans hoge verwachting voor de aanwezigheid van

archeologische resten op dit deel van het plangebied wordt hiermee onderschreven. Bij boring 1, 2, 3, 6

en 7 is de bodem tot in de top van de C-horizont verstoord. De kans op het aantreffen van

archeologische resten is hier klein.

Tijdens het booronderzoek is 1 indicator aangetroffen die kan wijzen op archeologische resten in de

bodem. Deze is beschreven in tabel 3. Deze vondst is niet geselecteerd voor conservering.

4 Conclusies

Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig en, zo ja, wat is naar

verwachting de omvang, ligging, aard, datering en waardestelling hiervan?

Ja, in een groot deel van het plangebied is een onverstoorde C-horizont aanwezig. De kans op het

aantreffen van archeologische resten vanaf het Mesolithicum tot in de Nieuwe Tijd is hier groot.

In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep?

In het zuidelijk en zuidwestelijk deel van het plangebied zijn geen bodemingrepen gepland (afb. 3). Het

plaggendek met eventueel onderliggende sporen zal niet worden aangetast. In het oostelijk deel waar de

sloop van de huidige bebouwing is voorzien zullen eventueel aanwezige archeologische waarden wel

aangetast worden. Over de gevolgen van de aanleg van de nieuwbouw en een waterloop buiten het

plangebied kunnen geen uitspraken worden gedaan.

Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt?

Niet van toepassing

Indien de eventuele archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader

onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en

datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit?

Aanvullend archeologisch onderzoek door middel van een archeologische begeleiding van de

sloopwerkzaamheden.

5 Aanbeveling

In delen van het plangebied is sprake van intact plaggendek met eventueel onderliggende sporen. Om

binnen de grenzen van de verstoring tijdens de grondwerkzaamheden, waargenomen sporen en

vondsten te documenteren, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het oostelijk deel van het plangebied

(boringen 4 en 5) tijdens de sloop- en graafwerkzaamheden in een archeologische begeleiding te

voorzien, waarbij archeologisch toezicht wordt gehouden op een juiste uitvoering van civiele

werkzaamheden conform de vergunningvoorwaarden. Daardoor wordt mogelijke schade door een

onjuiste uitvoering van de werkzaamheden voorkomen.

De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde

overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE) voor een archeologische begeleiding van

bodemingrepen met beperkte verstoring (ABbv) conform KNA specificatie AB01.

9


In het zuidelijk en zuidwestelijk deel van het plangebied zijn geen bodemingrepen gepland (boringen 7

t/m 14). Hier kan worden afgezien van vervolgonderzoek.

Over de gevolgen van de aanleg van de nieuwbouw buiten het plangebied kunnen geen uitspraken

worden gedaan. Om de archeologische verwachting voor dit gebied te toetsen dient een inventariserend

veldonderzoek door middel van grondboringen te worden uitgevoerd.

Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht

archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in de Monumentenwet

1988 en de Wet op de Archeologische Monumentenzorg.

Literatuur

Brijker, J.M., & M. Stiekema, 2008: Archeologisch bureauonderzoek St. Nicolaasstichting te Denekamp.

Econsultancy rapport 08025247.

Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNO-

rapport, NITG 05-043-A).

Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN

5104, Delft.

Lijst van afbeeldingen

Afb. 1. Ligging van het plangebied Afb. 2 Boorpuntenkaart Afb. 3 Inrichtingsplan

Lijst van tabellen

Tabel 1 Archeologische perioden Tabel 2. Archeologische indicatoren en vondsten

10


8888888888888888888888888888888888888888888888888

AGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELOAGELO

BEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OVBEUNINGEN OV

DENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMPDENEKAMP

HEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGENHEZINGEN

LATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENKLATTROP BREKLENK

NUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTERNUTTER

OOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUMOOTMARSUM

OUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUMOUD OOTMARSUM

ROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OVROSSUM OV

TILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTETILLIGTE

WEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELOWEERSELO

bron: Geodan

8888888888888888888888888888888888888888888888888

260000 265000 270000

48

50

00

49

00

00

49

50

00

NNNNNNNNN

5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m5000m0000000000000000000000000000000000000000000000000

Afb. 1. Ligging van het plangebied

11


111111111

222222222

333333333

444444444

555555555

666666666

777777777

888888888

999999999

101010101010101010

111111111111111111

121212121212121212

131313131313131313

141414141414141414

Legenda

Begrenzing plangebied

Boorpunt

265200 265250 265300 265350 265400

49

04

00

49

04

50

49

050

04

90

550

49

06

00

NNNNNNNNN

25m25m25m25m25m25m25m25m25m000000000

Gra

vena

llee

Gra

vena

llee

Gra

vena

llee

Gra

vena

llee

Gra

vena

llee

Gra

vena

llee

Gra

vena

llee

Gra

vena

llee

Gra

vena

llee

Afb. 2 Boorpuntenkaart

12


1111111111111111111111111111111111111111111111111

2222222222222222222222222222222222222222222222222

3333333333333333333333333333333333333333333333333

4444444444444444444444444444444444444444444444444

5555555555555555555555555555555555555555555555555

6666666666666666666666666666666666666666666666666

77777777777777777777777777777777777777777777777778888888888888888888888888888888888888888888888888

9999999999999999999999999999999999999999999999999

10101010101010101010101010101010101010101010101010101010101010101010101010101010101010101010101010

11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

12121212121212121212121212121212121212121212121212121212121212121212121212121212121212121212121212 13131313131313131313131313131313131313131313131313131313131313131313131313131313131313131313131313

14141414141414141414141414141414141414141414141414141414141414141414141414141414141414141414141414

50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m50m0000000000000000000000000000000000000000000000000

Plangebied en boorpunten geprojecteerd op het inrichtingsplan

Legenda

begrenzing van het plangebied

boorlocatie

Afb. 3 Inrichtingsplan

13


Tabel 2. Archeologische indicatoren en vondsten

OorsprongOorsprongOorsprongOorsprong VondstnummerVondstnummerVondstnummerVondstnummer Diepte cmDiepte cmDiepte cmDiepte cm----

mvmvmvmv OmschrijvingOmschrijvingOmschrijvingOmschrijving DateringDateringDateringDatering

Boring 12 1 45 Fragment aardewerk, roodbakkend

Late ME-

Nieuwe

Tijd

1

AD

C A

rcheoPro

jecte

n ra

pport 1

534

Denekam

p S

t. Nic

ola

asstic

htin

g

Bijlage 1 num

mer

maaiv

eld

hoogte

(cm

)

NA

P

bove

ngre

ns

(cm

on

der

mv)

on

derg

ren

s (c

m

on

der

mv)

gro

ndso

ort

bijm

en

gin

g

zan

dm

edia

an

kle

ur

kalk

gehalte

nie

uw

vorm

ingen

antr

op

ogene

bijm

en

gin

gen

org

an

ische

bijm

en

gin

gen

bodem

hori

zonte

n

ove

rig

Lith

ost

ratigra

fie

01

0 55 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn bruin; kalkloos weinig baksteen brokken licht geel zand;

omgewerkte grond

55 135 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos A-horizont;

antropogeen dek kiezel

135 145 zand zwak siltig matig grof grijs-; bruin; kalkloos C-horizont;

roestvlekken

145 170 zand zwak siltig matig grof licht-; geel-; wit; kalkloos C-horizont;

roestvlekken

02

0 75 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn bruin; kalkloos spoor baksteen omgewerkte grond; brokken wit

en geel zand

75 100 zand zwak siltig matig fijn licht-; geel; kalkloos C-horizont;

roestvlekken scherpe bovengrens

03

0 95 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; grijs-;

bruin; kalkloos

spoor baksteen; spoor sintels; spoor

aardewerkfragmenten

A-horizont;

antropogeen dek recent aw

95 155 zand zwak siltig matig grof bruin-; grijs; kalkloos C-horizont;

roestvlekken vlekkerig

155 170 zand zwak siltig matig grof licht-; bruin-;

geel; kalkloos

weinig

roestvlekken

C-horizont;

roestvlekken

04

0 35 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos spoor baksteen A-horizont;

antropogeen dek

35 85 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn bruin; kalkloos A-horizont;

antropogeen dek

85 95 zand zwak siltig matig grof licht-; bruin-;

geel; kalkloos AC-horizont geleidelijke overgang

95 120 zand zwak siltig; zwak grindig matig grof donker-; geel; kalkloos C-horizont;

roestvlekken

05

0 80 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin; kalkloos spoor baksteen; spoor sintels A-horizont;

antropogeen dek

80 105 zand zwak siltig matig grof licht-; grijs-;

bruin; kalkloos AC-horizont

105 120 zand zwak siltig; zwak grindig matig grof licht-; grijs; kalkloos zeer fijn grind

06

0 130 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn grijs-; bruin; kalkloos spoor baksteen omgewerkte grond; brokken

bouwzand

130 215 zand zwak siltig; zwak grindig; matig fijnmatig donker-; bruin-; kalkloos beekafzetting?

2

AD

C A

rcheoPro

jecte

n ra

pport 1

534

Denekam

p S

t. Nic

ola

asstic

htin

g

num

mer

maaiv

eld

hoogte

(cm

)

NA

P

bove

ngre

ns

(cm

on

der

mv)

on

derg

ren

s (c

m

on

der

mv)

gro

ndso

ort

bijm

en

gin

g

zan

dm

edia

an

kle

ur

kalk

gehalte

nie

uw

vorm

ingen

antr

op

ogene

bijm

en

gin

gen

org

an

ische

bijm

en

gin

gen

bodem

hori

zonte

n

ove

rig

Lith

ost

ratigra

fie

matig humeus grof grijs;

215 240 zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs; kalkloos C-horizont;

roestvlekken

07

0 85 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; grijs-;

bruin; kalkloos spoor baksteen

A-horizont;

antropogeen dek

85 110 zand zwak siltig matig fijn grijs-; bruin; kalkloos AC-horizont

110 130 zand zwak siltig matig fijn licht-; geel; kalkloos AC-horizont humeuze brokken; omgewerkte

grond

130 150 zand zwak siltig matig fijn licht-; bruin-;

geel; kalkloos

C-horizont;

roestvlekken

150 160 zand zwak siltig matig fijn licht-; grijs-; wit; kalkloos C-horizont;

roestvlekken

08


antropogeen dek

60 90 zand zwak siltig matig fijn licht-; geel; kalkloos spoor

roestvlekken

C-horizont;

roestvlekken

09

0 60 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn grijs-; bruin; kalkloos A-horizont;

antropogeen dek

60 95 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn bruin; kalkloos AB-horizont onderin restant E-horizont? licht

grijs zand

95 120 zand zwak siltig matig fijn geel; kalkloos C-horizont;

roestvlekken

10


antropogeen dek

105 115 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn bruin; kalkloos B-horizont; humeus spoor plantenresten

115 140 zand zwak siltig matig fijn licht-; geel; kalkloos weinig

roestvlekken

C-horizont;

roestvlekken

11


antropogeen dek

65 90 leem zwak zandig licht-; grijs; kalkloos C-horizont;

roestvlekken keileem?

12

0 15 zand zwak siltig; zwak humeus matig fijn grijs-; bruin; kalkloos opgebrachte grond

15 45 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn donker-; bruin-;

grijs; kalkloos spoor baksteen; spoor aardewerkfragmenten

A-horizont;

antropogeen dek

fragment roodbakkend

geglazuurd aw

45 90 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn bruin; kalkloos

90 100 zand zwak siltig matig fijn bruin-; oranje; kalkloos veel

roestvlekken

B-horizont; interne

verwering

3

AD

C A

rcheoPro

jecte

n ra

pport 1

534

Denekam

p S

t. Nic

ola

asstic

htin

g

num

mer

maaiv

eld

hoogte

(cm

)

NA

P

bove

ngre

ns

(cm

on

der

mv)

on

derg

ren

s (c

m

on

der

mv)

gro

ndso

ort

bijm

en

gin

g

zan

dm

edia

an

kle

ur

kalk

gehalte

nie

uw

vorm

ingen

antr

op

ogene

bijm

en

gin

gen

org

an

ische

bijm

en

gin

gen

bodem

hori

zonte

n

ove

rig

Lith

ost

ratigra

fie

100 130 zand zwak siltig matig fijn licht-; geel-; wit; kalkloos C-horizont;

roestvlekken

13

0 35 zand zwak siltig; matig humeus matig fijn grijs-; bruin; kalkloos A-horizont;

antropogeen dek

35 60 zand zwak siltig matig fijn licht-; geel; kalkloos spoor

roestvlekken

C-horizont;


14


antropogeen dek

60 90 zand zwak siltig matig fijnmatig

grof licht-; geel; kalkloos

C-horizont;


Een aanvullend verkennendarcheologisch inventariserend

veldonderzoek door middel van boringenop het plangebied St. Nicolaasstichtingte Denekamp, gemeente Dinkelland (Ov)

W.J.F. Thijs

ARC-Rapporten 2009-70

Geldermalsen2009

ISSN 1574-6887

-Rap

port

en

Colofon

Een aanvullend verkennend archeologisch inventariserendveldonderzoek door middel van boringen op het plangebied St.Nicolaasstichting te Denekamp, gemeente Dinkelland (Ov)

ARC-Rapporten 2009-70ARC-Projectcode 2009/158

TekstW.J.F. Thijs

AfbeeldingenW.J.F. Thijs

RedactieN. van Malssen

Versie 1.1, 7 mei 2009

Autorisatie — C.G. Koopstra

Uitgegeven doorARC bvPostbus 410189701 CA Groningen

ISSN 1574-6887

Geldermalsen, 2009

Een recente lijst van de ARC-Rapporten is te vinden op www.arcbv.nl

Rapport 2009-70 ARC bv

Projectgegevens

Projectnaam Denekamp, St. NicolaasstichtingProjectcode 2009/158Archisnummer 34356

Projectleider Ir. W.J.F. ThijsContact 0345–620102, [email protected]

Opdrachtgever Econsultancy, ir. E.M. ten BroekeContact 0314–365150, [email protected]

Bevoegd gezag Het Oversticht, mw. drs. M. NieuwenhuisContact 038–4218184

Locatiegegevens

Toponiem St. NicolaasstichtingPlaats DenekampGemeente DinkellandProvincie Overijssel

Kaartblad 29ARD-coordinaten NW: 265.373/490.601

NO: 265.395/490.623ZO: 265.398/490.470ZW: 265.363/490.450

Oppervlakte 4.400 m2

Beschrijving onderzoekslocatie

Geologie Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden

Geomorfologie Dekzandrug met of zonder een oud bouwlanddek, op het uiterstzuidoostelijke terreindeel dekzandvlakte

Bodem Grotendeels venige beekdalgronden, uiterst noordwestelijketerreindeel veldpodzolbodem

Historische situatie De onderzoekslocatie ligt op het terrein van deSt. Nicolaasstichting; op het terrein is eeuwenoude bebouwingaanwezig. Op het terrein zijn vondsten uit de Late Middeleeuwenaangetroffen.

Archeologischeverwachting

Lage verwachtingswaarde op intacte archeologische resten en/ofsporen uit de periode Laat-Paleolithicum – Nieuwe Tijd.

1

•Denekamp

264 265 266 267489

490

491

492

Afbeelding 1 Topografische kaart van de onderzoekslocatie (omcirkeld) en omgeving,voorzien van RD-coordinaten. Bron: Topografische Dienst Nederland.

Legenda

Onderzoekslocatie


1 Inleiding

1.1 Aanleiding tot het onderzoek

In opdracht van Econsultancy uit Doetinchem heeft Archaeological Research &Consultancy (ARC bv) een aanvullend verkennend archeologisch inventariserendveldonderzoek (IVO) door middel van boringen uitgevoerd op het terrein van deSt. Niclaasstichting te Denekamp (afb. 1). Aanleiding vormt de nieuwbouw vandrie gebouwen op de onderzoekslocatie. Hierbij worden mogelijk acheologischewaarden bedreigd. Het terrein is momenteel in gebruik als zorginstelling met bijbe-horende tuinen, paardenwei en gebouwen. Conform de Wet op de archeologischemonumentenzorg1 dient het plangebied eerst te worden onderzocht op de aanwe-zigheid van archeologische waarden. Het veldwerk is uitgevoerd op 1 april 2009door ir. W.J.F. Thijs van ARC bv en ir. E.M. ten Broeke van Econsultancy. Hetarcheologisch onderzoek is uitgevoerd conform de eisen die gesteld worden in deKwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA versie 3.1).2

1.2 Onderzoeksgeschiedenis

Een deel van het terrein van de St. Nicolaasstichting is in juni 2008 onderzochtmiddels een verkennend booronderzoek.3 Het deel dat toen niet is onderzocht,is in onderhavig onderzoek onderzocht. In maart 2009 is een bureau-onderzoekverricht door Econsultancy.4 Het archeologisch verwachtingsmodel uit het bureau-onderzoek vormt het uitgangspunt voor dit inventariserend veldonderzoek en ishieronder weergegeven:

Op grond van de verzamelde archeologische en aardwetenschappelijke informatieis de volgende gespecificeerde verwachting opgesteld:Het grotendeels hoger gelegen, van nature voldoende gedraineerde, deel van hetplangebied (binnen een dekzandrug) zal vanaf het Laat-Paleolithicum geschiktzijn geweest als (tijdelijke) nederzettingslocatie. Het beekdal van de Sombeek tennoordoosten van het plangebied zal gefungeerd hebben als bron voor voedsel (vis-vangst) en water. Vanaf de introductie van landbouwgewassen zal het plangebiedtevens geschikt zijn geweest als landbouwgrond.

Op basis van de bodemkaart wordt verwacht worden dat binnen het zuidweste-lijk deel van plangebied een dik esdek aanwezig is. In dit deel van het plangebiedkunnen archeologische resten voorkomen uit alle archeologische perioden. Dekans op het voorkomen van de resten is hoog. De archeologische resten komenvoor onder het esdek en in de top van het dekzand (de oorspronkelijke C-horizont).De vondstenlaag is opgenomen onderin het esdek; hier wordt ook wel van cultuur-laag gesproken: een doorwerkte oude bodem tussen het esdek en de ongeroerde

1In werking getreden op 1 september 2007.2De inhoud van de KNA kan worden geraadpleegd op www.sikb.nl.3Van der Zee, R.M. en Van Breda, W., 2008: St. Niclaasstichting te Denekamp (gem. Dinkelland);

een inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek, ADC rapport1534 (conceptversie).

4Ten Broeke, E.M., 2009: Archeologisch bureauonderzoek St. Nicolaasstichting te Denekamp,Econsultancy Rapport 08025247 (conceptversie).

3


ondergrond met kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuursteen en houts-kool. Archeologische sporen zullen zich bevinden tot ongeveer 25 cm in de top vande C-horizont. Organische resten en bot zullen door de diepe grondwaterstand, endaardoor relatief droge en zure bodemomstandigheden, slecht zijn geconserveerd.Het complextype en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerd door debeperkte gegevens.Waar in het plangebied geen esdek aanwezig is, kunnen archeologische resten uitalle perioden voorkomen direct aan of onder het maaiveld. De vondstenlaag wordtverwacht in de eerste 30 cm beneden het maaiveld. Archeologische sporen (uitge-zonderd diepe paalsporen en waterputten) worden binnen 50 cm beneden het maai-veld verwacht. De archeologische resten bestaan hoofdzakelijk uit aardewerk- ofvuursteenstrooingen. Organische resten en bot zullen door de diepe grondwater-stand, en daardoor relatief droge en zure bodemomstandigheden, slecht zijn gecon-serveerd. Het complextype en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerddoor de beperkte gegevens. De kans dat archeologische resten dan nog in situaanwezig zijn is laag vanwege eeuwenoude bewerking van de bouwvoor (eerste 30cm).Het plangebied hoort bij de landerijen van het huidige klooster van de St. Nico-laasstichting (voorheen het Gravenhuis en Huize Noord Deurningen), waar sprakevan eeuwenoude bebouwing. Op het erf zijn vondsten van Laat-Middeleeuwse ou-derdom aangetroffen. Er zijn waarschijnlijk meer archeologische resten van dezeouderdom en jonger over het hele terrein van de St. Nicolaasstichting aanwezig.Van de 3 nieuw te realiseren gebouwen komen de meest westelijk en noordelijk ge-legen gebouwen deels binnen dezelfde locatie te liggen als de huidige bebouwing.Tijdens de aanleg van de fundering van de huidige bebouwing is het waarschijn-lijk dat op deze locatie de ondergrond tot op een diepte van 80 tot 100 cm -mvverstoord is geraakt. Voor deze locatie is de kans klein dat er nog intacte archeo-logische resten in de ondergrond aanwezig zijn.

1.3 Doel van het inventariserend veldonderzoek

Het inventariserend veldonderzoek (IVO) dient ertoe het in het bureau-onderzoekvoorgestelde verwachtingsmodel te verifieren en met veldwaarnemingen te com-pleteren. Het IVO bestaat uit drie stappen: verkennend, karterend en waarderend.Het verkennend onderzoek richt zich op de bodemopbouw en mogelijke bodem-verstoringen die de archeologische trefkans kunnen beınvloeden. Het karterendonderzoek stelt vast of er al dan niet archeologische waarden aanwezig zijn. Hetwaarderend onderzoek bepaalt de waarde van de archeologische resten.

1.4 Werkwijze

Het IVO is uitgevoerd als een verkennend booronderzoek. Hiertoe zijn met behulpvan een edelmanboor met een diameter van 7 cm op het onderzoeksterrein achtboringen geplaatst tot 120 cm –mv. Deze boringen zijn, rekening houdend met deaanwezige bebouwing en verharding, verspreid over het terrein gezet om een juis-te, algehele indruk van de bodemopbouw te kunnen krijgen. De boorkernen zijnzorgvuldig uitgelegd, waarbij de opeenvolgende bodemlagen precies konden wor-

4


den beschreven en opgemeten. Het opgeboorde materiaal is doorzocht op de aan-wezigheid van archeologische resten. Vervolgens is de bodemopbouw per boringbeschreven en is er gelet op de aanwezigheid van archeologische indicatoren zoalsaardewerkfragmenten, houtskool, fosfaatvlekken, vuursteen, natuursteen, verbrandleem en bot. De boringen zijn beschreven volgens de Archeologische Standaard-beschrijvingsmethode (ASB).

2 Resultaten inventariserend veldonderzoek

Op de onderzoekslocatie zijn acht boringen geplaatst. De locatie van de boringen isweergegeven in afbeelding 2. De resultaten van het verkennend booronderzoek zijnopgenomen in bijlage 1. De bodemopbouw varieert sterk over de onderzoeksloca-tie en is in alle boringen deels vergraven. Alle bodems zijn gevormd in dekzandbehorend tot de Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden. Lokaal komenin de ondergrond slecht gesorteerde fluvioperiglaciale zanden voor. Op basis vanhet bureau-onderzoek worden veldpodzolgronden en venige beekdalgronden ver-wacht.

In boringen 1, 4, 5 en 6 zijn nog (vergraven) restanten van een podzolbodem teherkennen. In boring 4 is de podzol nagenoeg intact. Alleen de A- en B-horizontzijn door elkaar gemengd. Beide podzolbodems zijn bedekt met een ophogings-pakket van circa 1 m dikte. Boring 5 is vergraven tot een diepte van 0,55 m –mv.Mogelijk is dit pakket eveneens opgebracht. Door het ontbreken van archeologi-sche indicatoren kon dit niet met zekerheid worden vastgesteld. In boring 6 is depodzolbodem afgetopt door vergraving. In deze boring is alleen de BC-horizontvan de oorspronkelijke podzolbodem te herkennen. De bovenste 0,6 m –mv is ver-graven. Ook in boring 1 zijn nog restanten van een podzolbodem te herkennen. Inde laag tussen 0,4 – 0,6 m –mv zijn vergraven restanten van de A-, E- en B-horizontte herkennen. De originele bodem is evenals in boring 6 vergraven tot een dieptevan 0,6 m –mv. Op deze diepte begint tevens de C-horizont.

In boringen 2, 3, 7 en 8 is sprake van AC-profielen. In boring 2 is sprake vaneen dunne bouwvoor met een dikte van 0,2 meter. Hieronder is de bodem vergraventot een diepte van 0,8 m –mv. Hieronder ligt de C-horizont. Doordat de bodem toteen diepte van 0,8 m –mv is vergraven valt niet op te maken welk bodemprofielvan origine hier aanwezig is geweest. In boringen 3 en 7 is sprake van een 0,2 –0,25 m dikke A-horizont. Direct hieronder begint de C-horizont. In boring 3 ishet originele bodemprofiel opgehoogd met circa 1 m. Het originele bodemprofielis hier waarschijnlijk een beekeerdgrond geweest. In boring 7 komen in deze laagmatig veel roestvlekken voor. Boring 8 is tot een diepte van 0,7 m –mv vergraven.Direct hieronder begint de C-horizont. Door de diepe vergraving valt niet meer opte maken welk bodemprofiel hier aanwezig is geweest.

Het opgeboorde materiaal is in het veld doorzocht op het voorkomen van ar-cheologische indicatoren. Hierbij zijn in het ophoginspakket in boringen 3 en 4enkele fragmenten recent baksteen aangetroffen. Ook in het vergraven pakket vanboring 8 zijn tussen 0 – 0,7 m –mv enkele fragmenten baksteen aangetroffen. Doorde ligging in een vergraven- of ophogingspakket liggen deze fragmenten niet in situen hebben hierdoor zeer weinig archeologische waarde. Het gehele onderzoeksge-

5


bied van het aanvullend onderzoek heeft een lage trefkans op intacte archeologi-sche sporen. Boringen 3, 4, 5 en 7 hebben een vrijwel intacte bodemopbouw. Doorhun laaggelegen ligging zijn deze gronden niet aantrekkelijk geweest voor bewo-ning. De lage trefkans en het deels vergraven zijn van de gronden maakt dat eenvervolgonderzoek op het terrein van het aanvullend onderzoek niet noodzakelijkis.

3 Samenvatting en conclusie

Volgens het bureau-onderzoek van Econsultancy ligt de onderzoekslocatie van hetaanvullend onderzoek op de flank van een dekzandrug en een beekdal. Op de on-derzoekslocatie komt volgens de bodemkaart de associatie venige beekdalgrondenvoor. Op het uiterst noordwestelijke terreindeel komen veldpodzolgronden voor.De gehele onderzoekslocatie van het aanvullend onderzoek heeft een lage arche-ologische trefkans. Uit het veldonderzoek blijkt dat de bodem op een groot deelvan de onderzoekslocatie reeds is vergraven. In boringen 3, 4, 5 en 7 is het ori-ginele bodemprofiel bewaard gebleven. Boringen 3, 4 en 5 zijn in het verledenopgehoogd. Alle boorlocaties lagen van oorsprong laag in het landschap en zijnhierdoor onaantrekkelijk geweest voor bewoning. Door de vergravingen tot in deC-horizont is de actuele trefkans in de boringen 1, 2 en 8 zeer laag. In de boringen3, 4 en 8 zijn in vergraven lagen enkele fragmenten baksteen waargenomen. Delage trefkans en de aanwezige vergravingen maakt dat een vervolgonderzoek nietnoodzakelijk is.

4 Aanbeveling

Op basis van de lage trefkans en de aanwezig vergravingen doen wij de aanbe-veling om de onderzoekslocatie van het aanvullend onderzoek vrij te geven. Hetis aan het bevoegd gezag, Het Oversticht, om de onderzoekslocatie definitief vrijte geven. De meldingplicht voor de locatie blijft wel bestaan. Indien bij graaf-werkzaamheden alsnog archeologisch resten worden aangetroffen dient dit directte worden gemeld bij het bevoegd gezag.

6


LiteratuurBerendsen, H.J.A., 2004. De vorming van het land. Assen (Fysische geografie van

Nederland). Vierde, geheel herziene druk.

Brandt, R.W. et al. (red.), 1992. ARCHIS. Archeologisch Basis Register, versie 1.0.Amersfoort.

Mulder, E.F.J. de et al., 2003. De ondergrond van Nederland. Groningen/Houten.

7

1(0

,6)

2(0

,8)

3(1,

0;op

gebr

acht

)

4(1,

0;op

gebr

acht

)

5(0

,55)

6(0

,6)

7(0

,2)

8(0

,7)

1B

orin

g

Ond

erzo

eksl

ocat

ie

Afb

eeld

ing

2B

oorp

unte

nkaa

rt,h

etge

talt

usse

nha

akje

sac

hter

hetb

oorn

umm

erge

eftd

eve

rgra

ving

sdie

pte

inm

eter

bene

den

maa

ivel

dw

eer.

De

loca

tieis

blau

wom

lijnd

.Doo

r:ir.

W.J

.F.T

hijs

.


Bijlage 1 Boorstaten

Locatiebepaling geschat, detailkaart 1:200Referentievlak Nieuw Amsterdams PeilMaaiveldhoogtebepaling geschat, actueel hoogtebestandNauwkeurigheid maaiveldhoogte 50 cm

De volgende afkortingen worden in de boorstaten gebruikt.

grondsoort (onderdeel lithologie)Z zand

bijmengsel (onderdeel lithologie)s1 zwak siltigs4 uiterst siltig

humus (onderdeel lithologie)h2 matig humeus

boring 1 RD-X: 265.295. RD-Y: 490.830. Maaiveld: 22,90. Boormethode: edelmanboring.

diepte lithologie kleur grens40 Zs1 donker grijs scherp Bodemkundige interpretaties: vergraven.60 Zs1 grijs geleidelijk Vlekken: matig gevlekt, bruin. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen:

Restanten AEB-horizont.120 Zs1 grijsgeel beeindigd Bodemhorizont: C. Zand sortering: matig.


diepte lithologie kleur grens20 Zs1 donker grijsbruin scherp Bodemkundige interpretaties: bouwvoor.80 Zs1 geelgrijs scherp Vlekken: sterk gevlekt, donker bruin. Bodemkundige interpretaties: vergraven.

120 Zs1 geelgrijs beeindigd Bodemhorizont: C, gley. Vlekken: licht gevlekt, oranje.


diepte lithologie kleur grens100 Zs1 donker grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, weinig. Bodemkundige interpretaties:

opgebrachte grond (subrec.125 Zs1h2 donker bruinzwart scherp Bodemhorizont: A, begraven.150 Zs1 grijs beeindigd Bodemhorizont: C. Zand sortering: slecht.


diepte lithologie kleur grens100 Zs1 donker bruin scherp Vlekken: sterk gevlekt, geel. Archeologische indicatoren: baksteen, weinig.

Bodemkundige interpretaties: opgebrachte grond (subrec.120 Zs1h2 bruinzwart geleidelijk Bodemhorizont: AB, begraven.135 Zs1 donker grijsbruin geleidelijk Bodemhorizont: C.160 Zs1 licht bruingrijs beeindigd Bodemhorizont: C. Zand sortering: slecht.


diepte lithologie kleur grens55 Zs1 grijsgeel scherp Bodemhorizont: A. Vlekken: matig gevlekt, zwart.70 Zs1 donker bruin geleidelijk Bodemhorizont: AB.

100 Zs1 licht grijsbruin geleidelijk Bodemhorizont: BC.120 Zs1 licht bruingrijs beeindigd Bodemhorizont: C.

9



diepte lithologie kleur grens60 Zs1 donker grijsbruin scherp Bodemkundige interpretaties: vergraven.

100 Zs1 licht grijsbruin scherp Bodemhorizont: BC.120 Zs1 grijsgeel beeindigd Bodemhorizont: C. Zand sortering: slecht.


diepte lithologie kleur grens20 Zs1 donker bruingrijs scherp Bodemhorizont: A.55 Zs1 geelgrijs scherp Bodemhorizont: C. Vlekken: matig gevlekt, oranje.

120 Zs1 geelgrijs beeindigd Bodemhorizont: C.


diepte lithologie kleur grens40 Zs1 donker grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, weinig. Bodemkundige interpretaties: vergraven.70 Zs4 licht geelgrijs scherp Vlekken: matig gevlekt, donker bruin. Archeologische indicatoren: baksteen, spoor.

Bodemkundige interpretaties: vergraven.120 Zs1 grijs beeindigd Bodemhorizont: C, gley. Vlekken: matig gevlekt, oranje.

10

Ca.

40

.00

0

jaar

ge

led

en

10

.00

0

90

00

80

00

500

0

30

00

0 11

.00

0

11

.80

0

12

.00

0

13

.00

0

26

.00

0

48

.00

0

15

00

n.

Chr

.

10

50 n

. C

hr.

45

0 n

. C

hr.

12

v.

Chr

.

80

0 v

. C

hr.

20

00

v.

Chr

.

53

00

v.

Chr

.

49

00

v.

Chr

.

88

00

v.

Chr

.

0 10

.00

0

13

.00

0

73

.00

0

11

5.0

00

13

0.0

00

37

0.0

00

41

0.0

00

47

5.0

00

Pleistoceen

Ho

loce

en

Midden-Pleistoceen Laat-Pleistoceen

Els

teri

en

Ho

lste

inie

n S

aa

lien-

com

ple

x E

emie

n

Weichselien (Glaciaal)

Vro

eg-

Wei

chse

lien

(Vro

eg-

Gla

cia

al)

Laat

-Wei

chse

lien

(La

at-G

laci

aal)

Mid

den

-We

ichs

elie

n (P

leni

glac

iaa

l)

Sub

atla

ntic

um

Sub

bo

reaa

l

Atla

ntic

um

Bo

rea

al

Pre

bo

rea

al

Laat- Holoceen

Midden-Holoceen

Vroeg-Holoceen

Holoceen

Late

Dry

as

Alle

rød

-inte

rsta

dia

al

Vro

ege

Dry

as

Bø

lling

-inte

rsta

dia

al

Nie

uwe

Tijd

Late

Mid

de

lee

uwen

Vro

ege

Mid

de

leeu

wen

Ro

me

inse

Tijd

IJze

rtijd

Bro

nstij

d

Neo

lithi

cum

M

eso

lithi

cum

Laat

-Pal

eolit

hicu

m

Laa

t-P

leni

gla

ciaa

l

Mid

de

n-P

leni

gla

ciaa

l

Vro

eg-

Ple

nigl

aci

aal

Laat-Glaciaal Pleniglaciaal

Glaciaal

Chr

onos

trat

igra

fisc

he

eenh

eden

Ja

ren

gele

den

Chr

onos

trat

igra

fisc

he

eenh

eden

14C

-jar

en

gele

den

Arc

heol

ogis

che

peri

ode

Tij

d

Bijl

age

2E

enov

erzi

chtv

ange

olog

isch

e(c

hron

ostr

atig

rafis

che)

enar

cheo

logi

sche

peri

odes

.Doo

r:dr

s.A

.J.W

ullin

k.G

ebas

eerd

op:B

rand

teta

l.19

92;

De

Mul

dere

tal.

2003

;Ber

ends

en20

04.

EINDRAPPORTAGE ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK ST. NICOLAASSTICHTING TE DENEKAMP … · 2016. 11. 4. ·...

Documents

Transcript of EINDRAPPORTAGE ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK ST. NICOLAASSTICHTING TE DENEKAMP … · 2016. 11. 4. ·...