eHealth in de wijk - ActiZ · Ze baseren zich hierbij op standaarden zoals Gordon, NANDA, NIC, NOC,...

W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

eHealth in de wijk:

Ondersteuning voor de wijkverpleegkundige

bij het indiceren van eHealth

september 2015

LECTORAAT ICT‐INNOVATIES IN DE ZORG

2

C O L O F O N

Titel : eHealth in de wijk

Datum : september 2015

Auteurs : dr. ir. Ruud Janssen, dr. ir. Marike Hettinga,

Telefoon : (088) 469 9700

Website : www.windesheim.nl/ict-innovaties-in-de-zorg

Email : [email protected]

Versie : 1.0

Dit is een uitgave van Windesheim Zwolle, Postbus 10090, 8000 GB Zwolle, Nederland.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3

Inhoudsopgave

Samenvatting ........................................................................................................................................................... 5

1 Inleiding ........................................................................................................................................................... 6

1.1 De context: de wijkverpleegkundige en eHealth .................................................................................... 6

1.2 De aanleiding voor dit project ................................................................................................................. 6

2 Vraagarticulatie ............................................................................................................................................... 7

2.1 Het vraagarticulatieproces ...................................................................................................................... 7

2.2 De gearticuleerde vragen en behoeften ................................................................................................. 7

2.3 De uitkomsten van het vraagarticulatieproces: praktijkvraagstelling en doelstelling ............................ 8

3 Netwerkvorming .............................................................................................................................................. 9

3.1 Samenstelling van het consortium .......................................................................................................... 9

3.2 Aansluiting bij regionale speerpunten en landelijke innovatiethema’s ................................................ 10

3.3 Ambities en doelstellingen van het consortium .................................................................................... 10

3.4 Inbreng expertise ................................................................................................................................... 10

3.5 Bijdrage aan de strategische doelstellingen .......................................................................................... 11

3.6 Borging van de duurzaamheid ............................................................................................................... 11

4 Onderzoeksplan ............................................................................................................................................. 12

4.1 Aanleiding: ontwikkelingen in beleid en praktijk .................................................................................. 12

4.1.1 Het overheidsbeleid en de nieuwe wijkverpleegkundige ............................................................. 12

4.1.2 Ontwikkelingen binnen de beroepsgroep en het onderwijs ......................................................... 12

4.1.3 De weerbarstige praktijk: belemmeringen bij de inzet van eHealth ............................................. 13

4.1.4 Indiceren: klinisch redeneren en evidence based practice t.a.v. eHealth ..................................... 13

4.2 De state of the Art ................................................................................................................................. 14

4.2.1 Nog geen wetenschappelijk onderzoek naar eHealth in het klinisch redeneerproces ................. 14

4.2.2 Keuzegidsen en overzichten: wegwijs in de wereld van eHealth? ................................................ 15

4.3 Onderzoeksvragen ................................................................................................................................. 15

4.4 Onderzoeksmethode ............................................................................................................................. 16

4.4.1 Dataverzameling ............................................................................................................................ 16

4.4.2 Analyse .......................................................................................................................................... 16

4.4.3 Ontwerp ......................................................................................................................................... 16

4.4.4 Wisselwerking tussen onderzoek en ontwerp .............................................................................. 17

4.5 Activiteitenplan ..................................................................................................................................... 17

4.5.1 Activiteit I: onderzoek naar klinisch redeneren over het inzetten van eHealth............................ 17

4.5.2 Activiteit II: ontwikkeling van de keuzehulp en trainingsmodule ................................................. 18

4.5.3 Activiteit III: van indiceren naar inzetten ...................................................................................... 19

4

4.5.4 Activiteit IV: duurzame borging ..................................................................................................... 19

4.5.5 Activiteit V: kennisdeling en ‐verspreiding .................................................................................... 20

4.6 Activiteitenplanning .............................................................................................................................. 20

5 Projectorganisatie en management .............................................................................................................. 21

5.1 Projectmanagement .............................................................................................................................. 21

5.2 Projectbemensing .................................................................................................................................. 21

5.3 Relatie tussen projectvoorstel en bestaande structuren ...................................................................... 22

5.4 SWOT‐analyse en maatregelen ............................................................................................................. 22

6 Prestatie‐indicatoren RAAK‐publiek .............................................................................................................. 23

Bijlage 1: Beschrijving van de projectpartners ...................................................................................................... 24

Bijlage 2: CV en publicatieoverzicht van de hoofdonderzoeker ............................................................................ 26

Curriculum vitae van hoofdonderzoeker dr.ir. Ruud Janssen ........................................................................... 26

Publicatieoverzicht van dr.ir. Ruud Janssen ...................................................................................................... 26

Artikelen in wetenschappelijke tijdschriften ................................................................................................. 26

Artikelen in conferentie proceedings ............................................................................................................ 27

Boeken ........................................................................................................................................................... 27

5

Samenvatting In dit project werkt het Lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg van hogeschool Windesheim samen met zorganisaties de ZorgZaak, De Stouwe, en IJsselheem en daarnaast Zorgcampus Noorderboog, Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle, Patiëntenfederatie NPCF, VitaalThuis, ActiZ, Vilans, V&VN, Universiteit Twente en het Lectoraat Innoveren in de Ouderenzorg van Windesheim aan het in staat stellen van wijkverpleegkundigen om autonoom en doelmatig, op basis van klinisch redeneren, eHealth te indiceren en in te zetten bij cliënten.

De aanleiding voor dit project wordt gevormd door de wijzigingen per 1 januari 2015 in de Zorgverzekeringswet. Wijkverpleegkundigen zijn sindsdien zelf verantwoordelijk voor de indicatiestelling en zorgtoewijzing voor verzorging en verpleging thuis: zij moeten bepalen welke zorg hun cliënten nodig hebben gezien hun individuele situaties, en hoe die zorg het best geleverd kan worden. Zorgverzekeraars leggen hierbij minimumeisen op, o.a. met betrekking tot de inzet van eHealth. Wijkverpleegkundigen hebben op dit moment echter niet of nauwelijks ervaring met het inzetten en toepassen van technologische toepassingen zoals eHealth. Vraagarticulatie leidde tot de volgende praktijkvraagstelling:

1. Hoe kunnen wijkverpleegkundigen worden voorzien in hun informatiebehoefte over eHealth? 2. Hoe kunnen wijkverpleegkundigen worden ondersteund in hun klinisch redeneren over het inzetten van eHealth bij hun cliënten? 3. Hoe kunnen wijkverpleegkundigen worden ondersteund bij het inzetten van eHealth in hun zorgproces?

Het project levert hiertoe drie bijdragen:

‐ De eerste bijdrage is een duurzaam geborgde keuzehulp (een app voor tablet of smartphone) waarmee wijkverpleegkundigen toegang hebben tot de benodigde informatie over eHealth‐toepassingen en die aansluit bij de manier waarop wijkverpleegkundigen zorg indiceren (bijvoorbeeld door relaties te leggen tussen NIC‐interventies en bijpassende eHealth‐toepassingen).

‐ Informatievoorziening is niet een afdoende antwoord op de handelingsverlegenheid van de wijkverpleegkundige omdat eHealth sterk in ontwikkeling is en blijft waardoor er altijd een discrepantie zal bestaan tussen de beschikbare en de benodigde informatie. De tweede bijdrage van dit project is daarom kennis over (en inzicht in) het klinisch redeneren over de inzet van eHealth. Deze kennis wordt in het project doorvertaald naar een trainingsmodule die erop is gericht om het klinisch redeneren van wijkverpleegkundigen over het inzetten van eHealth en andere thuiszorgtechnologie bij hun cliënten te versterken.

‐ De derde bijdrage van dit project omhelst inbedding van bovengenoemde resultaten in het verpleegkunde‐onderwijs van onder meer Windesheim en in nascholingstrajecten voor wijkverpleegkundigen. Voor duurzame, bredere inbedding in het onderwijs wordt samengewerkt met regionale zorgonderwijsnetwerken.

6

1 Inleiding

1.1 De context: de wijkverpleegkundige en eHealth Extramurale verpleging en verzorging zijn met ingang van 1 januari 2015 onderdeel geworden van de Zorgverzekeringswet. Waar dit voorheen door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) gebeurde, zijn wijkverpleegkundigen nu zelf verantwoordelijk voor de indicatiestelling en zorgtoewijzing voor verzorging en verpleging thuis. Zij moeten bepalen welke zorg hun cliënten nodig hebben gezien hun individuele situaties en hoe die zorg het best geleverd kan worden: door verzorgenden, mantelzorgers, wijkverpleegkundigen, of andere hulpverleners1.

Hoewel wijkverpleegkundigen zelf verantwoordelijk zijn voor een goede indicatiestelling2, krijgen zij (of in ieder geval hun zorgorganisaties) hierbij randvoorwaarden opgelegd door de zorgverzekeraars. Dit gebeurt o.a. met betrekking tot het bevorderen van zelfredzaamheid en de inzet van eHealth3. De Inkoopgids Wijkverpleging 2015 van Zorgverzekeraars Nederland (waarop zorgverzekeraars hun inkoopbeleid baseren) vermeldt bij de minimumeisen voor contractering het volgende4:

“De aanbieder moet in 2015 sturen op volume van geleverde zorg per verzekerde in zorg. De zorgverzekeraar zal dit monitoren. Dit wordt zichtbaar en controleerbaar als volgt vertaald:

‐ Zorg wordt waar mogelijk afgebouwd, de zelfredzaamheid van de klant en diens omgeving wordt bevorderd door advies, voorlichting en instructie. […]

‐ Er wordt gebruik gemaakt van alternatieve oplossingen zoals e‐health, domotica, etc. voor zover deze alternatieve oplossingen doelmatiger zijn dan de reguliere zorg.”

Aangezien wijkverpleegkundigen op dit moment niet of nauwelijks ervaring hebben met het inzetten en toepassen van technologische toepassingen zoals eHealth5, ontstaat hierdoor een duidelijke handelingsverlegenheid.

Voor een verdere verdieping van de context verwijzen we de lezer graag door naar hoofdstuk 4 waarin onder meer het overheidsbeleid en de ontwikkelingen binnen de beroepsgroep worden beschreven.

1.2 De aanleiding voor dit project Windesheim heeft in 2015 nascholingstrainingen Verpleegkundig Indiceren verzorgd aan ruim 400 wijkverpleegkundigen van verschillende zorgorganisaties. Tijdens deze trainingen gaven de deelnemende wijkverpleegkundigen aan dat ze niet zijn toegerust om aan bovengenoemde minimumeisen te voldoen. Deze reacties vormden de aanleiding voor verdere vraagarticulatie (focusgroep en vervolginterviews) waarin wijkverpleegkundigen aangaven dat ze kampen met een groot informatie‐ en kennistekort bij het klinisch redeneren6 over, en het inzetten van, eHealth.

Dit vraagarticulatieproces en de uitkomsten ervan worden beschreven in het volgende hoofdstuk.

1 Van Straalen L. & De Bont M. (2014). Wijkverpleegkundig indiceren kan niet zonder klinisch redeneren. TLVW, 14(2): 6‐9. 2 Jonkers A. (2014). De nieuwe wijkverpleegkundige anno 2015. TLVW, 14(3): 6‐9. 3 eHealth wordt gedefinieerd als “het gebruik van nieuwe informatie‐ en communicatietechnologieën, en met name Internet‐technologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren”. Bron: Ordening in de wereld van eHealth. Den Haag: Nictiz, 2012. 4 Inkoopgids wijkverpleging 2015. Zeist: Zorgverzekeraars Nederland, 2014. 5 Kennissynthese: de wijkverpleegkundige van vandaag en morgen. Utrecht: Nivel, 2014. 6 “Het continu procesmatig gegevens verzamelen en analyseren gericht op het vaststellen van vragen en problemen van de zorgvrager, en het kiezen van daarbij passende zorgresultaten en interventies.” Bron: Bachelor Nursing 2020. Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde, 2015.

7

2 Vraagarticulatie

2.1 Het vraagarticulatieproces Ruim 400 wijkverpleegkundigen van onder meer zorgorganisaties Icare, Meander, IJsselheem en Oosterlengte volgden in 2015 nascholingstrainingen Verpleegkundig Indiceren

7 bij Windesheim. Tijdens deze trainingen gaven de deelnemende wijkverpleegkundigen aan dat ze niet zijn toegerust om eHealth te indiceren. Hun vragen en opmerkingen hieromtrent vormden de aanleiding voor verdere vraagarticulatie met wijkverpleegkundigen en alle stakeholders daar om heen, bestaande uit:

‐ 27 mei 2015: focusgroep met zes wijkverpleegkundigen (allen hbo‐opgeleid) van zorgorganisaties De Stouwe en de ZorgZaak, gemodereerd door drie onderzoekers van het lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg (Hilco Prins, Ingrid Eisenberg en Marike Hettinga). In het gesprek is achtereenvolgens ingegaan op de werkwijze rond wijkverpleegkundig indiceren, hoe hulpmiddelen zoals eHealth worden geïndiceerd, en vragen en problemen waarmee de wijkverpleegkundige wordt geconfronteerd bij het indiceren van eHealth. Tot slot is er gesproken over wensen en eisen van de wijkverpleegkundigen ten aanzien van mogelijke vormen van ondersteuning bij het indiceren van eHealth.

‐ 2 juli 2015: toetsing van de gearticuleerde vragen en verdere vraagarticulatie tijdens werkgroepbijeenkomst eHealth en Domotica van Zorgcampus Noorderboog

‐ 21 juli 2015: vraaggesprek met Pim Ketelaar (senior health innovator bij VitaalThuis/VitaValley) ‐ 23 juli 2015: vraaggesprek met Margo Brands en Loes Bierma (respectievelijk senior beleidsmedewerker en product manager bij

Patiëntenfederatie NPCF) ‐ 30 juli 2015: vraaggesprek met Annemiek Mulder, senior beleidsmedewerker bij de brancheorganisatie voor zorgondernemers

ActiZ ‐ 14 augustus 2015: vraaggesprek met Paulien den Bode, adviseur innovatie bij de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en

verzorgenden V&VN ‐ 17 augustus 2015: vraaggesprek met Jan Thie, senior project manager bij het kenniscentrum voor langdurende zorg Vilans ‐ 20 augustus 2015: bijeenkomst van het Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle waarbij meerdere zorgorganisaties en

onderwijsinstellingen aanwezig waren

2.2 De gearticuleerde vragen en behoeften Bij het indiceren baseren wijkverpleegkundigen zich op het verpleegkundig proces (bestaande uit de stappen anamnese, diagnose, doelen, interventies, uitvoering en evaluatie) waarin het klinisch redeneren een centrale plaats inneemt: “Meestal kom je erachter dat er een zelfzorgtekort is in wassen, kleden, noem maar op. Daar formuleer je een doel op en aan de hand van dat doel ga je acties bedenken. Dus wat kan de cliënt zelf en waar heeft hij ondersteuning bij nodig. Die ondersteuning komt dan bij de acties in het zorgplan.” Ze baseren zich hierbij op standaarden zoals Gordon, NANDA, NIC, NOC, of Carpenito, maar maken de zorg voor een cliënt wel steeds op maat: “Ik gebruik Carpenito echt als ondersteuning: waar kom je op uit en wat kun je daarbij gebruiken en hoe kun je het inzetten. Ik neem het niet letterlijk over zoals het erin staat, je moet het wel passend maken voor een cliënt.” Hetzelfde geldt in principe voor eHealth: “Interventies moet je toch persoonlijk maken in een zorgplan. Als we weten wat de mogelijkheden zijn van eHealth dan kunnen we dat erin zetten.” De reactie op de eis van de zorgverzekeraars ‐ het inzetten van eHealth waar dit doelmatiger is ‐ is echter kort: “Wij moeten dit nu wel doen, maar wij kunnen dit nog helemaal niet. eHealth zat niet in de scholing die we hebben gehad.”

De wijkverpleegkundigen waarmee is gesproken, zetten eHealth op dit moment nog zeer beperkt in. Ze beperken zich tot de mogelijkheden die door hun organisaties worden aangeboden: bij de een is dit persoonsalarmering en bewegingssensoren, bij de ander beeldcommunicatie en (vooruitlopend op het moment dat dit zal worden aangeboden) telemedicatie. Onbekendheid met het bredere aanbod en de mogelijkheden van eHealth spelen hen allen parten: “Je hoort nog heel weinig over eHealth. Ik heb laatst wel een keer een documentaire gezien.” en “Ik heb laatst wel wat gelezen in Nursing over eHealth.” Ook hun cliënten (meest 85‐plussers) weten niet of nauwelijks van het bestaan van eHealth en nemen zelden het initiatief. Het informatiegebrek leidt bij de wijkverpleegkundigen tot onzekerheid: “Ik denk dat we overspoeld gaan worden. Je kan niet alles overal van weten. En hoe scheid je dan het kaf van het koren?” Gevraagd naar de informatie waar ze behoefte aan hebben, geven ze aan vooral behoefte te hebben aan de ervaringen van andere verpleegkundigen en cliënten: “Ik zou willen weten hoe cliënten het zelf ervaren. Niet alleen vanuit [de producent] want die zijn er heel goed in om het te promoten.” Er is tevens behoefte aan informatie over best practices, voor‐ en nadelen, indicaties en contra‐indicaties en (in mindere mate) aan evidence: “Ik ben wel gevoelig voor wetenschappelijke evidence, maar ik denk dat het heel verschillend is per persoon.”

De wijkverpleegkundigen gaven ook aan wat hun wensen zijn voor mogelijke vormen van ondersteuning: een workshop of training die is gericht op het klinisch redeneren ten aanzien van het inzetten van eHealth zouden ze op prijs stellen. Daarnaast lijkt het hen ook erg handig om een app te hebben die aansluit op de NIC‐interventies binnen Carpenito en die op die manier de link legt naar passende eHealth‐toepassingen. Als een soort keuzehulp: “Wij weten op dit moment heel erg weinig. We zouden willen weten wat de mogelijkheden zijn van eHealth. Welke toepassingen zijn er voor welke zorgindicaties? En dan ook voor welke cliënten het wel of niet geschikt is en wat de voor‐ en nadelen zijn.” De wijkverpleegkundigen zien een app voor zich die ze ter plekke bij de cliënt kunnen

7 Zie www.windesheim.nl/werk‐en‐studie/opleidingen‐en‐cursussen/gezondheid‐en‐welzijn/verpleegkundig‐indiceren.

8

raadplegen: “Het mooist is als er iets komt met informatie dat je ter plekke bij de cliënt kunt raadplegen want je wilt niet op een later moment erop terug hoeven komen. Direct op de hoogte zijn van alles is het meest professioneel.”

De door de wijkverpleegkundigen gearticuleerde vragen zijn in de bovengenoemde bijeenkomsten en vraaggesprekken nader getoetst. Hieruit bleek dat deze vragen breed worden herkend en als uiterst relevant worden beoordeeld. De gesprekken zijn voor de genoemde partijen aanleiding geweest om zich aan dit project te verbinden. Directeur Ruud Slot van de ZorgZaak onderschreef de bevindingen van de vraagarticulatie bijvoorbeeld als volgt: “Nieuwe toepassingen moeten ons allen helpen om de zorg efficiënter en kwalitatief beter te organiseren. Dit vraagt van een indicerend wijkverpleegkundige op z’n minst dat deze weet heeft van (een aantal) bewezen toepassingen in de zorg op het gebied van eHealth. Dat ze weet waar ze het zelf voor kan gebruiken. En welke ondersteuningsmogelijkheden dit biedt voor de cliënt en diens omgeving om mede het zelfmanagement te vergroten.”

2.3 De uitkomsten van het vraagarticulatieproces: praktijkvraagstelling en doelstelling Samenvattend stellen de wijkverpleegkundigen zowel kennisvragen als handelingsvragen rond het indiceren en inzetten van eHealth:

‐ Kennisvragen: Welke mogelijke toepassingen van eHealth zijn er? Wat zijn de best practices? Wat zijn de indicaties en contra‐indicaties? Wat zijn de ervaringen van andere verpleegkundigen en cliënten? Welke evidence (d.w.z. bewijslast voor de effectiviteit) is er?

‐ Handelingsvragen: Hoe schat ik in of eHealth doelmatiger is dan de reguliere zorg? Hoe neem ik een eHealth‐toepassing op in het zorgproces? Hoe zetten de cliënt en ik de toepassing effectief in?

Deze vragen zijn als volgt vertaald in deze drie praktijkvragen:


Deze drie vragen vormen tezamen de praktijkvraagstelling waaruit de doelstelling van dit project voortvloeit: het in staat stellen van wijkverpleegkundigen om autonoom en doelmatig, op basis van klinisch redeneren, eHealth te indiceren en in te zetten bij cliënten.

9

3 Netwerkvorming

3.1 Samenstelling van het consortium Het consortium dat dit onderzoek uitvoert, wordt aangevoerd door het lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg van Windesheim en bestaat uit vijf typen partijen die gezamenlijk alle aspecten van het project beheersen: onderzoek, ontwerp, ontwikkeling en evaluatie van keuzehulp en trainingsmodule, borging van resultaten in het onderwijs en de beroepspraktijk, en disseminatie. In onderstaande figuur zijn deze vijf typen partijen met verschillende kleuren weergegeven en staan hun rollen en bijdragen beschreven.

De deelnemende partijen hebben de volgende belangen bij dit project:

‐ Kennisinstellingen (donkerblauw): voor Windesheim is het belang van dit project tweeledig: enerzijds is dit het versterken van de expertise rond het implementatieproces en de toepassing van eHealth (kernthema’s van het penvoerende lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg), anderzijds is dit het versterken van de inbedding van het thema eHealth in het Verpleegkunde‐onderwijs. Voor de Universiteit Twente is het belang het versterken en valideren van de expertise rond het ontwerp‐ en ontwikkelproces van eHealth die binnen het Centre for eHealth & Wellbeing Research is opgebouwd.

‐ Voor de drie deelnemende zorgorganisaties IJsselheem, De Stouwe en de ZorgZaak (lichtblauw) is het belang van dit project dat het hen helpt om te voldoen aan de inkoopeisen voor wijkverpleegkundige zorg van de zorgverzekeraars. Omdat wijkverpleegkundigen een cruciale rol spelen bij het invullen van deze eisen, willen deze organisaties hun wijkverpleegkundigen hierin zoveel mogelijk ondersteunen.

‐ Patiëntenfederatie NPCF en VitaalThuis (oranje) maken zich sterk voor bredere implementatie van eHealth binnen de zorg. Voor hen is het belang van dit project dat hun eigen eHealth‐keuzegidsen worden ontsloten voor een nieuwe doelgroep (wijkverpleegkundigen), dat deze gidsen hierdoor vaker zullen worden geraadpleegd, en dat de erin opgenomen eHealth‐toepassingen hierdoor vaker zullen worden toegepast binnen de zorg.

‐ Bij Zorgcampus Noorderboog en Zorgtrainingscentrum Zwolle (geel) zijn diverse zorginstellingen, onderwijsinstellingen en lokale overheden aangesloten. Voor hen is het belang van dit project dat het hen in staat stelt om (wijk‐)verpleegkundigen op te leiden en na te scholen volgens de laatste inzichten, om ze daarmee optimaal voor te bereiden op toekomstige ontwikkelingen binnen de zorg.

‐ Voor de drie organisaties die zich sterk maken voor de ontwikkeling van de branche en het beroep (ActiZ, V&VN, Vilans, groen) is het belang van dit project dat het kennis en hulpmiddelen genereert voor de beroepsgroep en de branche, waardoor deze beter zijn voorbereid op de toekomst.

Voor een algemene beschrijving van de projectdeelnemers zie de Bijlage 1.

10

3.2 Aansluiting bij regionale speerpunten en landelijke innovatiethema’s Het project levert een belangrijke bijdrage aan de realisatie van de derde van de drie eHealth‐ambities van minister Schippers en staatssecretaris Van Rijn8: “Binnen vijf jaar heeft iedereen die zorg en ondersteuning thuis ontvangt de mogelijkheid om ‐ desgewenst ‐ via een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener te communiceren. Naast beeldschermzorg wordt hierbij ook domotica ingezet. Dit draagt eraan bij dat mensen langer veilig thuis kunnen wonen.” Om deze ambitie te realiseren is het noodzakelijk dat wijkverpleegkundigen en andere zorgverleners weten hoe en wanneer ze beeldschermzorg en domotica effectief kunnen inzetten.

Het project heeft voorts aansluiting bij twee regionale initiatieven waarbinnen het lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg al participeert:

‐ Het Health Innovation Park (www.healthinnovationpark.nl): In Zwolle e.o., de regio van de penvoerende hogeschool Windesheim, is zorginnovatie een belangrijk thema. Het HIP, dat op 1 januari 2014 van start is gegaan, heeft als doelstelling om zorginstellingen en innovatieve bedrijven in de regio Zwolle bij elkaar te brengen.

‐ TechForFuture (www.techforfuture.nl), het Centre of Expertise HTSM Oost voortgekomen uit het topsectorenbeleid, heeft als één van de thema´s Zorg & Technologie. Het lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg neemt met meerdere projecten deel aan dit CoE, waaronder het onlangs afgeronde project Hightech@home.

3.3 Ambities en doelstellingen van het consortium De doelstelling van de partijen in dit project is om wijkverpleegkundigen in staat te stellen om autonoom en doelmatig, op basis van klinisch redeneren, eHealth te indiceren en in te zetten bij cliënten. Hiertoe levert het project drie bijdragen:

‐ De eerste bijdrage van dit project is een keuzehulp (een app voor tablet of smartphone) waarmee wijkverpleegkundigen toegang hebben tot de benodigde informatie over eHealth‐toepassingen en die aansluit bij de manier waarop wijkverpleegkundigen zorg indiceren (bijvoorbeeld door relaties te leggen tussen NIC‐interventies en bijpassende eHealth‐toepassingen). Het is belangrijk dat de keuzehulp en de achterliggende informatie up‐to‐date gehouden worden; ze zullen daarom duurzaam geborgd moeten zijn. Om aan deze voorwaarde te voldoen, wordt samengewerkt met partijen die een overzicht van eHealth‐toepassingen hebben ontwikkeld of aan het ontwikkelen zijn, zoals Patiëntenfederatie NPCF (Digitale ZorgGids

9 en Zorgkaart Nederland10) en VitaValley (dat met het VitaalThuis‐consortium

11 een Keuzegids Thuiszorgtechnologie ontwikkelt) en waar mogelijk ook andere partijen. De samenwerking zal zich richten op het, via de keuzehulp, ontsluiten van de informatie in deze overzichten zodanig dat deze door de wijkverpleegkundige binnen de indicatiestelling kan worden gebruikt. Praktische toepasbaarheid en gebruiksvriendelijkheid van de keuzehulp worden gewaarborgd doordat deze middels participatief ontwerp samen met wijkverpleegkundigen van zorgorganisaties De Stouwe, de ZorgZaak en IJsselheem zal worden ontwikkeld.

‐ Informatievoorziening is niet een voldoende antwoord op de handelingsverlegenheid van de wijkverpleegkundige. eHealth is en blijft sterk in ontwikkeling waardoor er altijd een discrepantie zal bestaan tussen de beschikbare en de benodigde informatie. Het opstellen van een zorgplan voor een cliënt is bovendien altijd maatwerk, en de verpleegkundige zal per situatie de doelmatigheid en effectiviteit van de inzet van eHealth moeten beoordelen. Ten slotte is eHealth niet alleen een hulpmiddel, maar vaak ook een interventie (bijvoorbeeld als het wordt ingezet om de gezondheidstoestand van een cliënt te monitoren). Een verpleegkundige moet in die gevallen ook kritisch kunnen blijven volgen wat de eHealth‐toepassing met het zorgproces doet. De tweede bijdrage van dit project is daarom kennis over (en inzicht in) het klinisch redeneren over de inzet van eHealth. Deze kennis wordt in het project doorvertaald naar een trainingsmodule die erop is gericht om het klinisch redeneren van wijkverpleegkundigen over het inzetten van eHealth en andere thuiszorgtechnologie bij hun cliënten te versterken.

‐ De derde bijdrage van dit project omhelst inbedding van bovengenoemde resultaten in het verpleegkunde‐onderwijs van Windesheim (o.a. binnen het Zorg op Afstand Skillslab) en in nascholingstrajecten voor wijkverpleegkundigen. Hiertoe zullen docenten Verpleegkunde van Windesheim actief worden betrokken bij het onderzoek en de ontwikkeling van keuzehulp en trainingsmodule. Voor duurzame inbedding in het onderwijs zal worden samengewerkt met Zorgcampus Noorderboog en het Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle (beiden samenwerkingsverbanden van zorgorganisaties, onderwijsinstellingen en lokale overheden). Om de keuzehulp en trainingsmodule stevig te borgen en landelijk beschikbaar te maken voor de doelgroep, wordt samengewerkt met V&VN (de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden), ActiZ (de brancheorganisatie voor zorgondernemers) en Vilans (het kenniscentrum voor langdurende zorg).

3.4 Inbreng expertise Het lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg van Windesheim levert de projectleider en de leider van het wetenschappelijk onderzoeksteam. Daarnaast voert het lectoraat in alle fasen onderzoek uit en zorgt het voor kenniscirculatie en ‐disseminatie. Het lectoraat Innoveren in de Ouderenzorg levert een senior onderzoeker Verpleegkunde met specifieke expertise over verpleegkundige indicatiestelling. Docenten verpleegkunde zijn betrokken bij het onderzoek en bij de ontwikkeling van modules voor het verpleegkunde‐onderwijs en voor nascholingstrajecten. De Universiteit Twente draagt bij door wetenschappelijke advisering over het ontwikkelingstraject.

8 Schippers E. & Van Rijn M. Kamerbrief over e‐health en zorgverbetering. Den Haag: Ministerie van VWS, 2015. 9 www.digitalezorggids.nl 10 www.zorgkaartnederland.nl 11 www.vitaalthuis.org

11

Wijkverpleegkundigen van De Stouwe, de ZorgZaak en IJsselheem participeren actief in het onderzoek door deelname aan interviews en focusgroepen, en aan het participatief ontwerp van keuzehulp en trainingsmodule. VitaalThuis en NPCF dragen bij aan de duurzame borging van de informatie in de keuzehulp en aan de ontwikkeling van de keuzehulp. Zorgcampus Noorderboog, Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle, ActiZ, V&VN en Vilans leveren een bijdrage aan de borging en disseminatie van de resultaten van het project, onder andere bij het evalueren, aanbieden en verspreiden van keuzehulp en trainingsmodule.

3.5 Bijdrage aan de strategische doelstellingen Dit onderzoek draagt direct bij aan het realiseren van de (strategische) doelstellingen van Windesheim, met ruim 21.000 studenten en meer dan 1.800 medewerkers één van de grotere hbo‐instellingen van Nederland. Praktijkgericht onderzoek dat ten goede komt aan de beroepspraktijk en aan het onderwijs maakt nadrukkelijk deel uit van de strategische agenda van Windesheim (Reiken naar de Top, Windesheim, 2012). Binnen deze strategische agenda zijn verbinding met het werkveld en innovatie belangrijke speerpunten. Als regionale hogeschool sluit Windesheim ook aan bij de strategische agenda van de regio en diverse publiek‐private samenwerkingsverbanden, zoals de Human Capital Agenda, de Zwolle Economic Board en Kennispoort regio Zwolle‐Kampen.

Intensieve samenwerking met het werkveld van de opleiding past in het strategische beleid van Windesheim waarbij ICT en zorg twee centrale thema’s zijn. eHealth is één van de twee speerpunten van het hernieuwd op te zetten curriculum van de opleiding Verpleegkunde. De resultaten van dit project leveren een belangrijke bijdrage aan de invulling van dit speerpunt, hetgeen een belangrijke taak is van het penvoerend lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg.

3.6 Borging van de duurzaamheid Het is cruciaal dat de informatie waarop de keuzehulp is gebaseerd, up‐to‐date gehouden wordt. Patiëntenfederatie NPCF beschikt met de Digitale ZorgGids en de Zorgkaart Nederland over een uitgebreid en actueel informatieaanbod over eHealth, terwijl het VitaalThuis‐consortium momenteel een Keuzegids Thuiszorgtechnologie ontwikkelt. Naast deze partijen zullen waar mogelijk ook andere aanbieders van eHealth‐overzichten worden benaderd. De samenwerking zal zich richten op het, via de keuzehulp, ontsluiten van de informatie in deze overzichten. De keuzehulp zal aansluiten bij de manier waarop wijkverpleegkundigen indiceren, bijvoorbeeld door relaties te leggen tussen NIC‐interventies en bijpassende eHealth‐toepassingen. Om deze partijen te ondersteunen, zal worden onderzocht hoe een levensvatbaar business model voor het actueel en volledig houden van de informatievoorziening eruit ziet. Voor een duurzame borging wordt voorts samengewerkt met ActiZ, V&VN en Vilans, waarbij keuzehulp en trainingsmodule via de kanalen van deze partijen toegankelijk zullen worden gemaakt.

Praktische toepasbaarheid en gebruiksvriendelijkheid van de keuzehulp worden gewaarborgd doordat deze in intensieve samenwerking met wijkverpleegkundigen van de deelnemende zorgorganisaties wordt ontwikkeld. Duurzaamheid wordt daarnaast ondersteund door zorgvuldige vraagarticulatie en vraagsturing. Zo is in het voortraject niet alleen aandacht geweest voor de handelingsverlegenheid, maar is er ook al gevraagd naar gewenste inhoud en vorm van resultaten om een zo stevig mogelijke borging te creëren.

Voor duurzame inbedding van de resultaten in het verpleegkunde‐onderwijs en in nascholingstrajecten voor wijkverpleegkundigen zullen docenten verpleegkunde van Windesheim actief worden betrokken bij het onderzoek en de ontwikkeling van keuzehulp en trainingsmodule. Het Zorg op Afstand Skillslab van Windesheim biedt hiertoe een uitstekende omgeving. Voor duurzame inbedding in het onderwijs zal voorts worden samengewerkt met Zorgcampus Noorderboog en het Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle.

12

4 Onderzoeksplan

4.1 Aanleiding: ontwikkelingen in beleid en praktijk

4.1.1 Het overheidsbeleid en de nieuwe wijkverpleegkundige Extramurale verpleging en verzorging zijn met ingang van 1 januari 2015 overgeheveld van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) naar de Zorgverzekeringswet (Zvw), waar ze vallen onder de aanspraak wijkverpleging. Volgens de Zvw omvat extramurale verpleging zorg zoals verpleegkundigen en verzorgenden die plegen te bieden, waarbij die zorg verband houdt met de behoefte aan de geneeskundige zorg of een hoog risico daarop en niet gepaard gaat met verblijf12.

Waar dit onder de AWBZ door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) gebeurde, zijn wijkverpleegkundigen binnen de Zvw nu zelf verantwoordelijk voor de indicatiestelling en zorgtoewijzing voor verzorging en verpleging thuis. Zij moeten bepalen welke zorg hun cliënten nodig hebben gezien hun individuele situaties en hoe die zorg het best geleverd kan worden: door verzorgenden, mantelzorgers, wijkverpleegkundigen, of andere hulpverleners13. De wijkverpleegkundige is daarmee, net als de huisarts, de eerste toegang tot professionele zorg en een verbindende schakel tussen zorgvragers en ‐aanbieders binnen de domeinen zorg, wonen en welzijn14.

Meer zelfzorg en meer doelmatigheid zijn belangrijke doelstellingen die beleidsmakers hebben bij deze veranderingen. Omdat het aantal ouderen en chronisch zieken blijft toenemen, moeten de kosten van langdurige zorg worden afgeremd. Preventie, zelfredzaamheid en de inzet van eHealth spelen hierbij een belangrijke rol. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de drie eHealth‐ambities van minister Schippers en staatssecretaris Van Rijn15:

“1. Binnen 5 jaar heeft 80% van de chronisch zieken direct toegang tot bepaalde medische gegevens, waaronder medicatie‐informatie, vitale functies en testuitslagen, en kan deze desgewenst gebruiken in mobiele apps of internetapplicaties. […]

2. Van de chronisch zieken (diabetes, COPD) en kwetsbare ouderen kan 75% die dit wil en hiertoe in staat is, binnen 5 jaar zelfstandig metingen uitvoeren, veelal in combinatie met gegevensmonitoring op afstand door de zorgverlener. […]

3. Binnen vijf jaar heeft iedereen die zorg en ondersteuning thuis ontvangt de mogelijkheid om ‐ desgewenst ‐ via een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener te communiceren. Naast beeldschermzorg wordt hierbij ook domotica ingezet. Dit draagt eraan bij dat mensen langer veilig thuis kunnen wonen.”

Bij de realisatie van deze ambities is een belangrijke rol weggelegd voor de wijkverpleegkundige: zij is verantwoordelijk voor het indiceren van zorg, en is daarmee een belangrijke factor bij het bevorderen van zelfredzaamheid en de inzet van eHealth. Zorgverzekeraars Nederland heeft het overheidsbeleid daarom vertaald naar concrete inkoopvoorwaarden. In de Inkoopgids Wijkverpleging 2015 waarop zorgverzekeraars hun inkoopbeleid baseren staat bij de minimumeisen het volgende vermeld16:

“De aanbieder moet in 2015 sturen op volume van geleverde zorg per verzekerde in zorg. De zorgverzekeraar zal dit monitoren. Dit wordt zichtbaar en controleerbaar als volgt vertaald:

‐ zorg wordt waar mogelijk afgebouwd, de zelfredzaamheid van de klant en diens omgeving wordt bevorderd door advies, voorlichting en instructie. […]

‐ er wordt gebruik gemaakt van alternatieve oplossingen zoals e‐health, domotica, etc. voor zover deze alternatieve oplossingen doelmatiger zijn dan de reguliere zorg.”

4.1.2 Ontwikkelingen binnen de beroepsgroep en het onderwijs In 2012 verscheen, als voorbereiding van de beroepsgroep op de toekomst, het Beroepsprofiel verpleegkundige17. Hierin worden de CanMEDS competentiegebieden18 gebruikt als basis voor het omschrijven van de gewenste vaardigheden van de verpleegkundige in 2020. Het rapport Expertisegebied wijkverpleegkundige

19, dat korte tijd later verscheen en hierop voortbouwt, heeft veel aandacht voor het bevorderen van preventie en zelfredzaamheid door de wijkverpleegkundige. Tevens is er aandacht voor de inzet van ICT en eHealth door de wijkverpleegkundige: zij is in staat om te gaan met eHealth, internet en mobiele telefonie, en biedt zorg op afstand als

12 Bron: Inkoopgids wijkverpleging 2015. Zeist: Zorgverzekeraars Nederland, 2014. 13 Van Straalen L. & De Bont M. (2014). Wijkverpleegkundig indiceren kan niet zonder klinisch redeneren. TLVW, 14(2): 6‐9. 14 Bron: Kennissynthese. De wijkverpleegkundige van vandaag en morgen. Utrecht: Nivel, 2014. 15 Schippers E. & Van Rijn M. Kamerbrief over e‐health en zorgverbetering. Den Haag: Ministerie van VWS, 2015. 16 Inkoopgids wijkverpleging 2015. Zeist: Zorgverzekeraars Nederland, 2014. 17 Beroepsprofiel verpleegkundige. Utrecht: V&V2020, 2012. 18 Zie ook www.royalcollege.ca/portal/page/portal/rc/canmeds/framework. 19 Expertisegebied wijkverpleegkundige. Utrecht: V&VN, 2012.

13

aanvulling op het persoonlijk contact met de patiënt. Opvallend is dat het profiel vooral de communicatie‐ en organisatieaspecten van eHealth benoemt, en minder ingaat op zorg‐gerelateerde aspecten (eHealth als een interventie of interventiemiddel).

Vanaf 2016 zullen wijkverpleegkundigen opgeleid worden volgens het nieuwe HBO‐V opleidingsprofiel, de Bachelor Nursing 202020. De BN2020 gaat weer een stap verder in de aandacht voor eHealth en noemt ‐ verspreid over het document ‐ een aantal aspecten: het inzetten van domotica, eHealth en robotica bij het uitvoeren van zorg; het toepassen van de nieuwste ICT en het bieden van zorg op afstand als aanvulling op het persoonlijk contact; het bevorderen van gezond gedrag door voorlichting via eHealth; en het lokaal toepasbaar maken van zorgtechnologie. De rol van eHealth in de BN2020 is desalniettemin beperkt.

Het rapport Verpleegkundige eHealth‐taken en daarvoor benodigde competenties21 bouwt voort op de BN2020 en geeft een overzicht van 14 verpleegkundige taken die met eHealth kunnen worden uitgevoerd, inclusief welke kennis, vaardigheden en houding nodig zijn om de taak te kunnen uitvoeren. De taken kunnen volgens de auteurs als uitgangspunt worden gebruikt bij de vertaling van de BN2020 naar het onderwijs, en betreffen vooral het toepassen van eHealth door verpleegkundige (en/of patiënt) en het geven van voorlichting of instructie over eHealth door de verpleegkundige.

In E‐skills voor zorgprofessionals22 noemen De Vries en Gielen een tiental vaardigheden die als essentieel worden ervaren om als zorgprofessional effectief te kunnen werken met eHealth. Van de genoemde vaardigheden zijn er twee in deze context zeer relevant:

‐ Het begrijpen en verwoorden van de inzet van ICT: het hebben van voldoende inzicht in de werking van ICT binnen het zorgproces, om die werking (en het nut ervan) in eigen woorden te kunnen uitleggen aan collega’s, cliënten en mantelzorgers.

‐ Afweging e‐zorg versus face‐to‐face zorg: het kunnen inschatten wanneer technologische toepassingen op verantwoorde wijze ingezet kunnen worden voor diagnose en behandeling. Hiertoe behoort ook het kunnen inschatten of cliënten geschikt zijn voor behandeling op afstand en het kunnen beoordelen of er mogelijkheden zijn om eHealth‐toepassingen in te zetten.

De Vries en Gielen bepleiten het belang voor zorgprofessionals, zorginstellingen en opleidingen om in de komende jaren te werken aan de opbouw van de door hen genoemde vaardigheden.

4.1.3 De weerbarstige praktijk: belemmeringen bij de inzet van eHealth Hoewel, strikt genomen, de zorgaanbieder wordt aangesproken door de zorgverzekeraar, en niet de wijkverpleegkundige, is het duidelijk dat hier voor hen een belangrijke opdracht ligt. Maar zijn zij hierop voorbereid? Cijfers voor specifiek de wijkverpleegkundige ontbreken, maar uit de eHealth‐monitor 201423 blijkt dat twee vijfde van de verpleegkundigen belemmeringen ervaart bij het toepassen van ICT in de zorg voor hun patiënten. Gebrek aan tijd om zich te verdiepen in de toepassingen is hiervoor de belangrijkste reden, maar ook een gebrek aan kennis en vaardigheden en onvoldoende technische ondersteuning. De opstellers van het rapport adviseren de eHealth‐deskundigheid onder zorgverleners te vergroten, onder andere door het uitwisselen van praktijkervaring en best practices.

In de NIVEL‐kennissynthese De wijkverpleegkundige van vandaag en morgen24 wordt geconcludeerd dat het bevorderen van zelfmanagement van cliënten door het gebruik van nieuwe technologieën, zoals eHealth en andere internettoepassingen, nog door relatief weinig wijkverpleegkundigen wordt gedaan. De onderzoekers adviseren om goede voorbeelden onder de aandacht van wijkverpleegkundigen te brengen. Ze benadrukken het belang van bijscholing voor de huidige generatie wijkverpleegkundigen ten aanzien van preventie, zelfmanagementbevordering en het gebruik van eHealth.

4.1.4 Indiceren: klinisch redeneren en evidence based practice t.a.v. eHealth In Normen voor indiceren en organiseren van verpleging en verzorging in de eigen omgeving25 worden zes normen beschreven waaraan de indicatiestelling door de wijkverpleegkundige dient te voldoen. De normen vermelden onder andere dat het indiceren dient plaats te vinden op basis van professionele autonomie, dat het is gericht op het versterken van de zelfredzaamheid van cliënten, en dat het indiceren plaatsvindt op basis van het verpleegkundig proces, in het bijzonder het klinisch redeneren. Daarnaast dienen verpleegkundigen zoveel mogelijk evidence based te werken. Klinisch redeneren en evidence based practice zijn kernelementen in het werk van elke verpleegkundige en in het Beroepsprofiel Verpleegkundige26 en de Bachelor Nursing 202027 wordt er veel aandacht besteed aan de benodigde competenties.

20 Bachelor Nursing 2020. Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde, 2015. 21 Verpleegkundige eHealth‐taken en daarvoor benodigde competenties. Utrecht: Hogeschool Utrecht, 2015. 22 De Vries E. & Gielen M. E‐skills voor zorgprofessionals. Nijmegen: Hogeschool van Arnhem Nijmegen, 2014. 23 Op naar meerwaarde! eHealth‐monitor 2014. Den Haag en Utrecht: Nictiz en NIVEL, 2014. 24 Bron: Kennissynthese. De wijkverpleegkundige van vandaag en morgen. Utrecht: Nivel, 2014. 25 Normen voor indiceren en organiseren van verpleging en verzorging in de eigen omgeving. Utrecht: V&VN, 2014. 26 Beroepsprofiel verpleegkundige. Utrecht: V&V2020, 2012. 27 Bachelor Nursing 2020. Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde, 2015.

14

Klinisch redeneren wordt in het Beroepsprofiel Verpleegkunde gedefinieerd als “het continue proces van gegevensverzameling en analyse gericht op de vragen en problemen van een individu en diens naasten, in relatie tot ziekte en gezondheid.” 28 Het redeneerproces is cyclisch en bestaat uit zes stappen: anamnese, diagnose, planning van resultaten, planning van interventies, uitvoering en evaluatie. Verpleegkundigen kunnen bij het klinisch redeneren gebruik maken van drie nauw met elkaar verbonden standaardclassificaties: NANDA (voor diagnosen), NIC (voor interventies), en NOC (voor resultaten). Zo classificeert de NIC elke handeling die een verpleegkundige uitvoert ten behoeve van een patiënt29.

Evidence based practice is “klinische besluitvorming door de verpleegkundige waarbij deze wetenschappelijke kennis, ervaringskennis en de preferenties van de patiënt meeneemt bij de vaststelling van, voor deze patiënt, effectieve zorg.” Het besluitvormingsproces bevat de volgende stappen: het vertalen van een klinisch probleem naar een beantwoordbare vraag, het zoeken naar literatuur, het beoordelen van de gevonden literatuur op toepasbaarheid en kwaliteit, het toepassen van het gevonden resultaat in de praktijk, en tenslotte de evaluatie van het resultaat30.

Twee factoren belemmeren echter het toepassen van klinisch redeneren en evidence based practice ten aanzien van eHealth:

‐ Er zijn niet of nauwelijks hulpmiddelen beschikbaar om het klinisch redeneren over het inzetten van eHealth te ondersteunen. Zo bevat de NIC‐classificatie geen overzicht van eHealth‐gebaseerde interventies. Ook het rapport Hulpmiddelen voor het indiceren en organiseren van zorg: een overzicht voor wijkverpleegkundigen

31 van V&VN bevat geen informatie over of verwijzingen naar eHealth.

‐ De wetenschappelijke evidence ten aanzien van de meeste eHealth‐toepassingen is op dit moment nog erg beperkt32. Bovendien is de wereld van eHealth sterk in ontwikkeling, waardoor wetenschappelijk onderzoek vaak jaren achter de praktijk aan loopt. De ervaringskennis van de verpleegkundige en de preferenties van de patiënt zijn door de onbekendheid met eHealth eveneens niet sterk ontwikkeld33.

Bij wijze van analogie is tijdens de vraagarticulatie gevraagd hoe het indiceren van ‘traditionele’ hulpmiddelen verloopt. Kenmerk van deze hulpmiddelen is dat ze door de zorgaanbieder via aanbestedingen gedurende enkele jaren bij een vaste leverancier worden ingekocht. Na een nieuwe aanbesteding wordt er door de leverancier voorlichting gegeven, waarna er gedurende de looptijd van de aanbesteding de facto geen veranderingen optreden: de hulpmiddelen zijn bekend, er is betrekkelijk weinig keuze, en wat eenmaal goed bevalt wordt door de verpleegkundigen ‘automatisch’ vaker ingezet. In deze situatie wordt er dus weinig beroep gedaan op het vermogen van wijkverpleegkundigen om klinisch te redeneren over de inzet van deze hulpmiddelen bij hun cliënten. De verwachting bij de zorgaanbieder is dat dit bij eHealth volledig anders zal zijn: de ontwikkelingen gaan bij eHealth veel sneller, en eHealth is in vergelijking met traditionele hulpmiddelen abstracter en minder ‘pakbaar’ waardoor het lastiger zal zijn om in te schatten wat de effecten van de inzet zullen zijn.

4.2 De state of the Art

4.2.1 Nog geen wetenschappelijk onderzoek naar eHealth in het klinisch redeneerproces Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het klinisch redeneerproces van verpleegkundigen, en hoe dit kan worden ondersteund. Het onderstaande is slechts een zeer summiere weergave omdat dit voorstel vooral is gericht op het (ondersteunen van het) klinisch redeneren waar dit het inzetten van eHealth bij cliënten betreft. Hierover zijn nog geen publicaties beschikbaar; een uitgebreide zoektocht in PubMed/MEDLINE en enkele andere bronnen leverde althans geen relevante resultaten op.

Tanner (2006) presenteert op basis van bijna 200 studies een model van het klinisch redeneerproces bestaande uit vijf aspecten34: “noticing” (waarin de verpleegkundige onder andere op basis van waarnemingen, verwachtingen en ervaringen een eerste beeld vormt), “interpreting” (waarin ze op basis van herkenning of redeneren begrip opbouwt van de situatie en hoe te handelen), “responding” (waarin geschikte handelingen worden bepaald en in gang gezet), en “reflecting” (waarin er aandacht is voor de reacties van de patiënt op deze handelingen en deze eventueel worden bijgesteld, en waarin tevens klinisch leren optreedt). Aan de hand van dit model trekt ze o.a. de conclusies dat klinisch redeneren meer wordt beïnvloed door de achtergrond en ervaring van de verpleegkundige dan door objectieve informatie over de situatie van de patiënt.

28 Van Straalen L. & De Bont M. (2014). Wijkverpleegkundig indiceren kan niet zonder klinisch redeneren. TLVW, 14(2): 6‐9. 29 ICT‐standaarden in de zorg: een praktisch overzicht. Den Haag: Nictiz, 2012. 30 Bours, G., Eliens, A. & Strijbol, N. Effectief verplegen: handboek voor evidence based verpleegkundig handelen. : Dwingelo: Kavanah, 2009. 31 Hulpmiddelen voor het indiceren en organiseren van zorg: een overzicht voor wijkverpleegkundigen. Utrecht: V&VN, 2014. 32 eHealth Effectiveness: does scientific literature provide evidence of the effectiveness of eHealth and what does that mean? Groningen: Hanzehogeschool, 2012. 33 Op naar meerwaarde! eHealth‐monitor 2014. Den Haag en Utrecht: Nictiz en NIVEL, 2014. 34 Tanner C. (2006). Thinking like a nurse: a research‐based model of clinical judgment in nursing. Journal of Nursing Education, 45(6):204‐211.

15

Simmons (2010) geeft op basis van literatuur over de jaren 1980‐2008 een conceptuele analyse van het begrip ‘klinisch redeneren’, dat volgens haar een complex proces is waarin cognitie, meta‐cognitie (reflectie) en discipline‐specifieke kennis worden gebruikt om patiëntinformatie te verzamelen en te analyseren, de betekenis ervan te evalueren, om vervolgens op basis hiervan verschillende acties te overwegen35. Naast herkenning en logica spelen ook ervaring, begrip en intuïtie hierbij een rol. Ze geeft hierbij aan dat deze beschrijving van klinisch redeneren verder geoperationaliseerd zou moeten worden, en dat er aanvullend onderzoek nodig is om te bepalen welke factoren het klinisch redeneren in specifieke situaties beïnvloeden.

In Nederland is door Paans e.a. (2012) onderzoek gedaan naar de effecten van ondersteuning van het klinisch redeneren (door middel van handboeken, een gestandaardiseerde anamnese structuur, en een voorgedefinieerde structuur voor het documenteren van de diagnose) en de invloed van andere factoren (zoals de houding ten aanzien van kritisch denken en het kritisch denkvermogen) op de nauwkeurigheid van de gestelde diagnose. Hun conclusie is dat het verbeteren van het kritisch denkvermogen en de houding ten aanzien van kritisch denken een belangrijk middel is om de nauwkeurigheid van de diagnose te verbeteren.

Cappelletti e.a. (2014) hebben, acht jaar na het onderzoek van Tanner, een systematic review uitgevoerd van onderzoek dat in de tussenliggende jaren heeft plaatsgevonden naar het klinisch redeneren door verpleegkundigen. Hun conclusie is dat het model van Tanner nog grotendeels overeind staat. Er is in de tussenliggende tijd vooral meer kennis opgedaan over hulpmiddelen om de vereiste vaardigheden te versterken. Uit dit onderzoek komt echter geen eenduidige en effectieve strategie naar voren.

Concluderend is de grootste kennislacune dat het klinisch redeneerproces van de verpleegkundige in de literatuur vooral wordt beschreven als een abstract proces, aan de hand van processtappen of ‐fasen of aan de hand van beïnvloedende factoren. Er is weinig tot niets bekend over hoe het redeneerproces concreet verloopt waar het de inzet van eHealth of thuiszorgtechnologie bij cliënten betreft, en hoe dit beter ondersteund kan worden.

4.2.2 Keuzegidsen en overzichten: wegwijs in de wereld van eHealth? Waarschijnlijk de bekendste eHealth‐toepassingen in de thuiszorgsituatie zijn beeldzorg, personenalarmering, telemonitoring en telemedicatie. Op het internet zijn diverse overzichten en keuzehulpen te vinden die de geïnteresseerde zorgvrager en zorgverlener wegwijs maken in het aanbod aan eHealth‐producten en ‐diensten. De meest relevante zijn:

‐ De Digitale Zorggids (www.digitalezorggids.nl) van Patiëntenfederatie NPCF. Bevat momenteel ruim 9500 toepassingen die doorzoekbaar zijn op aandoening, thema, of vakgebied. Toepassingen kunnen worden gereviewed door gebruikers en experts.

‐ De Hulpmiddelenwijzer (www.hulpmiddelenwijzer.nl) van kenniscentrum Vilans. Bevat ruim 1100 hulpmiddelengroepen die georganiseerd zijn in zes overkoepelende activiteiten (communicatie, huishouden, mobiliteit, ontspanning, verzorging en wonen). De informatie wordt door medewerkers van Vilans vastgesteld.

‐ De Thuisleefgids (www.thuisleefgids.nl). Bevat circa 300 producten die doorzoekbaar zijn op trefwoord en georganiseerd zijn in zes overkoepelende thema’s: gezondheid, wonen, voeding, mobiliteit, veiligheid en communicatie. Toepassingen kunnen worden gereviewed door gebruikers en experts.

‐ De Woontechniekhulp (www.woontechniekhulp.nl) van Stichting Trivici. Bevat circa 100 woontechniekproducten verdeeld in vier categorieën (zorg, veiligheid, comfort en communicatie) of tien producttypen. Bevat beoordelingen van gebruikers.

Opvallend is dat de bovenstaande keuzehulpen vooral lijken te zijn opgezet vanuit het perspectief van de (zorg)consument: ze bieden geen of slechts beperkte mogelijkheden om vanuit verpleegkundige diagnosen, doelen of interventies te zoeken naar hulpmiddelen. Hiervoor is er geen voor de hand liggende relatie met de wijkverpleegkundige indicatiestelling.

4.3 Onderzoeksvragen De praktijkvragen die tijdens de vraagarticulatie zijn geïdentificeerd, zijn:


35 Simmons, B. (2010). Clinical reasoning: concept analysis. Journal of Advanced Nursing, 66(5):1151‐1158.

16

De praktijkvragen zijn als volgt vertaald naar onderzoeksvragen:

Praktijkvraag Onderzoeksvragen

1. Hoe kunnen wijkverpleegkundigen worden voorzien in hun informatiebehoefte over eHealth?

1A. Welke informatiebehoefte hebben wijkverpleegkundigen t.a.v. eHealth‐toepassingen?

1B. Volgens welke structuur moet de informatie worden aangeboden opdat ze aansluit bij de wijze waarop wijkverpleegkundigen zorg indiceren?

1C. Welke eisen stellen wijkverpleegkundigen aan de vorm waarin de informatie wordt aangeboden?

1D. Hoe blijft de informatievoorziening actueel en volledig en hoe is dit duurzaam geborgd?

2. Hoe kunnen wijkverpleegkundigen worden ondersteund in hun klinisch redeneren over het inzetten van eHealth bij hun cliënten?

2A. Hoe verloopt het klinisch redeneerproces concreet waar het de inzet van eHealth bij cliënten betreft?

2B. Hoe kan dit redeneerproces worden versterkt of ondersteund?

2C. Met welke vorm(en) van ondersteuning?

3. Hoe kunnen wijkverpleegkundigen worden ondersteund bij het inzetten van eHealth in hun zorgproces?

3A. Tegen welke problemen lopen wijkverpleegkundigen aan bij het inzetten van eHealth binnen de zorg die ze aanbieden?

3B. Met welke maatregelen of hulpmiddelen kunnen ze hierin beter worden ondersteund?

4.4 Onderzoeksmethode De opzet van het onderzoek is gebaseerd op een nauwe wisselwerking tussen onderzoek naar het klinisch redeneerproces enerzijds en het ontwerp van de keuzehulp en de trainingsmodule anderzijds. In de volgende paragrafen worden de belangrijkste elementen uit de onderzoeksmethode nader toegelicht.

4.4.1 Dataverzameling In onderzoek naar het verloop van het klinisch redeneerproces wordt veelvuldig gebruik gemaakt van (al dan niet gesimuleerde) patiëntcases waarbij het think‐aloud protocol wordt toegepast36. Think‐aloud omhelst het hardop denken van een gebruiker of proefpersoon over de uitvoering van een taak, dit kan zowel tijdens (concurrent) als na de uitvoering van de taak (retrospective)37. Deze methode geeft inzicht in wat personen zien, denken en doen en waar ze problemen of onduidelijkheden ervaren bij de uitvoering van de taak. Omdat het de meest aangewezen methode is, zal het think‐aloud protocol tijdens dit onderzoek worden ingezet om meer inzicht te krijgen in het klinisch redeneerproces, in het bijzonder waar het vragen en onduidelijkheden omtrent het indiceren of inzetten van eHealth bij cliënten betreft.

4.4.2 Analyse Om de data die met think‐aloud worden verzameld te interpreteren, zal gebruik gemaakt worden van affinity diagramming38, een vorm van open codering. Deze methode wordt binnen kwalitatief onderzoek gebruikt om data die zijn verzameld tijdens interviews of observaties iteratief te structureren tot samenhangende clusters en thema’s. Voor deze methode is gekozen omdat ze bij uitstek geschikt is om patronen en thema’s te vinden in grote hoeveelheden complexe, kwalitatieve data, waarbij de verkregen inzichten stevig zijn verankerd in de verzamelde data.

4.4.3 Ontwerp Bij het ontwerp van keuzehulp en trainingsmodule zal gebruik worden gemaakt van een combinatie van participatory design39 en iterative development

40. In participatory design worden gebruikers actief betrokken bij het ontwerpproces. Hiermee wordt bevorderd dat het uiteindelijke ontwerp voldoet aan hun eisen, en dat het gebruiksvriendelijk en praktisch toepasbaar is. Iterative development gaat uit van snelle, iteratieve ontwikkelingsslagen in het ontwerpproces, zodat gebruikersfeedback frequent en al tijdens vroege ontwikkelingsstadia kan worden meegenomen in het ontwerp. De CEHRES Roadmap41 die speciaal is ontwikkeld door het Centre for eHealth & Wellbeing Research aan de Universiteit Twente om de acceptatie van eHealth‐toepassingen in de gezondheidszorg te vergroten, zal hierbij als uitgangspunt worden gebruikt.

36 Simmons B., Lanuza D., Fonteyn M., Hicks F. & Holm K. (2003). Clinical reasoning in experienced nurses. Western Journal of Nursing Research, 25(6):701–719. 37 Peute L., De Keizer N. & Jaspers M. (2015). The value of retrospective and concurrent think aloud in formative usability testing of a physician data query tool. J Biomed Inform. 55:1‐10. 38 Beyer H. & Holtzblatt K. (1998). Contextual design: Defining customer‐centered systems. San Francisco: Morgan Kauffmann. 39 Schular D. & Namioka A. (1993). Participatory Design: Principles and practices. London: Routledge. 40 Zie en.wikipedia.org/wiki/Iterative_and_incremental_development. 41 Zie ehealthresearchcenter.org/wiki/index.php/CeHRes_Roadmap

17

4.4.4 Wisselwerking tussen onderzoek en ontwerp In het activiteitenplan hangen dataverzameling, analyse en iteratief ontwerp sterk met elkaar samen: inzichten die zijn verkregen in het onderzoek ‘voeden’ het ontwerp, terwijl tussentijdse ontwerpen (mockups en prototypes42) in het onderzoek worden meegenomen om feedback van gebruikers te verzamelen. Deze werkwijze maakt het niet alleen mogelijk om opgedane inzichten gaandeweg te vertalen naar het ontwerp, maar ook om deze inzichten via het inzetten van het ontwerp binnen het onderzoek te toetsen en te verdiepen. De benadering waarbij een prototype wordt ingezet om de invloed op de uitvoering van een taak te onderzoeken wordt ook wel research through design genoemd43. Een concreet voorbeeld is het toepassen van think‐aloud bij het uitvoeren van een taak (bijv. een indicatiestelling binnen een fictieve patiëntcasus) waarbij een gebruiker de taak eerst zonder en daarna met een prototype van de keuzehulp uitvoert, hetgeen inzicht oplevert in hoe het prototype het denkproces beïnvloedt.

4.5 Activiteitenplan Op basis van de bovenstaande onderzoeksvragen en –methoden zijn de uit te voeren activiteiten en op te leveren deliverables (D) hieronder omschreven. Onderstaande figuur geeft in overzicht weer hoe de activiteiten onderling samenhangen.

4.5.1 Activiteit I: onderzoek naar klinisch redeneren over het inzetten van eHealth

Doel Het genereren van gedetailleerde kennis over het verloop van het klinisch redeneerproces waar het de inzet van eHealth of thuiszorgtechnologie bij cliënten betreft, en hoe dit proces beter ondersteund kan worden.

Onderzoeksvragen die in deze activiteit worden beantwoord ‐ 1A: Welke informatiebehoefte hebben wijkverpleegkundigen t.a.v. eHealth‐toepassingen? ‐ 1B: Volgens welke structuur moet de informatie worden aangeboden opdat ze aansluit bij de wijze waarop wijkverpleegkundigen

zorg indiceren? ‐ 2A: Hoe verloopt het klinisch redeneerproces concreet waar het de inzet van eHealth bij cliënten betreft? ‐ 2B: Hoe kan dit redeneerproces worden versterkt of ondersteund?

Beschrijving Deze activiteit is gebaseerd op de bespreking van cases (geanonimiseerde zorgplannen of fictieve cliëntcases), in focusgroepen of met individuele wijkverpleegkundigen (think‐aloud). De gesprekken zullen worden opgenomen en uitgeschreven, en geïnterpreteerd met behulp van affinity diagramming. Hiermee wordt inzicht verkregen in de structuur van het klinisch redeneren en de gebruikte argumentaties (onderzoeksvragen 1A en 2A) en zullen lacunes worden blootgelegd in de beschikbare informatie of ondersteuning (1B,

42 Zie en.wikipedia.org/wiki/Mockup en en.wikipedia.org/wiki/Prototype voor een toelichting. 43 Olson J. & Kellogg W. (2014). Ways of knowing in HCI. New York: Springer.

18

2B). Al vanaf een vroeg stadium zullen hierbij ook prototypes van de keuzehulp worden ingezet, zie activiteit II. Waar mogelijk zullen bij dit onderzoek studenten Verpleegkunde worden ingezet.

Resultaten ‐ Een beschrijving van het klinisch redeneerproces en gebruikte argumentaties, i.h.b. waar het de inzet van eHealth bij cliënten

betreft, inclusief lacunes in beschikbare informatie en gewenste ondersteuning (onderzoeksrapport, D1).

Planning Q1 tot en met Q4 (totaal 1700 uren).

Betrokken partijen Windesheim (uitvoering onderzoek), De Stouwe, de ZorgZaak en IJsselheem (deelname van 3‐5 wijkverpleegkundigen per organisatie aan het onderzoek).

4.5.2 Activiteit II: ontwikkeling van de keuzehulp en trainingsmodule

Doel Het ontwikkelen van een keuzehulp en trainingsmodule voor het ondersteunen en versterken van het klinisch redeneren van wijkverpleegkundigen waar het de inzet van eHealth of thuiszorgtechnologie bij cliënten betreft.

Onderzoeksvragen die in deze activiteit worden beantwoord ‐ 1C: Welke eisen stellen wijkverpleegkundigen aan de vorm waarin de informatie wordt aangeboden? ‐ 2C: Met welke vorm(en) van ondersteuning kan het klinisch redeneerproces worden versterkt of ondersteund?

Beschrijving In deze activiteit worden de keuzehulp en trainingsmodule iteratief en volgens de beginselen van participatief ontwerp ontwikkeld. Voor de keuzehulp is de informatie in de keuzegidsen van NPCF en VitaalThuis hierbij het uitgangspunt, waarbij (in nauwe samenwerking met genoemde partijen) zal worden onderzocht hoe deze kan worden verrijkt en toegankelijk gemaakt zodanig dat ze aansluit bij de wijze waarop wijkverpleegkundigen de zorg voor hun cliënten indiceren (zie activiteit I). Initieel wordt hierbij gedacht aan het leggen van relaties tussen de NIC‐classificatie voor verpleegkundige interventies die door wijkverpleegkundigen wordt gebruikt bij de indicatiestelling, en informatie over eHealth‐toepassingen uit deze keuzegidsen. Indien nodig zal hierbij gestart worden met een specifieke focus dan wel een beperkt aantal NIC‐interventies. Voor de keuzehulp wordt in eerste instantie gedacht aan een tablet of smartphone app, terwijl voor de trainingsmodule gedacht wordt aan een handzaam boekje of een massive open online course (MOOC)

44. In beide gevallen zal de definitieve uitvoeringsvorm door aanvullende vraagarticulatie met wijkverpleegkundigen worden bepaald. Mockups en prototypes zullen al in een vroeg stadium binnen activiteit I worden toegepast, zodat ze samen met wijkverpleegkundigen kunnen worden geëvalueerd en mogelijke verbeteringen worden geïnventariseerd. Activiteit II draagt aldus bij aan toetsing en verdieping van de inzichten die worden opgedaan in activiteit I (onderzoeksvragen 1A, 1B, 2A, 2B), terwijl activiteit I bijdraagt aan evaluatie van de resultaten van activiteit II (1C, 2C). Waar mogelijk zullen bij de ontwikkeling studenten Informatica worden ingezet.

Resultaten ‐ Een keuzehulp waarmee wijkverpleegkundigen toegang hebben tot de benodigde informatie over eHealth‐toepassingen en die

aansluit bij de manier waarop wijkverpleegkundigen zorg indiceren, bijvoorbeeld door relaties te leggen tussen eHealth‐toepassingen en de NIC‐classificatie (D2).

‐ Een trainingsmodule die gericht is op het versterken van het klinisch redeneren van wijkverpleegkundigen over het inzetten van eHealth en andere thuiszorgtechnologie bij hun cliënten (D3).


Betrokken partijen Windesheim en Universiteit Twente (ontwikkeling keuzehulp en trainingsmodule), De Stouwe, de ZorgZaak en IJsselheem (deelname van 3‐5 wijkverpleegkundigen per organisatie aan de ontwikkeling), Patiëntenfederatie NPCF en VitaValley / VitaalThuis (deelname aan de ontwikkeling van de keuzehulp).

44 Zie en.wikipedia.org/wiki/Massive_open_online_course.

19

4.5.3 Activiteit III: van indiceren naar inzetten

Doel Het inventariseren van belemmeringen bij de inzet van eHealth en bijpassende maatregelen die door wijkverpleegkundige en zorgorganisatie kunnen worden genomen.

Onderzoeksvragen die in deze activiteit worden beantwoord ‐ 3A: Tegen welke problemen lopen wijkverpleegkundigen aan bij het inzetten van eHealth binnen de zorg die ze aanbieden? ‐ 3B: Met welke maatregelen of hulpmiddelen kunnen ze hierin beter worden ondersteund?

Beschrijving In deze activiteit zullen cases worden gevolgd waar daadwerkelijk wordt besloten tot inzet van eHealth. Belemmeringen en problemen die daarbij optreden zullen worden geïnventariseerd (onderzoeksvraag 3A) inclusief mogelijke oplossingsrichtingen (3B). De scope van deze inventarisatie zal worden beperkt tot het inventariseren van maatregelen die door de wijkverpleegkundige en de zorgaanbieder zelf kunnen worden genomen (bijv. betere technische ondersteuning, of betere randvoorwaarden om te kunnen werken met eHealth). Waar mogelijk zullen bij dit onderzoek studenten Verpleegkunde en/of Business IT & Management worden ingezet.

Resultaten ‐ Een inventarisatie van gevonden belemmeringen en problemen bij het inzetten van eHealth door wijkverpleegkundigen incl.

bijpassende oplossingsrichtingen (onderzoeksrapport, D4). Waar mogelijk zullen de gevonden oplossingsrichtingen worden geïntegreerd in de keuzehulp of trainingsmodule.

Planning Q5 en Q6 (totaal 700 uren).

Betrokken partijen Windesheim (uitvoering onderzoek), De Stouwe, de ZorgZaak en IJsselheem (deelname van 3‐5 wijkverpleegkundigen per organisatie aan het onderzoek).

4.5.4 Activiteit IV: duurzame borging

Doel Het duurzaam borgen van de keuzehulp en de informatievoorziening voor de keuzehulp, en inbedding van de keuzehulp en trainingsmodule in het verpleegkunde‐onderwijs en training en nascholing voor (wijk)verpleegkundigen.

Onderzoeksvragen die in deze activiteit worden beantwoord ‐ 1D: Hoe blijft de informatievoorziening actueel en volledig en hoe is dit duurzaam geborgd?

Beschrijving Voor de keuzehulp zal in beginsel gebruik worden gemaakt van de informatie in de keuzegidsen van NPCF en VitaalThuis. Om deze partijen (en mogelijk ook andere partijen waarmee samenwerking zal worden gezocht) te ondersteunen bij het actueel en volledig houden van de informatievoorziening, zal worden onderzocht hoe een levensvatbaar business model eruit ziet (onderzoeksvraag 1D). Hierbij zal gebruik worden gemaakt van de bij het lectoraat aanwezige kennis rond innovatieroutes en business modellen in de zorg (zie www.innovatieroutesindezorg.nl en www.ehix.nl). Onder deze activiteit valt tevens het duurzaam toegankelijk maken van de keuzehulp en de trainingsmodule via de websites van de brancheorganisatie, de beroepsgroep en relevante kenniscentra, en de integratie in verpleegkundige‐opleidingen, trainingen en nascholingstrajecten voor (wijk)verpleegkundigen.

Resultaten ‐ Een beschrijving van een levensvatbaar business model voor de keuzehulp en voor de informatievoorziening ten behoeve van de

keuzehulp (D5, onderzoeksrapport). ‐ Borging van de keuzehulp en toegankelijkheid van de keuzehulp en trainingsmodule via de kanalen van de projectdeelnemers

(D6). ‐ Inbedding van de keuzehulp en trainingsmodule in relevante opleidingen en trainingen (D7).


20

Betrokken partijen Windesheim (uitvoering onderzoek; inbedding van de keuzehulp en trainingsmodule in het verpleegkunde‐onderwijs), Patiëntenfederatie NPCF en VitaalThuis (borging van de keuzehulp en de informatievoorziening voor de keuzehulp), Zorgcampus Noorderboog en Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle (inbedding van de keuzehulp en trainingsmodule in training en scholing), ActiZ, V&VN en Vilans (toegankelijk maken van de keuzehulp en de trainingsmodule via websites en andere kanalen).

4.5.5 Activiteit V: kennisdeling en ‐verspreiding

Doel Het informeren van deelnemende partijen over inhoudelijke vorderingen binnen het project, het stimuleren van kennisuitwisseling tussen de deelnemers, en het geven van bredere bekendheid aan de resultaten van het project.

Onderzoeksvragen die in deze activiteit worden beantwoord n.v.t.

Beschrijving Gedurende de looptijd van het project zullen regelmatig projectbijeenkomsten worden georganiseerd waarbij partijen zullen worden geïnformeerd over de voortgang van het onderzoek en waar zij (bijvoorbeeld in de vorm van aanvullende vraagarticulatie sessies of expert sessies) kunnen bijdragen aan de koers van het onderzoek. Partijen zullen tevens via een nieuwsbrief en projectwebsite op de hoogte worden gehouden. Onder deze activiteit valt voorts externe kennisverspreiding op nationale en internationale symposia en congressen en publicaties in wetenschappelijke en vaktijdschriften. Zoals aangegeven in de State of the Art (paragraaf 4.2.1) is er weinig bekend over klinisch redeneren over de inzet van eHealth. Dit maakt (wetenschappelijke) publicatie van de resultaten van het project extra relevant.

Resultaten ‐ Interne kennisdeling: zes projectbijeenkomsten, zes nieuwsbrieven en een projectwebsite waarop de activiteiten en resultaten

van het project worden gepubliceerd. ‐ Externe kennisverspreiding: twee publicaties in wetenschappelijke tijdschriften, twee artikelen voor wetenschappelijke

conferenties, twee vakpublicaties ‐ bijvoorbeeld een tijdschriftartikel en een boekje ‐ en twee presentaties op relevante symposia en congressen.


Betrokken partijen Windesheim (organisatie en uitvoering van kennisuitwisseling en kennisverspreiding), De Stouwe, de ZorgZaak, IJsselheem, Zorgcampus Noorderboog, Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle, ActiZ, V&VN, Vilans, Patiëntenfederatie NPCF, VitaalThuis (deelname van teammanagers en experts aan kennisuitwisseling en kennisverspreiding).

4.6 Activiteitenplanning De onderstaande tabel geeft een overzicht van planning van de hierboven beschreven activiteiten. Hierbij wordt gerekend vanaf de beoogde startdatum 1 mei 2015.

Activiteit Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 Q6 Q7 Q8

I: onderzoek klinisch redeneren

II: ontwikkeling keuzehulp en trainingsmodule

III: van indiceren naar inzetten

IV: duurzame borging

V: kennisdeling en ‐verspreiding

21

5 Projectorganisatie en management

5.1 Projectmanagement Het project wordt volgens onderstaand schema aangestuurd.

‐ De stuurgroep is eindverantwoordelijk voor het project en volgt de voortgang en resultaten en toetst deze aan de doelstellingen

van het projectplan. Indien nodig neemt de stuurgroep besluiten over gesignaleerde afwijkingen en risico’s. De stuurgroep komt elke vier maanden bijeen en wordt voorgezeten door de penvoerende lector en geadviseerd door de leider van het onderzoeksteam. De stuurgroep bestaat voorts uit een vertegenwoordiging van de zorgorganisaties en een vertegenwoordiging van de overige deelnemers.

‐ Het projectmanagementteam (PMT) voert de dagelijkse leiding over het project en rapporteert aan het consortium. Het PMT vergadert maandelijks (face‐to‐face of telefonisch) en bestaat uit de leider van het onderzoeksteam (voorzitter), een vertegenwoordiging van de zorginstellingen en een vertegenwoordiging van de overige deelnemers. Het PMT informeert de stuurgroep voorafgaand aan elke stuurgroepvergadering door middel van een projectmonitor‐rapportage gebaseerd op de kwalitatieve en kwantitatieve criteria van Regieorgaan SIA en reguliere projectvoortgangscriteria. Dit betreft een beproefde werkwijze vanuit andere RAAK‐mkb en RAAK‐publiek projecten die door het penvoerende lectoraat zijn en worden uitgevoerd.

‐ De werkgroepen hebben een uitvoeringsfunctie en zijn per activiteit wisselend samengesteld vanuit: o Het wetenschappelijk onderzoeksteam dat bestaat uit onderzoekers vanuit Windesheim en de Universiteit Twente; o Wijkverpleegkundigen van deelnemende zorgorganisaties; o Relevante experts bij andere hogescholen en universiteiten; o Docenten; o Experts vanuit de projectdeelnemers.

‐ De werkgroepen voeren onderzoek uit, rapporteren en dissemineren over de verworven kennis en borgen deze kennis in voor de wijkverpleegkundigen toegankelijke hulpmiddelen.

‐ Het projectbureau coördineert de projectadministratie en levert de ondersteuning aan het project. Meerdere diensten van Windesheim dragen hieraan bij, gecoördineerd door een ervaren projectassistente. Betrokken diensten zijn onder meer: Finance & Control, Dienst Media en Communicatie, Mediacentrum, en ICT. Ook hier gaat het om beproefde werkwijzen en bestaande structuren binnen de hogeschool. Voor het uitwisselen van documenten maken alle projectdeelnemers gebruik van een SharePoint Community van Windesheim.

Ten minste driemaal per jaar zijn er projectteambijeenkomsten waarin de tussenresultaten worden gepresenteerd aan de projectdeelnemers. Deze bijeenkomsten hebben een klankbordfunctie en leveren een bijdrage aan vraagsturing.

Het PMT en de Stuurgroep sturen het project aan op de planning van de onderzoeksactiviteiten, zie hiervoor het activiteitenplan.

5.2 Projectbemensing Het lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg bestaat inmiddels zeven jaar. Naast het hoofdthema Structurele inbedding van ICT‐innovaties in de zorg, kent het lectoraat vier onderzoekslijnen: Sensortechnologie, Data Management, Evidence Based eHealth en Inhoud van Telezorg. Het onderhavige projectvoorstel valt onder deze vierde onderzoekslijn, waaronder nog een ander RAAK‐publiek project valt: Beeldcommunicatie in de GGZ: professionele afwegingen in een veranderende zorgpraktijk (gestart op 1 november 2014). Het lectoraat heeft in december 2013 het RAAK‐mkb project Succesvol ondernemen met eHealth afgerond conform planning en begroting en met zeer gewaardeerde resultaten.

Naast de penvoerende lector (dr.ir. Marike Hettinga) levert Windesheim de projectleider en leider van het onderzoeksteam (dr.ir. Ruud Janssen): een zeer ervaren gebruikersonderzoeker en gespecialiseerd in user system interaction. Zie het CV in de bijlage. Daarnaast nemen vanuit Windesheim dr. Margreet van der Cingel (senior onderzoeker bij het lectoraat Innoveren in de Ouderenzorg, bewerker van de Nederlandstalige edities van het Zakboek Verpleegkundige Diagnosen, en auteur van het boek Klinisch redeneren: methodiek

22

voor professioneel handelen door verpleegkundige en verzorgende beroepsbeoefenaars) en een senior onderzoeker Informatica deel aan het project. Zij begeleiden de junior onderzoeker Verpleegkunde en junior ontwikkelaar Informatica die belast zijn met de uitvoering van het onderzoek en de ontwikkeling van keuzehulp en trainingsmodule. Tot slot neemt een ervaren onderzoeker Bedrijfskundige Informatica deel (dr. Elles Gyaltsen‐Lohuis), zij heeft uitgebreide expertise opgebouwd rond business modellen voor ICT‐innovaties in de zorg. Prof. dr. Lisette van Gemert‐Pijnen, hoofd van het Centre for eHealth & Wellbeing Research aan de Universiteit Twente, adviseert het project over het participatief ontwerp van de keuzehulp en trainingsmodule.

5.3 Relatie tussen projectvoorstel en bestaande structuren Onder Netwerkvorming werd reeds beschreven dat het project aansluiting heeft bij een drietal bestaande structuren: de Zorgcampus Noorderboog, het Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle en het VitaalThuis‐consortium dat door deelnemer VitaValley wordt aangevoerd. Daarnaast heeft het penvoerende lectoraat aansluiting bij twee regionale initiatieven: het Health Innovation Park en het Centre of Expertise TechForFuture. Deze structuren zullen worden benut voor duurzame borging van de projectresultaten (binnen activiteit IV) en door kennisverspreiding tijdens netwerkbijeenkomsten (activiteit V).

5.4 SWOT‐analyse en maatregelen De belangrijkste sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen staan vermeld in de figuur hieronder.

Toelichting:

‐ Zwaktes: Wanneer wijkverpleegkundigen beperkt of niet beschikbaar zijn om hun medewerking te verlenen aan het onderzoek, dan levert dit voor de voortgang van het onderzoek onmiddellijk een probleem op. Alhoewel door het voortraject het niet aannemelijk is dat dit probleem zich zal gaan voordoen, is het vanwege het sterke nadelige effect belangrijk om er rekening mee te houden.

‐ Bedreigingen: Zorginstellingen worden momenteel geconfronteerd met de noodzaak tot bezuinigen en reorganiseren. Om te voorkomen dat de urgentie van het project vermindert door ontwikkelingen binnen de zorg of vanuit politiek en beleid, zal dit onderwerp bij elke stuurgroep‐ en projectbijeenkomst specifiek besproken worden. Waar nodig wordt het project dan bijgestuurd om aan te sluiten bij actuele ontwikkelingen. Een potentieel grotere bedreiging doet zich voor wanneer de keuzegidsen van NPCF en VitaalThuis onverhoopt geen basis kunnen vormen voor de keuzehulp die wordt ontwikkeld. Om dit risico te verminderen zal tijdens de looptijd van het project de samenwerking worden verbreed naar andere aanbieders van eHealth keuzegidsen (zie paragraaf 4.2.2 voor een overzicht).

Het project start met enthousiaste medewerking van drie zorginstellingen en relevante partijen zoals de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden en de brancheorganisatie voor zorgondernemingen. Voortdurend contact (vraagsturing) met zowel de wijkverpleegkundigen binnen deze instellingen als de vertegenwoordigers van alle deelnemende partijen in stuurgroep‐ en projectteambijeenkomsten moet zorgdragen voor het behouden van het enthousiasme en de bereidwilligheid om deel te nemen aan het onderzoek. Eerdere ervaring leert dat het presenteren en bespreken van tussenresultaten die onmiddellijk bruikbaar zijn in de praktijk, het commitment bestendigen of vergroten. In het project zal hierop grote nadruk worden gelegd.

23

6 Prestatie‐indicatoren RAAK‐publiek

PRESTATIE‐INDICATOREN

Omschrijving Bij aanvang Na afloop

Beroepspraktijk

Het aantal publieke organisaties dat actief deelneemt aan het 11 14

Het aantal overige semi‐publieke en private instellingen dat actief deelneemt in het project

1 4

Het aantal professionals werkzaam bij publieke instellingen dat actief deelneemt in het project

9 15

Onderwijs

Het aantal docenten dat bij het project betrokken is 2 5

Het aantal studenten dat bij het project betrokken is 0 10

Praktijkgericht onderzoek

Aantal onderzoeksgroepen van projectpartners (buiten de eigen hogeschool om) met actieve deelname van onderzoekers/medewerkers/studenten in het project

1 1

Aantal betrokken lectoren (binnen de eigen hogeschool) 1 1

Aantal betrokken lectoren (werkend bij een van de 0 0

Aantal betrokken onderzoekers (binnen eigen hogeschool) 5 7

Duurzame samenwerking

Aantal samenwerkingsrelaties op dit onderwerp (nationaal eninternationaal)

15 20

Cofinanciering

Bedrag (cash + in kind) dat door hogescholen beschikbaar wordt gesteld voor de uitvoering van het project bovenop de RAAK subsidiebijdrage

€225.140

Bedrag (cash + in kind) dat door externe partners beschikbaar wordt gesteld voor de uitvoering van het project bovenop de RAAK subsidiebijdrage

€104.040

24

Bijlage 1: Beschrijving van de projectpartners Lectoraat ICT‐innovaties in de Zorg, Windesheim (www.windesheim.nl/onderzoek/onderzoeks themas/ict/ict‐innovaties‐in‐de‐zorg). Het hoofdthema van het lectoraat is de structurele inbedding van ICT‐innovaties in de zorg. Dit thema wordt vanuit verschillende perspectieven onderzocht waaronder de problematiek rond levensvatbare business modellen, de complexe innovatieroutes in de zorg, en het evidence based maken van eHealth. Vanuit eerdere projecten die het lectoraat heeft uitgevoerd, zijn meerdere aanwijzingen gekomen dat de inhoud van de zorg wordt beïnvloed wanneer deze op afstand aangeboden wordt, en dat zorgverleners tijdens hun opleidingen onvoldoende zijn toegerust om hier effectief mee om te gaan. Het lectoraat speelt een belangrijke rol bij het inbedden van eHealth in het verpleegkunde‐onderwijs bij Windesheim, o.a. in de vorm van het Zorg op Afstand Skillslab.

Lectoraat Innoveren in de Ouderenzorg, Windesheim (www.windesheim.nl/onderzoek/onderzoeks themas/gezondheid‐en‐welzijn/innoveren‐in‐de‐ouderenzorg). De grote toename van het aantal ouderen en het profiel van de nieuwe oudere dwingen innovaties af in de zorg, welzijn en bedrijvigheid. De aandacht verschuift naar gezondheidspreventie, het efficiënt organiseren van de zorg en naar de toepassing van nieuwe technologie. Daarbij staan de kwaliteit van leven van ouderen voorop. Om dit te realiseren doen we onderzoek naar vernieuwingen die erop gericht zijn om ouderen zo lang mogelijk de regie op het eigen leven te laten houden. Onderzoeksvragen die daarbij centraal staan zijn: Welke innovaties in zorg en welzijn verbeteren daadwerkelijk hun kwaliteit van leven? Welke keuzes maken deze ouderen? Welke waarden, afwegingen en opties zijn voor hen relevant? Welke competenties moeten (toekomstige) zorgprofessionals ontwikkelen om een bijdrage te leveren aan de keuzeprocessen van oudere volwassenen?

Centre for eHealth & Wellbeing Research, Universiteit Twente (www.utwente.nl/igs/ehealth). De missie van CEHRES is om psychologische kennis toe te passen in het ontwerp en de evaluatie van technologische innovaties die bijdragen aan welzijn, gezondheid en gepersonaliseerde gezondheidszorg. Het onderzoek richt zich op ontwerp, implementatie en evaluatie van technologie in de zorg om de kwaliteit van gezondheid en veiligheid te bevorderen. Het onderzoek is gericht op human‐centered en value‐driven technology en omvat drie subthema’s: persuasieve technologie, participerend ontwerpen via social media en business modeling (implementatie). Het center heeft de CEHRES roadmap ontwikkeld: een holistische benadering om participatief onderzoek en ontwerp van eHealth‐toepassingen vorm te geven.

De Stouwe (www.destouwe.nl). De Stouwe is een brede aanbieder van wonen, welzijn en zorg in de gemeenten Meppel, De Wolden, Staphorst en Steenwijkerland. De kernactiviteiten van De Stouwe bestaan uit het organiseren van wonen, welzijn en zorg en dienstverlening voor met name kwetsbare ouderen. Rondom de locaties in Meppel, Nijeveen, Ruinerwold en De Wijk levert De Stouwe tevens thuiszorg. Domotica is volgens De Stouwe een onmisbaar element. Daarbij gaat het om zowel technische voorzieningen in de woning van de cliënt als ook de ontwikkeling van zorg‐op‐afstand als waardevolle aanvulling binnen het aanbod.

De ZorgZaak (www.zorgzaak.nl). De ZorgZaak levert al meer dan 20 jaar (thuis‐)zorg in Drenthe en de omliggende gemeenten. De zelfredzaamheid van mensen en hun directe (sociale) omgeving staat daarbij centraal. De ZorgZaak zet een relatief ‘zware’ zorgverlener in bij de start, waarna onder diens supervisie de zelfredzaamheid wordt bevorderd en uitstekende zorg kan worden geleverd door mantelzorgers, vrijwilligers of lager gekwalificeerde zorgverleners. De ZorgZaak maakt daarbij gebruik van nieuwe technologie zoals beeldbellen om de zorg effectiever en efficiënter te maken.

Woonzorgconcern IJsselheem (www.ijsselheem.nl). Woonzorgconcern IJsselheem is de zorgaanbieder voor ouderen in de gemeenten Kampen, Zwartewaterland en Zwolle. Vanuit veertien locaties biedt IJsselheem zorg, wonen, welzijn en behandeling. De wens of behoefte van de cliënt is hierbij altijd het uitgangspunt: de cliënt heeft een vraag en IJsselheem zoekt daarop het meest passende antwoord. Cliëntgerichtheid, gastvrijheid en kwaliteit staan in al het handelen van de medewerkers centraal. Zij spelen actief in op individuele keuzes van cliënten, die hierdoor hun zelfstandigheid zoveel mogelijk kunnen behouden.

Zorgcampus Noorderboog (www.zorgcampusnoorderboog.nl). De Zorgcampus is een netwerk in Zuidwest‐Drenthe en Noordwest‐Overijssel dat zorg, onderwijs, bedrijfsleven en gemeenten met elkaar verbindt. Ondersteund door de nieuwste kennis en technieken worden er voldoende en gekwalificeerde medewerkers opgeleid, afgestemd op de continu veranderende zorgvraag. Daarnaast is de Zorgcampus een aantrekkelijke en inspirerende leerwerkomgeving waar leer‐, ontwikkel‐ en onderzoeksplaatsen in de sectoren zorg, techniek, wonen en welzijn worden aangeboden. De Zorgcampus draagt bij aan de ontwikkeling van excellente woon‐ en zorgvoorzieningen in de regio Zuidwest‐Drenthe en Noordwest‐Overijssel en daarmee aan een positief vestigings‐ en werkklimaat in de regio. Windesheim, De Stouwe, en de ZorgZaak zijn ‐ naast diverse andere organisaties ‐ bij de zorgcampus aangesloten.

Zorgtrainingscentrum Regio Zwolle. De zorg verandert en dit stelt nieuwe eisen aan zorgmedewerkers. Die hebben daarvoor wel de juiste opleiding of training nodig. Onderwijsinstelling Landstede MBO heeft hiertoe samen met andere onderwijsinstellingen, zorgorganisaties en zorgtechnologische bedrijven in Zwolle e.o. een zorgtrainingscentrum opgezet waarin onderwijs, zorgorganisaties, bedrijfsleven en overheden samen studenten en werkenden bekwaam maken voor de zorg van de toekomst. Het zorgtrainingscentrum bestaat uit drie labs met elk een eigen thema: een wijkzorglab, een zorgethisch lab en een zorgtechnisch lab. Studenten van zorgopleidingen en mensen die al in de zorg werken kunnen in deze labs alle veranderingen in de zorg levensecht oefenen. De

25

komende vier jaar willen de initiatiefnemers 3.600 studenten en docenten (mbo/hbo, zorg en ICT) en 1.700 werkenden in de zorg (bij)scholen en laten oefenen met nieuwe werkmethoden. Windesheim is bij het trainingscentrum aangesloten.

ActiZ (www.ActiZ.nl). ActiZ is een branchevereniging die haar leden faciliteert om een gezonde onderneming te kunnen exploiteren die hoogwaardige zorg en ondersteuning biedt. ActiZ is vooral actief op de zorgterreinen: ouderen, chronisch zieken, kraam en jeugdgezondheid. Ruim 440 leden bieden werk aan 450.000 medewerkers en zorg aan 2 miljoen cliënten. ActiZ heeft een stevige en oorspronkelijke visie op de ontwikkeling van de zorg. Het bieden van maatwerk aan individuele cliënten staat daarin centraal. Deze visie wordt voor leden ondersteund met praktische activiteiten die gericht zijn op kennisontwikkeling, innovatie en inspiratie. Alles met het doel om de zorgondernemer, zijn organisatie én zijn cliënten zo goed mogelijk tot hun recht te laten komen.

V&VN (www.venvn.nl). V&VN is met ruim 65.000 duizend leden de grootste beroepsvereniging van Nederland. V&VN is er voor verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten. De activiteiten van V&VN zijn er op gericht haar doelgroepen in staat te stellen hun beroep op het hoogste kwaliteitsniveau en met trots, passie en professioneel uit te oefenen. V&VN stelt normen en ontwikkelt standaarden waaraan de professionals zich kunnen spiegelen en waarmee de omgeving zicht krijgt op wat van verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten verwacht mag worden.

Vilans (www.vilans.nl). Steeds meer mensen doen een beroep op de langdurende zorg. Betaalbare en goede zorg is dus belangrijk, net als een waardevol leven. Vilans helpt (zorg‐)organisaties en professionals om de langdurende zorg te vernieuwen en verbeteren. Vilans werkt aan een toekomstbestendige samenleving die passende zorg en ondersteuning kan bieden aan kwetsbare mensen. Samen met het veld ontwikkelt Vilans vernieuwende en praktijkgerichte kennis en versnelt het de processen die nodig zijn om die kennis met succes door te voeren in de praktijk.

Patiëntenfederatie NPCF (www.npcf.nl). Patiëntenfederatie NPCF vertegenwoordigt ruim 160 patiënten‐ en consumentenorganisaties. De NPCF verstevigt de positie van patiënten in de spreekkamer en in het zorgstelsel. Op basis van de ervaringen van mensen zorgt de NPCF dat de zorg steeds beter aansluit bij wat mensen vragen. Patiëntenfederatie NPCF biedt via haar kanalen, zoals de Digitale ZorgGids en de Zorgkaart Nederland, informatie die mensen helpt bij het maken van keuzes in de zorg.

VitaValley / VitaalThuis (www.vitaalthuis.org). VitaValley is aanvoerder van het VitaalThuis‐consortium. Dit consortium heeft als doel om ouderen en chronisch zieken langer veilig en zelfstandig thuis te laten wonen door eenvoudige en betaalbare thuiszorgtechnologie breed beschikbaar te maken. Sinds 2014 wordt hiertoe samengewerkt met ActiZ, de stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (KIEN), Vilans, zorgverzekeraar CZ, cliëntenorganisaties en twintig innovatieve zorgaanbieders. Het resultaat is een breed consortium waarin alle belangrijke stakeholders zijn vertegenwoordigd: patiënten en cliënten, zorgaanbieders, zorgfinanciers en leveranciers. Het doel is realisatie van minimaal 10 implementaties met in totaal meer dan 10.000 gebruikers van VitaalThuis gecertificeerde oplossingen (alarmering, alarmopvolging, beeldzorg en slimme sleutel oplossingen) eind 2016. Daarnaast werkt het consortium aan de ontwikkeling van een keuzegids voor thuiszorgtechnologie.

26

Bijlage 2: CV en publicatieoverzicht van de hoofdonderzoeker

Curriculum vitae van hoofdonderzoeker dr.ir. Ruud Janssen Dr.ir. Ruud Janssen (1970) is een ervaren gebruikersonderzoeker en projectleider. In zijn onderzoek probeert hij steeds de brug te slaan tussen de behoeften van professionals en het potentieel van de informatie‐ en communicatie technologie. Hij heeft onderzoek gedaan voor bedrijven en overheden naar de inzet van ICT: de mogelijkheden, de consequenties en de valkuilen. Vanuit deze achtergrond heeft hij een jarenlange ervaring opgedaan met zowel kwalitatief als kwantitatief gebruikersonderzoek, o.a. observaties en interviews op de werkplek, focusgroepen, workshops, enquêtes, user centered design, en user experience evaluaties van concepten en prototypes.

Associate Lector ICT‐innovaties in de Zorg, Windesheim, Zwolle (2012 ‐ heden) Janssen is betrokken bij het onderzoek van het lectoraat naar bevorderende en belemmerende factoren voor de structurele inbedding van ICT‐innovaties in de zorg. Hij was aanvoerder van het onderzoeksteam van het RAAK‐mkb project “Succesvol ondernemen met eHealth” en is de projectleider en aanvoerder van het onderzoeksteam van het RAAK‐publiek project “Beeldcommunicatie in de GGZ: professionele afwegingen in een veranderende zorgpraktijk”. Sinds oktober 2012 is Janssen lid van de ZonMw programmacommissie eHealth.

Wetenschappelijk onderzoeker, Novay / Telematica Instituut, Enschede (2005 ‐ 2012) Als gebruikersexpert leverde Janssen een bijdrage aan diverse innovatieprojecten in opdracht van overheid en bedrijfsleven. Hij voerde onderzoek uit naar de consequenties van tijd‐ en plaatsonafhankelijk werken, effectiever gebruik van ICT door kenniswerkers, en de effecten van thuiswerken en spitsmijden op het mobiliteitsgedrag van automobilisten. Daarnaast onderzocht hij de behoefte aan telezorgdiensten onder senioren, en deed hij onderzoek naar factoren die sociale verbondenheid tussen senioren kunnen bevorderen.

Universitair Docent, TU Eindhoven, Eindhoven (2003 ‐ 2005) Als universitair docent deed Janssen onderzoek naar affective computing, begeleidde hij studenten, en verzorgde hij colleges en cursussen voor de master opleiding Human Technology Interaction en de post‐master ontwerpersopleiding User System Interaction. Voor laatstgenoemde opleiding was hij lid van de Curriculum Advisory Board.

Onderzoeker, Océ R&D, Venlo (2000 ‐ 2005) Als senior onderzoeker leidde Janssen een onderzoeksgroep die zich richtte op de ontwikkeling van innovatieve concepten voor persoonlijk documentbeheer en voor documentuitwisseling in (project) teams.

Postdoc onderzoeker, TU Eindhoven (Instituut voor Perceptie Onderzoek), Eindhoven (1999 ‐ 2000) Onderzoek naar menselijke zoekstrategieën en het ontwerp van optimale zoekinterfaces.

Promovendus, TU Eindhoven (Instituut voor Perceptie Onderzoek), Eindhoven (1994 ‐ 1999) Onderzoek naar kleurperceptie en algoritmen voor de optimalisatie van kleurreproducties. Op 2 november 1999 gepromoveerd met het predicaat “cum laude”.

Publicatieoverzicht van dr.ir. Ruud Janssen

Artikelen in wetenschappelijke tijdschriften Marijke Span, Carolien Smits, Jan Jukema, Leontine Groen‐van de Ven, Ruud Janssen, Myrra Vernooij‐Dassen, Jan Eefsting, Marike

Hettinga: An Interactive Web Tool for Facilitating Shared Decision‐Making in Dementia‐Care Networks: A Field Study. Frontiers in Aging Neuroscience. 07/2015; 7:128.

Elles Gyaltsen‐Lohuis, Marike Hettinga, Ruud Janssen, Jan Nauta, Sikke Visser: Early Stages of Business Modeling for Open Source Home Care Technology: Lessons learned from an initial inventory. International Journal on Advances in Life Sciences. 01/2014; 6(3&4):252‐261.

Marijke Span, Carolien Smits, Leontine Groen‐Van De Ven, Jan Jukema, Marike Hettinga, Ruud Janssen, Myrra Vernooij‐Dassen, Jan Eefsting: An Interactive Web Tool to Facilitate Shared Decision Making in Dementia: Design Issues Perceived by Caregivers and Patients. International Journal on Advances in Life Sciences. 01/2014; 6(3‐4):107‐121.

Ruud Janssen, Marike Hettinga, Sikke Visser, Robbert Menko, Hilco Prins, Irene Krediet, Timber Haaker, Lianne Bodenstaff: Innovation Routes and Evidence Guidelines for eHealth Small and Medium‐sized Enterprises. International Journal on Advances in Life Sciences. 12/2013; 5(3&4):188‐203.

Jan Nauta, Jeffrey Brangert, Marcel Roest, Ruud Janssen, Marike Hettinga: TalkMeHome: an in situ evaluation of a service to guide a lost person with dementia home safely. Journal of the International Society for Telemedicine and eHealth. 01/2013; 1(2):54‐61.

Jennifer Curtis, Ruud Janssen: Staying “In Sync” and “In Touch”: Two Challenges for Mobile Workers. The Ergonomics Open Journal 01/2011; 411:12‐22.

Olha Bondarenko, Ruud Janssen, Samuel Driessen: Requirements for the design of a personal document‐management system.. Journal of the American Society for Information Science and Technology 03/2010; 61(3):468‐482.

Olha Bondarenko, Ruud Janssen: Connecting visual cues to semantic judgments in the context of the office environment.. Journal of the American Society for Information Science and Technology 05/2009; 60(5):933‐952.

27

Frans Blommaert, Ruud Janssen: Dennett, Darwin, and Skinner crows. Evolutionary Psychology 01/2005; 3:179‐207.

TJWM Janssen, FJJ Blommaert: A computational approach to image quality. Displays 10/2000; 21(4):129–142.

TJWM Janssen, FJJ Blommaert: An information‐processing approach to image quality. Proc SPIE 06/2000; 3959:78‐87.

TJWM Janssen, FJJ Blommaert: Visual metrics: discriminative power through flexibility.. Perception 01/2000; 29(8):965‐80.

TJWM Janssen, FJJ Blommaert: Predicting the Usefulness and Naturalness of Color Reproduction. Journal of Imaging Science and Technolog. 01/2000; 44(2):93‐104.

FJJ Blommaert, TJWM Janssen: The satisfied user. IPO Annual Progress Report. 01/1999; 34.

FJJ Blommaert, TJWM Janssen: A definition for perceived image quality. Perception 01/1997; 25(Supplement):90‐91.

TJWM Janssen, FJJ Blommaert: Image quality semantics. Journal of Imaging Science and Technology ‐ J IMAGING SCI TECHNOL. 01/1997; 41(5).

TJWM Janssen, FJJ Blommaert: Towards the optimization of visual inputs. IPO Annual Progres Report. 01/1997; 32:139‐146.

TJWM Janssen, FJJ Blommaert: Edge localisation uncertainty : experiment and model. Perception 01/1996; 25(80).

TJWM Janssen, FJJ Blommaert: The semantics of image quality. IPO annual progress report. 01/1996; 31:118‐124.

Artikelen in conferentie proceedings Elles Gyaltsen‐Lohuis, Sikke Visser, Marike Hettinga, Ruud Janssen, Jan Nauta: IT‐supported Double Medication Check for Home

Care. eTELEMED2015, The Seventh International Conference on eHealth, Telemedicine, and Social Medicine, Lisbon, Portugal; 02/2015.

Ruud Janssen, Hilco Prins, Annemarie van Hout, Jan Nauta, Marike Hettinga, Lian van der Krieke, Sjoerd Sytema: Videoconferencing in Mental Health Care: Professional Dilemmas in a Changing Health Care Practice. eTELEMED2015, The Seventh International Conference on eHealth, Telemedicine, and Social Medicine, Lisbon, Portugal; 02/2015.

Ruud Janssen, Marike Hettinga, Sikke Visser, Robbert Menko, Hilco Prins, Irene Krediet, Timber Haaker, Lianne Bodenstaff: An eHealth Innovation Map for Small and Medium‐sized Enterprises. eTELEMED 2014, The Sixth International Conference on eHealth, Telemedicine, and Social Medicine, Barcelona, Spain; 03/2014.

Jan Nauta, Paul van der Boog, Jacqueline Slegten, Ruud Janssen, Marike Hettinga: Web‐based Lifestyle Management for Chronic Kidney Disease Patients in a Clinical Setting. eTELEMED 2013, The Fifth International Conference on eHealth, Telemedicine, and Social Medicine, Nice, France; 02/2013.

Ruud Janssen, Marike Hettinga, Hilco Prins, Sikke Visser, Robbert Menko, Irene Krediet, Timber Haaker, Lianne Bodenstaff: Developing Evidence Guidelines for eHealth Small and Medium‐sized Enterprises: Towards Feasible yet Convincing Evidence. eTELEMED 2013, The Fifth International Conference on eHealth, Telemedicine, and Social Medicine, Nice, France; 02/2013.

Robbert Menko, Sikke Visser, Ruud Janssen, Marike Hettinga, Timber Haaker: Applying the STOF Business Model Framework in eHealth Innovations. eTELEMED 2013, The Fifth International Conference on eHealth, Telemedicine, and Social Medicine, Nice, France; 02/2013.

Olha Bondarenko, Ruud Janssen: How do people "read" their desks: applying triad elicitation for investigating PIM. CHI2008 workshop on Personal Information Management, Florence, Italy; 04/2008.

Ingrid Mulder, Henk de Poot, Carla Verwijs, Ruud Janssen, Marcel Bijlsma: An information overload study: using design methods for understanding.. Proceedings of the 2006 Australasian Computer‐Human Interaction Conference, OZCHI 2006, Sydney, Australia, November 20‐24, 2006; 01/2006.

Ruud Janssen, Henk de Poot: Information overload: why some people seem to suffer more than others.. Proceedings of the 4th Nordic Conference on Human‐Computer Interaction 2006, Oslo, Norway, October 14‐18, 2006; 01/2006.

Olha Bondarenko, Ruud Janssen: Documents at Hand: Learning from Paper to Improve Digital Technologies.. Proceedings of the 2005 Conference on Human Factors in Computing Systems (CHI 2005), Portland, Oregon, USA; 04/2005.

Marcin Wichary, Lucy Gunawan, Nele van den Ende, Qarin Hjortzberg‐Nordlund, Aga Matysiak, Ruud Janssen, Xu Sun: Vista: interactive coffee‐corner display.. Extended Abstracts Proceedings of the 2005 Conference on Human Factors in Computing Systems, CHI 2005, Portland, Oregon, USA, April 2‐7, 2005; 01/2005.

TJWM Janssen: Understanding image quality. Proceedings of the 2001 International Conference on Image Processing; 11/2001.

Ruud Janssen, Frans Blommaert: The semantics of image quality. IS&T/SID Fifth Color Imaging Conference, Scottsdale, Arizona, USA; 11/1997.

Boeken Ruud Janssen, Lianne Bodenstaff, Elles Gyaltsen‐Lohuis, Timber Haaker, Willem de Haan, Irene Krediet, Robbert Menko, Hilco

Prins, Sikke Visser, Marike Hettinga: Succesvol ondernemen met eHealth: Innovatieroutes in de Zorg. 11/2013. Zwolle: Windesheim.

Ruud Janssen: Computational Image Quality. 06/2001. Bellingham (WA): SPIE Press.

TJWM Janssen: Computational Image Quality. 11/1999. Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven (proefschrift).

eHealth in de wijk - ActiZ · Ze baseren zich hierbij op standaarden zoals Gordon, NANDA, NIC, NOC,...

Documents

Transcript of eHealth in de wijk - ActiZ · Ze baseren zich hierbij op standaarden zoals Gordon, NANDA, NIC, NOC,...