STEUNPUNT GOK

Effecten van GOK in kaart brengen

Lia Blaton, Nora Bogaert & Eva Verstraete

Overzicht

Zelfevaluatie

De GOK-cyclus: van beginsituatie-analyse

(BSA) tot evaluatie

Zelfevaluatie: stappen

Valkuilen

Aandachtspunten

Onderwijsspiegel

Voorbeelden Omgaan met diversiteit

Ouder- & leerlingparticipatie

TVO

Zelfevaluatie

Visie gelijke onderwijskansen (omzendbrief)

Elke school legt op basis van deze beginanalyse voor zichzelf vast:

1. welke concrete doelstellingen zij op het vlak van leerlingen, van personeelsleden en van de

school wil bereiken;

2. op welke manier zij deze doelstellingen wil bereiken en

3. op welke manier zij zich in de loop van het tweede trimester van het tweede schooljaar

evalueert.

In de loop van het tweede trimester van het tweede schooljaar voert elke school een zelfevaluatie

uit.

Dit betekent:

de school gaat na of de gegevens verzameld en geanalyseerd werden met betrekking tot de

vooropgestelde doelstellingen;

de zelfevaluatie resulteert in voorstellen voor verbetering van de eigen werking en in

eventuele bijsturingen;

de zelfevaluatie wordt ter kennisgeving voorgelegd aan de participatieraad of de schoolraad.

Algemeen wordt aangenomen dat de kwaliteit van de zelfevaluatie verhoogt wanneer het

zelfevaluatieproces gedragen wordt door het schoolteam.

De GOK-cyclus

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Stappen in de zelfevaluatie (deze ppt)

Zelfevaluatie: overzicht van stappen

Stap 1: werden de acties uitgevoerd?

Stap 2: effecten?

Stap 3: kwaliteit onderwijs?

Stap 4: gelijke kansen voor alle leerlingen?

Stap 1: Werden de acties uitgevoerd? (1)Belangrijk, maar opgelet: scholen blijven hier vaak hangen! Werd de actie uitgevoerd?

Wie was betrokken bij de actie?

Heeft iedereen die bij de uitvoering betrokken moest zijn geparticipeerd?

Was voor iedereen duidelijk wat moest gebeuren?

Wat zijn de reacties?

Hoe denken de leden van het team die de actie moesten uitvoeren erover?

Hoe denken andere betrokkenen erover?

Hoe reageerden leerlingen?

Hoe reageerden ouders en externe betrokkenen?

Was de actie een goede actie om de doelstelling te bereiken?

Wat zijn de effecten van de actie?

Hadden we deze effecten voor ogen?

Zijn er onverwachte effecten? Positief of negatief?

Hoe kunnen we de actie bijsturen?

Moet de actie zelf bijgestuurd worden?

Moet de doelstelling bijgestuurd worden?

(Aandacht voor procesevaluatie)

Stap 1: werden de acties uitgevoerd? (2)

Acties verwijzen naar waarneembare

gedragingen van mensen: wie gaat wat

doen wanneer (met wie, onder welke

omstandigheden…)?

Doelstellingen verwijzen naar wat men wil

bereiken met die acties. Doelen moeten

SMART geformuleerd worden

Stap 1: werden de acties uitgevoerd? (3)

SMARTe doelstellingen

S – specifiek

M – meetbaar

A – acceptabel

R – realistisch

T – tijdsgebonden

Er moet concreet worden vastgesteld wat de

actie heeft opgeleverd t.a.v. de gestelde

doelen

Stap 2: Effecten (1)

Effect veronderstelt relatie tussen

verschillende variabelen (minstens 2)

Effect van GOK-actie = relatie tussen de

GOK-actie en X :

zonder GOK-actie zou X niet X geweest

zijn (maar X‟ of Y); X wordt niet volledig

verklaard door GOK-actie, maar GOK-actie

heeft bijgedragen tot X.

Stap 2: Effecten (2)

Relatie GOK-actie en doelstelling X

Actie : voldoende indicatoren verzamelen dat de actie werd

uitgevoerd

X = voldoende indicatoren verzamelen over wat er als doelstelling

werd vooropgesteld; daarbij rekening houden met tijdsfactor:

doelstelling heeft het vaak over verandering, evolutie (“meer”,

“beter”, “hoger”: dus idealiter observaties op verschillende

momenten, of observaties afzetten tegen een criterium)

Uitspraak doen over “effect” (op eerste niveau), nl. over de bijdrage

van de actie aan het halen van de doelstelling(en) (ook andere

bijdragende factoren of storende factoren vermelden)

Uitspraak doen over effect (op tweede niveau) = bijdrage aan

algehele kwaliteit van onderwijs en kansengelijkheid in de school

Stap 2: Effecten (3)Effecten van GOK zien

Acties uitgevoerd? Objectieve vaststellingen rond geplande acties

Doelstellingen gehaald?

Vereist smarte omzetting van doelstellingen in waarneembare feiten

+ brede observatie/evaluatie + rekening houden met tijdsfactor

(observaties op meer dan 1 moment)

!! Net zoals bij het formuleren van doelstellingen, zoekt een team hier

naar SAMENHANG tussen observaties op de verschillende niveaus

Voorbeeld Diversiteit

Voorbeeld TVO

Stap 2: Effecten (4)

Samenhang tussen observaties

Als schoolteam (op schoolniveau) een concrete indicatie

heeft van gezamenlijke visie (vb. geletterdheid of

diversiteit) én bij de leerkrachten wordt krachtiger gedrag

(vb. G of D) vastgesteld én de prestaties van de leerlingen

gaan erop vooruit, dan hebben wij als schoolteam redenen

om aan te nemen dat de geplande GOK-acties een effect

hebben gehad op de drie niveaus, en dat de drie niveaus

mekaar onderling positief hebben beïnvloed

In een goede evaluatie worden ook die redenen

geëxpliciteerd (= visie op samenhang onderwijs - leren)

Stap 2: Effecten (5)

Brede evaluatie in effectmeting

Voldoende gegevens verzamelen van

diverse aard: cijfers, verhalen, feiten,

meningen…

Verschillende methodes: observaties,

bevragingen, toetsen, portfolio…

Voldoende bronnen raadplegen: lkn, lln,

ouders, externen, directie…

Triangulatie van gegevens + interpretatie

Bredere evaluatie: schuiven op vier assen

tijd

Betrokken beoordelaars

Aard verzamelde

informatie

Manier van verzamelen

van informatie

Eenmalige

moment-

opname

Leerkracht

Kennis

Registreren of

taakuitvoering

geslaagd is of

niet

Doorheen de

tijd,

verschillende

momenten

Leerling zelf

en leerkracht

Vaardigheden,

leerproces, kennis

wereld,

competenties,

strategieën…

Observeren,

video-opname,

gesprekken, log-

boek,

zelfevaluatie, …

Naar Bultynck, 2004

Stap 3: onderwijskwaliteit verbeterd?

Hebben (effectvolle) acties en resultaten

een blijvend karakter?

Hebben (effectvolle) acties en resultaten

een structureel karakter?

Zijn (effectvolle) acties en resultaten

voldoende integraal (stromen ze door naar

andere domeinen)?

Stap 4: Gelijke kansen voor maximale

ontplooiing van alle leerlingen verhoogd?

Meer leerlingen op weg om eindtermen te

halen?

Meer leerlingen die zich maximaal kunnen

ontplooien?

Doen leerlingen die systematisch zwakker

scoorden bij vorige analyse het beter?

Valkuilen

Uitvoering acties vaststellen

doelstellingen evalueren

Harde cijfers zeggen niet alles

Momentopnames geven geen

veranderingen weer

Vage doelstellingen leiden zelden tot

goede effectmetingen

Aandachtspunten

Een doelstelling kan effecten hebben op

verschillende niveaus: leerkracht,

leerling,ouders, …

Effecten: (formulering in zelfevaluatie):

“rekening houden met mening van ouders”

beter: “ouders zijn tevreden over inspraak op

school”.

Effecten: verschillende manieren om in kaart

te brengen: bevraging ouders, leerlingen,

screening, …

Onderwijsspiegel inspectie

“Uit de kwantitatieve en kwalitatieve analyses blijkt

dat scholen die werken volgens de kwaliteitscirkel

en die rekening houden met de drie niveaus

school, leraren en leerlingen, met het creëren van

een voldoende groot draagvlak, met netwerking en

professionele aanpak van vraaggestuurde

nascholing en professionalisering juist de

voorbeelden van goede praktijk zijn”

(Onderwijsspiegel 2004-2005, p. 25)

Omgaan met diversiteit: voorbeeld 1

(1)

Doelstelling:

School: Schoolbeleid uitwerken m.b.t.

samenwerkend leren in praktijk.

Leerkracht: Vaardigheid van leerkrachten

om samenwerkend leren te organiseren

verbeteren.

Leerling: Competentie van leerlingen om

samen te werken verhogen.

Omgaan met diversiteit - voorbeeld 1

(2)

Acties:

Vorming samenwerkend leren.

Leerlijn opstellen m.b.t. samenwerken.

Aankoop materialen (vb. CLIM) waarin

samenwerken centraal staat.

Leerlingen voorbereiden op vlak van

samenwerken.

Uitvoeren van aantal activiteiten m.b.t.

samenwerken per vak/schooljaar.

Omgaan met diversiteit - voorbeeld 1

(3) Evaluatie?

Acties uitgevoerd?

Doelstellingen behaald?

Schoolniveau: leerlijn uitgewerkt?

Leerkrachtniveau: bekwamer in organiseren van

samenwerkend leren? (bevraging van

leerkrachten, observatie in de klas, aantal

uitgevoerde activiteiten mbt samenwerkend

leerlingen)

Leerlingniveau: Leerlingen bekwamer in

samenwerken? (observatiewijzer & zelfevaluatie &

peerevaluatie?)

Omgaan met diversiteit -voorbeeld 1

(4)

www.diversiteitenleren.be (DISCO - leerlingniveau)

Omgaan met diversiteit - voorbeeld 1

(5)

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2

(1) School kiest thema diversiteit

BSA:

Leerkrachten vullen teamversie schoolniveau in

(DISCO)

De resultaten van deze screening geven aan wat

leerkrachten bij het begin denken over de situatie

op schoolniveau m.b.t. omgaan met diversiteit.

Deze resultaten worden besproken: analyse van

de resultaten.

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2

(2)

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2

(3) Met het team wordt gezamenlijk aan de hand van

de resultaten prioritaire doelstellingen bepaald

(werkvorm).

Uit de analyse blijkt dat „II. Pedagogisch-

didactische voorwaarden voor een effectieve

diversiteitsaanpak‟ een werkpunt is voor de school.

Team kiest ervoor actie op te zetten in kader van

“onze school voert een actief anti-

discriminatiebeleid”.

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2

(4) Doelstelling:

School: Anti-discriminatiebeleid op schoolniveau (team staat op

één lijn)

Leerkracht: Leerkrachtcompetentie m.b.t. omgaan met

discriminatie verhogen.

Leerling: Alle leerlingen voelen zich aanvaard. Leerlingen

discrimineren en pesten niet.

Actie: anti-discriminatiebeleid opstarten (met het

hele team)

Nulmeting:leerlingbevraging (vragenlijst)

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2

(5)Actie evalueren (anti-discriminatiebeleid)

Bevraging leerkrachten (teamniveau) & +

leerlingbevraging.

Verbetering?

Evaluatie van actie? (Juiste actie voor DS?)

Wat kan nog verbeteren? Aanpassing van

actie… + continuering & opvolging.

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 3

(1)

Voorbeeld: zelfevaluatie: “Ik bouw variatie

in in mijn didactische praktijk”

Actie: didactische

werkvormen uitwisselen

en toepassen

Beoordeling

Helemaal wel/eerder wel/eerder niet/helemaal niet

•Is de actie uitgevoerd?

•Wordt de actie voldoende

opgevolgd?

•Kan de actie binnen de

voorziene tijd uitgevoerd

worden

•Ik ervaar actie als een

belasting

•Ik vind deze actie nuttig

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 3

(2)Doelstelling Beoordeling

Helemaal wel/eerder wel/eerder niet/helemaal niet

• Leerde je meer

didactische werkvormen

kennen?

•Werd er voldoende

uitgewisseld?

•Kreeg je voldoende

feedback op het uittesten

van werkvormen?

•Vind je dat je als

leerkracht je bekwamer

bent in het werken met

verschillende

werkvormen?

•Varieer je in werkvormen?

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 3

(3)BeoordelingHelemaal wel/eerder wel/eerder niet/helemaal niet

• Profiteren leerlingen van de

verschillende werkvormen?

•Is de zelfstandigheid van

leerlingen verhoogd?

•Zijn leerlingen betrokken bij

de werkvormen?

•Draagt het bij tot het

verbeteren van het

klasklimaat?

•Draagt dit bij tot gelijke

onderwijskansen voor alle

leerlingen?

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 3

(4)

Leerlingen bevragen

Vb. uit interview bleek dat groepswerk in

homogene groepen (sterk/zwak) gebeurt.

Lln: “Ja wij werken in groepen, ik zit altijd bij

de zwakke”.

groepssamenstelling, soort opdracht, …

Ouder- en leerlingparticipatie

BSA ouder- en leerlingparticipatie wordt

ingevuld. Team blijkt aan te geven onvoldoende visie te hebben

over ouderparticipatie. School: Beleid mbt ouderparticipatie verbeteren

Leerkrachten: ontwikkeling van visie mbt ouderparticipatie

Ouders: ouders meer betrekken op samen school maken

Actie: team informeren (vorming) over

ouderparticipatie + vervolgens opstellen van beleid

mbt ouderparticipatie op school

Actie evalueren.

Effecten actie in kaart brengen: team + ouders

(tevredenheid ouders: bevraging)

Taalvaardigheid

1 - doelen lange termijn in voorgaande GOK-cycli heeft de school heeft de ont-

wikkeling van de schooltaalvaardigheid als doel voorop-

gesteld, achtereenvolgens in graad 1 en graad 2-3

in cyclus 3 kiest ze voor een bijkomend doel op lange

termijn: geletterdheid bevorderen

leerlingniveau

vergroten functionele geletterdheid van de leerlingen

leerkrachtniveau

verhogen competentie van leerkrachten om functionele

geletterdheid te vergroten

schoolniveau

verhogen samenhang in aanpak en ontwikkelen van een visie

op het vlak van functionele geletterdheid

Taalvaardigheid

2 - omzetten in SMARTe doelen leerlingniveau: bij alle leerlingen in graad 2 BSO

de lees- en schrijfbereidheid en het competentiegevoel/zelf-vertrouwen

m.b.t. lezen en schrijven verhogen

de vaardigheid vergroten om zelfstandig geschreven teksten te

verwerken en te produceren in functie van een functioneel doel

leerkrachtniveau: de leerkrachten Nederlands/PAV en de leerkrachten TV

en PV van graad 2 BSO

scheppen meer situaties van functioneel lezen en schrijven aan de

hand van motiverende opdrachten

en zorgen hierbij voor verschillende vormen van ondersteuning

schoolniveau: de school organiseert en volgt op

proces van overleg en reflectie tussen de leden van team graad 2 BSO

met oog op bevorderen van samenhang in aanpak en ontwikkelen van

visie op G

de doorstroming van inzichten en (succes)ervaringen naar schoolteam

systeem om de G-evolutie van de leerlingen in kaart te brengen,

inclusief een nulmeting

Taalvaardigheid

3 - acties afname G-toets in alle klassen graad 2 BSO & kennisname door

betrokken leerkrachten van zwaktes en sterktes klasgroep en

individuele lln; welke lln vragen extra aandacht?

nascholing leerkrachten en Nederlands/PAV en de leerkrachten TV

en PV van graad 2 BSO en van GOK-coördinator Taalbeleid m.b.t.

krachtige leesomgevingen, coöperatieve werkvormen en

gedifferentieerde ondersteuning

de GOK-coördinator beheert nascholing & rapportering ervan

uitwisseling van opgedane G-inzichten en opgedane praktijk-ervaring

in maandelijks vakgroepoverleg

de de GOK-coördinator co-teacht op vraag

geregelde opvolging van G-evolutie in klasraad en van G-succes-

ervaringen van leerkrachten op personeelsvergaderingen en PSD

installatie van 1 computer met internetaansluiting in elk lokaal van

graad 2 BSO

Taalvaardigheid

4 – vormen van effectmeting Schoolniveau:

Zijn we tot gezamenlijke visie gekomen en hoe ziet die er nu uit?

(neerslag in een document)

Leerkrachtniveau:

observaties van leerkrachtgedrag m.b.t. G-aanpak in de klas

(meer situaties van functioneel lezen en schrijven -

motiverende opdrachten - ondersteuning)

bevraging van leerkrachten (interviews)

portfolio van uitgevoerde activiteiten

Leerlingniveau:

toetsen

observaties van leerlinggedrag in de klas

leerlingportfolio met best bevonden lees- en schrijftaken

bevraging