Effecten en maatregelen boomvalk bij ‘Kavel 3 noord’ aan ...,3666104,/16... · boomvalk bij...

Effecten en maatregelen

boomvalk bij ‘Kavel 3 noord’

aan de Zuidas te Amsterdam

Activiteitenplan Flora- en faunawet

G.F.J. Smit

1

Effecten en maatregelen boomvalk bij ‘Kavel 3 noord’ aan de Zuidas te Amsterdam Activiteitenplan Flora- en faunawet drs. G.F.J. Smit Status uitgave: eindrapport

Rapportnummer: 16-064

Projectnummer: 16-242

Datum uitgave: 5 april 2016

Projectleider: drs. G.F.J. Smit

Naam en adres opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, Dienst Zuidas Postbus 79092, 1070 NC Amsterdam

Referentie opdrachtgever: 20160348Ic/MB

Illustraties: Dienst Zuidas

Akkoord voor uitgave: ir. E.J.F. de Boer

Paraaf:

Graag citeren als: Smit, G.F.J. 2016. Effecten en maatregelen boomvalk bij ‘Het Bosje - noord’ aan de Zuidas te Amsterdam. Activiteitenplan Flora- en faunawet . Bureau Waardenburg Rapportnr. 16-064. Bureau Waardenburg, Culemborg. Trefwoorden: Flora- en faunawet, boomvalk, activiteitenplan Bureau Waardenburg bv is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Bureau Waardenburg bv. Opdrachtgever hierboven aangegeven vrijwaart Bureau Waardenburg bv voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing. © Bureau Waardenburg bv / Gemeente Amsterdam, Dienst Zuidas Dit rapport is vervaardigd op verzoek van opdrachtgever en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, digitale kopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Bureau Waardenburg bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg bv is door CERTIKED gecertificeerd overeenkomstig ISO 9001:2008.

3

Voorwoord

De gemeenteraad van Amsterdam heeft op 8 december 2013 het bestemmingsplan Kenniskwartier Noord vastgesteld. Bij uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: de Afdeling) van 15 oktober 2014 (201400830/1/R1) is dit bestemmingsplan onherroepelijk geworden. Voor de gronden ten noorden van de Gustav Mahlerlaan betreft het een nog uit te werken bestemmingsplan. Het college van B&W van de gemeente Amsterdam heeft op 3 februari 2015 het eerste uitwerkingsplan vastgesteld. Bij uitspraak van de Afdeling van 5 augustus 2015 (201502303/1/R6) zijn dit uitwerkingsplan en een in verband met de ontwikkeling aangevraagde Wabo-kapvergunning onherroepelijk geworden. Het college van B&W van de gemeente Amsterdam heeft inmiddels een tweede uitwerkingsplan in voorbereiding. Tevens wordt in verband met de ontwikkeling een Wabo-kapvergunning aangevraagd. Hiermee worden ontwikkelingen mogelijk gemaakt, die effecten kunnen hebben op beschermde soorten planten en dieren Met het oog op de verdere planontwikkeling heeft de gemeente Amsterdam in 2013 het plangebied laten onderzoeken op beschermde soorten. Aanvullend zijn veldbezoeken uitgevoerd in 2014 en 2015. Bureau Waardenburg heeft op basis van dit veld- en aanvullend bronnenonderzoek de effecten van deze ingreep beoordeeld in het kader van de Flora- en faunawet. Hieruit is gebleken dat de voorgenomen ontwikkelingen kunnen leiden tot overtreding van verbodsbepalingen ten aanzien van de boomvalk. Dit rapport is opgesteld ter onderbouwing van een ontheffingsaanvraag op grond van de Flora- en faunawet. Aan de totstandkoming van dit rapport werkten mee: G.F.J. Smit projectleiding, rapportage. R. Lensink advisering. Vanuit Dienst Zuidas werd de opdracht begeleid door mevrouw M. Van der Beek en de R. Bakker. Wij danken hen voor de prettige samenwerking.

5

Inhoud Voorwoord .................................................................................................................................... 3

1 Inleiding ................................................................................................................................. 7

1.1 Aanleiding .................................................................................................................. 7

1.2 Activiteiten en werkzaamheden ............................................................................... 8

1.3 Locatie / Ligging plangebied ..................................................................................... 8

1.4 Uitvoering van de werkzaamheden ......................................................................... 8

1.5 Doel en belang ........................................................................................................ 12

1.6 Planning ................................................................................................................... 12

2 Verantwoording ................................................................................................................... 13

2.1 Inzet deskundigen, ecologische begeleiding ......................................................... 13

2.2 Verspreidingsinformatie .......................................................................................... 13

3 Effecten op beschermde soorten ....................................................................................... 15

3.1 Huidige situatie ........................................................................................................ 15

3.2 Beschermde soorten ............................................................................................... 15

3.3 Korte termijn effecten .............................................................................................. 15

3.4 Lange termijn effecten ............................................................................................ 16

4 Maatregelen ........................................................................................................................ 19

4.1 Mitigerende maatregelen ........................................................................................ 19

4.2 Zorgvuldig handelen en alternatieve werkwijze ..................................................... 19

5 Conclusies........................................................................................................................... 21

6 Literatuur ............................................................................................................................. 23

7

1 Inleiding

1.1 Aanleiding

Gemeente Amsterdam is voornemens om het Kenniskwartier Noord te Amsterdam te ontwikkelen. Voor het gebied Kenniskwartier Noord is op 8 december 2013 een bestemmingsplan “Kenniskwartier Noord” vastgesteld (onherroepelijk geworden 15 oktober 2014). Voor de binnen dat plangebied te ontwikkelen gronden ten noorden van de Gustav Mahlerlaan geldt een uitwerkingsplicht. Deze uitwerking zal gefaseerd plaatsvinden. Het plandeel ‘Kavel 3 noord’, waarvoor nu een (tweede) uitwerkingsplan in voorbereiding is, betreft het noordelijk deel van de locatie direct gelegen aan de Parnassusweg. Voorliggend activiteitenplan heeft op dit deel van Kenniskwartier Noord betrekking. De voorgenomen ontwikkelingen kunnen leiden tot overtreding van verbodsbepalingen ten aanzien van de boomvalk. In dit rapport wordt verslag gedaan van bronnen- en veldonderzoek, de bepaling van de effecten op beschermde soorten planten en dieren en mogelijkheden voor mitigatie van de effecten ten aanzien van de boomvalk. Bij een eerdere fase, de ontwikkeling direct ten zuiden van het nu aan de orde zijnde plangebied, speelden mogelijke effecten met betrekking tot de sperwer. De sperwer heeft zich in 2014 en 2015 niet meer als broedvogel in het plangebied laten zien. Bij uitspraak van 5 augustus 2015 heeft de Afdeling kort gezegd geoordeeld dat de locatie als door de sperwer permanent verlaten kon worden beschouwd. Het zuidelijk deel is inmiddels volop in ontwikkeling. Door deze ontwikkeling en de toegenomen activiteiten in en rond het plangebied is de kans nihil dat de sperwer zich opnieuw ter plaatse vestigt. De sperwer blijft hier daarom verder buiten beschouwing. Dit Activiteitenplan is opgesteld ter onderbouwing van de ontheffingsaanvraag ex art. 75 van de Flora- en faunawet voor de boomvalk. Voor het vervolg van deze notitie is van belang de volgende begrippen van elkaar te onderscheiden:

Nest: het specifieke nest waarvan de boomvalk tijdens het (betreffende) broedseizoen daadwerkelijk gebruik van maakt. De boomvalk heeft afgelopen jaren jaarlijks gebruikt gemaakt van telkens een ander specifiek nest.

Nestlocatie: de directe omgeving van het nest. Broedgebied Kenniskwartier: de groene zone waarbinnen de boomvalk

afgelopen jaren heeft genesteld. Potentieel broedgebied: het totaal aan gebieden elders binnen het bestaande

territorium van de boomvalk die geschikt zijn voor de boomvalk om een nest(locatie) te vinden (250-1.600 ha zie par 3.3).

Het gedeelte waarop de aanvraag om kapvergunning betrekking heeft, betreft het deel van het broedgebied waar de boomvalk in 2015 heeft gebroed.

8

Probleemstelling Kenniskwartier Noord ligt aan de Zuidas direct langs de A10, een van de drukste snelwegen van ons land. Het gebied bestaat uit voormalige gravelvelden (tennis), waarop thans onder andere een tijdelijke blaashal (voor sport), werkterreinen, en bouwwegen aanwezig zijn. Een deel van dit gebied bestaat uit opgaande beplanting. In de beplanting hebben boomvalk en in het verleden ook sperwer gebroed. In de opgaande beplanting langs de A10 is in 2013 - 2015 jaarlijks op sterk wisselende locaties één nest van een boomvalk vastgesteld. In 2015 was dit ter hoogte van het noordelijk deel van het plangebied. Door de voorgenomen ontwikkeling van het Kenniskwartier als geheel hoeft de boomvalk niet uit de ruime omgeving te verdwijnen. Wel wordt in het kader van de in voorliggend activiteitenplan aan de orde zijnde ontwikkeling de nestlocatie uit 2015 aangetast. Voor zover deze nestlocatie dan wel het gehele broedgebied geldt als vaste rust- of verblijfplaats van de boomvalk, wordt in verband hiermee ontheffing aangevraagd. Voor het broedpaar is momenteel ruim voldoende alternatieve nestgelegenheid voorhanden en het functionele leefgebied voor dit broedpaar blijft gehandhaafd.

1.2 Activiteiten en werkzaamheden

In het kader van de voorgenomen ontwikkeling bestaan de relevante werkzaamheden uit de kap van bomen en heien voor de fundering.

1.3 Locatie / Ligging plangebied

Het plangebied van het project Kavel 3 noord ligt in de Zuidas te Amsterdam, en wordt omsloten door de Ringweg Zuid (de A10), Parnassusweg en de Gustav Mahlerlaan (figuur 1.1). Het plangebied omvat een deel van het bosje langs de voormalige sportvelden van tennispark GoldStar. Het gebied wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van bomen en struikgewas (foto 1.1 en 1.2). Voor het verwijderen van de bomen zal een kapvergunning benodigd zijn.

1.4 Uitvoering van de werkzaamheden

De uit te voeren werkzaamheden in het kader van de herontwikkeling bestaan uit de kap van bomen, waarna ontwikkeling kan plaatsvinden. Het ter plaatse aanwezige bosje wordt verwijderd (zie figuur 1.2). De bomen worden gekapt buiten het broedseizoen. Het te kappen perceel is weergegeven in figuur 1.3. Heiwerkzaamheden worden opgestart buiten het broedseizoen (voor 15 maart) waarmee de boomvalk in het broedseizoen (na 1 mei) in staat moet zijn een nieuw

9

nest uit te zoeken in de groenstrook langs de A10 op voldoende afstand van de werkplek. Indien (hei)palen zodanig kunnen worden aangebracht (bijv. middels boren) dat verstoring door piekgeluiden kan worden voorkomen, kunnen deze werkzaamheden in het broedseizoen plaatsvinden. In 2013 en 2014 heeft de boomvalk gekozen voor een nest op circa 50 tot 100 meter afstand van de nu aan de orde zijnde ontwikkellocatie. In 2015 werd gebruik gemaakt van een nest op circa 50 meter van de nu in aanbouw zijnde ontwikkeling ten zuiden van Kavel 3 noord. In die periode werd aan de overzijde van de Parnassusweg op korte afstand gebouwd. Hieruit blijkt dat de boomvalk weinig gevoelig is voor de verstoring door bouwactiviteiten. De groenstrook langs de A10 biedt voldoende ruimte voor de boomvalk om op minimaal 100 meter afstand een geschikte nestlocatie in gebruik te nemen.

Figuur 1.1 Ligging plangebied (tweede uitwerking, op luchtfoto rood omcirkeld) Het Bosje in de Zuidas te Amsterdam (ondergrond: Atlas Amsterdam).

10

Foto 1.1 Impressie Kavel 3 en omgeving in de Zuidas te Amsterdam (foto aangeleverd

door Dienst Zuidas).

Foto 1.2 Impressie Kavel 3 (rood omcirkeld) in de Zuidas te Amsterdam. De aangrenzende

zuidelijke kavel is in ontwikkeling (foto aangeleverd door Dienst Zuidas).

Kavel 3

11

Figuur 1.2 Globaal aangegeven: ligging locaties nest boomvalk en te verwijderen bomen

(groen omkaderd, rode arcering reeds gekapt terrein) (Bron: Atlas Amsterdam).

Figuur 1.3 Ligging werkterrein met te kappen bomen (rood aangegeven) (Bron Dienst

Zuidas).

In de toekomst wordt voorzien in verdere ontwikkeling naar het westen toe. Bovendien zal het project ZuidasDok, waarvoor inmiddels een Tracébesluit is genomen, in uitvoering komen. Deze ontwikkelingen zullen in de toekomst gevolgen hebben voor het resterende groen. Hoewel de nu aan de orde zijnde besluiten op aantasting van

12

dat groen geen betrekking hebben, en ook de aanvraag om een ontheffing en het voorliggende activiteitenplan daarop geen betrekking heeft, kan hierover het volgende worden opgemerkt. Binnen het territorium van de boomvalk liggen in de omgeving van het Kenniskwartier meerdere groengebieden (potentiele broedgebieden) met mogelijke nestlocaties voor de boomvalk. In het recente verleden heeft het paar zeer waarschijnlijk ook buiten het Kenniskwartier gebroed (Van der Valk et al. 2013). Ook bovengenoemde toekomstige ontwikkelingen staan de instandhouding van het territorium dan ook niet in de weg.

1.5 Doel en belang

Deze ingreep kan omschreven worden als ingreep in het kader van ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. Bij de ingreep wordt de door de minister goedgekeurde gedragscode voor de Gemeente Amsterdam gehanteerd. Het belang in verband waarmee ontheffing wordt verzocht is genoemd in art. 2, lid 3, onder j, Vrijstellingenbesluit. Het belang van ruimtelijke ontwikkeling van het project Zuidas, waarvan de onderhavige ontwikkellocatie een essentieel onderdeel uitmaakt, is groot. Zuidas is aangewezen als een gebiedsontwikkeling van nationaal belang. Ontwikkeling van de Zuidas is niet alleen gewenst vanuit oogpunt van redenen van sociale of economische aard, maar heeft in breder perspectief bezien ook voor het milieu wezenlijk gunstige effecten. Voor een gedetailleerde onderbouwing wordt verwezen naar het rapport “Onderbouwing t.b.v. ontheffing artikel 11 Ffw Locatie “Kenniskwartier kavel 3 noord” Zuidas Amsterdam”.

1.6 Planning

De werkzaamheden zijn gepland in 2016-2017. De kap is voorzien na het broedseizoen van 2016 en neemt maximaal enkele dagen in beslag.

13

2 Verantwoording

2.1 Inzet deskundigen, ecologische begeleiding

In 2013 is veldonderzoek uitgevoerd door medewerkers van Bureau Waardenburg. Het bureau is ook betrokken bij de advisering over maatregelen, ontheffing Flora- en faunawet en ecologische begeleiding. Medewerkers zijn door opleiding, werkervaring en zelfstudie gekwalificeerd voor de door hun uitgevoerde werkzaamheden. Het project is uitgevoerd volgens het kwaliteitshandboek van Bureau Waardenburg. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg is door Certiked ISO gecertificeerd overeenkomstig BRL 9990:2001 / ISO 9001:2008. In 2013, 2014 en 2015 is veldonderzoek uitgevoerd door Natuur Beleven (Kuiper 2014, Van Groningen en Kuiper 2015). Ecologische begeleiding Voorafgaande aan de kap zal het bosje door deskundigen worden gecontroleerd op eventueel in gebruik zijnde nesten.

2.2 Verspreidingsinformatie

BronnenonderzoekIn 2013 is een effectenstudie uitgevoerd (Van der Valk et al. 2013) gebaseerd op veldbezoeken en beschikbare actuele informatie van DRO Amsterdam (DRO 2013) over het voorkomen van beschermde soorten op locatie en in de omgeving van het plangebied. Veldonderzoek Het plangebied is in 2013 onderzocht (Van der Valk et al. 2013; Kuiper 2014). In 2014 en 2015 is het geïnventariseerd op sperwer en boomvalk (Kuiper 2014; Van Groningen en Kuiper 2015).

15

3 Effecten op beschermde soorten

3.1 Huidige situatie

Kavel 3 noord betreft een kavel grotendeels bestaande uit hoog opgaande bomen die direct langs de Ringweg van Amsterdam (A10) staan. Het maakt deel uit van het voormalige tennispark GoldStar. Het kan beschreven worden als urbaan groen binnen een sterk verstedelijkte omgeving. De aanwezige soorten, zoals de in 2015 vastgestelde boomvalk, zijn gewend aan het achtergrondgeluid van het stedelijk gebied. Een van de belangrijkste bronnen in dit opzicht is de Ringweg langs het plangebied die tot een van drukste van Nederland behoort. De laatste jaren zijn daar de bouwactiviteiten in het kader van de ontwikkeling van het Kenniskwartier en de gronden aan de andere zijde van de Parnassusweg bijgekomen. Het plangebied ligt binnen de bebouwing van Amsterdam. In de wijde omgeving komen geen aangewezen natuurgebieden voor. De ontwikkeling heeft geen invloed op Natura 2000-gebieden.

3.2 Beschermde soorten

Voor een gedetailleerde beschrijving wordt verwezen naar (Van der Valk et al. 2013, Kuiper 2014, Van Groningen en Kuiper 2015). De groene zone met opgaande beplanting langs de A10 inclusief ‘Kavel 3 noord’ zal betekenis hebben voor algemeen voorkomende vogels en zoogdieren van stedelijk gebied. Verblijfplaatsen van strikt beschermde soorten zoogdieren zijn niet aanwezig. Kuiper (2014) heeft bij inventarisaties enkele jagende gewone dwergvleermuizen aangetroffen. Verblijfplaatsen of vliegroutes van vleermuizen zijn niet aangetroffen. Ook kan op basis van Kuiper (2014) worden gesteld dat het plangebied geen bijzondere betekenis heeft als jachtlocatie. Vanaf 2013 is vastgesteld dat het gebied ten noorden van de Gustav Mahlerlaan jaarlijks gebruikt wordt door één paartje boomvalken dat in de beplanting langs de Ringweg (A10) broedt (Van der Valk et al. 2013; Kuiper 2014, Van Groningen en Kuiper 2015). Gebruik door sperwer is in 2013 vastgesteld, daarna heeft deze niet meer in het plangebied gebroed.

3.3 Korte termijn effecten

Door de kap van bomen zal een deel van het gebied waarbinnen de boomvalk de afgelopen jaren heeft gebroed, verdwijnen. Het gaat om het gebied met daarbinnen

16

het in 2015 gebruikte nest. Boomvalken gebruiken doorgaans ieder jaar een nieuw nest en zijn goed in staat om, zo nodig, van andere locaties (potentiele broedgebieden) gebruik te maken (dat wil zeggen buiten het Kenniskwartier). Deze liggen vaak binnen 1 km van het oude nest maar de afstand kan ook 2-3 km bedragen (Sergio et al. 2001 in: Van der Valk et al. 2013). Vrijwel zonder uitzondering wordt als nest een oud kraaiennest gebruikt (Bijlsma 1993 in: Van der Valk et al. 2013). In Duitsland worden ook kunstnesten gebruikt (Sergio et al. 2001 in: Van der Valk et al. 2013). Het territorium kan in stand blijven, als het paar elders in dat territorium kan nestelen. De in 2013 en 2014 gebruikte nesten liggen ruim buiten de geplande werkzaamheden voor Kavel 3 noord. Binnen het broedgebied Kenniskwartier zijn dan ook voldoende mogelijkheden aanwezig voor een nest buiten het te kappen deel. De omvang van het (potentieel) broedgebied binnen een territorium varieert tussen de 250-1.600 ha (Sergio et al. 2001). Binnen dit oppervlak zijn ook buiten het gebied Kenniskwartier voldoende mogelijkheden om te nestelen. De foerageermogelijkheden van het broedpaar veranderen niet wezenlijk. Het foerageergebied is veel ruimer dan Kavel 3 noord en het Kenniskwartier en kan zich uitstrekken tot een straal van 5 km van het in een bepaald jaar gekozen nest (Bijlsma 1993 in: Van der Valk et al. 2013). Omdat het boomvalkpaar binnen het huidige broedgebied Kenniskwartier kan blijven broeden en in de omgeving van de nestlocatie kan blijven foerageren, kan worden gesteld dat de functionele leefomgeving intact blijft. Anders gezegd: de functionaliteit van de nestlocatie wordt als gevolg van de nu aan de orde zijnde ontwikkeling niet aangetast. Van verstoring tijdens bouwactiviteiten zal geen sprake zijn als deze activiteiten worden opgestart vóór het broedseizoen. De boomvalk zal zijn volgende keuze voor een nest afstemmen op de activiteiten en een geschikt nest kiezen. Dat kan ook een broedgebied elders binnen het territorium zijn. Voor zover verstoring van het nest c.q. de vaste rust- of verblijfplaats optreedt buiten het broedseizoen, is deze verstoring niet van wezenlijke invloed, omdat het paar boomvalk in hetzelfde territorium kan blijven broeden.

3.4 Lange termijn effecten

Door de ontwikkeling van Kavel 3 noord wordt de reproductie van het betreffende paar boomvalken niet aangetast. Er is geen sprake van een effect op de staat van instandhouding van de boomvalk op lokaal, regionaal of landelijk niveau.

17

Toekomstige ontwikkelingen Als gevolg van de toekomstige ontwikkeling van het Kenniskwartier en ZuidasDok zal de aanwezige beplanting op termijn geheel of in elk geval voor een groot deel verdwijnen. Hiermee verdwijnen op termijn ook de mogelijkheden voor de boomvalk om binnen Kenniskwartier een nest te vinden. Binnen een theoretische grootte van het broedgebied van 250-1.600 ha liggen in de omgeving van het Kenniskwartier meerdere groengebieden die als broedgebied kunnen fungeren voor de boomvalk. In het recente verleden heeft het paar zeer waarschijnlijk ook buiten het Kenniskwartier gebroed (Van der Valk et al. 2013). De toekomstige ontwikkeling van het Kenniskwartier staat de instandhouding van het territorium en de soort dan ook niet in de weg.

19

4 Maatregelen

4.1 Mitigerende maatregelen

De maatregelen hebben betrekken op Kavel 3 noord. Uitvoering van de werkzaamheden is gepland in 2016-2017. Ten aanzien van broedvogels zijn bij uitvoering van de voorgenomen werkzaamheden maatregelen voorzien om de functionaliteit van nesten en vaste rust- en verblijfplaatsen te garanderen. Deze maatregelen zijn er op gericht overtreding van verbodsbepalingen (geheel) te voorkomen. De werkzaamheden worden met inachtneming van de hieronder genoemde randvoorwaarden uitgevoerd. Randvoorwaarden bij uitvoering werkzaamheden - Verstoring tijdens het broedseizoen van vogelnesten die in gebruik zijn dient

voorkomen te worden. Dit kan door bomen en struiken buiten het broedseizoen te verwijderen. Het rooien van beplanting binnen het broedseizoen is mogelijk indien is vastgesteld dat er met deze werkzaamheden geen nesten van vogels worden verstoord. Voor het broedseizoen wordt in het kader van de Flora- en faunawet geen standaard periode gehanteerd. De lengte en de aanvang van het broedseizoen verschilt per soort. Daarom worden voorafgaande aan de kap de te kappen bomen door een deskundige gecontroleerd op eventueel in gebruik zijnde nesten.

- De kap wordt uitgevoerd na vaststelling dat er geen broedende vogels worden verstoord.

De functionaliteit van het nest c.q. de vaste rust- en verblijfplaats van de boomvalk wordt niet aangetast indien gewerkt wordt buiten het broedseizoen, of na vaststelling dat de boomvalk elders in zijn territorium broedt. De reproductie van het betreffende paar boomvalk wordt dan ook niet aangetast. Maatregelen om schade te beperken zijn dan ook niet voorzien.

4.2 Zorgvuldig handelen en alternatieve werkwijze

De maatregelen zoals beschreven in 4.1 vormen de kern van het zorgvuldig handelen. Bij de uitvoering is rekening gehouden met preventieve maatregelen zodanig dat schade tot een minimum beperkt blijft. In dit kader zijn er geen gunstiger alternatieven.

21

5 Conclusies

Plangebied Kavel 3 noord ligt in sterk verstedelijkt gebied. Het aanwezige bosje is onderdeel van het territorium van een broedpaar boomvalk. Dit territorium strekt zich in de ruime omgeving uit en omvat meerdere groengebieden in de stedelijke omgeving. Met het verwijderen van het groen in het plangebied verdwijnt een deel van het in de afgelopen jaren door de boomvalk gebruikte broedgebied Kenniskwartier. Binnen het Kenniskwartier blijven vooralsnog geschikte broedlocaties beschikbaar, maar ook binnen het stedelijke territorium zijn meerdere (potentiele) broedgebieden die ongemoeid blijven. De functie van het territorium voor één paar boomvalken wordt met de ingreep niet aangetast. Bij de kap wordt rekening gehouden met het broedseizoen en eventuele broedvogels. Omdat de functionaliteit van het nest c.q. de vaste rust- en verblijfplaats van de boomvalk niet wordt aangetast zijn aanvullende maatregelen om schade te beperken niet voorzien.

23

6 Literatuur

DRO, 2013. Natuurwaardenonderzoek Kenniskwartier Noord. Dienst Ruimtelijke Ordening Gemeente Amsterdam.

M. van der Valk, D. Beuker en R.R. Smits, 2013. Sperwer en boomvalk in Kenniskwartier Noord. Mogelijke effecten van ontwikkelingen passend binnen het ontwerp bestemmingsplan. Bureau Waardenburg rapport 13-153. Culemborg

M. Kuiper, 2013. Onderzoek Vleermuizen en jaarrond beschermde nesten Bos en voormalige tennisbaan Mahlerlaan Amsterdam. Natuur Beleven, Amstelveen.

M. Kuiper, 2014. Flora- en faunadossier. Kavel 2 en 3. Natuur Beleven, Amstelveen. Van Groningen en Kuiper 2015. Roofvogelonderzoek Mahlerlaan Amsterdam. Natuur

Beleven, Amstelveen.

xxx

Natu u rwaardenonderzoek Ken n iskwartierNoord

Gcmeentc Am¡terdamDienst Ruimtelijke OrdeningBeleidsteam Stad

Mei 2013

lnhoud

1. Samenvatting en conclusies

3. Kaders

3

6

4. Beschrijving van het gebied en inventarisatie ................85. lngrepen en analyse van de effecten op flora en fauna ...............126. Consequenties natuurwetgeving en ontheffing Flora- en faunawet

13

1. Samenvatting en conclusies

Voor het plangebied Kenniskwartier in de Zuidas wordt een nieuw bestemmingsplan opgesteld. Het planlegt voor een deel de tot op heden ontwikkelde situatie vast en maakt verder een aantal nieuweontwikkelingen mogelijk. Het betreft de invulling van de nog onbebouwde kavel. ln ditnatuurwaardenonderzoek is nagegaan of er vanuit de natuurwetgeving consequenties zijn voor deuitvoering van het nieuwe bestemmingsplan.

Er zijn in de nabijheid van het plangebied geen Natura2O0O-gebieden gelegen, waarop een negatiefeffect te verwachten valt. Voor dit plangebied gaat het vooral om soortbescherming, of te wel de Flora-en faunawet is hier relevant.

ln het aan de oostkant van het plangebied gelegen stukje bosplantsoen hebben in het recente verledeneen sperwer en een boomvalk gebroed. Het is niet vastgesteld of deze roofvogelsoorten ook in2012indit gebied gebroed hebben. De nesten van de sperwer en de boomvalk behoren tot de categorie vanjaarrond beschermde verblijfplaatsen. Dat betekent dat er een ontheffingsaanvraag van de Flora- enfaunawet voor deze soorten nodig is. ln juli 2012 is er een situatie ontstaan waarbij de mogelijkhedenom ontheffing aan te vragen zeer beperkt zijn.

Voor de in het bosplantsoen aangetroffen brede wespenorchis geldt een vrijstelling bij ruimtelijkeontwikkelingen.

Braakliggend terrein op voormalig sporlveld

3Natuuftoets Kenniskwartier Noord 201 3

2. lnleiding

Het oroiectHet bestemmingsplan voor het plangebied Kenniskwartier maakt een aantal nieuwe ontwikkelingenmogelijk. ln deze natuurtoets wordt onderzocht welke consequenties er vanuit de natuun¡¡etgevingkunnen zijn voor het bestemmingsplan.

WerkwiizeDeze toets behandelt eerst de wettelijke en beleidskaders. Daarna volgt een beschrijving van het gebieden de soorten die er voorkomen dan wel verwacht kunnen worden. Vervolgens worden de mogelijkeeffecten van ingrepen op de aanwezige soorten beschreven. Tenslotte wordt beoordeeld of eromstandigheden zijn, waarbij een ontheffingsaanvraag van de Flora- en faunawet aangevraagd moetworden. En onder welke voorwaarden een ontheffing naar alle waarschijnlijkheid verkregen kan worden.Op 20 augustus 2012 en 6 december 2012 is het plangebied bezocht. Bij het laatste bezoek is naarnesten in bomen gekeken. De definitieve versie van de notitie is in februari2013 opgeleverd. ln mei2013 is de paragraaf over de ontheffingsmogelijkheden voor roofvogels gewijzigd naar de laatsteinzichten

Eerder onderzoekGegevens over het voorkomen van soorten worden sinds 1990 bijgehouden in de 'Ecologische AtlasAmsterdam'. De grotere groengebieden zijn regelmatig geïnventariseerd, ook in de directe omgevingvan de Gemeente Amsterdam. De soortgroepen waarvan de gegevens zijn bijgehouden zijnzoogdieren, broedvogels, reptielen, amfibieën, vissen, kreeftachtigen, dagvlinders, sprinkhanen, krekelsen libellen. Locaties van roepende rugstreeppadden worden elk jaar in kaart gebracht. ln 2004 en 2005zijn alle kolonies huismussen in de openbare ruimte van Amsterdam geïnventariseerd. Verder is gebruikgemaakt van het gegevensbestand van de NDFF (Nationale databank Flora en fauna).Voor het plangebied of directe omgeving zijn in het verleden de volgende ondezoeken gedaan:- Flora- en faunascan; Vleermuizen Mahlerlaan; september 2011- Flora- en faunascan; Controle bomen Parnassusweg; Natuurbeleven; december 2011 .- Natuurtoets Tramlus bij De Boelelaan; Natuurbeleven; 6 juli2010.

- Natuurtoets Tramlus Vijver en bomen; Natuurbeleven; 4 april 2010.- Briefrapport 'Biggenbos'; Natuurbeleven;1 1 juni 2O11.- BREEAM Ecologische onderbouwing realisatie Deloite kantoor in de Zuidas; Tauw; 14december 201 0.

- Oriënterend ecologisch onderzoek fase 1 VUMC te Amsterdam en inventarisatie en visueleinspectie bomenbestand; Pius Floris boomverzorging Amsterdam; januari2011.

- Onderzoek natuurwaarden Zuidas-gebied ten behoeve van de MER-beoordeling; DRO;september 2007.

- Zuidas, deelgebied West, boomonderzoek, samenvatting; IBA; 4 juni 2008.

4Natuu¡loets Kenniskwaftier Noord 201 3

Fíg. 2 Begrenzing van het plangebied

5N atu urtoets Ken n islçua ñie r Noo rd 20 1 3

3. KadersWettelijke kadersNatuu rbescherm i ngswet(1998) - Natura-2000

(gebiedsbescherming)

Gebiedsbescherming - Natuurbeschermingswet 1998: Natura 2000Onder de Natuurbeschermingswet 1998 (Nb-wet) zijn gebieden aangewezendie onderdeel uitmaken van de Europese ecologische hoofdstructuur, deNatura 2000 gebieden genaamd. lndien een ruimtelijke ontwikkelingplaatsvindt in of in de nabijheid van een Natura 2000 gebied moet wordenonderzocht of de ontwikkeling de kwaliteit van het gebied kan verslechteren ofverstoren. lndien het bestemmingsplan de kwaliteit van een Natura 2000gebied kan verslechteren of verstoren dient er een vergunning op grond vande Natuurbescherminqswet te worden aanqevraaqd.

Flora- en faunawet,gedragscode en zorgplicht

(soortbescherming)

ln april 2002 is de Flora- en faunawet (Ffwet) van kracht geworden. Op grondvan deze wet zijn vrijwel alle in het wild en van nature in Nederlandvoorkomende dieren, beschermd. De Ffwet bevat verbodsbepalingen metbetrekking tot het aantasten, verontrusten of verstoren van beschermde dier-en plantensoorten, hun nesten, holen en andere voortplantings- of vaste rust-en verblijfsplaatsen.Bij vrijwel alle ingrepen moet met door Flora- en faunawet beschermde soortenrekening worden gehouden. De beschermde soorten zijn met behulp vantabellen onderverdeeld in verschillende niveaus van bescherming. (Zie tabelop volgende bladzijde). Voor het bestemmingsplan moet inzichtelijk wordengemaakt voor welke soorten er mogelijk ontheffing van de Flora- en faunawetmoet worden aangevraagd en onder welke voorwaarden deze naar allewaarschijnlijkheid verkregen zal worden.ln Amsterdam is er sinds 2009 een gedragscode Flora- en faunawet voor hetzorgvuldig handelen bij ruimtelijke ontwikkelingen en bestendig beheer enonderhoud. De gedragscode is van toepassing op alle plannen en projectendie in opdracht van of door de gemeente Amsterdam worden voorbereid enuitgevoerd. Als er volgens deze gedragscode gewerkt wordt is eenontheffingsaanvraag voor een aantal minder zwaar beschermde soorten nietnodig.Voor alle soorten, ook niet-beschermde, geldt bij voorbereiding en uitvoeringvan werkzaamheden de zorgplicht. Dat betekent dat door zorgvuldig te werkenzo veel mogelijk negatieve effecten op diersoorten moet worden voorkomen.Dit kan bijvoorbeeld door bij de planning en bij de uitvoering vanwerkzaamheden rekenino te houden met de aanwezioe soorten.

BeleidskadersEcologische Hoofdstructuur(landelijk en provinciaalbeleid)

Voor heel Nederland zijn natuurgebieden met verbindingszones vastgelegd.Dit noemen we de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De EHS is eenbelangrijk middel om de hoofddoelstelling van het natuurbeleid te bereiken:natuur en landschap behouden, versterken en ontwikkelen, als essentiëlebijdrage aan een leefbaar Nederland en een duurzame samenleving. De EHSmoet er onder meer toe bijdragen dat afspraken over het behoud en hetherstel van biodiversiteit worden nagekomen. Na realisatie is de structuuruiteindelijk grensoverschrijdend, zodat diersoorten zich vrij kunnen bewegenen vermengen over Europa. Bij kwantitatieve of kwalitatieve aantasting van deEHS dient gecompenseerd te worden volgens de in de Nota Ruimtevastgeleqde reqels.

Rode lijstsoorten

(landelijk beleid)

Eens per tien jaar worden er Rode lijsten opgesteld. Hierop komen soorten dieom verschillende redenen sterk in aantal achteruitgaan. Voor het Ministerievan LNV zijn de rode lijsten mede richtinggevend voor het te voerennatuurbeleid. Het Ministerie stimuleert dat bij bescherming en beheer vangebieden rekening wordt gehouden met de Rode-lijslsoorten, en dat zo nodigen zo mogelijk aanvullende soortgerichte maatregelen zullen wordenqenomen.

Hoofdgroenstructuur(Amsterdams beleid)

ln de structuurvisie van Amsterdam 2040 (vastgesteld in 2011) is dehoofdgroenstructuu r opgenomen. Voor functiewijzigingen, die buiten devastgelegde kaders vallen moet advies worden gevraagd aan de TechnischeAdvies Commissie Hoofdgroenstructuur. Eventuele wijzigingen kunnen aan deGemeenteraad worden vooroeleqd.

Ecologische structuur(Amsterdams beleid)

De "Structuurvisie 2040" is verder uitgewerkt in een ecologische visie. Deze isin juli 2012 door de Gemeenteraad vastgesteld.De bijbehorende kaart laat de ecologische structuur zien, zoals die door dierenwordt gebruikt. ln de structuur is een aantal knelpunten onderkend. De ambitieis om deze barrières voor dieren weq te nemen.

N atu urtoets Ke n n i skwa ¡7ie r N oo rd 20 1 3

Verschillende niveaus van beschermi soorten Flora- en faunawetVoqels Voorbeelden kenmerken

Vaste rust- en verblijfplaatsen (lijstaugustus 2009)

Sperwer, boomvalk,buizerd,Steenuil, Huismus

Hele jaar beschermd, ontheffìng alleen mogelijkop grond van:b) de bescherming van flora en faunac) de veiligheid van het luchtverkeerd) de volksgezondheid en de openbareveiligheid enf) het voorkomen van ernstige schade aanvormen van eigendom, anders dan gewassen,vee, bossen, bedriifsmatiqe visserii en wateren

Overige broedvogels, inventarisatiegewenst(lijst augustus 2009)

Boerenzwaluw,koolmees, ekster,zwarte kraai, grotebonte specht,zwarte roodstaart

De nesten zijn niet jaarrond beschermd,omgevingscheck om te bepalen of er voldoendealternatieve nestmogelijkheden in de omgevingzijn is wel nodig.

Overige broedvogels Merel ln de broedperiode beschermd.Exoten Halsbandparkiet Niet beschermd, de zorgplicht is wel van

toepassing.lanten

Tabel 3 sooden van de EuropeseHabitatrichtlijn (bijlage lV)

Vleermuizen,rugstreeppad

Rust- en verblijfplaatsen beschermd, ontheffingis mogelijk op de onder vogels genoemdegronden en op grond van 'dwingende redenenvan groot openbaar belang, met inbegrip vanredenen van sociale of economische aard envoor het milieu wezenliik qunstiqe effecten.'

Tabel 3 ln AMvB aanvullendaangewezen streng beschermdesoorten

Ringslang Rust- en verblijfplaatsen zijn beschermd,ontheffing op grond van ruimtelijke ontwikkeling.

Tabel 2 Rietorchis Geen onthefflng nodig met gebruik vangedragscode.

Tabel 1 Bruine kikker Vrijstelling bij ruimtelijke ontwikkeling; wel eenzorqplicht.

Niet beschermd Algemenevlindersoorten

Nieuwe natuurwetEr is een nieuwe natuurwet aangekondigd. Het is nog niet bekend wanneer deze aan de Tweede kamerzal worden voorgelegd. In deze nieuwe wet worden Boswet, Natuurbeschermingswet en Flora- enfaunawet samengevoegd. ln het conceptvoorstel wordt de bescherming van niet-Europees beschermdesoorten verminderd.

7Natuut'toets Kenniskwañier Noord 201 3

4. Beschrijving van het gebied en inventarisatie

OmqevinqHet bestemmingsplangebied ligt in stadsdeel Zuid en maakt deel uit van het grootstedelijk projectgebiedZuidas. Ten westen van de Zuidas ligt De Nieuwe Meer, met aan de noordkant daarvan de oeverlandenen aan de zuidkant ervan het Amsterdamse bos. Het bestemmingsplangebied grenst aan de taluds vande 410 met spoorbaan. Aan de noordzijde van de A10 bevindt zich begraafplaats Buitenveldert.

Het planqebiedNet ten westen van het plangebied op voormalige tramlus wordt het kantoorgebouw van Deloittegebouwd. Het deel van plangebied ten noorden van de Gustav Mahlerlaan is vrijwel geheelbraakliggend terrein op voormalige sportvelden met onder andere graveltennisvelden.Op dit braakliggend terrein kunnen drie deelgebieden worden onderscheiden:- Het westelijke deel met plassen/ poeltjes met lisdodde en wat puinresten;

- Het middengedeelte, van het westelijk deel afgescheiden door een bomen/struikenhaag (metonder andere coniferen en hoge populieren); hier staat opschot van bomen vooral wilg enpopulier;

- Het biggenbos tegen de Parnassusweg aan; een dicht bos met hoge populieren.

Langs de noordrand, grenzend aan berm en talud van de 410 staat een rij met hoge populíeren.Het talud van de snelweg is dichtbegroeid met vooral eiken. Tussen het talud van de snelweg en hetbestemmingsplangebied ligt een brede sloot. De oever van deze sloot is ruig begroeid met veel riet,brandnetel en koninginnenkruid.Ten zuiden van de Gustav Mahlerlaan liggen de sportvelden van SC Buitenveldert. Er zijn uitsluitendkunstgrasvelden. Er ligt nauwelijks groen om heen, alleen aan de oostkant is een singel met populieren.De nieuwe tramlus is inmiddels aangelegd en functioneert.

Ecoloqische verbindinqGrondgebonden soorten kunnen zich langs de taluds van de AlO/spoorbaan verplaatsen. Viaspoorbaan en taluds is er een verbinding met de noordelijke Oeverlanden van De nieuwe Meer

Bevindinqen eerder ondezoekln 2011 zijn in het Biggenbos brede wespenorchissen waargenomen en is een broedende sperwervastgesteld; Natuurbeleven; 201 1. ln 2009 broedde in hetzelfde bosje een boomvalk.ln het onderzoek van Pius Floris (2011) wordt alleen de brede wespenorchis als beschermde soort inhet bestemmingsplangebied genoemd. ln het bosje zijn een aantal nestkasten opgehangen, er hangtook een vleermuiskast aan een boom. (Natuurbeleven; 2011).ln 2012 worden in vakken met bomen, struiken en kruidlaag van de taluds de aanwezigheid van devolgende soorten verondersteld: merel, zanglijster, heggemus, roodborst, winterkoning, staartmees,koolmees, pimpelmees, fitis, tjiftjaf, zwartkop, groenling, putter, vink, zwarte kraai, ekster en Vlaamsegaai. Algemene kleine zoogdieren zoals egel en bosmuis zijn hier eveneens te venruachten.(Natuurbeleven;2O12)Op 4 juli 2012is door Arjan van Duivenboede onderzoek naar vissen uitgevoerd. Hij komt tot devolgende conclusie voor het water in het Zuidas-gebied: het water is overal van slechte kwaliteit, weinigdoorzicht, er is alleen karper gevangen, de aanwezigheid van bittervoorn is uitgesloten.Ook b¡ het leegvangen van de vijver voor het Deloitegebouw zijn geen beschermde vissoortenaangetroffen. Hierwerd vooral kleine blankvoorn (75%) gevangen. Andere soorten waren: baars,ruisvoorn, brasem, zeelt en een vijftalsnoeken. Natuurbeleven (2010).

BN atu u ftoets Ken n i skwadíe r N oo rd 20 1 3

ln 2011 is het westelijke deel van het plangebied op vleermuizen geïnventariseerd. (Natuurbeleven;2011). De conclusie van dit onderzoek is dat het gebied door enkele jagende gewone dwergvleermuizengebruikt wordt en dat het verdwijnen van dit deel van het plangebied geen consequenties heeft voor defunctionalíteit van het foerageergebied omdat er voldoende jachtruimte in de vorm van tuinen, parken enwater in de omgeving aanwezig is.

Inventarisatie: aanqetroffen en venvachte soorten

ZoogdierenEr is op het braakliggende kavel geschikt biotoop voor algemene soorten als haas, bosmuis, gewonebosspitsmuis, veldmuis, egel en mol. Sporen van konijnen zijn niet gezien. Het plangebied is via detaluds van de 410 bereikbaar voor kleine marters, zoals hermelijn en wezel.

VleermuizenVoor het onderzoek voor de bouw van het Deloitte-gebouw is in 2010 door Natuurbeleven eenondezoek naar vleermuizen uitgevoerd, dat ook het huidige plangebied bestreek. Bij dat onderzoek zijner enkele foeragerende gewone dwergvleermuizen waargenomen. De conclusie is dat het plangebiedeen niet intensief gebruikt foerageergebied is voor gewone dwergvleermuizen.

AmfibieënHet meest westelijke deel van het braakliggende terrein is een ideale biotoop voor rugstreeppad. Dezesoort van de Europese Habitatrichtlijn komt echter niet de buurt voor en wordt dan ook niet verwacht.

BroedvogelsDe hoge populieren langs de Parnassusweg zijn geschikt broedbiotoop voor roofuogels. ln het recenteverleden heeft er een sperwer en een boomvalk gebroed. Respectievelijk in 2009 en 2011 ,

waargenomen door Mark Kuiper van Bureau Natuurbeleven.ln 2012 zijn er geen waarnemingen bekend van de genoemde roofvogels in het stukje bosplantsoenlangs de Parnassusweg. (Vogelwerkgroep Amsterdam) Omdat er niet gericht is waargenomen op deaanwezigheid van sperwer en boomvalk in de broedtijd van deze vogels (de periode waarin eenbroedende sperwer kan worden vastgesteld loopt van 1 maart tot en met 15 juli; die voor de boomvalkvan 1 meitot en met 31 augustus). ln deze periode moeten minimaal twee bezoeken met eentussenperiode van minimaal tien dagen worden afgelegd om te kunnen vaststellen dat er geenbroedende roofuogels aanwezig zijn.

IN atu uftoets Ken n i skwa rTie r Noo rd 20 1 3

Fig.3

Nest 1

Fig.4

Locaties van zichtbare nesten in bomen op 6 december 20121 Hoog nest, hier vloog een ekster rond2 Nesú laag in de boom3 Nesf laag in de boom, hier vloog een ekster rond4 Nest op een tak

Nest 2Zichtbare nesten in þomen op 6 december 2012

Natuurtoets Kenniskwaftier Noord 201 3 10

Nest 3

FloraDe brede wespenorchis is een waargenomen soort in het populierenbos.

lnsectenHet is niet aannemelijk dat er beschermde insecten voorkomen

AnalyseAlhoewel niet met zekerheid is vastgesteld dat er in 2012 roofvogels in het plangebied hebben gebroed,is er in deze notitie vanuit gegaan dat deze er gebroed hebben. Dit omdat in twee voorgaande jaren eenbroedende sperwer en boomvalk zijn vastgesteld en er in 2012 niet gericht op de aanwezigheid vanroofuogels is geÏnventariseerd. De sperwer bouwt jaarlijks een nieuw nest, vaak in de directe omgevingvan oudere nesten (SOVON lnventarisatierichtlijnen) .

Boomvalken broeden bijvoorkeurhoog in een boom, in oude nesten van bijvoorbeeld kraaien of duiven.De vogels beginnen pas laat met broeden , zodat er een rijk aanbod van jonge vogels is om als voedselte dienen voor de kuikens van boomvalk. ln de winter verlaat de boomvalk Europa om te ovenruinteren inAfrika. (www.vogelvisie.nl). De Voorkeur gaat vooral uit naar oude nesten van kraaien, die zitten veelalop hoge strategische plaatsen (Broedatlas Noord-Holland).

Fig. 5 Er zijn in het bosplanfsoen nesfkasten opgehangen

N atu uñoets Ke n n i skwa ñi e r N oord 201 3 11

5. lngrepen en analyse van de effecten op flora en fauna

Het olanHet bestemmingsplan staat gemengde functies toe op het noordelijk, nu braakliggende, deel. Hetdeelgebied ten zuiden van de Gustav Mahlerlaan blijft de sportbestemming houden.

Mooelijke effecten oo beschermde soortenDoor de uitvoering van het bestemmingsplan verdwijnt foerageergebied voor vleermuizen en debroedbiotoop van een aantalvogels .

Fig. 6 Conifeer op voormalig sportpark

N atu u rtoets Ke nn iskwañie r N oo rd 20 1 3 12

6. Consequenties natuuniletgeving en ontheffing Flora- en faunawet

Gebiedsbesche

Fig. 8 Ecologische Hoofdstructuur (kaaft Provincie)

Gß.Tt'F

{

Fig. 9 Hoofdgroenstructuur Gem Amsterdam

Het plan bevindt zich buiten de SpecialeBeschermingszones. Botshol, ten zuiden vanOuderkerk aan de Amstel, is het meest nabijgelegenNatura2000-gebied. Andere beschermde gebieden inde omgeving zijn: de polderWestzaan en llperueld,Oostzanerveld en Twiske, ten noorden van hetNoordzeekanaal, en het Markermeer. Negatieveeffecten op deze gebieden worden gezien de afstandniet verwacht. De Botshol ligt ongeveer 10 kilometervan het plangebied.

Het Kenniskwartier ligt niet in de EcologischeHoofdstructuur. Het Amsterdamse Bos - op enkelehonderden meters afstand gelegen - en Amstellandmaken deel uit van de EHS. Effecten op dezeProvinciale structuur zijn niet te venruachten.

Beg raafplaats Bu itenveldert, het G ijsbrecht va nAemstelpark, de noordelijke Oeverlanden van deNieuwe Meer en het Amsterdamse bos zijn gebiedenuit de omgeving die tot de Hoofdgroenstructuur vande Gemeente Amsterdam behoren.

q"r,

IIi__lIIII

Natuuftoets Kenniskwaftier Noord 201 3 13

!fl

Een deel van de taluds van de A10 is onderdeel vande ecologische structuur van Amsterdam. Ter hoogtevan het plangebied is deze niet doorgetrokken inverband met ontwikkelingen in de Zuidas.

HFig. 10 Ecologische structuur

SoortbeschermingZooodierenVoor de grondgebonden zoogdieren: wezel, hermelijn, haas, konijn, mol, egel en bosmuis geldt eenvrijstelling bij ruimtelijke ontwikkeling. Wezel en hermelijn zijn soorten van de Rode lijst.

VleermuizenVoor vleermuizen is een ontheffing nodig als er verbodsartikelen overtreden gaan worden. Allevleermuissoorten worden streng door de Flora- en faunawet beschermd (Brjlage lV van de EuropeseHabitatrichtlijn). Foerageergebied van vleermuizen wordt beschouwd als'vaste rust- en verblijfplaats' envalt onder artikel 11 van de Flora- en faunawet. Voor dit deel van het plangebied geen consequentiesheeft voor de functionaliteit van het foerageergebied omdat er voldoende jachtruimte in de vorm vantuinen, parken en water in de directe omgeving aanwezig is. Onderzoek naar baltsplaatsen van ruigedwergvleermuis in bomen heeft niet plaatsgevonden. Bij het nader onderzoek moet hetvleermuizenprotocol worden gevolgd. ln de praktijk zal dit betekenen dat er minimaaltwee keer in delate avond gespecialiseerd ondezoekzal moeten worden gedaan met batdetectoren. Hoe hetvleermuizenprotocol moet worden toegepast is te vinden op:

(Erverschijnen regelmatig aangepaste protocollen).

BroedvoqelsVoor de meeste broedvogels in het plangebied geldt, dat de nesten gedurende de broedtijd zijnbeschermd, maar daar buiten niet. Ontheffing voor broedende vogels wordt niet verleend, omdat het inde regel goed mogelijk is om verontrusting in het broedseizoen te voorkomen.

Voor de nesten van een aantal roofvogels, waaronder boomvalk en sperwer, geldt dat deze ook buitenhet broedseizoen beschermd zijn. Ze zijn ingedeeld in de categorie vogels die jaar in jaar uit gebruikmaken van hetzelfde nest en die zelf niet of nauwelijks in staat zijn een nest te bouwen.

Zoals eerder aangegeven is niet met zekerheid vastgesteld dat beide soorten in2012 daadwerkelijk inhet gebied hebben gebroed. Mocht in 2013 uit gericht ondezoek bínnen de daarvoor aangegevenperioden blijken dat de soorten niet in het gebied broeden, kan worden geconcludeerd dat er geenjaarrond beschermde nesten in het gebied aanwezig zijn.

De mogelijkheden om voor deze roofvogels ontheffing aan te vragen zijn beperkt- De EuropeseVogelrichtlijn laat geen andere gronden om ontheffing aan te vragen toe dan:- bescherming van flora en fauna;- veiligheid van het luchtverkeer;- volksgezondheid of openbare veiligheid.

Natuurtoets KennÌskwa¡tier Noord 201 3 14

ln bepaalde gevallen kan van het verbod tot verwijderen van nesten ontheffing worden verleend. ln2009 heeft de bestuursrechter echter bepaald dat een 'belang van ruimtelijke ontwikkeling' gelet op deEuropese Vogelrichtlijn niet als ontheffingsgrond kan dienen.Naar aanleiding van deze uitspraak is door het ministerie een andere werkwijze ingesteld. Er is eendoor een deskundige uitgevoerde omgevingscheck nodig om te bepalen of er voldoendenestgelegenheid in de directe omgeving is. lndien er voldoende alternatieven zijn kan de'omgevingscheck' door middel van een ontheffingsaanvraag aan het ministerie worden voorgelegd.lndien het ministerie hiermee akkoord gaat geeft zij een'positieve afwijzing' van deontheffingsaanvraag. Wat wil zeggen dat de ontheffing niet verleend wordt, omdat deze niet nodig is.

Op 1 I juli 2012 heeft de Raad van State twee einduitspraken gedaan waarin de hierboven beschrevenwerkwijze in strijd met het de Flora en faunawet wordt geacht. Met de aanwezigheid van alternatievenvoor een roofvogelnest wordt niet voorkomen dat daarvoor eerst de vaste rust- en verblijfsplaats wordtverstoord. Het ministerie dient in deze gevallen dus een ontheffing af te geven.

ln het voorjaar 2013 is de beoordeling van ontheffingsaanvragen door de Dienst Regelingen enigszinsgewijzigd, waardoor er ruimte is gecreëerd om ontheffing te verlenen. Er zijn verschillende ontheffingenverleend voor broedvogels met jaarrond beschermde nesten zonder belang uit Vogelrichtlijn, maar opbasis van ruimtelijke ontwikkeling, omdat er geen sprake is van verstoring met wezenlijke invloed.Hiervoor moet aangetoond worden dat er voldoende alternatief leefgebied in de directe omgeving is.Een ontheffingsaanvraag is nog wel nodig. Dezewerkwijze is nog nietgeformaliseerd (mei2013).

Volgens de richtlijnen van het ministerie moet in ieder geval de volgende procedure worden gevolgd:. ln ieder geval moet eerst met zekerheid vastgesteld worden dat één van deze soorten in hetplangebied broedt. Richtlijnen voor het waarnemen van boomvalk en sperwer zijn te vinden in de'lnventarisatierichtlijnen per soort SOVON broedondezoek; 201 I .. lndien er een nest wordt aangetroffen moet er een 'omgevingscheck' worden opgesteld. Door deDienst Regelingen zijn een aantal soortenstandaards van streng beschermde soorten gepubliceerdEén van de soorten waar een soortenstandaard van is, is de buizerd. ln de soortenstandaard staateen ecologische beschrijving, met verspreiding en aantalsontwikkeling van de soort, de wettelijkbescherming, voorwaarden aan de inventarisatie en beschermingsmaatregelen bij ingrepen. Dezesoortenstandaards gaan er vanuit dat er een mogelijkheid is om te mitigeren. Er zijn nog geensoortenstandaards voor de sperwer en de boomvalk vastgesteld. Als leidraad kan die van debuizerd worden gebruikt. ln de omgevingscheck wordt aangegeven welke geschikte gebieden omte nestelen er in de omgeving zijn en wordt geinventariseerd welke roofvogels er in de omgevingbroeden. Naar ven¡vachting zijn er voor sperwer en boomvalk voldoende alternatieven inBuitenveldert te vinden.

Natuurtoets Kenniskwañier Noord 201 3 15

FloraEr moet rekening gehouden worden met de aanwezigheid van beschermde orchideeën (bredewespenorchis). Brede wespenorchissen staan in tabel 1, voor deze soort is er een vrijstelling bijruimtelijke ontwikkeling. Dat betekent dat een ontheffingsaanvraag voor deze soort niet nodig is

ZorqplichtVoor alle soorten, ook niet-beschermde, geldt de zorgplicht. Dat betekent dat door zorgvuldig te werkenzoveel mogelijk schade aan diersoorten moet worden voorkomen. Dat betekent dat door zorgvuldigwerken schade aan diersoorten kan worden voorkomen. Dat kan bijvoorbeeld dat ruigte in het najaar ofwinter te venruijderen en in één richting te werken, zodat eventueel aanwezige dieren kunnen vluchten.Geadviseerd wordt om voor de werkzaamheden een ecologisch werkprotocol op te laten stellen. Hierinstaat bijvoorbeeld in welk jaargetijde werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd, wat er gedaan moetworden als er dieren tijdens de werkzaamheden worden aangetroffen.

Fig. 1 1 S/oof fussen plangebied en A10

Natuurtoets Kenniskwañier Noord 201 3 '16

blz.1246

Ken n i s k vnrt i e r Noord (vastgeste I d)

M. van der Valk D. Beuker R.R. Smits

Sperwer en boomvalk in Kennis Kwartier Noord te Amsterdam Mogelijke effecten van ontwikkelingen passend

binnen het ontwerp bestemmingsplan

Sperwer en boomvalk in Kenniskwartier Noord te Amsterdam

Mogelijke effecten van ontwikkelingen passend binnen het ontwerp bestemmingsplan M. van der Valk D. Beuker R.R. Smits

opdrachtgever: Dienst Zuidas, gemeente Amsterdam 3 oktober 2013 rapport nr. 13-153

2

Status uitgave: definitief, versie 3

Rapport nr.: 13- 153

Datum uitgave: 3 oktober 2013

Titel: Sperwer en boomvalk in Kenniskwartier Noord

Subtitel: Mogelijke effecten van ontwikkelingen passend binnen het ontwerp bestemmingsplan

Samenstellers: Drs. M. van der Valk D. Beuker Drs. R.R. Smits

Foto's omslag: Bureau Waardenburg bv

Aantal pagina’s inclusief bijlagen: 33

Project nr.: 13-555

Projectleider: Drs. M. van der Valk

Naam en adres opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, dienst Zuidas Postbus 79092, 1070 NC Amsterdam

Referentie opdrachtgever: E-mail d.d. 27 september 2013

Akkoord voor uitgave: Teamleider Bureau Waardenburg bv drs. J. van der Winden

Paraaf:

Bureau Waardenburg bv is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Bureau Waardenburg bv; opdrachtgever vrijwaart Bureau Waardenburg bv voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing.

© Bureau Waardenburg bv / Gemeente Amsterdam Dit rapport is vervaardigd op verzoek van opdrachtgever hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf-gaande schrif-telijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Bureau Waardenburg bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg bv is door CERTIKED gecertificeerd overeenkomstig ISO 9001:2008.

3

Voorwoord

Het college van B&W van de gemeente Amsterdam heeft een ontwerp bestemmings-plan in procedure gebracht voor het Kenniskwartier Noord te Amsterdam. Het bestemmingsplan maakt ontwikkelingen mogelijk, die effecten kunnen hebben op beschermde soorten planten en dieren. Met het oog op de verdere planontwikkeling en een eventuele ontheffingsaanvraag heeft de gemeente Amsterdam opdracht gegeven om te onderzoeken of de betreffende soorten ook in 2013 in het plangebied hebben gebroed. Daarbij is tevens gevraagd aan te geven wat de effecten zijn van ontwikkelingen op of rond de aangetroffen locaties. Aan de totstandkoming van dit rapport werkten mee: D. Beuker veldwerk, rapportage, fotografie. R.R. Smits rapportage. M. van der Valk projectleiding, rapportage. J. van der Winden kwaliteitszorg. Genoemde personen zijn door opleiding, werkervaring en zelfstudie gekwalificeerd voor de door hun uitgevoerde werkzaamheden. Het project is uitgevoerd volgens het kwaliteitshandboek van Bureau Waardenburg. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg is ISO gecertificeerd. Vanuit de gemeente Amsterdam werd de opdracht begeleid door de heer M. Crolla. Wij danken hem voor de prettige samenwerking.

5

Inhoud

Voorwoord ..................................................................................................................................... 3!Inhoud ........................................................................................................................................... 5!1! Inleiding .................................................................................................................................. 7!

1.1! Aanleiding en doel ..................................................................................................... 7!1.2! Plangebied ................................................................................................................. 7!1.3! Verantwoording .......................................................................................................... 8!

2! Effecten op sperwer en boomvalk ...................................................................................... 10!2.1! Sperwer .................................................................................................................... 10!2.2! Boomvalk .................................................................................................................. 11!

3! Conclusies ............................................................................................................................ 14!4! Literatuur .............................................................................................................................. 16!Bijlage 1! Verslag veldbezoeken ............................................................................................. 18!Bijlage 2! Broedbiologie sperwer ............................................................................................ 24!

1! Algemeen .................................................................................................................... 24!2! Specifieke aspecten .................................................................................................... 25!

Bijlage 3! Broedbiologie boomvalk ......................................................................................... 28!1! Achtergrondinformatie ................................................................................................ 28!2! Specifieke aspecten .................................................................................................... 29!

7

1 Inleiding

1.1 Aanleiding en doel

Het college van B&W van de gemeente Amsterdam heeft een ontwerp bestemmingsplan in procedure gebracht voor het plangebied Kenniskwartier Noord te Amsterdam (gemeente Amsterdam, 2013a). Het bestemmingsplan maakt ontwikke-lingen mogelijk, die effecten kunnen hebben op beschermde planten en dieren. In dat kader is, voorafgaand aan terinzagelegging van het ontwerp bestemmingsplan, onderzoek gedaan naar de aanwezige beschermde flora en fauna. Uit die studie bleek dat de bosschage langs de Parnassusweg en de A10 geschikt broedbiotoop vormt voor roofvogels. In het recente verleden heeft er een sperwerpaar en een boom-valkenpaar gebroed. Hoewel niet met zekerheid is vastgesteld dat deze soorten in 2012 in het plangebied hebben gebroed, is er in het ontwerp bestemmingsplan vanuit gegaan dat deze er gebroed hebben. Sperwer en boomvalk staan op de indicatieve lijst van soorten, waarvan de nesten jaarrond beschermd zijn (ministerie van LNV, 2009). Met het oog op de verdere planontwikkeling en een eventuele ontheffingsaanvraag heeft de gemeente Amsterdam opdracht gegeven te beoordelen of de betreffende soorten ook in 2013 in het plangebied hebben gebroed. Daarbij is tevens gevraagd aan te geven wat de effecten zijn van ontwikkelingen op of rond de aangetroffen locaties. De gemeente Amsterdam heeft Bureau Waardenburg opdracht verstrekt om inzicht te geven in de volgende kwesties: - Waar bevinden zich in het plangebied nestplaatsen van sperwer en/of

boomvalk? - Wat zijn de effecten van de beoogde ontwikkelingen in Kenniskwartier Noord op

de sperwer en de boomvalk? - Welke maatregelen zijn mogelijk om effecten te beperken of te voorkomen?

1.2 Plangebied

Het plangebied wordt omsloten door de Ringweg Zuid (de A10), Parnassusweg / Buitenveldertselaan, De Boelelaan en Amstelveenseweg. Het plangebied omvat (voormalige) sportvelden, enkele opstallen, verharding, enkele rijen bomen en struiken en een L-vormige bosschage. Deze bosschage is met de lange zijde gelegen langs de A10, met de korte zijde langs de Parnussusweg. Voor een meer gedetailleerde beschrijving van het plangebied verwijzen wij naar het ontwerp bestemmingsplan en de daaraan ontleende figuur 1. In figuur 2 is het plange-bied schematisch aangegeven in een grootschaliger kaart.

8

1.3 Verantwoording

Dit rapport is gebaseerd op een veldbezoeken op 16 augustus en 13 september 2013, literatuuronderzoek en bij het bureau aanwezige expertise. Hierbij is gebruik gemaakt van recente rapporten en gegevens van de gemeente Amsterdam (2013b, c).

Figuur 1. Plangebied met nieuwe bestemmingen conform ontwerp bestemmings-

plan (gemeente Amsterdam, 2013).

2;;A

75m

02

5

Pla

nin

form

ati

e

Verk

lari

ngen

Concept

ontw

erp

Pla

nst

atu

s

On

twerp

Vast

gest

eld

Gem

een

te

On

herr

oep

eli

jk

Dat

um

Info

rmati

e b

ij

Gem

aakt

door

16-0

4-2

012

Gem

eente

Am

sterd

am

Die

nst

Ruim

teli

jke

Ord

enin

g

Plo

tdat

um

Pla

n i

dN

L.I

MR

O.0

363.K

1004B

PG

ST

-OW

01.d

gn

7-6

-2013

Die

nst

Zu

idas

Die

nst

Zu

idas

Onderg

rond o

ntl

eend a

an G

BK

A 2

012

Best

em

min

gsp

lan

Ken

nis

kw

art

ier

No

ord

Die

nst

Ruim

teli

jke

Ord

enin

g A

mst

erdam

Lo

cati

eZ

uid

as

Schaal

1:1

00

0F

orm

aat

A0

Verb

eeld

ing

04-0

6-2

013

Pla

ng

eb

ied

Pla

ngebie

dgre

ns

Best

em

min

gen

Bed

rijf

B

Gro

en

G

Sp

ort

S

Verk

eer

- 1

V-1

Verk

eer

- 2

V-2

Uit

te w

erk

en b

est

em

min

gen

Gem

en

gd

- U

it t

e w

erk

en

GD

-U

Dubbelb

est

em

min

gen

Waard

e -

Arc

heo

log

ieW

R-A

Fu

ncti

eaan

du

idin

gen

nu

tsv

oo

rzie

nin

g(n

v)

(sv

)

Bouw

vla

k

bo

uw

vla

k

Bouw

aanduid

ingen

aan

een

geb

ou

wd

[aeg

]

[sb

a]

Maatv

oeri

ngaanduid

ingen

maatv

oeri

ng

svla

k

maxim

ale

bouw

hoogte

(m

)

max

imu

m a

an

tal

rijs

tro

ken

Fig

ure

n

gev

elli

jn

max

imu

m b

eb

ou

win

gsp

erc

en

tag

e (

%)

max

imale

bo

uw

ho

og

te (

m)

en

specif

ieke v

orm

van v

erk

eer

specif

ieke b

ouw

aanduid

ing

S

WR

-A

(sv

)

(sv

)

(nv

)

B

G

[aeg

]

V-2

V-1

V-2

V-2

V-2

V-2

V-2

V-2

GD

-UG

D-U

GD

-U

[sb

a]

[sb

a]

[sb

a]

V-2

V-1

V-1

V-1

V-1

V-1

V-1V-1

V-1

V-2

V-2

V-2

(sv

)

(sv

)

e 567

3.5

65

e 4

3,5

3,5

65

e 5

e 4

61

61

.562

62

.563

63

.564

64

.565

65

.566

66

.567

e 4e 5

e 1

e 1 e 2

e 5

e 4

e 2

e 6

GUSTAV MAHLERLAAN

GU

ST

AV

MA

HL

ER

LA

AN

RIN

GWE

G-Z

UID

20

2998

2990

2988

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

GU

ST

AV

MA

HL

ER

LA

AN

RIN

GWE

G-Z

UID

RIN

GWE

G-Z

UID

BENJAMIN BRITTENSTRAATBENJAMIN BRITTENSTRAAT

PARNASSUSWEG183

1631

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

DE

BO

EL

EL

AA

N

MA

GE

RH

OR

ST

BUITENVELDERTSELAANBUITENVELDERTSELAAN

GE

OR

GE

GE

RS

HW

INL

AA

N

AS

ING

AB

OR

G

10

79

11 13 15 17 19 21 239

14

31

51

15

9

92

94

96

14

5

t/m98

100

15

3

t/m102

104

90

5 7

t/m

137

10

75

3 3 A

26 34 42 52 58

t/m

t/m

12

91

21

20

1067

2 10

12

7135

82

84

86

88

66 74

850

(NUMMERING PARNASSUSWEG)

804

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

VAN DER BOECHORSTSTRAATVAN DER BOECHORSTSTRAAT

DE

BO

EL

EL

AA

N

46

137

51 3

10

89

A

10

87

10

89

10

87

B

9

11

00

10

85

10

85

A1

08

5 C

10

83

C

1081 A

10

81

10

81

C1

08

3

10

91

10

83

A

1109

3005

1111

10

93

t/m

11

07

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

WE

RK

IN

UIT

VO

ER

ING

9

Figuur 2. Ligging van het plangebied in de stedelijke omgeving.

10

2 Effecten op sperwer en boomvalk

2.1 Sperwer

2.1.1 Voorkomen

Tijdens het veldbezoek op 16 augustus 2013 is door Bureau Waardenburg vastgesteld dat in de bosschage langs de Parnassusweg enkele nesten van de sperwer aanwezig zijn (zie bijlage 1). Dit zijn nesten die in 2013 en/of de voorgaande jaren zijn gebruikt door één broedpaar sperwers. Het gaat om één nestplaats die al verscheidene jaren in gebruik is, zeker vanaf 2011 (gemeente Amsterdam, 2013c).

2.1.2 Effecten bestemmingsplan

Voor een uitgebreid inzicht in de broedbiologie van de sperwer verwijzen wij naar bijlage 2. Van deze kennis gebruik gemaakt bij het opstellen van onderstaande effectbepaling. Het volledig ontwikkelen van Kenniskwartier Noord conform het ontwerp bestem-mingsplan, zonder dat in de uitwerkingsplannen nadere maatregelen of voorzieningen worden getroffen ter behoud of bescherming van de nesten, zal leiden tot het (volledig) verlies aan nestgelegenheid in het plangebied. Het paar sperwers zal in dat geval moeten verhuizen naar een andere nestplek. Het territorium kan in stand blijven, als het paar elders in dat territorium kan nestelen. Sperwers maken doorgaans ieder jaar een nieuw nest en zijn dus goed in staat om, zo nodig, van andere nestlocaties gebruik te maken. Uit het veldonderzoek blijkt dat geschikte alternatieve nestlocaties aanwezig binnen een straal van 1 km (zie bijlage 1). Daarmee is het aannemelijk dat het paar binnen het huidige territorium een alter-natieve nestplek kan vinden. De foerageermogelijkheden van het broedpaar veranderen niet wezenlijk. Het foerageergebied is immers veel ruimer dan het bosje en kan zich uitstrekken tot een straal van 5 km van de nestplaats. Omdat het paar sperwers binnen het huidige territorium kan blijven broeden en in de omgeving van het territorium kan blijven foerageren, kan worden gesteld dat de functionele leefomgeving in tact blijft. Anders gezegd: de functionaliteit van het nest c.q. de vaste rust- en verblijfplaats wordt niet aangetast. Voor zover verstoring van het nest c.q. de vaste rust- of verblijfplaats optreedt (mits buiten het broedseizoen), is deze verstoring niet van wezenlijke invloed, omdat het paar sperwers in hetzelfde territorium kan blijven broeden. De reproductie van het betreffende paar sperwers wordt niet aangetast. Er is geen sprake van een effect op de staat van instandhouding van de sperwer op lokaal, regionaal of landelijk niveau.

11

2.1.3 Mogelijkheden om effecten te voorkomen of te verminderen

Het paar sperwers kan in de bosschage, en dus in het plangebied blijven broeden indien de volgende maatregelen worden genomen. - Minimaal 50% van de korte zijde van de bosschage (d.w.z. van het gedeelte

langs de Parnassusweg) waarin de sperwers nu broeden blijft onaangetast. - Het verwijderen van bomen en struiken in het overige deel van deze bosschage

vindt plaats in de periode van 1 oktober tot 1 maart. - Het resterende deel van de bosschage blijft ontoegankelijk voor het publiek. - Sperwers blijken niet erg gevoelig voor verkeersgeluiden en voorspelbare

bewegingen van mensen (zie bijlage 2). Werkzaamheden met sterke piek-geluiden, zoals heien en het slaan van damwanden zijn verstorender. Daarom worden dergelijke werkzaamheden niet uitgevoerd in de periode van vestiging, eileg en kleine jongen, d.w.z. de periode van 1 maart tot 1 juni. (In ruwweg dezelfde periode broeden ook andere soorten vogels waarvan de nesten in die periode strikt beschermd zijn, echter niet jaarrond. Deze maatregel voorkomt dus ook overtredingen ten aanzien van andere broedvogels).

- In de uitvoeringsplannen worden door een ter zake deskundige opgestelde maatregelen opgenomen, die waarborgen dat in de bouwfase verstoring van broedende sperwers door licht, geluid en betreding in voldoende mate wordt voorkomen.

Als bovenstaande maatregelen worden genomen wordt op voorhand ingeschat dat het paar sperwers in het bosje kan blijven broeden. Als bovenstaande maatregelen niet of niet volledig kunnen worden genomen, zal het paar sperwers naar verwachting de huidige nestplaats verlaten. Zoals hierboven is aangegeven zijn er binnen het territorium van dit paar sperwers voldoende alternatieve nestgelegenheden beschikbaar.

2.2 Boomvalk

2.2.1 Voorkomen

Tijdens het veldbezoek op 16 augustus 2013 is vastgesteld dat in de bosschage langs de Ringweg Zuid (A10) één in gebruik zijnd nest van de boomvalk aanwezig is (zie bijlage 1). Hier was in ieder geval ook in 2009 een boomvalknest aanwezig (gemeente Amsterdam, 2013c). Vermoedelijk hetzelfde paar heeft ook ca. 900 m zuidelijker in het Gijsbrecht van Aemstelpark in Buitenveldert gebroed (waarneming.nl). In figuur 3 zijn de bekende territoria in de periode 2008 – 2013 van de boomvalk in Amsterdam weergegeven (gebaseerd op waarnemingen in waarneming.nl).

12

Figuur 3. Bekende territoria van boomvalk in de periode 2008 – 2013 (bron:

waarneming.nl).

2.2.2 Effecten bestemmingsplan

Voor een uitgebreid inzicht in de broedbiologie van de boomvalk verwijzen wij naar bijlage 3. Van deze kennis gebruik gemaakt bij het opstellen van onderstaande effectbepaling. Het volledig ontwikkelen van Kenniskwartier Noord conform het ontwerp bestem-mingsplan, zonder dat in de uitwerkingsplannen nadere maatregelen of voorzieningen worden getroffen ter behoud of bescherming van het nest, zal leiden tot het verlies aan broedgelegenheid in het plangebied. Het paar boomvalken zal in dat geval moeten verhuizen naar een andere nestplek. Het territorium kan in stand blijven, als het paar elders in dat territorium kan nestelen. Boomvalken gebruiken doorgaans ieder jaar een nieuw gebruikt nest en zijn dus goed in staat om, zo nodig, van andere nestlocaties gebruik te maken. Uit het veldonder-zoek blijkt dat geschikte alternatieve nestlocaties aanwezig binnen een straal van 2 km (zie bijlage 1). De in 2009 gebruikte locatie in het Gijsbrecht van Aemstelpark behoort tot deze alternatieven. Daarmee is het aannemelijk dat het paar binnen het huidige territorium een alternatieve nestplek kan vinden. Overigens wordt er op gewezen dat een paar boomvalken in Amsterdam-Noord al enkele jaren op een gebouw broedt. Gebouwen zijn door ons niet meegenomen in het onderzoek naar alternatieven. Zeker is dat in de directe omgeving van het plangebied voldoende gebouwen van verschillende afmetingen aanwezig zijn. Het aantal geschikte alternatieve nestlocaties is dus mogelijk nog groter. Boomvalken foerageren in een ruim gebied rond de nestplek, binnen een straal van ca. 5 km. In deze regio wordt ingeschat dat de boomvalken tot ongeveer 2 km van de

13

nestplek gaan foerageren (zie bijlage 1 en 3). De foerageermogelijkheden veranderen door de ontwikkeling niet wezenlijk. Het leefgebied wijzigt beperkt en het paar kan een territorium in stand houden als het hierin op een op een andere plaats kan broeden. Omdat het paar boomvalken binnen het huidige territorium kan blijven broeden en in de omgeving van het territorium kan blijven foerageren, kan worden gesteld dat de functionele leefomgeving in tact blijft. Anders gezegd: de functionaliteit van het nest c.q. de vaste rust- en verblijfplaats wordt niet aangetast. Voor zover verstoring van het nest c.q. de vaste rust- of verblijfplaats optreedt (mits buiten het broedseizoen), is deze verstoring niet van wezenlijke invloed, omdat het paar boomvalken in hetzelfde territorium kan blijven broeden. De reproductie van het betreffende paar boomvalken wordt niet aangetast. Er is dan ook geen sprake van een effect op de staat van instandhouding van de boomvalk op lokaal, regionaal of landelijk niveau.

2.2.3 Mogelijkheden om effecten te voorkomen of te verminderen

Het paar boomvalken kan in het plangebied blijven broeden indien de volgende maatregelen worden genomen. - De lange zijde van de bosschage (in het plangebied, parallel aan de A10)

waarin de boomvalken nu broeden, blijft onaangetast. - Deze bomenrij wordt c.q. blijft ontoegankelijk voor het publiek. - Boomvalken blijken in deze regio niet erg gevoelig voor verkeersgeluiden en

voorspelbare bewegingen van mensen (zie bijlage 3). Werkzaamheden met sterke piekgeluiden, zoals heien en het slaan van damwanden zijn waarschijnlijk verstorender. Daarom dienen dergelijke werkzaamheden niet te worden uitgevoerd in de periode van vestiging, eileg en kleine jongen, d.w.z. de periode van 1 mei tot 1 juli. (Deze periode zou ook al vermeden moeten i.v.m. de bescherming van nesten die niet jaarrond beschermd zijn).

- In de uitvoeringsplannen worden door een ter zake deskundige opgestelde maatregelen opgenomen, die waarborgen dat in de bouwfase verstoring van broedende boomvalken door licht, geluid en betreding in voldoende mate wordt voorkomen.

Als bovenstaande maatregelen worden genomen wordt op voorhand ingeschat dat het paar boomvalken in het bosje kan blijven broeden. Als bovenstaande maatregelen niet of niet volledig kunnen worden genomen, zal het paar boomvalken naar verwachting de huidige nestplaats verlaten. Zoals hierboven is aangegeven zijn er binnen het territorium van dit paar boomvalken voldoende alternatieve nestgelegenheden beschikbaar. Gezien de ervaringen met kunstnesten in Duitsland (Sergio et al. 2001) en het feit dat vogels ieder jaar in een ruime omgeving van de oude nestplaats naar een nieuwe nestplaats zoeken, kunnen de boomvalken zo nodig worden verleid te verhuizen. Dit kan door andere locaties binnen 1-2 km gunstiger te maken door het aanbieden van kunstnesten als hier geen kraaiennesten aanwezig zijn, eventueel in combinatie met het creëren van rust.

14

3 Conclusies

De conclusies zijn opgesteld op basis van de huidige ter beschikking staande kennis en inschattingen van deskundigen. In de L-vormige bosschage langs de Ringweg A10 en Parnassusweg in het plangebied van Kenniskwartier Noord hebben in 2013 één paar sperwers en één paar boomvalken gebroed. Andere essentiële ecologische functies voor deze soorten (zoals foerageergebied) worden door het plangebied niet vervuld. Indien het Kenniskwartier Noord conform het bestemmingsplan volledig ingericht wordt, zonder dat in het uitwerkingsplan nadere maatregelen of voorzieningen worden getroffen ter behoud of bescherming van de nesten, zullen de huidige nestlocaties van één paar sperwer en één paar boomvalk komen te vervallen. Voor het paar sperwers en het paar boomvalken zijn in de omgeving van het plangebied, dat wil zeggen binnen het bestaande territorium, voldoende alternatieve mogelijkheden om succesvol te nestelen. Ontwikkelingen in delen van het plangebied kunnen plaatsvinden zonder dat het paar sperwers en het paar boomvalken zullen verhuizen, mits adequate maatregelen in de uitwerkingsplannen worden opgenomen. Omdat de reproductie van het paar sperwers en het paar boomvalken geen gevaar loopt, zijn er geen gevolgen voor de staat van instandhouding van de sperwer en de boomvalk. De beoordeling van de vraag of de door het bestemmingsplan mogelijk gemaakte ontwikkelingen met de hierboven beschreven effecten leiden tot overtreding van de Flora- en faunawet is aan het bevoegd gezag (de Dienst Regelingen van het ministerie van Economische Zaken). De daarvoor benodigde ecologische informatie is in het voorliggende rapport opgenomen.

16

4 Literatuur

Bijlsma, R.G., 1993. Ecologische Atlas van de Nederlandse Roofvogels. Schuyt & Co, Haarlem.

Bijlsma, R.G., 2000. Trends en broedresultaten van roofvogels in Nederland in 1999. De Takkeling 8 (1).

Bijlsma, R.G., 2012. Trends en broedresultaten van roofvogels in Nederland in 2011. De Takkeling 20 (1).

Bijlsma, R.G., F. Hustings & C.J. Camphuysen, 2001. Algemene en schaarse vogels van Nederland met vermelding van alle soorten. Avifauna van Nederland 2. GMB / KNNV, Haarlem / Utrecht.

Dijk, A.J. van & A. Boele A. 2011. Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.

Gemeente Amsterdam, 2013a. Kenniskwartier Noord. Ontwerp bestemmingsplan, college akkoord 4 juni 2013. Gemeente Amsterdam, Amsterdam.

Gemeente Amsterdam, 2013b. Toelichting op het ontwerp bestemmingsplan. Gemeente Amsterdam, Amsterdam.

Gemeente Amsterdam, 2013c. Natuurwaardenonderzoek Kenniskwartier Noord. Mei 2013. Gemeente Amsterdam, Dienst Ruimtelijke Ordening, Beleidsteam Stad, Amsterdam.

Ministerie van LNV, 2009. Aangepast lijst jaarrond beschermde vogelnesten ontheffing Flora- en faunawet ruimtelijke ingreep. Ministerie van LNV, Den Haag.

Scharringa, C.J.G., W. Ruitenbeek & P.J. Zomerdijk, 2010. Atlas van de Noord-Hollandse broedvogels 2005-2009. Samenwerkende Vogelwerkgroepen Noord-Holland (SVN) / Landschap Noord-Holland

Sergio, F., R.G. Bijlsma, G. Bogliani & I. Wyllie, 2001. Hobby Falco subbuteo. BWP Update 3: 133-156. Oxford University Press, Oxford.

Snow, D.W. & C.M. Perrins, 1998. The birds of the Western Palearctic. Vol. 1: Non-Passerines. Oxford University Press. New York.

SOVON, 2002. Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. Nederlandse Fauna 5. Verspreiding aantallen verandering. KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey - Nederland, Leiden.

Vlek, R. & T. van Lent, 2012. Terugkeer van broedende sperwers Accipiter nisus bij het Koninklijke Instituut voor de Tropen in de binnenstad van Amsterdam in 2012. De Takkeling 20 (3).

18

Bijlage 1 Verslag veldbezoeken

B1.1 Veldbezoek 16 augustus 2013

Op vrijdag 16 augustus 2013 heeft D. Beuker van Bureau Waardenburg onder uitstekende omstandigheden een veldbezoek gebracht aan het Kenniskwartier Noord in Amsterdam. Het doel van het bezoek was het lokaliseren van nesten van sperwer en boomvalk. De locaties van de gevonden nesten zijn ingemeten met GPS. De nabije omgeving is onderzocht (tot ca. 1 km afstand van het nest) op alternatieve nestlocaties voor de desbetreffende soorten. Er is niet gekeken naar de eventuele bezetting van deze alternatieve broedlocaties door sperwer of boomvalk. Terrein Het terrein van de voormalige tennisbaan aan de Mahlerlaan in Amsterdam is grotendeels begroeid met wilgen, riet afgewisseld met vochtige, zandige terreindelen. De bosschages aan de westzijde van het complex bleken al te zijn verdwenen voorafgaande aan de veldverkenning. Mogelijk stonden hier deels volgroeide populieren. Aan de noorden oostzijde zijn bosje aanwezig met hogere bomen. Deze bestaan voornamelijk uit veldesdoorn, zomereik en hazelaar in de struiklaag en populieren in de boomlaag. Aan de buitenrand is een smalle strook gekapt voor het plaatsen van een raster. Het is verboden het gebied te betreden en het is volledig afgesloten. Op enkele plaatsen is het raster echter vernield en zijn looppaadjes in het bosje ontstaan. Nesten Nabij de Mahlerlaan foerageerde een volwassen exemplaar boven het voormalige tennisveld en pikte hier enkele libellen uit de lucht. Na enige tijd dook de boomvalk de rij populieren aan de noordrand in. Hier bevindt zich een oud kraaiennest. De boom werd door de medewerker van Bureau Waardenburg gecontroleerd en de stam was gemarkeerd met een B (met afplaktape, zie foto 1). Het nest is enige tijd geobserveerd, maar enige vorm van activiteit op of nabij het nest werd niet waargenomen. In het zuidwestelijke deel van de bosschage is een groepje van vier nesten aanwezig, die waarschijnlijk van één paartje sperwer zijn. Het meest zuidelijke nest(1) bevond zich in een dode veldesdoorn en leek iets verzakt. Onder het nest zijn enkele veertjes en botjes aangetroffen. Deze waren niet vers. Een tweede nest (2) was in goede conditie en bevond zich in een veldesdoorn ongeveer 15 m ten noorden van het eerste nest. Hier lagen enkele veertjes van een gaai op de bodem recht onder het nest. Een derde nest (3) in eveneens goede conditie bevond zich in een veldesdoorn ca. 10 m verder naar het noorden. Hier lagen enkele botjes en veren van merel en grote bonte specht. Een vierde nest (4) werd opgemerkt door het wegvliegen van een adulte vrouw sperwer uit de directe omgeving van het nest. Onder het nest is een borstveer van een sperwer gevonden. De nesten vormen één nestlocatie, die de kern van het broedterritorium vormt. Vermoedelijk is dit al enkele jaren het geval.

19

Figuur B.1 Van links naar rechts; gemarkeerde boom, boom met boomvalknest en

het nest van de boomvalk. Alternatieven In de directe omgeving is gekeken naar de aanwezigheid van alternatief broedbiotoop. Voor de sperwer lijken voldoende alternatieven op korte afstand voorhanden. Op zeer korte afstand is bijv. het klaverblad op het knooppunt A10-S108 zeker geschikt. Daarnaast liggen op geringe afstand bosschages met geschikt broedbiotoop. Te denken valt aan het Beatrixpark, het Gijsbrecht van Aemstelpark en de groene delen van Nieuwe Meer. Daarnaast zijn diverse kleine stroken groen aanwezig, die broedgelegenheid kunnen bieden. Binnen een straal van een kilometer is voor de boomvalk naar alternatieve nestgelegenheid gezocht. Voor deze soort zijn momenteel niet direct alternatieven voorhanden, omdat bomen van geschikt formaat ontbreken of op te drukke plekken staan. Hier zal beter voor gekeken moeten worden. Opmerkingen De nestlocaties van roofvogels zijn met behulp van GPS op een Garmin en GPS op telefoon ingemeten. Door de gesloten kroonlaag is de onzekerheid in de coördinaten

20

te groot om deze op een kaart te projecteren. De stippen op de onderstaande kaart zijn dan ook handmatig ingevoerd en geven een goede indicatie van de nestlocaties.

S

Figuur B1.2 Ligging nesten van sperwer en boomvalk in augustus 2013.

B1.2 Veldbezoek 13 september 2013

Op 13 september 2013 is een veldbezoek afgelegd aan de omgeving van Kenniskwartier Noord. Hierbij is getracht van alle bomengroepen van enige omvang binnen een straal van 2 km van het plangebied (Kenniskwartier Noord) vast te stellen of deze geschikt zijn als (alternatieve) broedlocatie voor sperwer en boomvalk. De bomengroepen zijn ingedeeld in drie groepen: geschikt (++), matig geschikt (+) en ongeschikt (-). Voor de boomvalk zijn de volgende criteria gehanteerd om de geschiktheid te bepalen: - Hoogte van de bomen. - Aanwezigheid een open aanvliegroute. - Rust (afwezigheid van rondlopende mensen). - Aanwezigheid van grote nesten of zwarte kraaien. - Geen nest van boomvalk (van 2013) aanwezig. In Amsterdam-Noord is een broedgeval van boomvalk bekend op een toren in industriële bebouwing (waarneming.nl). Het feit dat boomvalk ook op gebouwen kan broeden is in dit onderzoek niet meegenomen.

21

Voor de sperwer is vooral gelet op aanwezigheid van een struiklaag of laag opgaande bomen en (daarmee samenhangend) rust. In onderstaande tabel is weergegeven welke bomengroepen zijn bezocht, in welke mate deze geschikt worden geacht en op grond waarvan. De nummers verwijzen naar de kaart (figuur B1.3). In geen geval was hier een territorium van boomvalk aanwezig in 2013. Tabel 1. De ligging van de onderzochte boomgroepen, de geschiktheid voor

boomvalk en sperwer als broedlocatie en de kenmerken van de boomgroepen. De nummering van de gebieden komt overeen met figuur B1.3.

!Nummer Ligging Geschikt-

heid boomvalk

Geschikt-heid sperwer

Kenmerken/omschrijving (zie criteria)

1 t’ Kleine Loopveld

++ ++ Parkachtige strook van 1.300 m breed met waterpartijen, (vaak solitaire) hoge populieren en bosschages

2 Amsterdamsche bos

+ ++ Parkachtig bos met dicht opeen staande bomen en struiklaag bestaande uit gewone es en beuk hoofdzakelijk; enkele zwarte kraaien aanwezig

3 Omgeving bosbaan

++ ++ Hoge rij populieren met open aanvliegroute, dichte struiklaag, vrij veel rust; zwarte kraaien aanwezig

4 Jachthaven - ++ Voor recreatie afgesloten deel bos bestaande uit zwarte els en gewone es; zeer geschikt voor sperwer

5 Jachthavenweg aan westzijde tenniscomplex

++ ++ Waterpartij omringd door rijen hoge populieren; tegen de wal van de snelweg dichte bosschages; zeer rustig

6 Begraafplaats Rijnsburgstraat

+ ++ Dichte bosschages met solitaire hogere beuken en gewone es, rustige locatie

7 Beatrixpark + ++ Rustig gelegen park met weinig hoge populieren; struiklaag goed ontwikkeld

8 Gijsbrecht van Aemstelpark

++ ++ Park met hoge groepen populieren en aanwezigheid van zwarte kraaien. Het park is ruim 2 km breed. In het noordwestelijke deel heeft in 2012 een paar boomvalk succesvol gebroed. Uitgebreide struiklaag aanwezig.

9 Klaverblad A10 + ++ Klaverblad met matig hoge eiken en lage bosschages.

22

Figuur B1.3 Ligging van de onderzochte bomengroepen met nummering

overeenkomstig tabel XX. De gestippeld cirkels zijn getrokken op 1 resp. 2 km van (het midden van) het plangebied (rood omlijnd).

De conclusie is dat voor boomvalk en sperwer voldoende alternatieve broedlocaties aanwezig zijn binnen ca. 2 km van het plangebied.

24

Bijlage 2 Broedbiologie sperwer

1 Algemeen

De sperwer is een van de algemenere roofvogelsoorten in Nederland. In heel Nederland broeden tussen de 4.000 en 5.000 paren (SOVON 2002). Voor Noord-Holland wordt het aantal broedparen geschat op 300-400 paar (Scharringa et al. 2010). De sperwer is in Nederland van oorsprong een broedvogel van bossen en halfopen landschappen. Vanaf begin jaren negentig zijn sperwers zich gaan vestigen in de steden en dorpen, zoals in parken en grote stadstuinen. Sinds eind jaren negentig is de sperwer een normale stadsvogel geworden (Bijlsma 2000). Hierbij wordt gebroed in kleine parkjes en overhoekjes, vaak gebieden die tevens worden benut door mensen en hun honden. Ook in Amsterdam broeden sperwers tot in de binnenstad, zoals in de tuin van het Tropeninstituut (Vlek & Van Lent, 2012) en in een tuin langs de Herengracht (Vlek 1999 in Vlek & Van Lent 2012). Een typische nestplaats van een sperwer is een dichte opstand van naaldbomen met een voorkeur voor douglas-, sitka- of fijnspar en openingen in de vorm van open plekken of uitsleeppaden (Bijlsma 1993). Bij gebrek aan dergelijke broedplekken worden alternatieven gebruikt, waarbij nesten worden gebouwd in bijvoorbeeld berk, wilg, zomereik en meidoorn. Het paartje in de tuin van het Tropeninstituut nestelde in de ceder aldaar (Vlek & Van Lent, 2012). Op het voormalige tennisbaancomplex aan de Mahlerlaan te Amsterdam nestelden de sperwers in veldesdoorn (D. Beuker, dit rapport). Nesten worden veelal op een zijtak tegen de hoofdstam aangebouwd, maar niettemin komen nesten op zijtakken op enige afstand van de hoofdstam regelmatig voor (Bijlsma 1993). Sperwers bouwen vrijwel zonder uitzondering jaarlijks een nieuw nest, welke normaal op korte afstand van het oude nest wordt gebouwd (Bijlsma 1993). Oude nesten, nesten van soortgenoten en nesten van andere soorten worden, uitzonderingen daar-gelaten, niet gebruikt. Soms worden oude nesten of resten van oude nesten als basis gebruikt om een nieuwe te bouwen. Vaak worden bosjes jaren achtereen gebruikt, maar wel jaarlijks met een nieuw nest. Afhankelijk van de kwaliteit van het leefgebied varieert de afstand tussen sperwernesten van 225 tot 3.300 m (Bijlsma 1993). In bosjes rondom stedelijke gebieden kunnen nesten en dus territoria op korte afstand van elkaar liggen (Scharringa et al. 2010). De meeste territoria worden vele jaren achtereen gebruikt, waarbij uitvallende vogels worden vervangen door surplus (Snow & Perrins 1998). Veel sperwers, en dan vooral de mannetjes, zijn jaarrond aanwezig in het territorium, anderen trekken (buiten het broedseizoen) weg (Bijlsma 1993). Vanaf maart neemt de activiteit rondom de nestlocatie toe, en vanaf halverwege april starten de eerste

25

paartjes met de eileg. Na circa 40 dagen komen de eieren uit. Circa 25-30 dagen na uitkomst van de eieren vliegen de jonge sperwers uit. Een populatie sperwers kent een hoge doorstroom, omdat na het eerste levensjaar de gemiddelde levensverwachting voor mannetjes 1,8 jaar en voor vrouwtjes 2,3 jaar is (Bijlsma 1993). De gemiddeld mortaliteit van de adulte vogels is jaarlijks bijna een derde. In een sperwerpopulatie is een groot aantal sperwers aanwezig die niet deelnemen aan het broedproces (Bijlsma 1993). Het aandeel van dit zogenaamde surplus in de gehele populatie is niet bekend. Wel worden “”ongebruikte” plekken binnen de broedende populatie snel opgevuld. Van de uitvliegende jongen is 6% verantwoorde–lijk voor ruim 50 % van het nageslacht (Bijlsma 1993).

2 Specifieke aspecten

Hieronder wordt ingegaan op enkele specifieke aspecten van de broedbiologie, die van belang zijn voor de bepaling van de effecten. Daarbij is gebruikt gemaakt van de hierboven genoemde informatie. De gebruikte bronnen zijn omwille van de leesbaarheid niet steeds herhaald. Op een enkele plaats is deze informatie aangevuld of wordt verwezen naar niet eerder genoemde informatie. Voor een deel is gebruikt gemaakt van interpretatie van de gevonden gegevens en expert judgement.

2.1 Het leefgebied van de sperwer

De minimumvereisten voor het broedgebied zijn voldoende voedsel (met name in de zomer) en geschikte broedplekken. Het stedelijk milieu is rijk aan voedsel, in de vorm van kleine zangvogels, voor sperwers. Plekken om te nestelen zijn daarentegen minder ruim voor handen, hoewel sperwers opportunistisch zijn in de keuze voor een nestplaats. Overhoekjes, drukke parken en rustige grote achtertuinen met grote bomen zijn voldoende om te kunnen nestelen in steden als Amsterdam en Den Haag. De beschikbaarheid hiervan kan beperkend lokaal zijn. Sperwers blijven in de regel jaarrond in hun leefgebied. Volwassen vogels kunnen zich elders vestigen, in de regel binnen 10 km van de huidige nestplaats (zie Bijlsma 1993). Sommige sperwers trekken in het najaar weg om in het voorjaar terug te keren naar de nestplek. Jonge sperwers verplaatsen zich naar plekken die beschikbaar komen omdat adulte vogels gestorven of verdwenen zijn. Op deze wijze kunnen locaties vele jaren door sperwers bezet blijven. Binnen zekere grenzen kan een sperwer zich aanpassen aan een verkleining of aantasting van zijn leefgebied. Zoals beschreven is de sperwer een soort die zich zelfs vestigt op plaatsen in de binnenstad van Amsterdam of druk bezochte kleine parken in Den Haag. Als nestbomen worden verwijderd, dan kunnen sperwers uitwijken naar alternatieve geschikte nestbomen in de nabijheid. Wanneer een deel van een park of bosje wordt gerooid, maar een geschikt bosje of geschikte nestboom overblijven, dan is de kans groot dat het gebied geschikt blijft voor een paartje

26

sperwers. Vanzelfsprekend kan een sperwerpaar zich niet aanpassen aan een structurele verkleining van het leefgebied. Er is in en om Amsterdam ongetwijfeld sprake van concurrentie om geschikte nestplaatsen. Aangezien de kolonisatie van het stedelijk gebied al begin jaren 90 in gang is gezet zijn alle geschikte gebieden inmiddels wel bezet. Bij hoge voedseldichtheid kunnen sperwers al op enkele honderden meters van elkaar broeden. Van belang is ook of binnen een territorium, dus in de nabijheid van de huidige nestplaats, andere geschikte nestplaatsen zijn voor het broedpaar.

2.2 Het nest van de sperwer

Gebruikt een sperwer hetzelfde nest gedurende zijn hele leven? Betrekt de sperwer ook nesten die niet door hem zelf zijn gemaakt? Sperwers bouwen doorgaans ieder jaar een nieuw nest. Bij uitzondering wordt een bestaand nest gebruikt of wordt gebruik gemaakt van een nest gemaakt door andere soorten zoals de zwarte kraai. Wel bouwt een sperwer vaak een nieuw nest op hetzelfde nest als voorgaande jaren. Ook is de nestplek vaak jarenlang identiek (d.w.z. dat hetzelfde bosje jaren achtereen wordt gebruikt). Geschikte broedlocaties kunnen als volgt worden getypeerd. Sperwers broeden in bomen. Geschikte nestbomen worden gevonden in dichte bosjes. Ook worden grote solitaire bomen als spar of ceder gebruikt. Daarnaast is rust van belang. Dus een bosje dat is afgesloten of moeilijk toegankelijk is voor mensen, of een afgesloten tuin is het meest geschikt als nestlocatie. Hoewel sperwers dus doorgaans jarenlang op eenzelfde locatie broeden, kunnen ze verhuizen, als er een meer geschikte locatie beschikbaar komt. Het is alleen moeilijk met zekerheid vast te stellen of dat gebeurt, of andere locaties geschikter zijn en wat de eventuele drijfveren van de sperwers zijn om te verhuizen. Indien geschiktere nestlocaties, waar bijvoorbeeld meer rust heerst, binnen korte afstand van de huidige nestlocatie aanwezig zijn, dan zal het paartje sperwers alsnog uitwijken naar die locatie. Hoe verdraagt de sperwer menselijke ontwikkelingen? Sperwers vereisen rust rond de nestplaats, maar verdragen menselijke activiteiten overigens goed. Zoals de praktijk laat zien kunnen sperwers op zeer korte afstand van bebouwing, spoorlijnen en snelwegen nestelen. Ook druk bezochte parken worden niet gemeden om te nestelen.

2.3 De vaststelling van de aanwezigheid van de sperwer

Op de volgende wijze kan met zekerheid worden vastgesteld dat een nest wordt bewoond door een sperwer. Een in gebruik zijnd nest bevat eieren, een broedend vrouwtje of jonge vogels. Rondom het nest liggen poep- en prooiresten. In hetzelfde

27

bosje liggen verse plukresten van vogels. Buiten het broedseizoen zijn, als de vogels niet wegtrekken, prooiresten te vinden. Een gebruikt nest is ook duidelijk herkenbaar aan verse takken die erop liggen. Het zoeken van het nest of vaststellen van territorium kan beste aan het begin van het broedseizoen geschieden, in de periode maart-mei. De vogels zijn dan nog vocaal en kunnen makkelijk worden opgespoord. Indien nog niet bekend met de locatie dan is het aan te bevelen om vroeg in het seizoen, voordat de bladeren aan de bomen zitten, te zoeken naar oude nesten. Nieuwe nesten worden normaliter dichtbij de oude gebouwd. Of daadwerkelijk tot eileg is overgegaan kan het best worden vastgesteld eind april-begin mei. Sporen van gebruikte nesten zijn echter in ieder geval tot begin september of nog langer te vinden, maar minder eenvoudig. Richtlijnen voor het vaststellen van territoria zijn vastgelegd in Van Dijk & Boele (2011). Het vaststellen van daadwerkelijk broeden en opsporen van nesten vergt meer dan dat. Daarvoor zijn veel aanwijzingen beschreven door Bijlsma (1993).

2.4 Mogelijke overtreding van artikel 11 Ffwet

In theorie kan een sperwerpaar worden weggelokt door een andere locatie (buiten het plangebied) meer geschikt te maken, in de praktijk zal een paar meestal blijven zitten, zolang het gebruikte bosje geschikt blijft. Weglokken is geen preventieve maatregel die enige zekerheid biedt. Een paar sperwer verlaat een nestplaats, als de omvang van het bosje te klein wordt. Hoe groot of klein dat precies kan zijn is moeilijk aan te geven, maar één boom of alleen de nestboom met de direct omliggende bomen zal bijna altijd leiden tot verlies van broedgelegenheid.

28

Bijlage 3 Broedbiologie boomvalk

1 Achtergrondinformatie

De boomvalk komt in lage dichtheden in grote delen van Nederland voor. In totaal gaat het om 750-1.000 broedparen in heel Nederland (SOVON 2002). In Europa worden dichtheden genoemd van 1-5 paar per 100 km2. In de periode 2005-2009 werd de populatie voor heel Noord-Holland geschat op 60-90 paar, waarvan 10 paar in en rondom Amsterdam (Scharringa et al. 2010). Boomvalken broeden in Amsterdam succesvol in het stedelijk gebied. Aan de zuidkant van Amsterdam hebben in de periode 2005-2009 de boomvalken gebroed in de Nieuwe Meer/Amsterdamse Bos, Watergraafsmeer, nabij Ouderkerk aan de Amstel en nabij Osdorp. Het paar in het plangebied heeft daar in de periode 2009-2013 (vrijwel) jaarlijks gebroed (bron: waarneming.nl). Een enkele keer is zuidelijker gebroed. Voor 2009 komen waarnemingen van adulte vogels en meldingen van broedindicatief gedrag vooral uit het Amsterdamse Bos (Scharringa et al. 2010, waarneming.nl). Van oudsher is de boomvalk een broedvogel van hoger Nederland, inclusief de duinstreek (SOVON 2002). Vanaf de jaren 70 heeft de soort zich sterk uitgebreid in westelijke richting, inclusief Waddeneilanden. Tegelijkertijd zijn veel broedgebieden in de oostelijke helft van het land leeggelopen. Het habitat dat wordt gebruikt varieert van bebouwd gebied en veenweidegebieden tot populierenaanplant en grote heide- en bosgebieden (SOVON 2002). Een van de oorzaken van achteruitgang in broedgebieden op de hogere zandgronden is waarschijnlijk de toename en het herstel van havik. Zo is de predatie van boom-valken daar sterk toegenomen (Sergio et al. 2001). Daarnaast zijn de belangrijkste prooidieren van de boomvalk de afgelopen decennia sterk afgenomen (SOVON 2002). De grote trendverschillen binnen het areaal in West-Europa wijzen erop dat regionale factoren doorslaggevend zijn. De nestlocatie van de boomvalk wordt getypeerd door een open aanvliegroute en vrij uitzicht, dus normaliter in de kruin van een boom (Bijlsma 1993). Typische broed-plekken zijn dan ook oude grove dennen die een open structuur hebben, laanbomen, populieren (al dan niet in laan) en hoogspanningsmasten. De boomvalken op de voormalige tennisbaan aan de Mahlerlaan te Amsterdam nestelden in een populier (D. Beuker in dit rapport). De nesthoogte varieert normaliter tussen de 12-32 m (Sergio et al. 2001). Van de 46 nesten die in 2011 werden gevonden was de gemiddelde nesthoogte 16,8 m, de spreiding 4-26 m (Bijlsma 2011). De afstand tussen bezette nesten varieert van 1,5 km tot 8,8 km (Sergio et al. 2001).

29

Vrijwel zonder uitzondering wordt een oud kraaiennest gebruikt (Bijlsma 1993). In Duitsland worden ook kunstnesten gebruikt (Sergio et al. 2001). Het is ongebruikelijk dat een nest dat al één of twee jaar daarvoor is gebruikt door boomvalken opnieuw wordt gebruikt. De meerderheid van de boomvalken gebruikt jaarlijks een nieuw (gebruikt) kraaiennest (Bijlsma 1993). De grootte van het nestelgebied varieert tussen de 250-1.600 ha (Sergio et al. 2001). Normaal wordt een nest in gebruik genomen binnen een afstand van 1 km van het vorige nest, maar in sommige gevallen tot 2-3 km afstand van de oude nestlocatie (Sergio et al. 2001). Aan het begin van het broedseizoen worden tussen de 1-8 potentiële nestlocaties geprobeerd, welke normaliter op korte afstand van elkaar liggen, maar soms tot op meer dan 1 km van elkaar liggen (Sergio et al. 2001). De mate waarin boomvalken terugkeren naar het oude territorium kent een grote spreiding, waarbij sommige ieder jaar een territorium hebben en andere geschikte plekken slechts zelden bezet zijn (Sergio et al. 2001). Boomvalken foerageren in een ruim gebied rondom de nestplaats, soms tot op een afstand van meer dan 5 km (Bijlsma et al. 2001). De jongen worden voornamelijk met vogels gevoerd (Sergio et al. 2001). Bij voorkeur worden vogels van het open gebied gevangen, zoals gierzwaluwen, zwaluwen, piepers en kwikstaarten, maar ook soorten die in groepen voorkomen, zoals mussen en vinken (Sergio et al. 2001). Insecten worden veel gevangen, maar het aandeel dat ze innemen in het totale dieet is onbekend. Insecten zijn vooral belangrijk voedsel in de nazomer voor de uitgevlogen zelfstandig wordende jongen (Bijlsma 2011). Uitgevlogen jongen vangen vrijwel zonder uitzondering insecten (Sergio et al. 2001).

2 Specifieke aspecten

Hieronder wordt ingegaan op enkele specifieke aspecten van de broedbiologie, die van belang zijn voor de bepaling van de effecten. Daarbij is gebruikt gemaakt van de hierboven genoemde informatie. De gebruikte bronnen zijn omwille van de leesbaarheid niet steeds herhaald. Op een enkele plaats is deze informatie aangevuld of wordt verwezen naar niet eerder genoemde informatie. Voor een deel is gebruikt gemaakt van interpretatie van de gevonden gegevens en expert judgement.

2.1 Het leefgebied van de boomvalk

De minimumvereisten voor het broedgebied zijn geschikte nestgelegenheid, weinig predatie, voldoende voedsel in de vorm van kleine zangvogels en voldoende insecten in de nazomerperiode. Nestgelegenheid moet voldoende aanwezig zijn in de vorm van oude kraaiennesten of kunstnesten. Bij voorkeur zijn er binnen een straal van enkele honderden meters verschillende nesten, zodat ze een nest kunnen kiezen. Deze nesten moeten dan in de kruinen van bomen zitten en goed aanvliegbaar met een open uitzicht. Het foerageergebied strekt zich tot op kilometers afstand uit, waarbij zowel het landelijke als stedelijke gebied wordt bestreken.

30

De boomvalk trekt jaarlijks heen en weer tussen zijn overwinteringsgebieden ten zuiden van de Sahara en de broedgebieden in Europa. Tot op heden is niet precies bekend hoe plaatstrouw boomvalken zijn. Gezien het jaarlijks terugkomen van al dan niet dezelfde exemplaren naar dezelfde locaties, zoals in het plangebied, is waarschijnlijk een belangrijk deel van de boomvalken plaatstrouw aan een locatie. De boomvalk is in staat om goed te anticiperen op veranderingen in zijn leefgebied. Boomvalken hebben de laatste jaren grote delen van Nederland gekoloniseerd en zijn daarbij gaan broeden in o.a. hoogspanningsmasten en in het stedelijk gebied. Ook benutten ze kunstnesten in Duits agrarisch gebied. Bij aantasting van zijn leefgebied (verdwijnen broedgelegenheid) zal de boomvalk uitwijken naar nabij gelegen geschikte gebieden, mits die voorhanden zijn en nog niet bezet door een ander paar. Hierbij wordt aanbevolen om kunstnesten aan te bieden te bevordering van de vestigingskansen (zie Sergio et al. 2001). Boomvalken dulden geen soortgenoten in hun territoria (Bijlsma 1993). De afstand tussen territoria ligt tussen de 1,5 en de 8,8 km. Dit hangt waarschijnlijk samen met voedsel- en nestaanbod. Binnen zuidelijk Amsterdam en omstreken is de afstand tussen de verschillende broedparen 6-10 km (zie ligging territoria Scharringa et al. 2010 en waarnemingen op waarneming.nl). Vermoedelijk worden deze afstanden door concurrentie bepaald en is er geen vrije ruimte in de huidige situatie. Ook is concurrentie met andere soorten roofvogels mogelijk. Rondom Amsterdam zijn de meeste geschikte gebieden inmiddels gekoloniseerd door haviken (Scharringa et al. 2010), inclusief het Amsterdamse Bos. In dergelijke gebieden kan de predatiedruk groot zijn, zodat dergelijke gebieden door boomvalken mogelijk worden gemeden.

2.2 Het nest van de boomvalk

Boomvalken gebruiken bij voorkeur het nest van een zwarte kraai. Deze wordt 1-2 jaar gebruikt, waarna weer een ander oud kraaiennest wordt betrokken. In uitzonderlijke gevallen wordt een nest langer gebruikt. Soms worden nesten van andere soorten dan de zwarte kraai gebruikt, zoals oude nesten van de buizerd. Inmiddels is gebleken dat in Noord-Duitsland boomvalken kunstnesten betrekken en het aanbieden van kunstnesten wordt nu ook als een van de methoden genoemd om leefgebieden aantrekkelijker te maken voor boomvalken (zie Sergio et al. 2001). Worden deze nesten dan meerdere jaren gebruikt? Geschikte nestlocaties van boomvalken hebben de volgende kenmerken. Geschikte nestbomen zijn hoog en goed aanvliegbaar met goed vrij uitzicht rondom. Nestlocaties zijn dan ook veelal open oude dennen, laanbomen, populierenopstanden en hoogspanningsmasten. Daarnaast moeten oude kraaiennesten of kunstnesten aanwezig zijn. De verstoringsgevoeligheid van de boomvalk is niet goed bekend, maar vermoedelijk geldt, vergelijkbaar met andere soorten roofvogels, dat, indien opgroeiend in een drukke omgeving, vogels dichtbij drukke wegen en paden kunnen broeden. Niettemin

31

zijn dat meestal de relatief rustige gebieden in een drukke omgeving. De vogels in het plangebied broeden nu in een afgesloten hoekje in een voorkeursboom (populier); beide factoren zullen naast de relatieve rust (geen wandelaars en honden) een rol spelen in de nestplaatskeuze. Boomvalken wisselen regelmatig van nest. Indien in de nabijheid van de huidige nestplaats nieuwe en geschikte nestplekken komen, dan is de kans groot dat de vogels overgaan naar deze plek. Ieder jaar wordt binnen een gebied van 250-1.600 ha gezocht naar potentiele nestlocaties door de valken. Normaal bevindt de nestlocatie zich binnen een kilometer afstand van de oude nestlocatie. Alternatieve nestgelegenheid kan daarom het beste op een afstand van minder dan 1 km van de huidige nestplaats plaatsvinden. Boomvalken zijn de laatste decennia gebieden met intensieve menselijke ontwikkelingen ingetrokken. De praktijk laat zien dat de boomvalk op zeer korte afstand van bebouwing, spoorlijnen en snelwegen tot broeden kan komen. Bij verdere ontwikkeling zal de boomvalk verdwijnen als de omstandigheden voor broeden niet meer gunstig zijn, zoals geen open aanvliegroute, geen uitzicht vanuit de nestplaats en onvoldoende nestplaatskeuze of te veel verstoring door mensen.

2.3 De vaststelling van de aanwezigheid van de boomvalk

Op de volgende wijze kan met zekerheid worden vastgesteld dat een nest wordt bewoond door een boomvalk Een in gebruik zijnd nest bevat eieren, een broedend vrouwtje en/of jonge vogels. Rondom het nest ligt poep, of er liggen braakballen en prooiresten. Daarnaast zijn boomvalken heel vocaal en roepen dan ook regelmatig. In het begin van het seizoen vertonen boomvalken opvallende baltsvluchten. Na het uitvliegen van de jongen blijven deze nog een periode met de oudervogels in de ruime omgeving hangen. Boomvalken keren vanaf de tweede helft van april terug uit Afrika. De eileg start vanaf begin juni. Vaststelling kan het beste plaatsvinden in de periode mei-augustus. Richtlijnen voor het vaststellen van territoria zijn vastgelegd in Van Dijk & Boele (2011). Het vaststellen van daadwerkelijk broeden en opsporen van nesten vergt meer dan dat. Daarvoor zijn veel aanwijzingen beschreven door Bijlsma (1993).

2.4 Mogelijke overtreding van artikel 11 Ffwet

In theorie kan een boomvalkenpaar worden weggelokt door een andere locatie (buiten het plangebied) meer geschikt te maken, in de praktijk zal een paar meestal blijven zitten, zolang het gebruikte bosje geschikt blijft. Boomvalken maken gebruik van kunstnesten en die worden soms ook aanbevolen om verlies van nestgelegenheid te voorkomen (zie Sergio et al. 2001). Uiteraard dient de omgeving van de nestlocatie geschikt te zijn. Bosjes kunnen geschikter gemaakt te worden, door de toegang voor mensen te beperken.

32

Een paar boomvalk verlaat een nestplaats, als de omvang van de bosschage te klein wordt. Hoe groot of klein dat precies kan zijn is moeilijk aan te geven, maar één boom of alleen de nestboom met de direct omliggende bomen zal bijna altijd leiden tot verlies van broedgelegenheid.

Bureau Waardenburg bvAdviseurs voor ecologie & milieuPostbus 365, 4100 AJ CulemborgTelefoon 0345-512710, Fax 0345-519849E-mail [email protected], www.buwa.nl

FLORA- EN FAUNADOSSIER

KAVEL 2 EN 3

Opdrachtgever: O.G.A

periode : 2011-2014

versie: : 27 juni 2014

Auteur : M. Kuiper

Oostermeerkade 6 1184 TV Amstelveen Telefoon: 06-29523020 E-mail: [email protected]

NatuurBeleven bv dossier kavel 2-3

2

INHOUD Aanleiding .................................................................................................................................. 3

Doel van het onderzoek .............................................................................................................. 3

Werkwijze .................................................................................................................................. 3

resultaten .................................................................................................................................... 4

17 juni 2011 (onderzoek i.v.m. varkensproject) ..................................................................... 4

VIS onderzoek 4 juli 2012 door Arjan van Duivenbode ........................................................ 6

2013 ........................................................................................................................................ 8

26 juni 2013 .......................................................................................................................... 10

2 augustus 2013 .................................................................................................................... 11

29 augustus 2013 .................................................................................................................. 12

23 september 2013 ............................................................................................................... 13

2013 Bureaugegevens .......................................................................................................... 14

23 april, 8, 10 mei 2014 ........................................................................................................ 15

Jaarrond beschermde nesten van roofvogels in perspectief ..................................................... 20

sperwer ................................................................................................................................. 24

Boomvalk ............................................................................................................................. 26


3

AANLEIDING De gemeente Amsterdam heeft het bestemmingsplan Kenniskwartier Noord in procedure gebracht. In dit kader is het van belang de aanwezige (beschermde) flora en fauna in beeld te brengen.

DOEL VAN HET ONDERZOEK Inventariseren of er beschermde soorten aanwezig zijn -in het bijzonder jaarrond beschermde vogelnesten en vleermuizen.

WERKWIJZE In 2011 is het terrein eenmaal onderzocht in verband met een project om er varkens te houden. In 2012 is de dijksloot onderzocht op vissen. In dat jaar is ook gezocht naar roofvogelnesten en beschermde planten. Het terrein is in 2013 vijfmaal onderzocht met de batdetector (conform vleermuisprotocol). Daarnaast is gericht gezocht naar jaarrond beschermde nesten. In 2014 wordt dit onderzoek naar vogelnesten opnieuw uitgevoerd.

Gegevens van een eerder onderzoek in kader van een project waarbij varkens in het bos werden losgelaten worden meegenomen.


4

RESULTATEN

17 JUNI 2011 (ONDERZOEK I.V.M. VARKENSPROJECT)

Rood: voor varkens afgezet perceel.

Blauw: deel waar varken verblijft gedurende broedseizoen.

Ster: locatie sperwernest.

Oranje: aanduiding paadje.

Sperwernest: was op het moment van bezoek in gebruik.


5

Brede wespenorchis: nabij het nest werden de twee door de indiener van de zienswijze aangewezen exemplaren aangetroffen. Dafne Westerhof vond een derde exemplaar iets verderop.

Overig: meerdere broedvogels aanwezig, zoals ekster, merel, roodborst, winterkoning, heggemus, koolmees, boomkruiper e.d.

Sperwernest: hoog en heeft al vele voorbijgangers 'doorstaan'. Verstoring door mensen is voorstelbaar. Het varken zelf heeft geen verontrustende werking!

Brede wespenorchis: plant is eenvoudig af te schermen.


6

VIS ONDERZOEK 4 JULI 2012 DOOR ARJAN VAN DUIVENBODE Onderzoek: steekproef iedere 100 meter met electrisch schepnet en gewoon schepnet.

Resultaat:

water is overal van slechte kwaliteit, weinig doorzicht; (vrijwel) geen waterplanten; Waargenomen vissen: enkele grote karpers, geen enkele andere vis gevangen,

wat vrij uitzonderlijk is; Verondersteld mag worden dat er vis meer voorkomt, maar de populatie is

ongewoon klein en eenzijdig. Voorkomen van Bittervoorn kan worden uitgesloten.

Gebied werd intensief belopen door mensen. Door het evenement is er nu rust!


7

Onderzocht: hele lengte van dijksloot aan de voet van e A10 vanaf ING bank tot aan de Amstel


8

2013

Omlijnt: onderzocht gebied. Nb. de tennisbanen zijn nu begroeid en deels onder water. Ster wit: locatie sperwernest 2011. Ster rood± locatie sperwernest 2013. Ster blauw: sperwernest uit ander jaar. Pijl: gewone dwergvleermuis

Sperwernest: in 2011 werd een bezet sperwernest aangetroffen. Dit nest was in 2013 niet bezet, maar op een afstand van ongeveer twintig meter was een nieuw nest gemaakt waar de vogels op 22 mei 2013 aan het broeden waren. Een derde nest, vermoedelijk gebruikt in 2012, was tussen beide andere nesten aanwezig.

Vleermuizen: een enkele Gewone dwergvleermuis foerageerde 22 mei 2013 tussen de bomen.


9

Sperwernest boven 2011, onder 2013.


10

26 JUNI 2013

Ster rood locatie sperwernest Pijl: gewone dwergvleermuis Gewone dwergvleermuis: 2-3 exemplaren foerageren Boven waterplassen en langs bomen. Jaarrond beschermde nesten: ekster, sperwer: jongen op nest.

Brede Wespen orchis


11

2 AUGUSTUS 2013

Pijl: gewone dwergvleermuis

Gewone dwergvleermuis: 2-3 exemplaren foerageren boven waterplassen en langs bomen.


12

29 AUGUSTUS 2013


Gewone dwergvleermuis: 2-3 exemplaren foerageren boven waterplassen en langs bomen.

Boomvalk: een ex. vliegt in het donker over volgens groene pijl.


13

23 SEPTEMBER 2013


Gewone dwergvleermuis: 2 exemplaren foerageren boven waterplassen en langs bomen.


14

2013 BUREAUGEGEVENS

Uit meerder bronnen (dhr. F. Warendorf, Vogelwerkgroep Amsterdam, A. Brouwer, Dro Amsterdam) wordt gemeld dat in een van de bomen in de rode cirkel boomvalken broeden. Dit was ook in voorgaande jaren het geval. Op basis van deze betrouwbare waarnemingen kan worden gesteld dat de vogels hier broeden.


15

23 APRIL, 8, 10 MEI 2014

Er is gericht gezocht naar roofvogelnesten. Er werden drie sperwernesten aangetroffen. Twee daarvan waren in verval en waren zeker al langere tijd niet in gebruik, een derde exemplaar is in redelijke conditie, er wappert zelfs een sperwerveertje op de rand. Er zijn echter ook in dit nest geen tekens dat het wordt gebruikt. Bij beide bezoeken werd geen sperwer waargenomen.

In de hoge populieren aan de noordzijde van het tennisveld werden twee nesten van zwarte kraaien aangetroffen. Een daarvan werd bebroed. Boomvalken broeden geregeld in nesten die zwarte kraaien na gebruik achterlaten.

Op 8 en 10 mei is gezocht naar een eventueel nest van een buizerd of aan-/afvliegende buizerd. De soort of een nest werden niet waargenomen.


16

Boven: niet gebruikte sperwernesten

bezet nest zwarte kraai


17

Locatie van sperwernesten, gebruikt in de periode 2011/12/13, niet in 2014. Coördinaten:

52°20'12" N 4°51'54" E 52°20'14" N 4°52'5" E 52°20'15" N 4°53'5" E


18

16 MEI 2014

1. Met Niels Franken terrein geïnspecteerd dat zal worden opgehoogd en ingezaaid

Bevindingen:

het terrein dat relatief kaal is, kan zonder bezwaar worden bewerkt, hier zijn geen beschermde soorten aanwezig;

Struiken kunnen nog niet verwijderd worden, er broeden nog zangvogels; In het riet langs de recent aangelegde greppel huist een kleine karekiet, ook dit riet

voorlopig met rust laten.

2. Samen met Frank Warendorf gericht gezocht naar jaarrond beschermde nesten.

Bevindingen

De drie sperwernesten zijn oud en worden niet gebruikt; er is geen sprake van een broedend buizerd, wel is deze vogel begonnen een nest te

maken, maar dit is niet doorgezet; In en om de hoge populieren zaten en vlogen twee boomvalken. Deze vogels zijn pas heel

kort terug uit afrika en zoeken een nestplaats. De rand rond de voormalige tennisbaan staat duidelijk in de belangstelling!

o Het oude nest werd niet meer gevonden, als de vogels zich hier vestigen, zal dat dus op een nieuwe plaats zijn -in ieder geval in een hoge boom met een geschikt oud nest

o Of de boomvalken opnieuw hier gaan broeden is nu niet te voorspellen, het is goed mogelijk dat ze als nog voor een locatie in de omgeving (Amstelpark, Amsterdamse bos, Middelpolder) kiezen.


19

riet met broedvogel

struiken met broedvogels

struiken met broedvogels

In dit gebied zijn hoge bomen met enkele geschikte oude nesten waar de boomvalk zich zou kunnen vestigen


20

1 JUNI 2014 RIETORCHIS EN WESPENORCHIS LOCATIES TENNISBAAN GUSTAV MAHLERLAAN De voormalige tennisbaan langs de Gustav Mahlerlaan ('GMlaan') zal worden ontwikkeld tot bouwlocatie. In de tijd dat het terrein braak lag, heeft zich een populatie orchideeën ontwikkeld. In het kader van de gedragscode Flora- en faunawet van de gemeente Amsterdam dienen de planten verplaatst te worden naar een geschikte locatie in de omgeving. Op 30 mei 2014 zijn de groeiplaatsen gemarkeerd met bamboestokjes zodat de planten kunnen worden gelokaliseerd om te verplaatsen. Er werden 25 rietorchissen en 1 brede wespenorchis gemarkeerd. Bij het verplaatsen dient een flinke kluit te worden mee verplaatst. We hebben het terrein onderzocht door met twee onderzoekers van oostelijke naar westelijke richting naast elkaar in stroken heen en weer te lopen tussen de A10 en de GMlaan. De vindplaatsen hebben we gemarkeerd met bamboestokjes die ca 80 cm boven de grond uit steken en we hebben alle planten gefotografeerd met vastlegging van de bijbehorende GPS-locaties. Op 4 van de 22 vindlocaties staan 2 exemplaren bij elkaar. De meest oostelijke locatie, vlakbij het naastgelegen Varkensbos, is die van de enige wespenorchis die we traceerden. Het totaaloverzicht van de GPS-stippenkaart moet iets naar westelijke richting worden opgeschoven. De meeste gevonden orchideeën staan in de lijnen die vanuit het tussenstuk tussen oud- en nieuw-bouw van de Vrije Universiteit (VU) naar de A10 zou kunnen worden doorgetrokken. 1. 1 exemplaar brede wespenorchis in smalle deel van het terrein, tegen Varkensbos. De meest

oostelijk gelegen vindplaats. Op de vinddatum was dit exemplaar nog niet in bloei. 2. 2 exemplaren (gevlekte) rietorchis ter hoogte van en dicht bij de parkeerbetaalpaal op de GMlaan. 3. 2 exemplaren rietorchis ter hoogte van bord 'verboden in te rijden' op de GMlaan. 4. 2 exemplaren rietorchis op 3 meter afstand van vorige locatie. 5. 2 exemplaren rietorchis, ca middenlijn tussen oud- en nieuwbouw VU. 6. 1 exemplaar (gevlekte) rietorchis, idem. 7. 1 exemplaar (gevlekte) rietorchis, idem, op ca 2 meter afstand van bovenstaande exemplaar,

ca 10 meter van hek vandaan en ter hoogte van verkeersbord 'verboden in te rijden' op GMlaan. 8. 1 exemplaar rietorchis dichtbij snelweg, tussen oud- en nieuwbouw VU. 9. 1 exemplaar rietorchis meer richting GMlaan, idem. 10. 1 exemplaar (gevlekte) rietorchis, idem. 11. 1 exemplaar rietorchis, idem. 12. 1 exemplaar rietorchis, idem. 13. 1 exemplaar (gevlekte) rietorchis, idem. 14. 1 exemplaar (gevlekte) rietorchis, idem. 15. 1 exemplaar rietorchis, idem. Dit exemplaar en de 2 bovenstaande staan in een driehoek op

enkele meters afstand van elkaar verwijderd. 16. 1 exemplaar rietorchis, meer richting A 10, hier veel riet! 17. 1 exemplaar (gevlekte) rietorchis, idem en meer richting nieuwbouw dan oudbouw van VU. 18. 1 exemplaar (gevlekte) rietorchis, idem, op 2 meter afstand van bovenstaand exemplaar. 19. 1 exemplaar rietorchis, dichtbij grote boom op westkant van het terrein. 20. 1 exemplaar rietorchis, idem 21. 1 exemplaar rietorchis, idem 22. 1 exemplaar rietorchis, idem. Dit exemplaar en de 2 laatstgenoemde exemplaren staan op

3 - 5 meter afstand van elkaar.


21


22

GPS-LOCATIES ORCHIDEEËN (nb projectie lijkt iets verschoven naar oosten)

De orchideeën zijn op 2 juni door medewerkers van het Amstelpark uitgegraven en overgebracht naar geschikte groeiplaatsen in het park.


23

27 JUNI 2014

Controle boomvalknest door de heer .F. Warendorf.

Al sinds enkele weken broeden de boomvalken vast op een voormalig kraaiennest in de boom ten westen van de boom waarin de voorgaande jaren werd gebroed.


24

JAARROND BESCHERMDE NESTEN VAN ROOFVOGELS IN PERSPECTIEF

SPERWER De sperwer broedt al enige jaren achtereen in telkens een nieuw nest in dit bosje. De soort is plaats trouw en het nest wordt jaarlijks opnieuw gemaakt.

De wetenschappelijke literatuur stelt voor het broedgedrag:

jaarlijks wordt een nieuw nest gebouwd1; nest wordt gemaakt in een territorium dat, afhankelijk van de dichtheid aan beschikbare

prooien varieert van ongeveer 167-1.676 ha.2

1 Cramp et al, Handbook of the Birds of Europe, The Middle East and North Africa. II, 166.

2 Cramp et al, Handbook of the Birds of Europe, The Middle East and North Africa. II, 162


25

Ster: nest in onderzoekgebied.

Blauw: indicatie van geschikt broed habitat voor sperwers. Omdat deze soort een algemene broedvogel in Amsterdam en omgeving moet er van uit worden gegaan dat een belangrijk deel van deze plaatsen bezet is door andere paren.


26

BOOMVALK

De boomvalk is in de afgelopen jaren geregeld vastgesteld als broedvogels in de populieren langs de A10.

Boomvalken bouwen zelf geen nest, maar gebruiken nesten van andere vogels, vrijwel altijd zwarte kraai of ekster. Een nest kan meerdere jaren achtereen worden gebruikt, niet vaker dan vier maal, maar vaak ook kiest een paar ieder jaar een ander nest.3 De vogels hebben geen duidelijk afgebakend territorium, maar jagen in de zeer wijde omgeving van het nest, voornamelijk op vogels en grotere insecten.

Hoge bomen met kraaiennesten zijn in de omgeving rijkelijk beschikbaar. De vogels zijn niet erg gevoelig voor drukte.

3 Cramp et al, Handbook of the Birds of Europe, The Middle East and North Africa. II, 325

Roofvogelonderzoek

Mahlerlaan Amsterdam

Opdrachtgever: O.G.A

Tussentijdsverslag : 15 juni 2015

Onderzoek : drs. Lex van Groningen, dr. M. Kuiper

Oostermeerkade 6 1184 TV Amstelveen Telefoon: 06-29523020 E-mail: [email protected]

2

Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................................................. 3

Onderzoeksgebied ............................................................................................................................................................. 4

Resultaten van het Onderzoek ...................................................................................................................................... 5

februari 2015 .................................................................................................................................................................. 5

Maart 2015 ....................................................................................................................................................................... 7

April .................................................................................................................................................................................... 9

Mei .................................................................................................................................................................................... 10

12 mei ......................................................................................................................................................................... 10

15 mei ......................................................................................................................................................................... 11

23 mei ......................................................................................................................................................................... 11

27 mei ......................................................................................................................................................................... 11

29 Mei ......................................................................................................................................................................... 11

Juni ................................................................................................................................................................................... 12

8 juni ........................................................................................................................................................................... 12

9 juni ........................................................................................................................................................................... 12

14 juni ........................................................................................................................................................................ 12

15 juni ........................................................................................................................................................................ 12

Voorlopige conclusies: .................................................................................................................................................. 13

3

INLEIDING

De gemeente Amsterdam heeft het bestemmingsplan Kenniskwartier Noord in procedure

gebracht. In dit kader is het van belang de aanwezige (beschermde) flora en fauna in beeld te

brengen. Dit is gebeurd tijdens onderzoeken in de periode 2011-2014.1

In verband met in het verleden aangetroffen vogelsoorten met een jaarrond beschermde status,

is verzocht ook dit jaar het gebied periodiek op de aanwezigheid daarvan te monitoren.

Het onderzoek wordt uitgevoerd door meerder keren per maand het gebied te onderzoeken op

roofvogels en potentiele roofvogelnesten. Hierbij mag verwacht worden dat soorten als

torenvalk, havik, sperwer en buizerd zich mogelijk vestigen in maart-april, al zijn latere

vestigingen niet uit te sluiten. De boomvalk vestigt zich mogelijk in mei/juni.

1 Flora- en faunadossier Kavel 2 en 3. Natuurbeleven bv 2014.

4

ONDERZOEKSGEBIED

5

RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK

februari 2015 Het terrein werd in februari 2015 driemaal (12-18-28) onderzocht op de aanwezigheid van

territoriale roofvogels.

Sperwer werd niet waargenomen.

Buizerd is telkens aanwezig maar werd niet waargenomen bij een nest.

Buizerd aanwezig in populieren aan noordzijde -vlakbij het kraaiennest waar vorig jaar de

Boomvalk broedde.

6

18 februari: hier een paartje buizerd aanwezig verdween in westelijke richting.

28 februari: hoog boven het gebied twee paar buizerd aan het baltsen, beide paren verdwenen naar west resp. zuid.

Bij geen van de bezoeken werd een sperwer gehoord of gezien -de boomvalk is nog niet gearriveerd in Nederland.

7

Maart 2015 Het terrein werd in maart 2015 onderzocht op 10e, de 17e en de 30e op aanwezigheid van

territoriale roofvogels.

Sperwer werd niet waargenomen.

Buizerd

o was de 10e alleen aanwezig hoog in de lucht, een roepend paar. Beide vogels

verdwenen in zuidwestelijke richting en kwamen niet terug

o op de 17e en de 30e is er geen buizerd aanwezig.

Nestcontrole:

Alle oude nesten van de sperwers werden driemaal bekeken: geen van deze nesten

toonde tekenen van gebruik, er is geen nieuw nest gemaakt.

Het nest hoog in de populier heeft de warme aandacht van een paartje zwarte kraai dat

zowel op de 10e, de 17e en de 30e vlak bij het nest zat.

In het bos bij de varkens huist een paar ekster die op meerdere plekken met takken in de

weer zijn.

Voorlopige stand van zaken:

Sperwer laat het afweten;

Buizerd lijkt niet door te zetten;

Zwarte kraai lijkt een van de twee nesten heel hoog in de populieren te gaan gebruiken.

8

10 en 17 maart

Oude sperwernesten: geen teken van gebruik

Kraaiennest, in de belangstelling van paar zwarte kraai

9

April

Terrein onderzocht op 12 april

Kraaiennest wordt bebroedt door zwarte kraai;

Geen buizerd aanwezig;

Geen nest van buizerd aanwezig

Geen sperwer aanwezig;

Geen nieuw sperwernest;

Geen bouwwerkzaamheden aan een van de oude sperwernesten.

10

Mei

12 mei

Roepend paar boomvalken

11

Op 12 mei overdag geen roofvogels waargenomen.

15 mei

Kort voor zonsondergang was een paartje boomvalken roepend aanwezig in de hoge

populieren . De vogels zaten niet nabij een nest, over een eventuele broedplek is nog weinig te

zeggen, het kraaiennest lijkt een waarschijnlijke keus, maar is nog bezet

23 mei

Roepend paar boomvalken in hoge populieren opnieuw aanwezig. Zwarte kraai houdt nest

bezet.

27 mei

Roepend paar boomvalken in hoge populieren opnieuw aanwezig. Zwarte kraai houdt nest

bezet. De vogels hebben belangstelling voor oud kraaiennest aan oostzijde.

29 Mei

In de avond geen boomvalk waargenomen.

Nest van vorig jaar, nog

laat bezet door zwarte

kraai.

Oud nest van kraai, in de

belangstelling?!

12

Juni

8 juni

Nabij het westelijke nest zijn nog zwarte kraaien aanwezig. Geen boomvalk waargenomen

9 juni

In de vroege ochtend geen boomvalk waargenomen.

In de middag oostelijk nest en omgeving geobserveerd, geen boomvalk waargenomen

14 juni

In de vroege ochtend twee roepende boomvalken nabij het oostelijke nest aanwezig, geen vogel

op nest waargenomen.

Later op de ochtend tijdens een tweede bezoek opnieuw twee roepende boomvalken in de direct

omgeving van het oostelijke nest aanwezig. Geen vogel op nest kunnen observeren.

15 juni

In de ochtend omgeving oostelijke nest geobserveerd, geen vogels kunnen vinden.

13

VOORLOPIGE CONCLUSIES: Torenvalk, havik, sperwer of buizerd broeden niet in het gebied, vestiging is vanaf juni

niet meer waarschijnlijk;

De boomvalk wil gaan broeden, kan echter (nog) steeds niet terecht op oude nest omdat

de kraaien geen toegang geven. Alternatief is een nest zijn meer naar het oosten. De

vogels houden zich geregeld op direct nabij dit nest. Op 14 en 15 juni is er duidelijk

interesse in het oostelijke nest, maar in de middag nog geen uitsluitsel of de vogels

broeden. Het nest is zeer hoog in een populier en het is mogelijk dat er een vogel opzet

zonder dat dit te zien is. Wel zijn beide vogels geregeld nabij het nest en zit er op dat

moment dus geen vogel op, dit gedrag lijkt er op te wijzen dat de eileg nabij is.

o Volgens Rob Bijlsma varieert de eerste eileg van de boomvalk sterk al naar gelang

het type voorjaar, In een laat jaar, zoals 2015, wordt het eerste ei gelegd tussen

10 en 20 juni.2

2 Rob Bijlsma, ´De Boomvalk´ (Amsterdam 1980) p. 44

Effecten en maatregelen boomvalk bij ‘Kavel 3 noord’ aan ...,3666104,/16... · boomvalk bij...

Documents

Transcript of Effecten en maatregelen boomvalk bij ‘Kavel 3 noord’ aan ...,3666104,/16... · boomvalk bij...