24 JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ 25 OPZIJ de vrouwelijke opinie JANUARI 2011 OPZIJ de vrouwelijke opinie JANUARI 2011JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ

essAY tekst Mensje Melchior beeld van der schaaf & Hoogendoorn

Een slimme meid vult haar vrieskist op tijd

OZ01_eicel 24-25 17-01-2011 17:33:41

26 JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ 27 OPZIJ de vrouwelijke opinie JANUARI 2011

dIePvRIeskINdJe

Nederlandse vrouwen stellen het krijgen van

kinderen lang uit. Nu biedt de diepvriesoptie nóg meer mogelijkheid die keuze voor

zich uit te schuiven. Ook journalist Mensje

Melchior (34) worstelt met haar kinderwens. Zal

ze haar kop in het zand steken en hopen dat ze over een paar jaar nog

spontaan zwanger raakt of extra tijd kopen door

haar eicellen in te vriezen?

oor de buitenwereld lijkt het alsof ik alles voor elkaar heb

om aan kinderen te beginnen. Ik ben tien jaar getrouwd, heb als journalist een goedlopende freelancepraktijk en sta vol zelfvertrouwen in het le-ven. Toch heb ik last van een knagen-de twijfel. Kan ik de zware verant-woordelijkheid van kinderen wel aan? En – nog belangrijker – wil ik ze eigenlijk wel? Het liefste zou ik nog een paar jaartjes wachten, maar ja, die vervelende biologische klok tikt vrolijk door. Wanneer ik mijn twijfel in mijn om-geving uit, heeft iedereen een gepe-perde mening klaar. Mijn ouders la-ten fijntjes weten dat ze eindelijk weleens opa en oma willen worden. Een vriendin met een kersverse baby roept vol overtuiging: ‘Niet twijfelen, er is niets mooiers dan dit.’ Ik kijk naar de donkere wallen onder haar ogen en weet dat die schattige baby haar straks weer de hele nacht wak-ker zal houden. Een ander, een pittige carrièrevrouw van 45, komt met een praktisch advies: ‘Als ik jou was zou ik je eicellen laten invriezen. En wel nu meteen. Ik wou dat ik die kans had gehad. Nu ik de man van mijn leven eindelijk ben tegengekomen, kan ik geen kinderen meer krijgen.’Het is het grote dilemma van mijn generatie. De wereld ligt aan onze voeten: we kunnen studeren, reizen en een carrière najagen. Maar sette-len is een heel ander verhaal. De laat-ste twee decennia krijgen Nederland-se vrouwen steeds later kinderen. De

gemiddelde leeftijd waarop we onze eerste krijgen, is 29 jaar – bij hoogop-geleide vrouwen zelfs 34. In Europa zijn alleen Italiaanse en Spaanse vrouwen nog langzamer.In de media worden uitstelmoeders vaak afgeschilderd als egoïstische carrièrevrouwen die veel te lang hun kop in het zand steken. Maar feit is dat wij tussen ons 20ste en 35ste jaar een ware tour de force moeten vol-brengen: studeren, carrière maken, de juiste man vinden, een huis kopen en zwanger worden. Veel te veel in korte tijd. Tel daarbij op dat in ons land van het vrouwvolk nog altijd impliciet wordt verwacht dat zij hun carrière op een laag pitje zetten zodra het grut er is en ik vind het niet zo vreemd dat vrouwen steeds later aan dat gezinnetje toekomen. Eicellen invriezen kan sinds kort een paar jaar respijt bieden. Vanaf 2011 kan het ook in Nederland. Meer dan een jaar geleden kondigde het AMC aan dat het vrouwen de kans wil bie-den eicellen te laten invriezen om sociale redenen. Er brak een storm van kritiek los, vooral van de christe-lijke partijen. De argumenten? Wens-geneeskunde, de verkeerde oplossing voor een maatschappelijk probleem en ook nog eens hartstikke zielig, die kinderen met omamoeders. De staatssecretaris voor volksgezond-heid vroeg de beroepsvereniging van gynaecologen, de NVOG, een stand-punt in te nemen. Dit najaar deden zij dat: de bezwaren wegen niet zwaar genoeg om vrouwen deze techniek te ontzeggen. Nu zijn vrouwen die hun eicellen vei-lig willen stellen nog aangewezen op België. Zij kunnen sinds een jaar te-recht bij het Universitair Ziekenhuis Brussel. Gynaecoloog Dominic Stoop heeft vijftig vrouwen over de vloer gehad, van wie ruim de helft Neder-lands was. ‘Deze vrouwen nemen hun besluit niet lichtvaardig. Ze we-ten heel goed dat het geen garantie is. Meestal hebben ze geen relatie of vin-den ze hun relatie nog te pril om met-

We kunnen alles:studeren, reizen en een carrière najagen. Maar settelen is een ander verhaal

v

OZ01_eicel 26-27 17-01-2011 17:33:44

28 JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ 29 OPZIJ de vrouwelijke opinie JANUARI 2011

dIePvRIeskINdJe

een al aan kinderen te beginnen. Ze voelen opluchting als hun eicellen de vriescontainer in zijn gegaan. Er valt een enorme druk van hun schou-ders nu ze weten dat ze niet meer zo-veel haast hebben.’Stoop meent dat eicellen invriezen veel ellende kan voorkomen. ‘Ik be-handel ook veel vrouwen die met ivf zwanger proberen te worden en weet zeker dat een deel van hen beter af was geweest als ze een paar jaar gele-den de kans zouden hebben gehad om hun – toen nog gezonde – eicel-len in te vriezen.’

n zo’n Brusselse vrieskist liggen vijftien eicellen bij -196 graden

Celsius op Shanta Singh (37) te wach-ten. Singh, jurist, ziet de biologische deadline naderen, maar heeft geen relatie. ‘Soms denk ik dat ik mannen afschrik omdat ik heel actief ben. Ik deed drie studies tegelijk, ben nu een eigen advocatenpraktijk begonnen en daarnaast ook nog deelraadslid voor D66. Het klinkt gek anno 2010, maar ik denk dat veel mannen actie-ve en ontwikkelde vrouwen nog al-tijd een beetje intimiderend vinden.’ Ze wil voorkomen dat ze later, wan-neer ze misschien wel een partner heeft, geen kinderen meer kan krij-gen. ‘Ik zou vast en zeker een goede moeder zijn. Natuurlijk heb ik erover nagedacht om alleenstaande moeder te worden. Maar ik vind dat een kind ook een vader nodig heeft.’Voordat haar eicellen konden wor-den ingevroren, moest ze tien dagen hormonen spuiten. Dat stimuleerde de rijping van de eicellen. Last van bijwerkingen had ze niet. De eerste keer dat de arts met een naald door haar vaginawand heen prikte om de eicellen uit de follikels in haar eier-stokken te zuigen, voelde ze er wei-nig van. Maar ze moest nog een keer om een betrouwbaar voorraadje te verzamelen. Die tweede keer was het wel pijnlijk. ‘Maar om nou te zeggen dat het een heel ingrijpende behan-deling is, nee.’

Singh heeft zichzelf een deadline van 45 jaar opgelegd, ook al kan terug-plaatsen in België tot je 47ste. ‘Ik zie niet in waarom ik dan te oud zou zijn. Mijn vader was ook 45 toen ik geboren werd. Als klein kind merkte ik niet dat hij ouder was dan andere vaders. Een “rijpere” moeder kan haar kind wellicht meer meegeven dan iemand die al op haar 22ste kin-deren krijgt. Ik vind het vreemd dat veel mensen oudere moeders als een maatschappelijk probleem zien, ter-wijl niemand zich druk maakt om oudere mannen die door een tweede leg vader worden.’Daar heeft Singh een goed punt. Vrouwen wordt verweten dat zij veel te laat moeder worden, maar de ge-middelde leeftijd waarop mannen hun eerste kind krijgen ligt nog ho-ger. Daar hoor je niemand over. Hoe-veel mensen hebben verwijtend over Harry Mulisch gezegd dat ‘we dit met z’n allen toch niet moeten willen’

toen hij op zijn 65ste nog vader werd van zoon Menzo? Spermacellen kun-nen al meer dan vijftig jaar worden ingevroren. Fanatieke wielrenners laten dat vaak doen omdat deze sport hun vruchtbaarheid kan aantasten. Toch spreekt niemand in dat geval van wensgeneeskunde. Hoe kan dat toch? Rien Crooij heeft daar wel ideeën over. Hij werkt als gynaecoloog bij Medisch Centrum Kinderwens, een fertiliteitskliniek in Leiderdorp. Ook dit centrum zal vanaf begin volgend jaar eicellen in-vriezen van vrouwen die het kinde-ren krijgen nog even uitstellen. Achter alle ophef schuilt volgens Crooij de angst dat vrouwen massaal nóg later zwanger zullen worden. ‘Mensen hebben het gevoel dat er weer een technische mogelijkheid bij komt die het uitgestelde moeder-schap in de hand werkt. Die angst moeten we serieus nemen. Als gy-naecoloog zou ik ook liever zien dat vrouwen jonger aan kinderen begin-nen: dan hebben ze minder proble-men met vruchtbaarheid en minder complicaties tijdens de zwanger-schap. En hun kinderen lopen ook een kleinere kans om afwijkingen te krijgen.’Maar, zo ziet ook Crooij, de realiteit is dat vrouwen later zwanger worden. Daarom vindt hij toch dat vrouwen de vrijheid moeten hebben voor in-vriezen te kiezen. ‘Zwanger worden met een 35-jarige eicel gaat nou een-maal veel makkelijker dan met een 45-jarige. Deze methode is biologisch gezien second best, maar het is wel een goede oplossing voor vrouwen die niet op tijd aan kinderen kunnen be-ginnen.’

ij klinkt het steeds meer als muziek in de oren. Ik

heb altijd geweten dat ik zo laat mo-gelijk aan de kinderen wilde: 35 leek me de ideale leeftijd. Maar nu die na-dert, heb ik veel over voor nog een paar jaartjes uitstel. Ik ben er nog steeds niet van overtuigd of ik wel

Een ‘rijpere’ moeder kan haar kind

wellicht meer meegeven

dan iemand die al op haar 22ste kinderen

krijgt

Waarom zou je het doen? Bij oudere vrouwen is reageerbuisbevruchting (ivf) vaak minder effectief omdat hun eicellen van slech-tere kwaliteit zijn. De kans dat een vrouw van 40 zwanger wordt en een gezond kind krijgt, is veel gro-ter met een 35-jarige ingevroren eicel dan met ge-wone ivf. Maar het is zeker geen garantie: ook met ingevroren eicellen kan het zijn dat het niet lukt.

Hoe werkt het?De vrouw spuit tien tot vijftien dagen hormonen om de eicelproductie te bevorderen. Daarna gaat de arts met een naald door de vaginawand heen en haalt de eicellen uit het lichaam. Vervolgens worden de eicel-len ingevroren bij -196 graden Celsius en in het zie-kenhuis bewaard. Wanneer de vrouw zwanger wil worden, worden ze ontdooid en met behulp van ivf met een zaadcel bevrucht. Na lichte hormoonstimu-latie plaatst de arts het embryo in de baarmoeder.

Is het veilig? Tot nu toe zijn er in het buitenland ongeveer duizend baby’s geboren via deze techniek; het aantal afwij-kingen ligt bij hen net zo hoog als bij andere baby’s. Maar de kinderen zijn nog niet voor langere tijd ge-volgd. De risico’s van de behandeling zijn voor de vrouw zelf klein, zegt hoogleraar voortplantingsge-neeskunde Jan Kremer. ‘Net zo klein als bij een nor-male ivf-behandeling. Ongeveer 1 procent van de vrouwen loopt kans op overstimulatie door de hor-monen. Zij worden daar tijdelijk ziek van. Ook infec-ties en bloedingen door de punctie komen voor, maar dat is nog zeldzamer.’

Waar kan het?Naar verwachting starten het AMC en MC Kinder-wens begin 2011 met het invriezen van eicellen om sociale redenen. Ook kun je terecht bij het Universi-tair Ziekenhuis Brussel. Vrouwen tussen 30 en 40 jaar komen ervoor in aanmerking; de maximale leef-tijd waarop de eicellen worden teruggeplaatst, is in ons land straks 45.

Wat kost het?In Nederland zal het tussen de 2500 en 3000 euro per invriesbehandeling gaan kosten. Vaak zijn er meerdere behandelingen nodig om genoeg eicellen te oogsten. Voorlopig vergoedt de zorgverzekeraar het niet en moet je het dus zelf betalen. Het terugplaat-sen valt onder de gewone ivf-behandelingen: daar krijg je er volgens de huidige regels drie van vergoed. Een Kamermeerderheid is tegen het kabinetsvoor-stel dit aantal te reduceren tot één.

EicEllEn invriEzEn, hoE En wat?

Mannen kunnen hun sperma cellen al meer dan vijftig jaar laten invriezen. Toch spreekt niemand in dat geval van wens geneeskundei

m

OZ01_eicel 28-29 17-01-2011 17:33:54

30 JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ

dIePvRIeskINdJe

kinderen wil. Daar komt bij dat ik de komende twee jaar tussen de dead-lines door in de avonduren en week-einden aan een boek wil werken. Hoe krijg ik dat ooit af als ik ook nog tus-sendoor luiers moet verschonen? Vriendinnen die wel kinderen heb-ben, zijn voor mij niet de meest sti-mulerende voorbeelden. Een uitzon-dering daargelaten zijn ze allemaal parttime gaan werken. Hun baan wordt dan iets leuks voor erbij, en niet langer de uitdagende weg naar zelfontplooiing. Maar ik begrijp het wel: kinderopvang is duur en full-time werkende vrouwen moeten op-boksen tegen het beeld dat ze ontaar-de moeders zijn. Ik kan natuurlijk struisvogelpolitiek toepassen. Nog een paar jaartjes uit-stel en daarna op hoop van zegen als-nog proberen zwanger te worden. Maar zou het niet veel beter zijn om voor de zekerheid een noodvoorraad-je eicellen aan te leggen? Gynaecoloog Crooij zegt dat ik dat best kan doen. ‘Ik vind het heel ver-standig om als 34-jarige vrouw je ei-cellen in te laten vriezen als je om welke reden dan ook nog niet aan het moederschap toe bent. Het is geen ga-rantie, maar je kunt er wel mee voor-komen dat je over vijf jaar in de mo-len van allerlei intensieve vrucht- baarheidsbehandelingen terecht- komt.’ De vraag is wat op de lange termijn de invloed zal zijn van deze nieuwe mogelijkheid. Zullen veel singles, twijfelaars en carrièrejagers liever voor een diepvriesbaby gaan dan op tijd een kind te krijgen? De deskundi-gen menen van niet. Crooij: ‘Ik denk dat slechts een handjevol vrouwen hiervoor kiest. Ze moeten het zelf be-talen en als je drie keer een behande-ling nodig hebt om voldoende eicel-len te kunnen invriezen, zit je al gauw op 8000 euro. De meeste vrou-wen zullen de “natuurlijke manier” prefereren. Het is natuurlijk ook veel prettiger om je in de slaapkamer te laten bevruchten dan bij mij op de

behandelstoel. Maar we weten niet echt zeker of invriezen een zeldzaam-heid blijft. Bij ivf dachten deskundi-gen aanvankelijk ook dat het niet zo’n vaart zou lopen; nu zijn er we-reldwijd al ruim drie miljoen baby’s mee geboren. Wie weet blijkt over een paar decennia dat Nederlandse vrouwen toch massaal voor de zeker-heid van een voorraadje gezonde ei-cellen hebben gekozen.’

en mooi bijverschijnsel van de vrieskistoptie is dat vrou-

wen nu misschien meer gaan naden-ken over wanneer ze aan kinderen beginnen, hoopt Jan Kremer, hoogle-raar voortplantingsgeneeskunde en gynaecoloog bij het UMC St. Rad-boud. Volgens hem zijn vrouwen niet doordrongen van de keiharde statis-tieken. ‘Op je 39ste is de kans dat je spontaan zwanger wordt nog maar 10 procent van de kansen die je op je 25ste had. Wanneer ik dat in mijn praktijk vertel, zijn vrouwen meestal verbaasd. De helft van de vrouwen is na haar 40ste onvruchtbaar en zal nooit meer zwanger worden.’Kremer was voorzitter van de com-missie van de gynaecologenvereni-ging die het standpunt over het in-vriezen van eicellen formuleerde. Hij

ziet de voordelen, maar wil toch waarschuwen dat het allemaal geen garantie is. ‘Eigenlijk weten we nog niet hoe groot de kans is dat je met ingevroren, jonge eicellen zwanger wordt. En hoeveel eicellen je nodig hebt om een goede kans te maken, is ook nog niet duidelijk. Zijn het er tien of dertig? Op dit moment wor-den twee op de drie mensen die ivf ondergaan uiteindelijk zwanger. De kans met jonge eicellen neemt wel toe, met hoeveel weten we alleen nog niet. Als je écht verstandig bent, be-gin je gewoon op tijd.’Eén ding is duidelijk: ik moet bin-nenkort in ieder geval een beslissing nemen. Alle angsten en twijfels op-zijzetten en in het diepe springen? Of toch maar opteren voor een diep-vrieskindje? Wanneer ik mijn dilem-ma voorleg aan de Amerikaanse jour-nalist Rachel Lehmann-Haupt, auteur van het boek Baby op bestel-ling, vindt zij dat ik maar beter het zekere voor het onzekere kan nemen. ‘Wacht niet te lang. Durf je het nu echt nog niet aan om kinderen te krijgen, koop dan extra tijd.’Zij deed het op haar 37ste. Er ging een hele zoektocht aan vooraf naar wat ze als single met een gestaag doortik-kende biologische klok kan doen om haar vruchtbaarheid veilig te stellen. Aanvankelijk zou ze de helft van de eicellen laten bevruchten met het zaad van een anonieme student. ‘Maar op het laatst bedacht ik dat ik de ware misschien toch nog zou te-genkomen. Dan laat ik die eicellen natuurlijk veel liever bevruchten met het zaad van mijn geliefde.’Inmiddels is Lehmann-Haupt 41, nog steeds single, en de eicellen liggen nog altijd in de vrieskist. De klok tikt door. ‘Ik hoop dat ik voor mijn 45ste alsnog Mister Right ontmoet. Zo niet, dan ga ik het toch maar alleen doen. Ik weet namelijk zeker dat ik hoe dan ook een kindje wil.’

Reageren op dit artikel? Ga naar www.opzij.nl/forum

Vriendinnen die wel

kinderen hebben,

zijn voor mij niet de meest stimulerende voorbeelden. Ze werken nu bijna allemaal

in deeltijd

e

OZ01_eicel 30 17-01-2011 17:33:54