Een productie van

WOENSDAG 4 OKTOBERAUGUSTIJNENKLOOSTER, GENT

WWW.SCHELDECONFERENTIE.COM

SCHELDEHAVENS FIT FOR THE FUTURE?

Tegen de stemmige achtergrond van het Gentse Augustijnenklooster had woensdag 4 oktober de elfde editie van de Schelde Conferentie plaats. Dertien heren bogen zich onder het dagvoorzitterschap van de dames

Elvira Haezendonck en Larissa van der Lugt over hoe de havens in het Nederlands-Vlaamse Scheldegebied zich op de verre en nabije toekomst kunnen prepareren. Daarbij werd ingezoomd op het ontsluiten van de havens, innovatie in de havengebieden en ook op welke wijze havenbedrijven de aanwezige initiatieven op het gebied van innovatie kunnen stimuleren.

2 3

“Het havenlandschap is voortdurend aan verandering onderhevig. De nieuwe ontwikkelingen

voltrekken zich in steeds hoger tempo, wat drastischere antwoorden vergt”, verklaart Elvira Haezendonck, verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel. Zij verwacht dat er op twee vlakken keuzes moeten worden gemaakt: in de industrie, waarbij Haezendonck aan robotisering en relocatie denkt, en op het gebied van automatisering. “Ook complexe jobs zullen worden geautomatiseerd”, verwacht zij.

Haezendonck verduidelijkt haar presentatie met een sheet waarop een hele rits aan vragen staat, gericht op verschillende onderwerpen. De gemeenschappelijke deler is dat deze voor alle havens in het Scheldegebied gelden, vindt zij. Haezendonck haalt er een aantal uit. “Gaat de industrie volledig circulair worden? Gaat IT de ketens veranderen? Wat gaat de invloed van 3D-printing voor de supply chain worden? Soms wordt dit nog onderschat! Het is de vraag met welke snelheid de energietransitie zich gaat voltrekken.”

“Laat ik het nog meer concreet maken”, stelt Haezendonck. “Neem de digitalisering. Die

maakt op het moment een ‘double digit’-groei door. Wanneer je echter naar de sectoren indus-trie en transport kijkt, is de groei daar het laagst voor wat betreft banen en investeringen. Ook staan de sectoren voor zeer grote uitdagingen van de energietransitie.”

Larissa van der Lugt van de Erasmus Universi-teit Rotterdam stelt nog een andere factor aan de kaak die van groot belang is voor de toe-komst van de havens: schaalgrootte. Niet nieuw, zo erkent Van der Lugt, maar hoe combineer je het lossen van steeds grotere containersche-pen met groeiende ambities op het gebied van modal shift? Zo heeft de haven van Antwerpen de ambitie veertig procent van de goederen via de weg, veertig procent via de binnenvaart en twintig procent over het spoor te transporteren. Dit kan gaan wringen met de komst van mega-containerschepen.

“Er gebeurt al het nodige in de havens ter voor-bereiding op de uitdagingen die voor ons liggen. Het is de vraag of dit genoeg is”, vraagt Van der Lugt zich af. “De complexiteit van de opgave zit in het leggen van verbindingen tussen de acto-ren in de haven. Deze situatie vraagt om kennis delen en een open mind, zodat we samen de gehele keten � t for the future kunnen maken.”

DRASTISCHERE ANTWOORDEN ZIJN GEWENST

Uitgerekend in een sector die hoofdzakelijk door mannen wordt bevolkt,

nemen twee dames de bezoekers van de Schelde Conferentie bij de hand.

Elvira Haezendonck en Larissa van der Lugt onderscheiden de naar hun idee

belangrijkste uitdagingen voor de Scheldehavens.

4 5

Direct aan het begin van zijn verhaal poneert Blomme een prikkelende stelling. Is de haven van Zeebrugge, aan de Noordzee

gelegen, eigenlijk wel een Scheldehaven? Met andere woorden, is gedelegeerd bestuurder Joachim Coens van Port of Zeebrugge wel op zijn plek bij het afsluitende debat van de Schelde Conferentie tussen havenbestuurders? Volgens Blomme kan Coens met een gerust hart in het panel plaatsnemen. “Zeebrugge behoort tot het havensysteem van het Scheldegebied. Bovendien delen de havens het achterland.”

De Scheldehavens vormen samen een ‘unieke regio’, betoogt Blomme. Niet alleen vanwege de ‘bi-maritimiteit’ - het delen van een waterweg tussen twee landen -maar ook het gedeelde en overlappende achterland, de gedeelde achter-landcorridors en de sterke nadruk op zeeha-vengebonden logistiek. Het in 2005 gestarte gemeenschappelijke nautische beheer van de Schelde is volgens Blomme een belangrijke stap voorwaarts geweest.

Blomme schotelt de zaal wat cijfers voor, die zijn enthousiasme voor het Scheldege-

bied onderbouwen. Niet voor wat betreft de overslagcijfers, want die zijn in de haven van Rotterdam beduidend hoger dan in Antwerpen, Vlissingen, Terneuzen, Zeebrugge en Gent. Maar toen Blomme dezelfde havens vergeleek voor werkgelegenheid, toegevoegde waarde en oppervlakte, viel hij van zijn stoel van zijn verbazing, zoals hij zelf aangeeft. “Het Schel-degebied is het epicentrum van economische zwaarte, onovertro� en in de Lage Landen”, is Blommes conclusie.

De Vlaamse havencommissaris stipt na alle plussen nog een paar kritische punten aan. Zo betreurt hij de gebrekkige onderlinge afstem-ming tussen havens, al bespeurt hij een ‘enorme verandering’ nu Gent en Zeeland Seaports gaan fuseren. Ook waarschuwt hij voor te positieve verwachtingen. “Ik zie signalen dat de groeiprognoses lager gaan uitvallen. De klas-sieke, snelle groei gaat ophouden. De ruimte in de havens is ook eindig. Er is nog zo’n tien procent van de terreinen beschikbaar.” Hij wijst erop dat de groei ook ‘anders’ zal uitvallen, waarbij hij de energietransitie en 3D-printing speci� ek noemt.

SCHELDEHAVENPEPTALKHet Scheldehavengebied is uniek in zijn soort. Dit stelt de Vlaamse havencommissaris

Jan Blomme. Hij spiegelt de aanwezigen voor welke pluspunten de havens beschikken.

6 7

8 9

MODAL SHIFT IS MENTAL SHIFT>>Het vervoer over de weg, het spoor, via de binnenvaart en short sea werden

vertegenwoordigd door respectievelijk Benny Smets, Geert Pauwels, Bert van Grieken

en Yvan Vlaminckx. Waar de één stelt dat er meer marge nodig is om tot een beter

samenspel tussen de vier modi te komen, zegt de ander dat juist een nieuwe manier

van denken is vereist.

10 11

Short sea is een vergeten modus, stelt Yvan Vlaminckx, managing director van Fast Lines Belgium. Het bedrijf beschikt over verschillende bulkschepen en terminals. “Wij

kunnen een belangrijke rol vervullen bij het ontsluiten van de zeehavens”, zegt hij. In tegenstelling tot deep sea heeft zich binnen short sea geen consolidatie voltrokken, legt Vlaminckx uit. “Small is beautiful. Je moet de laatste zeemijl als een nichemarkt bekijken. Elke speler heeft zijn eigen specialiteit. Daarbij komt dat scheepvaarttransport milieuvriendelijk is.”

“Elke modus heeft zijn plek”, zegt Vlaminckx, waarmee hij aangeeft open te staan voor samenwerking in het haventransport. “Wel ben ik honderd procent tegen subsidie. Ik ben ervan overtuigd dat dit marktver-storend uitpakt en op den duur niet werkt. Voor de overheid zie ik een rol weggelegd als scheidsrechter, die voor gelijke regels moet zorgdragen.” De directeur roept de scheepvaartsector op stappen te zetten in de digitalisering van bedrijfsprocessen. Hij beschrijft hoe

de brug van een schip nog altijd vol staat met allerlei archieven. “Scheepvaart is een oubollige nijverheid. Daar moeten wij aan werken.”

De twee voornaamste uitdagingen voor de binnenvaart liggen op het vlak van duurzaamheid en betrouwbaar-heid. Dit denkt Bert van Grieken. Hij is managing director multimodal bij Nedcargo. “Binnenvaart is al een groene modaliteit, maar dit moeten wij vasthouden en verbeteren. De lokale emissies zijn niet zo goed en het wegtransport maakt verbeterslagen. Wij moeten hierin een slag slaan”, aldus Van Grieken. Belemmeren-de factoren hierbij zijn de geringe investeringskracht en de versnippering in de sector. “Schepen gaan bovendien erg lang mee. Daarnaast moeten wij het item van be-trouwbaarheid oppakken. De binnenvaart geldt als het alternatief voor de weg, maar wij hebben met congestie in de havens te maken. Het congestiespook heeft lange wachttijden en veel onzekerheid tot gevolg. Wij zien dat er nu lading naar de weg lekt.”Geert Pauwels is ceo van het private spoorbedrijf

Lineas. “Vervoer over het spoor was de laatste jaren een ramp”, zegt hij onomwonden. “Wij leden grote verlie-zen en moesten eerst overleven voordat nieuwe pro-ducten konden worden ontwikkeld.” Het spoor heeft een uitstekende propositie, vindt Pauwels. “Waarom zou je chemische producten, staal of containers over de weg vervoeren wanneer dit ook massaal over het spoor kan? Wij hebben het ‘green express’-netwerk in Europa ontwikkeld. Dat is nu succesvol, maar wij willen er een extra boost aan geven door dit verder uit te bouwen. Daarbij zoeken wij de samenwerking met verladers en andere modi, zodat ladingenstromen kunnen worden gebundeld.”

Managing director Benny Smets van Ninatrans, tevens voorzitter van Febetra, breekt op zijn beurt een lans voor het wegvervoer. Hij kenschetst dit als de ‘meest makkelijke, snelle optie’. Wel is hij zo eerlijk te zeggen dat het wegvervoer voor een aantal enorme uitdagingen staat. Smets noemt het vervuilende karakter van vracht-

wagens, de hoge gemiddelde leeftijd van chau� eurs, ge-koppeld aan de lage instroom, en natuurlijk de � ledruk. “Congestie vormt een � nanciële aderlating. Het kost gemiddeld achtendertig euro wanneer een vrachtwagen een uur in de � le staat. Daarbij komt dat vroeger drie leveringen vanuit de haven konden worden gedaan. Nu zijn dat er nog maar twee.”

Smets voorspelt dat wegtransport de komende jaren duurder zal worden. “Nu is er onvoldoende marge in de tarieven om te kunnen innoveren.” Vlaminckx sluit zich hierbij aan. Hij zegt zich te storen aan de ‘free shipping’ die een website als Amazon zijn klanten belooft. “Wij moeten ophouden te kijken naar de goedkoopste optie. Dat doen wij allemaal, maar hierin schuilt de grootste uitdaging. Wij hebben gewoonweg marge nodig om te kunnen investeren in het afstemmen van de verschil-lende modi en in milieubevorderende technieken.” Pauwels wijst juist op een andere factor. “Wij hebben geen grote investeringen nodig, maar een mental shift!”

12 13

“DE BINNENVAART GELDT ALS HET ALTERNATIEF VOOR DE WEG, MAAR WIJ HEBBEN MET CONGESTIE IN DE HAVENS TE MAKEN”Bert van Grieken, managing director multimodal Nedcargo

“WIJ GEVEN SPELERS IN DE KETEN GEEN PINCODE MEER OM

EEN CONTAINER TE KUNNEN VERVOEREN, MAAR HET RECHT

HIEROP”Daniel Lievens, ceo NxtPort

“BINNEN EEN HEK IS EEN IDEE ALS DIT ZÓVEEL MAKKELIJKER UIT TE VOEREN”Tanneguy Descazeaud, general manager Zeeland Re� nery EEN OPEN BLIK

Erik van der Auwera, sales manager bij Engie Fabricom, bezoekt de Schelde Conferentie ook voor de eerste keer. Hiervoor zat hij in de verkoop van  in-dustriele afsluiters. In dat veld was deze conferentie niet gekend zegt hij. Van der Auwera is bijna een jaar werkzaam voor Engie Fabricom. Hij zegt de Schelde Conferentie te bezoeken om te luisteren wat er in de branche gebeurt, verklaart hij zijn komst. Een speci� ek element in het programma heeft hem niet over de streep getrokken te komen. “Ik ben hier met een open blik en zie wel wat er op mij afkomt.”

NIEUWE TRANSPORTMODI ZIJN NODIGHet vervoer van afgewerkte wagens - ‘outbound’ noemt Willem Talboom, senior manager out-bound transportation bij Volvo Car Group, dit - verloopt vanuit Gent nu voornamelijk via deep-sea en de weg. Talboom bezoekt dit jaar voor het eerst de Schelde Conferentie. “Ik ben benieuwd te horen welke vooruitzichten de havens hebben. Daarbij ben ik vooral geïnteresseerd in de haven van Gent. Wij zullen in de sector naar verschillende transportmodi moeten zoeken. Ik zie daarbij vooral mogelijkheden in het spoor, en in mindere mate de binnenvaart.”

14 15

KIEZEN OF DELENOf het nu om data, stoom of restwarmte gaat, er valt voor meerdere partijen winst te

boeken wanneer zij bereid zijn dit te delen. Dit blijkt uit de uiteenzettingen van Daniel

Lievens (NxtPort), Tanneguy Descazeaud (Zeeland Refinery) en Eric Kersten (Monument

Chemical).

NxtPort is een net opgericht Antwerps bedrijf dat een ‘data utility-platform’ voor transportprocessen heeft ontwikkeld. Dit stelt bedrijven in staat zich met andere te

verbinden en ook is het systeem een ‘marktplaats voor data’, beschrijft ceo Daniel Lievens. “Wij geloven in de kracht van techniek en zien kansen die zich door de technologische revolutie voordoen. Big data heeft altijd bestaan, als nevenproduct. Wij zitten op een bom, een schatkist aan data, die erop wacht te worden benut!”

Lievens vergelijkt het systeem met de app Waze, waar-mee gebruikers kunnen navigeren. Het bijzondere aan deze toepassing is dat alle informatie onder gebruikers wordt gedeeld. “Zo kun je realtime ingrijpen om een verkeersknooppunt te ontwarren”, aldus Lievens. Nxt-

Port past dit idee op goederenstromen toe. “Stel dat je in de haven van Antwerpen over álle data beschikt. Dan kun je de processen transparanter maken, een e� cien-cyslag slaan en processen hertekenen. Een container wordt nu vijf keer verplaatst voordat die op een truck wordt gezet. Dat kan e� ciënter.” Ook kan NxtPort als blockchain worden toegepast. “Blockchain is heel interessant voor logistieke processen. Wij geven spelers in de keten geen pincode meer om een container te kunnen vervoeren, maar het recht hierop.”

Een ander voorbeeld van samenwerking is de rest-warmtekoppeling tussen Zeeland Re� nery, Martens en Covra. General manager Tanneguy Descazeaud van de in Vlissingen gevestigde ra� naderij heeft een inkijkje hoe dit project tot stand is gekomen. De opzet van de

koppeling is als volgt: de ra� naderij levert door een vier kilometer lange pijpleiding honderdveertig graden warm water aan de afnemers Martens en Covra. Het afgekoelde water gaat weer terug naar Zeeland Re� nery. Deze samen-werking biedt voordelen op het gebied van energiebespa-ring en CO2-uitstoot, verklaart Descazeaud. Het project is een jaar geleden van start gegaan, maar de eerste aanzet hiertoe voert terug naar 2009. Toen voerde de provincie Zeeland een studie uit, die tot een warmtekaart leidde. Hierop valt precies te zien welke bedrijven warmteprodu-cent zijn en welke warmteafnemer.

“Vervolgens werden de potentiële business cases geïden-ti� ceerd”, zegt de ra� naderijdirecteur. “Daarbij was het de kunst de prijs van de warmte zo vast te stellen, dat alle deelnemende partijen er een acceptabele terugverdientijd aan over houden. Ook van belang was het om af te spreken dat de ra� naderij geen penalty krijgt wanneer de warmte niet wordt geleverd.” Sloewarmte BV is opgericht als bedrijf dat het runnen van de warmtekoppeling voor zijn rekening neemt. Het beheert de infrastructuur en heeft de � nanciering van de pijpleidingen verzorgd, daarbij onder-steund door de provincie. Descazeaud onderscheidt een aantal succesfactoren die tot het welslagen van het project hebben geleid. Hieronder vallen de rol van de overheid die wetten aanpast, het ‘gentlemen’s agreement’ tussen de

leverancier en afnemers over de leveringsbetrouwbaarheid en tot slot noemt Descazeaud commitment. “Binnen een hek is een idee als dit zóveel makkelijker uit te voeren. Er zat zeven jaar tussen idee en start van de warmtekoppeling. Dat terwijl het technisch niet zo ingewikkeld is. Pijp, pomp en water dat circuleert. Meer heb je niet nodig.”

Nog niet operationeel is het stoomnetwerk ‘Ecluse’ in de Antwerpse haven. Site manager Eric Kersten van Monument Chemical vertelt dat het in de tweede helft van volgend jaar van start moet gaan. “De stoom wordt bij een temperatuur van vierhonderd graden en een druk van veertig bar van de afvalcentrale naar zes buurbedrijven getransporteerd. Het gaat door een � ink pijpleidingentracé van zes kilometer lang. Doordat de afnemende bedrijven geen individuele stoomketels meer nodig hebben, realiseren wij hiermee een CO2-uitstootreductie van 100.000 ton. Ook vallen de energiekosten fors lager uit.” De afnemers gebruiken de stoom voor distillatie, verdamping, reiniging en chemische reacties.” Het aan Ecluse deelnemende Amerikaanse familiebedrijf Monument Chemical ziet een drietal voordelen waardoor het toehapte. De gegarandeerd lagere energierekening, de verminderde CO2-footprint en dat het geen eigen stoomketels meer nodig heeft.

16 17

“WIJ MOETEN MEER DURVEN”In het afsluitend debat gaan Chris Coeck (Antwerpen), Joachim Coens

(Zeebrugge), Jan Lagasse (Zeeland Seaports) en Daan Schalck (Gent) in

op de uitdagingen die de havens wachten. >>“WIJ MOETEN >>“WIJ MOETEN MEER DURVEN”>>MEER DURVEN”In het afsluitend debat gaan Chris Coeck (Antwerpen), Joachim Coens >>In het afsluitend debat gaan Chris Coeck (Antwerpen), Joachim Coens

(Zeebrugge), Jan Lagasse (Zeeland Seaports) en Daan Schalck (Gent) in >>(Zeebrugge), Jan Lagasse (Zeeland Seaports) en Daan Schalck (Gent) in

18 19

Afgaande op de onderwerpen die op de Schelde Conferentie te berde zijn gebracht, concludeert Chris Coeck, manager beleid & strategie van het Havenbedrijf Antwerpen,

dat er ‘op sommige vlakken radicale oplossingen’ worden gevraagd. “Het Havenbedrijf Antwerpen neemt daarin zijn verantwoordelijkheid, richting 2020 maar ook verder. Zo hebben wij recent een oproep gedaan om speci� eke modal shift-projecten aan te melden. Wij hebben er negentien ontvangen, en gaan er daar in elk geval zeven uit selecteren.”

“De juiste thema’s zijn aan bod gekomen”, concludeert Joachim Coens, gedelegeerd bestuurder van Port of Zeebrugge. Hij somt op: intermodaliteit, energietransitie, automatisering. “Het is vooral zaak het menselijk kapitaal hierin mee te krijgen. Daar ligt de grote uitdaging.”

Volgens Jan Lagasse, ceo van Zeeland Seaports, liggen veel oplossingen voor de huidige vraagstukken buiten het hek van afzonderlijke bedrijven. “Praat met elkaar. Het haven-bedrijf kan een rol als neutrale, organiserende partij spelen. Een van de redenen om tot een fusie met de haven van Gent te komen, is dat wij zelf te weinig kritische massa in huis hebben om deze rol adequaat te vervullen. Na de fusie zal dit organisatorische vermogen snel toenemen.”

“’One size � ts all’-oplossingen bestaan niet. Er zijn nieuwe structuren nodig. Zo blijft het moeilijk om in communi-ties te denken. Het realiseren van een mental shift is het belangrijkste wat ons te doen staat”, is Daan Schalck van mening, gedelegeerd bestuurder van Port of Ghent. Spre-kend over nieuwe structuren, legt Schalck de vraag neer of er volgend jaar bij de Schelde Conferentie geen vier maar drie microfoons op tafel zullen staan, wanneer de fusie tussen Gent en Zeeland Seaports gedaan is. Organisator Daniëlle Schönhage van Management Producties kan Jan Lagasse en Daan Schalck gerust stellen: beide heren zijn volgend jaar van harte welkom.

Coens gaat nog in op de rol van het havenbedrijf als neu-trale, verbindende partij. Moet een dergelijke speler dan vennootschapsbelasting betalen, wanneer het geen zuiver commerciële rol speelt? “Dat is een fundamentele vraag”, vindt hij.

“In sommige gevallen kan een faciliterende rol te weinig zijn”, stelt Schalck. “Je moet ook durven ondernemen, om zo bepaalde projecten een klein duwtje in de rug te geven. Natuurlijk zonder zelf grote risico’s te nemen en verstorin-gen in de markt te veroorzaken. Wij moeten meer durven.” Lagasse sluit zich in principe aan bij de woorden van zijn fusiegenoot, maar maakt wel een kanttekening: “Wij hebben hier ervaring in. Daarom stel ik als voorwaarde dat het om tijdelijke participatie moet gaan. Als een project zelfdragend is moet je eruit stappen om de volgende initia-tieven te kunnen oppakken.” Schalck ziet door deze rol een nieuwe vorm van ‘terreinkennis’ binnen de havenbedrij-ven opdoemen. “Niet meer geogra� sch, zoals vroeger. Nu werken wij met een reststromenatlas of doen wij onderzoek waar transportbundeling mogelijk is. Ik zie te vaak bij be-drijven dat zij niet durven delen. De uitdagingen richting de toekomst vergen nieuwe competenties.”

21

“OOK COMPLEXE JOBS ZULLEN WORDEN GEAUTOMATISEERD”Elvira Haezendonck, Vrije Universiteit Brussel

“HET KOST GEMIDDELD ACHTENDERTIG EURO WANNEER EEN VRACHTWAGEN EEN UUR IN DE FILE STAAT”Benny Smets, managing director Ninatrans

“HET SCHELDEGEBIED IS HET EPICENTRUM VAN ECONOMISCHE

ZWAARTE, ONOVERTROFFEN IN DE LAGE LANDEN”

Jan Blomme, Vlaams havencommissaris

22 23

COLOFONSCHELDE CONFERENTIE 2017 ON THE

FLOOR MAGAZINE IS EEN UITGAVE VAN

EUROPOORT KRINGEN IN OPDRACHT VAN

MANAGEMENT PRODUCTIES.

REDACTIEJIRI HARTOG

FOTOGRAFIEVINCENT BERGMAN

VORMGEVINGVINCENT BERGMAN

MEDIA-ADVISEURREMCO ROOIJ

COPYRIGHT UITGEVERIJ LAKERVELD

BV. NIETS UIT DEZE UITGAVE MAG OP

ENIGERLEI WIJZE WORDEN OVERGENOMEN

ZONDER UITDRUKKELIJKE TOESTEMMING

VAN DE UITGEVER EN OPDRACHTGEVER.

WWW.MANAGEMENTPRODUCTIES.COM

WWW.EUROPOORTKRINGEN.NL