Een kijk op het oog - sig-net.be · voor adolescenten en volwassenen (DTVP-A) voor de leeftijd 11j...

Een kijk op het oog(update 2012)

De plaats van de visuele perceptie

in de totale diagnostiek van

ontwikkelingsstoornissen

Intervisiewerkgroep Visuele Perceptie

Update 2012

© Sig vzw

Kerkham 1 bus 2, 9070 Destelbergen (België)

tel. +32 (0)9 238 31 25 - fax +32 (0)9 238 31 40

[email protected]

www.sig-net.be

Sig is lid van Vijftact vzw.

Sig wordt gesteund door de Provincie Oost-Vlaanderen.

D/1996/7746/04

ISBN 978-90-5873-013-1

Een kijk op het oog (update 2012) 1

Woord vooraf

Enkele jaren geleden (2008-2009) werd de Sig-werkgroep visuele perceptie nieuw leven

ingeblazen. Nadat de werkgroep enkele jaren op non-actief stond, was de nood en

interesse vanuit de verschillende Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR) opnieuw

groot genoeg op over dit onderwerp met een aantal mensen aan de slag te gaan.

In het totale therapieaanbod is visuele perceptie één van de domeinen die de laatste

jaren enorm evolueerde. Om als therapeut de laatste ontwikkelingen te blijven volgen,

leek het ons heel zinvol en aangewezen met andere CAR samen te werken. De opdracht

van de werkgroep bestond erin om via het uitwisselen van ervaringen, kennis en

literatuur op de hoogte te blijven van de meest recente ontwikkelingen op het vlak van

screening en therapie.

De bundel ‘Een kijk op het oog’, in 1996 uitgegeven door Sig onder redactie van de

toenmalige werkgroep, werd ons vertrekpunt. Het onderdeel over screening trok onze

aandacht omdat evoluties zich vooral in dit domein afspelen. Algauw stootten we op

vernieuwde en nieuwe tests. Op hetzelfde moment kwam de vraag van Sig of de

oorspronkelijke bundel nog voldoende recent was voor verspreiding. Het deel waarin

het visueel-instrumentele systeem en het visueel-perceptuele systeem worden

beschreven, behoeft geen aanpassing. We hebben vooral de screening aangepakt. De

aanpassingen, aanvullingen en bevindingen zijn ondertussen in een uniforme lay-out

gegoten, die we willen delen met alle geïnteresseerden.

We zijn vertrokken vanuit de meest frequent gebruikte tests in de CAR. Het gaat vooral

over visuele en visueel-motorische tests. We bespreken ook een aantal tests met visuele

of visueel-motorische onderdelen. Daarnaast hebben we ook de tests uit de bestaande

bundel nagekeken en zo nodig aangepast. De bespreking loopt gelijkvormig. We

omschrijven elke test als volgt: het doel, de doelgroep, de afnameduur, de normering,

het verloop, de aangesproken functies, de scoring en onze bevindingen. Het laatste punt

is vanzelfsprekend gebaseerd op persoonlijke ervaringen van de leden uit de werkgroep.

De inhoud van dit werkdocument is nog constant in evolutie. De werkgroep wil dit dan

ook verder opvolgen.

Sig-intervisiewerkgroep Visuele Perceptie

augustus 2012


Overzicht van tests (update 2012)

Beery-6 Developmental Test of Visual-Motor Integration (6th Edition)

DTVP-2 Developmental Test of Visual Perception (2nd Edition)

Jordan-3 Jordan Left-Right Reversal Test (3th Edition)

MVPT-3 Motor-Free Visual Perception Test (3rd Edition)

NEPSY-II-NL Developmental Neuropsychological Assessment

PVMIA Developmental Preschool Visual Motor Integration

RAKIT Revisie Amsterdamse Kinderintelligentie Test

RCFT Complexe Figuurtest van Rey met Recognitietrial

TVPS-3 Test of Visual Perceptual Skills

WRAVMA Wide Range Assessment of Visual Motor Abilities

Bibliografie

Adams, W., & Sheslow, D. (1995). Wide Range Assessment of Visual Motor Abilities.

Wilmington: Wide range.

Beery, K.E., & Beery,N.A. (2010). Developmental Test of Visual-Motor Integration, 6th

edition. San Antonio, TX: Pearson.

Bleichrodt, N., Drenth, P.J.D., Zaal, J.N., & Resing, W.C.M. (1987). Revisie

Amsterdamse kinderintelligentie test. Lisse: Swets & Zeitlinger.

Deitchman G.M.A., & Puttkammer, C.M. (2001). Preschool Visual-Motor Integration

Assessment. Framingham:Therapro.

Hammil, D.D., Pearson, N.A., & Voress, J.K. (1993). Developmental Test of Visual

Perception, 2nd edition. Texas: Pro-ed.

Jordan, B.T. (2010). Jordan Left-Right Reversal Test, 3rd edition. Novato, CA:

Academy Therapy Publications.

Korkman, M., Kirk, U., & Kemp, S. (2007). Developmental Neuropsychological

Assessment. San Antonio, TX: Pearson.

Meyers, J.E., & Meyers, K.R. (1995). Complexe Figuurtest van Rey. Lutz:

Psychological Assessment Resources.

Nancy, A., & Martin, Ph.D. (2006). Test of Visual Perceptual Skills, 3rd edition.

Novato, CA: Academy Therapy Publications.

Ronald, P., Colarusso, E., & Hammill, D.D. (2003). Motor-Free Visual Perception Test,

3rd edition. Novato, CA: Academic Therapy Publications.


Dankwoord

Werkten als leden van de Sig-intervisiewerkgroep Visuele Perceptie mee aan de

ontwikkeling van deze aanvulling/herwerking van ‘Een kijk op het oog’:

Isabel Bulcke (Stappie Oostende)

Anne Claeys (Revalidatiecentrum De klinker Knokke-Heist)

Kathleen Claeys (Revalidatiecentrum Overleie Kortrijk)

Mieke Coppens (Centrum voor Ambulante Revalidatie BOLT Drongen)

Hans De Proft (Revalidatiecentrum Buggenhout)

Lut Dheedene (Revalidatiecentrum De Steijger Destelbergen)

Nele Dobbelaere (Revalidatie- en Hoorcentrum Spermalie Brugge)

Hilde Peirlinck (Centrum Ambulante Revalidatie Sint-Lievenspoort Gent)

Greet Stockman (Revalidatiecentrum Ter Kouter Deinze)

Svea Van Driessche (Revalidatiecentrum Klim Op Eeklo)

Ingrid Vangorp (Revalidatiecentrum Pulderbos)

Els Verhasselt (Centrum Ambulante Revalidatie Impuls Gent)

Lieve Willaert Revalidatie- en Hoorcentrum Spermalie Brugge)

Liesbet Wynsberghe (Centrum Ambulante Revalidatie ’t Veld Aartrijke)

Een kijk op het oog (update 2012) Beery-6 1

Developmental Test of Visual-Motor Integration

6th Edition

auteurs: K.E. Beery, N.A. Buktenica, & N.A. Beery

uitgever: Pearson - jaar van uitgave: 2010

Omschrijving van de test

Doel

Deze test onderzoekt de integratie van de motorische en visuele vaardigheden.

De Beery VMI bestaat uit een visuomotorisch deel, VMI en twee aanvullende

tests, nl. de visuele perceptie en de motorische coördinatie.

Doelgroep

De Beery VMI Full Form (lange vorm - 30 items): afname vanaf 2j - 100 j

De Beery VMI Short Form (korte Vorm - 21 items): afname vanaf 2j - 7j 11m

De Beery VMI en zijn twee aanvullende tests kunnen zowel in groep als

individueel worden afgenomen.

Afnameduur

De afnameduur bedraagt 20 à 30 minuten.

Historiek en normering

De VMI is genormeerd in de Verenigde Staten op 1737 proefpersonen van 2j tot

18j. De normen zijn gestaafd wat betreft betrouwbaarheid en geldigheid. De

normen bij volwassenen, verzameld in 2006 (bij de VMI 5th edition), zijn

gebaseerd op een steekproef van 1021 proefpersonen van 19 tot 100 jaar oud.

Betrouwbaarheid

Betrouwbaarheid (2j - 18j) VMI Visuele

perceptie

Motorische

coördinatie

Interne betrouwbaarheid

- Odd-even split half correlatie :

- Alfacoefficiënt

.88

.82

.85

.81

.87

.82

Intertesterbetrouwbaarheid .93 .98 .94

Test-hertestbetrouwbaarheid .88 .84 .85

Betrouwbaarheid (vanaf 19j) VMI Visuele

perceptie

Motorische

coördinatie

Interne betrouwbaarheid


- Alfacoefficiënt .89 .88 .86

Intertesterbetrouwbaarheid .94 .97 .92

Test-hertestbetrouwbaarheid (60j-69j) .88 .86 .84

Validiteit

Validiteit VMI Visuele

perceptie

Motorische

coördinatie

Wravma Drawing .52

DTVP-2 Copying .75

DTVP-2 Position in space .63

DTVP-2 Eye-hand coordination .65

Bespreking van de test

Als alle drie de tests worden uitgevoerd, moeten ze in de juiste volgorde worden

afgenomen (dezelfde volgorde als waarin ze werden genormeerd) om geldige

scores te genereren. Na afname van de VMI kunnen ofwel één, ofwel beide

gestandaardiseerde aanvullende tests individueel worden afgenomen. De Beery

VMI biedt circa 600 leeftijdspecifieke mijlpalen vanaf de geboorte tot 6 jaar

voor grove motoriek, fijne motoriek, visuele en visueel-fijnmotorische

ontwikkeling, ‘stapstenen’ die zijn geїdentificeerd door onderzoekcriteria.

Visuomotorische integratie (VMI)

Opdrachtomschrijving

De VMI bestaat uit 3 voorafgaande items waarbij de hele jonge proefpersoon

krabbelopdrachten moeten uitvoeren. Bij de overige 27 items moet een

opbouwende opeenvolging van geometrische vormen met potlood worden

geïmiteerd of nagetekend. Maximum ruwe score: 30 punten.

Aangesproken visuele functies

- visuele analyse en synthese

- visueel-ruimtelijke oriëntatie en structuratie

Er wordt ook een beroep gedaan op de visuomotoriek.

Visuele perceptie


In de gestandaardiseerde test Visuele Perceptie wordt bij de eerste 3 items van

hele jonge proefpersoon verwacht dat ze op vraag eigen lichaamsdelen


aanduiden, omtrektekeningen identificeren en lichaamsdelen op een tekening

van een pop aanduiden. Bij de overige 27 items moet een geometrische vorm

worden gekozen die precies dezelfde is als het model bovenaan. Vanaf item 7

heb je 3 minuten tijd om de identieke vorm aan te duiden bij zoveel mogelijk

van de 27 modellen.

Aangesproken functies

- visuele identificatie en discriminatie (detail en grootte)

- visueel-ruimtelijke oriëntatie

Motorische coördinatie


In de gestandaardiseerde test Motorische Coördinatie wordt bij de eerste 3 items

van de hele jonge proefpersonen verwacht dat ze op een stoel kunnen klimmen,

een potlood kunnen vasthouden tussen duim en vingers en tijdens het tekenen

hun blad kunnen vasthouden met de andere hand. Verder worden de figuren

gebruikt uit de VMI. Items 4, 5 en 6 bestaat uit het imiteren van de proefleider

die de figuur voortekent tussen de dubbelgelijnde paden. Vanaf item 7 start de

tijd en wordt de figuur niet meer voorgetekend.


Er wordt vooral een beroep gedaan op de visuomotoriek.

Scoring

Er wordt 1 punt toegekend voor elk correct antwoord met een aparte afbreek-

regel en verbetercriteria per subtest (uitgezonderd motorische coördinatie).

Vertrekkend van de ruwe score kunnen de standaardscore, schaalscore,

percentielen en leeftijdsequivalenten worden berekend. De drie testonderdelen

kunnen afzonderlijk worden gescoord.

Bevindingen van de werkgroep

• Geen Vlaamse normeringen

• Scoort over het algemeen hoog

• Visuele perceptie scoort maar 1 deel van de visueel-perceptuele functies

• De test is voor de meeste kinderen gebruiksvriendelijk (duur, afname,

scoring). Voor jongere kinderen (2- à 3-jaar) is de test minder aantrekkelijk.

• Leeftijdsequivalenten per subtest zijn vaak misleidend, de totale perceptuele

leeftijdsequivalent is betrouwbaarder. We geven de voorkeur aan de

standaardscores en percentielen.

Een kijk op het oog (update 2012) DTVP-2 1

Developmental Test of Visual Perception (DTVP-2)

2th Edition

auteurs: D.D. Hammil, N.A. Pearson, & J.K. Voress

uitgever: Pro-ed (Texas) - jaar van uitgave: 1993


Doel

De DTVP-2 onderzoekt de visueel-perceptuele mogelijkheden van de proef-

persoon via taken die zowel exclusief visueel-perceptueel zijn als visuo-

motorische integratie vragen.

Doelgroep

De test kan worden afgenomen vanaf 4j tot 10j11m. Er is eveneens een versie

voor adolescenten en volwassenen (DTVP-A) voor de leeftijd 11j - 74j 11m.

Afnameduur

De afnameduur bedraagt ongeveer 30 tot 60 minuten. De testafname mag over

verschillende sessies worden gespreid.


De DTVP-2 is een vernieuwde versie van de DTVP (Frostig).

De test is genormeerd in de Verenigde Staten en gestandardiseerd op 1972

proefpersonen tussen 4j en 11j.

Betrouwbaarheid

Test-hertestbetrouwbaarheid: .95

Interne consistentie: .97

Validiteit

DTVP-2 - VMI: .87

Visuele perceptuele taken - VMI: .67

Visuomotorische taken - VMI: .89



De test bestaat uit 8 subtests die zijn onderverdeeld in 4 visueel-perceptuele

taken en 4 visuomotorische taken. Bij de afname is het belangrijk dat de

volgorde van de subtests wordt gerespecteerd van 1 t.e.m. 8. De visuele en

visuomotorische taken wisselen elkaar af.

Visueel-perceptuele subtests

Positie in de ruimte


De proefpersoon wordt gevraagd door matching een vorm te identificeren die

gelijk is aan het voorbeeld. Het bepalende kenmerk is de richting.


- visuele discriminatie en identificatie


Figuur-achtergrond


De proefpersoon wordt gevraagd meerdere tekeningen te herkennen binnen een

complexe figuur.



- figuur-achtergrondonderscheid

Visueel vervolledigen


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met eenzelfde

figuur die onvolledig is weergegeven.



- visuele vervollediging


Vormconstantie


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching twee gelijkende

vormen zoeken waarvan enkele kenmerken veranderd zijn (grootte, oriëntatie,

enz.). Bovendien zijn visueel interfererende stimuli toegevoegd.



- visuele vormconstantie


Visuomotorische subtests

Oog-handcoördinatie


De proefpersoon moet ononderbroken lijnen (rechten, gebogen, hoekige) tussen

twee geleide lijnen trekken.


Er wordt een beroep gedaan op de visuomotoriek.

Kopiëren


De proefpersoon wordt gevraagd de figuren te kopiëren in de daarvoor voorziene

ruimte.




- visueel-ruimtelijk inzicht



Ruimtelijke relaties


De proefpersoon moet lijnen die getekend zijn tussen punten natekenen in de

daarvoor voorziene ruimte.




- visueel-ruimtelijk inzicht


Visuomotorische snelheid en nauwkeurigheid


De proefpersoon moet binnen een minuut zo snel mogelijk de kleine vierkanten

markeren met kruisjes en de grote cirkels met 2 horizontale streepjes.




Scoring

Er zijn aparte scoringsregels per subtest. Vertrekkend van de standaardscore

per subtest kan een totaal van de standaardscores worden berekend en kan elke

standaardscore worden omgezet in quotiënten, percentielen en Leeftijds-

equivalenten. De totale score kan worden opgedeeld in een visuomotorische

integratiedeel en een motoriek-gereduceerd perceptueel deel.

Bevindingen vanuit de werkgroep

• Geen Vlaamse normering

• Duurt niet te lang en mag onderbroken worden

• Oppassen met subtestscores: de subtests kunnen niet afzonderlijk worden

geïnterpreteerd. Het motorische en visueel-perceptuele deel worden apart

gescoord.

• Goed onderscheid tussen visuomotorische en visueel-perceptuele problemen

• Een goede sterkte/zwakte analyse


• Leeftijdsequivalenten per subtest zijn vaak misleidend, de totale perceptuele

leeftijdsequivalent is betrouwbaarder. We geven de voorkeur aan de

standaardscores en percentielen.

• Visuomotorische en visueel-perceptuele items wisselen elkaar af

(aantrekkelijk voor kleuters). Dit komt de visuele gerichtheid ten goede.

• Kinderen scoren meestal zwak op visuomotorische snelheid

• Algemene indruk is dat er een hoge score wordt bereikt

• Interpretatie van de ruimtelijke relaties is subjectief en blijft discussieerbaar

Een kijk op het oog (update 2012) Jordan-3 1

Jordan Left-Right Reversal Test

3rd Edition

auteurs: B.T. Jordan

uitgever: ATP (New Orleans)

jaar van uitgave: 2010


Doel

De Jordan spoort afbeelding-, letter- en cijferomkeringen op bij de proefpersoon.

Doelgroep

De test kan worden afgenomen vanaf 5j tot 18j 11m. De test wordt opgesplitst in

twee delen: Level 1 (5j - 8j 11m) en Level 1+2 (9j - 18j 11m).

Afnameduur

De afnameduur bedraagt 20 à 30 minuten voor de volledige test (Level 1 5 min.)


De test is ontwikkeld in de Verenigde Staten en is gestandaardiseerd op meer

dan 1300 proefpersonen van 5j tot 18j 11m met een gemiddelde intelligentie, een

normaal ontwikkelingsverloop. De test is afhankelijk van leeftijd en geslacht.

Betrouwbaarheid

Test-hertestbetrouwbaarheid: 0.68 (nauwkeurigheidsscore) - 0.66 (foutscore)

Interne consistentie: 0.81 - 0.91

Itemmoeilijkheid: 0.88 - 0.99

Validiteit

Concurrente validiteit: er is een matige correlatie tussen Jordan-3 en WISC-IV

(PRI) en tussen Jordan-3 en Woodcock-Johnson-III test of achievement (Broad

Reading) (zie cijfers hieronder)

WISC-IV (PRI) en Jordan-3

Nauwkeurigheid: 0.44

Foutscore: 0.36

WJ-III en Jordan-3

Nauwkeurigheid: 0.41

Foutscore: 0.42

Een kijk op het oog (update 2012) Jordan-3 2


Level 2 is niet bruikbaar in België omwille van enkel Engelstalig. Daarom wordt

deze hier niet verder besproken.

Level 1: afbeeldingen


De proefpersoon moet de omkeringen aanduiden door een streep te trekken door

de foute afbeeldingen.




Level 1: letters en cijfers


De proefpersoon moet de omkeringen aanduiden door een streep te trekken door

de foute letter (in drukletters en typletters) en de foute cijfers.


- visuele voorstelling

- visueel-ruimtelijk oriëntatie

Scoring

Men kan een accuraatscore (aantal correct aangeduide omkeringen) en een

foutscore (aantal gemiste omkeringen + het aantal niet omkeringen die als

omkering werden geïdentificeerd) berekenen. Voor de jonge proefpersoon

(jonger dan 9j) scoort men alleen level 1. De ruwe score (zowel van de

accuraatscore als de foutscore) kan worden omgezet in een percentielscore. De

accuraatscore kan ook worden omgezet in een leeftijdsequivalent.



• Goed voor jongere kinderen (vanaf tweede semester eerste lj)

• Snel af te nemen

• Meestal goede correlatie met dyslexie

Een kijk op het oog (update 2012) MVPT-3 1

Motor-free Visual Perception Test (MVPT-3)

3rd Edition

auteurs: R.P. Colarusso, & D.D. Hammill

uitgever: ATP (Novato)



Doel

De MVPT-3 onderzoekt de visueel-perceptuele vaardigheden van de proef-

persoon zonder dat er een motorische deelname vereist is. De test bestaat uit 65

items die de volgende functies inhouden: visuele discriminatie, vormconstantie,

visueel kortetermijngeheugen, visueel vervolledigen, visuospatiële relaties en

figuur-achtergrondperceptie. Deze functies worden in totaal gescoord (dus niet

afzonderlijk).

Doelgroep

De MVPT-3 test kan worden afgenomen vanaf 4j tot en met 94j+.

Afnameduur

De afnameduur bedraagt ongeveer 20 à 30 minuten.


De originele MVPT (Colarusso & Hamill) dateert van 1972. Nadien was er de

MVPT-R (1996), genormeerd voor kinderen tot 11j 11m. In 1997 kwam de

MVPT-V uit (Mercier, Hebert, Colarusso & Hamill). In deze versie werden

dezelfde 36 items gebruikt als in de originele MVPT, maar er was een normering

tot 55 jaar en meer. De MVPT-3 heeft al de elementen van de vorige edities

verzameld en is genormeerd op 1856 proefpersonen.

Betrouwbaarheid

alfacoëfficiënt: groep 4j - 10j : gemiddeld 0.80

groep 11j - 84j+ : gemiddeld 0.89

test-hertestbetrouwbaarheid: groep 4j - 10j : 0.87

groep 11j - 84j+ : 0.92

Validiteit

DTVP: totale score: 0.73

DTVP-2: Visuele perceptie: 0.73

Visueel-motorische integratie: 0.59

Algemene visuele perceptie: 0.78



De test bestaat uit 65 items. Voor proefpersonen van 4 j tot 10j 11m worden de

eerste 40 items afgenomen. Voor proefpersonen vanaf 11j tot 94+ wordt gestart

bij item 14 en gestopt bij item 65. Alle items bestaan uit meerkeuzetaken (te

kiezen uit 4 items).

Visuele discriminatie (Item 1-8)


Item 1-3: de proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een aan

een voorbeeld gelijkende vorm identificeren.

Item 4-8: de proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met

dezelfde figuur die door andere visuele stimuli wordt verborgen.


- Item 1-3: visuele discriminatie

- Item 4-8: visuele discriminatie

- figuur-achtergrondperceptie

Vormconstantie (Item 9-13)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een gelijkende vorm

zoeken waarvan de niet-relevante kenmerken veranderd zijn (grootte, oriëntatie

en contrast). Soms zijn er visueel interfererende stimuli toegevoegd.


- visuele discriminatie



Visueel kortetermijngeheugen (Item 14-21)


Elk item bevat 2 bladzijden. De eerste bladzijde bevat de stimulusfiguur (wordt

5 seconden getoond), de tweede bladzijde bevat de 4 figuren waaruit de proef-

persoon dezelfde figuur als de stimulusfiguur moet kiezen.


- visueel kortetermijngeheugen



Visueel vervolledigen (Item 22-34)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met dezelfde

figuur die onvolledig is weergegeven




Ruimtelijke oriëntatie (Item 35-45 en Item 46-50)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak van 4 figuren met dezelfde vorm

één figuur zoeken die anders is dan de overige 3 figuren. De figuur kan anders

georiënteerd zijn of een deel van de figuur kan anders zijn.




- visueel voorstellingsvermogen

Figuur-achtergrondperceptie (Item 51-55)


De proefpersoon moet zoeken hoeveel keer de voorbeeldfiguur te vinden is in

een tekening verborgen door andere visuele stimuli. De voorbeeldfiguur kan

gedraaid zijn of een andere grootte hebben, maar de vorm moet dezelfde zijn. De

proefpersoon kan kiezen uit 4 antwoorden.




Visueel vervolledigen (Item 56-60)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur (volledig zwart)

matchen met dezelfde figuur die onvolledig is weergegeven (zwart met witte

gaten).


Aangesproken visuele functies item 56-60


- visueel vervolledigen

Visueel kortetermijngeheugen (Item 61-65)


Elk item bevat 2 bladzijden. De eerste bladzijde bevat de stimulusfiguur (wordt

5 sec getoond), de tweede bladzijde bevat de 4 figuren waaruit de proefpersoon

dezelfde figuur als de stimulusfiguur moet kiezen.




Scoring

De totale score wordt verkregen door het aantal items die gemaakt zijn te

verminderen met de fouten. De voorbeelden worden niet gescoord. Bij de

leeftijdsgroep 11j+ worden de eerste 13 items niet afgenomen, maar wel

gescoord. Per leeftijdsgroep kan de ruwe score worden omgezet in een

standaardscore. De standaardscore kan worden omgezet in een percentielscore

en in een leeftijdsequivalent. Het kan ook worden omgezet in NCE’s, T-scores

en scaled scores, en stanines. Dit wordt niet op het scoreblad toegevoegd. Je kan

het resultaat ook vergelijken met een andere leeftijdsgroep (dit is een optie), die

voor deze functies optimaal functioneert. Het doel van de behandeling is om dit

optimaal niveau te bereiken.



• Gemakkelijk af te nemen

• Alleen een totaalscore, geen deelscores

Een kijk op het oog (update 2012) NEPSY-II-NL 1

NEPSY-II-NL

Developmental Neuropsychological Assessment

auteurs: M. Korkman, U. Kirk, & S. Kemp

uitgever: Pearson



Doel

De NEPSY-II is ontwikkeld om uitgebreide informatie te krijgen over het

neuropsychologisch functioneren van de proefpersoon. De test is ingedeeld in

zes functionele domeinen: aandacht en executieve functies, taal, geheugen en

leren, sensomotorische integratie, sociale cognitie, en visueel-ruimtelijke

informatieverwerking. Hier wordt alleen de visueel-ruimtelijke informatie-

verwerking besproken.

Doelgroep

De test kan worden afgenomen vanaf 5j tot 12j.

Afnameduur

Het volledige onderzoek duurt ongeveer 2,5 tot 3,5 uur, maar het kan ook

worden ingekort tot een algemeen onderzoek dat ongeveer 1 uur tijd in beslag

neemt. Er kan ook worden gekozen voor een selectief onderzoek waarbij de

proefleider kiest voor de subtests die nodig zijn voor een specifieke evaluatie.


De NEPSY-II-NL heeft als uitgangspunt de standaardisatieversie van de

Amerikaanse NEPSY-II. De test is genormeerd in Nederland en is gestandaar-

diseerd op 907 proefpersonen.

Betrouwbaarheid

Alle coëfficiënten zijn per subtest en per leeftijd apart berekend.

Validiteit

Er werd een inhoudsvaliditeit, een constructvaliditeit en een concurrente

validiteit bepaald. Alle coëfficiënten zijn bepaald op de subtests onderling en op

andere (sub)tests, bijvoorbeeld van de WISC-III.



Blokken bouwen (5j - 12j)


Deze subtest is ontwikkeld om de visueel-ruimtelijke en visuomotorische

capaciteiten van driedimensionale figuren (te maken aan de hand van modellen

of driedimensionale tekeningen) te meten.




Geometrische puzzels (5j - 12j)


Deze subtest is ontwikkeld om het vermogen tot mentale rotatie, visueel-

ruimtelijke analyse en aandacht voor details te meten. De proefpersoon krijgt

een plaatje te zien van een groot rooster met daarin verschillende vormen. Per

item zoekt het kind twee vormen buiten het rooster die overeenkomen met twee

vormen in het rooster.


- visuele identificatie en discriminatie

- vormconstantie

- visuele analyse


Patronen natekenen (5j - 12j)


Deze subtest is ontwikkeld om motorische en visueel-perceptuele vaardigheden

te meten die nodig zijn voor het natekenen van twee/driedimensionale

geometrische figuren. De proefpersoon tekent figuren na die in het antwoord-

boekje staan.






Pijlen (5j - 12j)


Deze subtest is ontwikkeld om het inschatten van lijnen te beoordelen. Het kind

kijkt naar een reeks pijlen die zijn gerangschikt op een schietschijf en wijst een

of meerdere pijl(en) aan die naar het midden van de schietschijf wijst/wijzen.



- visueel vervolledigen


Plaatjespuzzel (7j - 12j)


Deze subtest in ontwikkeld om het visueel discriminatievermogen, ruimtelijke

lokalisatie en visueel scannen te beoordelen. Verder wordt gekeken naar het

vermogen om een afbeelding onder te verdelen in verschillende onderdelen en

om deel-geheelrelaties te herkennen. Het kind krijgt een grote afbeelding te zien

die door middel van een raster is verdeeld in kleinere afbeeldingen. Daarnaast

staan vier kleinere afbeeldingen die uit de grote afbeelding genomen zijn. Het

kind geeft op de grote afbeelding de plaatsen aan waaruit de kleinere afbeelding

afkomstig zijn.






Route zoeken (5j - 12j)


Deze subtest is ontwikkeld om kennis over visueel-ruimtelijke verhoudingen en

gevoel voor richtingen te onderzoeken. Tevens wordt onderzocht of deze kennis

kan worden toegepast bij het mentaal omzetten van een route op een eenvoudige

kaart naar een meer complexere kaart. De proefpersoon krijgt een eenvoudige

route te zien die naar een huis leidt, waarvan wordt gevraagd om met behulp van

die route het huis op te zoeken op een complexere kaart.





Scoring

Er zijn aparte scoringsregels per subtest. Vertrekkend van het totaal van de ruwe

score kan een normscore en/of een percentielscore worden bepaald.



• Het scoren van patronen natekenen duurt zeer lang.

• Geometrische puzzel is heel moeilijk te begrijpen, naar het einde toe is het

veel gokgedrag (geen afbreeknorm).

• Route zoeken scoort vaak hoog.

Een kijk op het oog (update 2012) PVMIA 1

Developmental Preschool Visual Motor Integration

(PVMIA)

auteurs: G. Deitchman, & C. Puttkammer

uitgever: Therapro (Framingham)



Doel

De PVMIA onderzoekt de visueel-motorische integratievaardigheden. Dit betreft

vaardigheden op het vlak van de visuele perceptie en de fijne motoriek. Deze

test bestaat uit twee subtests: Tekenen en Blokpatronen.

Doelgroep

De test kan worden afgenomen vanaf 3j 6m tot 5j 6m.

Afnameduur

De afnameduur bedraagt 20 à 30 minuten. Beide subtests worden in één sessie

afgenomen.


De test is genormeerd in de Verenigde Staten en is gestandaardiseerd op 510

proefpersonen waarvan er 200 werden geselecteerd voor de standaardfase. Er

wordt een onderscheid gemaakt tussen jongens en meisjes. De tabellen zijn

onderverdeeld volgens leeftijd in maanden van de proefpersoon.

Betrouwbaarheid

.91 voor Tekenen

.90 voor Blokpatronen

Validiteit

PVMIA - VMI: .83



Tekenen


De proefpersoon wordt gevraagd de 8 verschillende figuren identiek te kopiëren.





Blokpatronen


Deze subtest bestaat uit 4 items (A, B, C en D). A en B zijn pretests en tellen niet

mee in de score.

Item A: Zoek dezelfde vorm als deze die de proefleider toont. (De proefleider toont

een blok en de proefpersoon moet dezelfde zoeken. Ieder heeft zijn eigen blokken.

Aanmoedigen indien juist en corrigeren indien fout.)

Item B: Zoek dezelfde vorm als op het testboek en leg hem op een daarvoor voorzien

blanco papier. (Aanmoedigen en bevestigen mag, corrigeren enkel bij oefening 1).

Item C: Reproductie van 8 blokpatronen, bestaat uit 5 levels. Je vertrekt steeds

vanuit het moeilijkste level (level a: kopie van de afbeelding, level b: kopie van de

blokken, level c: imiteren van de blokken, level d: imiteren blok per blok, level e:

blokken leggen op de afbeelding)

Item D: Figuur met figuur vergelijken


Item A

- visuele identificatie en discriminatie van kleur en vorm

Item B



Item C




Item D





Scoring

Je kan scoren per subtest en/of een totaal van de twee subtests samen. Beide

subtests geven je ook een beeld van functioneren tegenover de normale leeftijd.

Bij Tekenen wordt gescoord op basis van zes categorieën: herkenbaarheid, het

juiste aantal, nauwkeurigheid, oriëntatie van de figuur op het blad, ruimtelijke

relaties, en duidelijke verschillen in vorm herkenbaar. Vertrekkend van het totaal

van de ruwe score kan een standaardscore, stanine en percentiel worden bepaald.

Bij Blokpatronen moet rekening worden gehouden met de afbreekregel. Vanaf

item C wordt de scoring bepaald aan de hand van het behaalde sublevel. In item

D wordt een 0-score of een 1-score behaald. Vertrekkend van het totaal van de

ruwe score kan een standaardscore, stanine en percentiel worden bepaald.



• Het onderdeel Tekenen scoren neemt veel tijd in beslag.

• Er wordt bij de scoring ook gelet op kwalitatieve vaardigheden.

• Bij de afname van Blokpatronen krijg je een duidelijk beeld op welk level

de proefpersoon functioneert.

Een kijk op het oog (update 2012) RAKIT 1

Revisie Amsterdamse Kinderintelligentie Test

(RAKIT)

auteurs: N. Bleichrodt, P.J.D. Drenth, J.N. Zaal, & W.C.M. Resing

uitgever: Swets & Zeitlinger (Lisse)



Doel

De RAKIT is een kinderintelligentietest met twaalf subtests, waarvan er drie

visuele functies onderzoeken: Figuur herkennen, Verborgen figuren, en Visueel

geheugen. De subtest Schrijven gaat het visueel-ruimtelijke inzicht na.

Doelgroep

De RAKIT kan worden afgenomen vanaf 4j 2m t.e.m. 11j 2m. De test is speciaal

ontworpen voor een Nederlandse populatie.

Afnameduur

De afnameduur is afhankelijk van het item en leeftijd van de proefpersoon. De

subtest Geheugen bedraagt ongeveer 20 minuten, de subtest Schrijven 5 à 10

minuten, Figuur herkennen 10 minuten, en Verborgen figuren 10 minuten.


De RAKIT is de vernieuwde versie van de Amsterdamse Kinderintelligentie

Test (AKIT) van 1964. De test is genormeerd in Nederland en gestandaardiseerd

op 1415 proefpersonen. Per leeftijdsgroep waren steeds 100 jongens en 100

meisjes in het onderzoek betrokken. Bij het samenstellen van de steekproef is

rekening gehouden met de volgende criteria: regio, urbanisatiegraad, school-

grootte, geslacht en leeftijd. Bij de constructie van de leeftijdsnormen is

uitgegaan van viermaandelijkse normgroepen.

Betrouwbaarheid

Totaalscore: .94 - .96

Validiteit

Intercorrelatie tussen de subtests onderling en de totaalscore:

Jonge groep: .22 - .49

Oudste groep: .23 - .59



Figuur herkennen


De subtest Figuur herkennen bestaat uit 50 onvolledige tekeningen van concrete,

alledaagse dingen. De proefpersoon moet binnen een bepaalde tijd proberen te

herkennen welke objecten er schuil gaan achter de onvolledige afbeeldingen.



- visuele Gestalt

- visuele vervolledigen

- visuele informatieverwerkingssnelheid


Verborgen figuren


De subtest Verborgen figuren bestaat 45 meerkeuze-items. In een complexe

tekening is één van de zes eronder staande alternatieven verborgen. De

proefpersoon moet de juiste figuur proberen ontdekken.



- visuele analyse


Visueel geheugen


De subtest Visueel geheugen bestaat uit 2 reeksen van 18 items. Elk item bevat

een aantal figuren die in een bepaalde volgorde op een kaart zijn geplaatst. De

proefpersoon mag de volgorde van de figuren gedurende vijf seconden in zich

opnemen. Dan wordt de kaart omgeslagen en moet de proefpersoon de

waargenomen volgorde reproduceren met blokjes waarop dezelfde figuren staan

afgebeeld. De eerste reeks bestaat uit concrete figuren, de tweede uit abstracte.



- visueel-sequentieel geheugen



Schijven


De subtest Schijven bestaat uit een pennenbord waarop zich 3 lagen van 9

schijven bevinden. De schijven bevatten 2, 3 of 4 gaatjes en moeten over de

bijbehorende pennen op het bord worden geplaatst, waarbij het veelal

noodzakelijk is de schijven te draaien. De eerste laag schijven wordt voor

instructie gebruikt, de beide andere lagen moeten door het kind worden gelegd.





Scoring

Bij de eerste drie onderdelen scoort men 0 of 1, afhankelijk van een al of niet

juist antwoord. Bij het onderdeel Schrijven scoort men de tijd die het kind nodig

heeft om alle schijven over de pennen te leggen. Per subtest en per leeftijdsgroep

worden de ruwe scores omgezet in genormaliseerde standaardscores met het

gemiddelde van 15 en een spreiding van 5. Op die manier zijn voor in totaal 21

leeftijdsgroepen normen berekend.


• De normering is verouderd en Nederlands.

• De subtests kunnen afzonderlijk worden geïnterpreteerd.

• Volgens Peter Tellegen (2002) is de RAKIT in velerlei opzicht een goede en

interessante test. De test neemt enigszins een middenpositie in ten opzichte

van de SON-R-tests en de Wechslertests. Voor de diagnostiek is het

gewenst dat verschillende goede intelligentietests naast elkaar beschikbaar

zijn. Het is daarom een goede zaak dat er plannen lijken te bestaan de

RAKIT te hernormeren en mogelijk ook in andere opzichten te reviseren.

Tot die tijd moet het gebruik van de RAKIT voor diagnostiek en

indicatiestelling echter ernstig worden ontraden. De problemen met de

normen zijn velerlei en het gecombineerd effect hiervan is voor de

testgebruiker moeilijk in te schatten. (uit De kwaliteit van de normen van de

RAKIT. Persoonlijkheidspsychologie en Differentiële Psychologie,

december 2002)

Een kijk op het oog (update 2012) RCFT 1

Complexe Figuurtest van Rey met Recognitietrial

(RCFT)

auteurs: J.E. Meyers, & K.R. Meyers

uitgever: Psychological Assessment Resources (Lutz)



Doel

De Rey Complex Figure Test and Recognition Trial (RCFT) onderzoekt

verschillende cognitieve processen bij de proefpersoon, waaronder planning,

organisatie, probleemoplossing, geheugen en perceptueel-motorische functies.

De test bestaat uit vier items: Kopieertoets, Onmiddellijke reproductietoets,

Uitgestelde reproductietoets en Herkenningstoets.

Doelgroep

De test kan worden afgenomen bij volwassenen tussen 18j en 89j, maar heeft

ook aanvullende normen voor proefpersonen van 6j tot 17j 11m.

Afnameduur

Er wordt geen afnameduur vermeld. De tussentijd bij de Kopieertoets en

Onmiddellijke reproductietoets bedraagt 3 minuten. De tussentijd bij de

Uitgestelde reproductietoets en Herkenningstoets bedraagt 30 minuten. Tussenin

mogen geen andere grafische opdrachten worden uitgevoerd.


De test bevat een computervervaardigde replica van de originele Complexe

Figuur van Rey (1941), zonder Osterrieths normatieve data. Bovenop de

ontwikkelde recognitietest zijn er preciezere regels ontwikkeld om dubbel-

zinnigheden weg te werken bij het scoren van de nauwkeurigheid en de plaatsing

van elk van de 18 scoringseenheden. De test is genormeerd in de Verenigde

Staten en gestandaardiseerd op 505 personen.

Betrouwbaarheid

Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid: .94

Test-hertestbetrouwbaarheid: Onmiddellijk geheugen: .75

Uitgestelde geheugen: .88 / Recognitie: .87

Validiteit

Convergente validiteit: correlatie met onderdelen van de Rey zelf

Discriminante validiteit: zowel tegenover met normale personen als tegenover

personen met MBD, CVA, tumor, epilepsie en MS.

Constructvaliditeit: in vergelijking met de WAIS-R, Benton, Trail Making Test



Kopieertoets


De proefpersoon wordt gevraagd de figuur van de RCFT-stimuluskaart te

kopiëren op een blanco blad in het testboekje. Vorige handleidingen stelden het

gebruik van verschillende kleurpotloden voor om organisatorische en

sequentiële aspecten van de prestatie op te tekenen. In deze versie is dit niet

opgenomen omwille van de vele nadelen. De onderzoeker kan de organisa-

torische en sequentiële aspecten van de reproductie registreren door gelijktijdig

de figuur te tekenen op het afzonderlijke vel, dat hiervoor in het testboekje is

voorzien is. De voorkeur wordt gegeven aan het tekenen met potlood. Gommen

is toegelaten. De tijdsduur wordt genoteerd in het testboekje.





Onmiddellijke en uitgestelde reproductie


Na de Kopieertoets worden de stimulusfiguur en de tekening onmiddellijk uit het

gezichtsveld verwijderd. Er volgen 3 minuten met een losse verbale activiteit.

Vervolgens wordt de Onmiddellijke reproductietoets aangereikt. Het kind maakt

nu de tekening uit het hoofd op een blanco blad. 30 minuten na de Kopieertoets

maakt het kind de Uitgestelde reproductietoets door nogmaals de tekening uit het

hoofd te tekenen.

Scoring

Dezelfde scoringscriteria gelden voor de drie hierboven genoemde tekentests.

Het scoren van de RCFT is gebaseerd op de scoringscriteria die Rey heeft

ontwikkeld heeft in 1941 (Corwin & Bylsma, 1993) en die wordt voorgesteld

door Lezak (1995). Het Rey-scoringssysteem deelt de complexe figuur in 18

units. Elke unit wordt afzonderlijk gescoord zowel wat betreft nauwkeurigheid

als plaatsing. Voor elke te scoren unit worden een algemeen scoringsprincipe en

specifieke scoringscriteria voorgesteld. De verschillende scoringscriteria

specificeren nauwkeurigheid en plaatsing in termen van precieze afstandsmaten.

De proefleider moet de specifieke scoringscriteria gebruiken om tekeningunits

die niet onmiddellijk kunnen worden gescoord op basis van het algemene

scoringsprincipe alsnog te verhelderen. Een score van 0, 0.5, 1 of 2 wordt

toegekend aan elke unit van de figuur op basis van de criteria met betrekking tot

nauwkeurigheid en plaatsing. De scores van alle units worden vervolgens

samengevoegd om de ruwe score van de tekening te bekomen. Op basis daarvan

wordt een percentiel bepaald.





- visueel geheugen

- visueel-ruimtelijke voorstellingsvermogen


Herkenningstoets


Onmiddellijk na de Uitgestelde reproductietoets maakt de proefpersoon de

Recognitietoets. Deze herkenningstoets bestaat uit 24 geometrische figuren

waaronder 12 individuele scoringselementen van de stimulusfiguur en 12

afleiders. De proefpersoon duidt aan welke van de 24 herkenningsitems hij

herkent als deel uitmakend van de stimulusfiguur.

Scoring

De ruwe scores worden opgesteld aan de hand van waar positieve, vals

positieve, waar negatieve en vals negatieve antwoorden.

Aanwezig in stimulus Niet aanwezig in stimulus

Herkend door proefpersoon waar positief vals positief

Niet herkend door

proefpersoon vals negatief waar negatief

De som van ruwe scores van de waar positieven en de waar negatieven is de

totale correcte ruwe score. Op basis daarvan wordt een percentiel bepaald.


- visueel geheugen



• Een volledige afname is tijdrovend, want tussen de onmiddellijke en

uitgestelde reproductietoets mag je geen andere grafomotorische testbatterij

afnemen. De test is vooral bruikbaar tijdens een evaluatie.

• De test geeft ook waardevolle informatie in verband met de manier van

aanpakken en de planning die door de proefpersonen wordt gehanteerd. De

opbouw van de reproductie wordt jammer genoeg niet meer gescoord.

Een kijk op het oog (update 2012) TVPS-3 1

Test of Visual Perceptual Skills (TVPS-3)

3rd Edition

auteurs: N.A. Martin

uitgever: Academic Therapy Publications (Navato)



Doel

De TVPS-3 onderzoekt de visueel-perceptuele vaardigheden van de proef-

persoon. De test bestaat uit 7 verschillende subtests.

Doelgroep

De test kan worden afgenomen vanaf 4 j t.e.m. 18j 11m.

Afnameduur

De afnameduur bedraagt ongeveer 30 tot 40 minuten.


De TVPS-3 is genormeerd in de Verenigde Staten en gestandaardiseerd op

gegevens van meer dan 2000 kinderen.

Betrouwbaarheid en validiteit

Betrouwbaarheid subtests: van .75 tot .88

Betrouwbaarheid volledige test: tot .96

Test-hertestbetrouwbaarheid: van .34 tot .81 (subtests) - tot .97 (volledige test)

Validiteit: TVPS-3 - Visuele Aanvulling van de VMI-5: .67


Visual discrimination (Visuele discriminatie)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een aan een

voorbeeld gelijkende vorm identificeren.




Visual memory (Visueel geheugen)


De proefpersoon moet gedurende 5 seconden een figuur inprenten en daarna

herkennen in een meerkeuzetaak.



- visueel geheugen

- visueel-ruimtelijk voorstellingsvermogen

Spatial relationships (Ruimtelijke relaties)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een aan een

voorbeeld gelijkende vorm identificeren. Het stimuluskenmerk is de oriëntatie

van de gehele tekening of delen ervan.



- visuele waarnemingsconstantie (oriëntatie)

Form constancy (Vormconstantie)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak door matching een gelijkende vorm

zoeken waarvan de niet-relevante kenmerken veranderd zijn (grootte, oriëntatie

en contrast). Bovendien zijn visueel interfererende stimuli toegevoegd. Zo is de

figuur verborgen in een afleidende achtergrond.



- visuele waarnemingsconstantie (vorm)


Sequential memory (Sequentieel geheugen)


De proefpersoon moet gedurende 5 seconden een reeks figuren met een stijgend

aantal elementen inprenten en daarna de juiste sequentie herkennen in een

meerkeuzetaak.



visuele discriminatie en identificatie

sequentieel visueel geheugen

visueel-ruimtelijk voorstellingsvermogen

Visual figure-ground (Visuele figuur-achtergrond)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met dezelfde

figuur die door andere visuele stimuli wordt verborgen.




Visual closure (Visueel vervolledigen)


De proefpersoon moet in een meerkeuzetaak een figuur matchen met eenzelfde

figuur die onvolledig is weergegeven.




- visuele vervollediging

Scoring

De scoring stopt wanneer er 3 opeenvolgende fouten worden gemaakt. De ruwe

score van elke subtest kan worden omgezet in een schaalscore, een percentiel en

een leeftijdsequivalent. De vier eerste subtests worden gezien als basisprocessen.

De som van de schaalscores van deze vier subtests kunnen worden omgezet in

een standaardscore en een percentiel. De laatste twee subtests worden gezien als

complexe processen. Ook de som van de schaalscores van deze twee subtests

kunnen worden omgezet in een standaardscore en een percentiel. Er kan een

totaalpercentiel voor visueel-perceptuele vaardigheden worden bekomen waarin

alle subtests zijn opgenomen.



• Lange afnameduur, beperkte variatie in de opdrachten en weinig figuratief

• Is belastend voor de aandacht en concentratie. Een goede observatie is

hierbij belangrijk. De test mag worden onderbroken.

• Geeft een duidelijk beeld van de verschillende visuele functies

Een kijk op het oog (update 2012) WRAVMA 1

Wide Range Assessment of Visual Motor Abilities

(WRAVMA)

auteurs: W. Adams, & D. Sheslow

uitgever: Wide Range (Wilmington)



Doel

De test gaat na hoe proefpersonen omgaan met visueel-motorische, visueel-

ruimtelijke en fijnmotorische taken.

Doelgroep

De test kan worden afgenomen vanaf 3j t.e.m. 17j 11m.

Afnameduur

De afnameduur bedraagt 5 à 10 minuten voor de visueel-motorische en de

visueel-ruimtelijke subtest en 4 minuten voor de fijnmotorische subtest.


De test is genormeerd in de Verenigde Staten en is gestandaardiseerd op 2282

proefpersonen van 3j tot 17j 11m.

Betrouwbaarheid

Interne consistentie

- visueel-motorische taken (.75)

- visueel-ruimtelijke taken (0.81)

- fijnmotorische taken: niet bepaald

Test-hertestbetrouwbaarheid

- visueel-motorische taken (0.89)

- visueel-ruimtelijke taken (0.83)

- fijnmotorische taken (0.86)

- dominante hand (0.82)

- niet-dominante hand (0.83)

Inter-testerbetrouwbaarheid: 0.96 en 0.97 (enkel bij visueel-mot)

Validiteit

Wordt niet vermeld.


Beschrijving van de test

Visueel-motorische subtest (tekentest)


De proefpersoon kopieert geometrische vormen met een potlood.




Visueel-ruimtelijke subtest


De proefpersoon herkent en duidt de vormen en figuren aan. Het gaat om

perspectiefneming, oriëntatie en groottediscriminatie.





- visueel-ruimtelijk voorstellingsvermogen

Fijnmotorische subtest


De proefpersoon moet zoveel mogelijk pinnetjes trachten te plaatsen in de

gaatjes van het bord. Starten met de dominante hand en vervolgens met de niet-

dominante hand.


- oog-handcoördinatie


Scoring

Er zijn aparte scoringsregels en afbreekregels per subtest, uitgezonderd voor de

fijnmotorische subtest. De subtests zijn apart en samen te scoren.




• Visueel aantrekkelijke test. Er wordt gewerkt met concrete voorstellingen.

• Gebruiksvriendelijke test

Een kijk op het oog - sig-net.be · voor adolescenten en volwassenen (DTVP-A) voor de leeftijd 11j...

Documents

Transcript of Een kijk op het oog - sig-net.be · voor adolescenten en volwassenen (DTVP-A) voor de leeftijd 11j...