Nieuwewethoudersop weg

Een goed begin is het

halve werk

Arjan de KokWim Carabain

Titia Lont

2 3

InhoudsopgaveVoorwoord door staatssecretaris Bijleveld ................................................................................................................................................5Introductie ........................................................................................................................................................................................................................................9De positie van de wethouder ................................................................................................................................................................................13Aan de slag! ...............................................................................................................................................................................................................................45 Decollegevorming ...........................................................................................................................................................................................................47 Deportefeuilleverdeling ..............................................................................................................................................................................................49 Bezinteergebegint .........................................................................................................................................................................................................50 IntegriteitendeCodegoedopenbaarbestuur ......................................................................................................................................54 Eenvliegendestart ...........................................................................................................................................................................................................57 Loco-burgemeesterschapencrisismanagement ....................................................................................................................................59 Omgaanmetderaadendegriffier ..................................................................................................................................................................63 Collegiaalbesturen .........................................................................................................................................................................................................65 Relatiemetdeambtelijkeorganisatie ............................................................................................................................................................67 Relatiemetdeburger.....................................................................................................................................................................................................71 Overigeexternecontacten ........................................................................................................................................................................................74 Omgangmetdemedia.................................................................................................................................................................................................75 Deorganisatievanhetwerk ..................................................................................................................................................................................80Loopbaanontwikkeling tijdens en na het wethouderschap ..............................................................................................83 Competentieontwikkelingen(bij)scholing ...............................................................................................................................................85 Coachingenintervisie..................................................................................................................................................................................................85 Functionerings-enbeoordelingsgesprekken .............................................................................................................................................86 Dewethouderinzwaarweer ................................................................................................................................................................................87 Derechtspositievandewethouder ..................................................................................................................................................................90 Werkdruk ..................................................................................................................................................................................................................................92 Eenbreednetwerk ............................................................................................................................................................................................................94 DeWethoudersvereniging.........................................................................................................................................................................................95 Ontslagenloopbaannahetwethouderschap ......................................................................................................................................96Slotwoord en aanbevelingen ....................................................................................................................................................................................103Bijlagen ...........................................................................................................................................................................................................................................109 A-EnkeleinteressantepassagesuitdeGemeentewet ................................................................................................................110 B-Deambtseedofbelofte ....................................................................................................................................................................................112 C-Voorbeeldvragenlijstfunctioneringsgesprekwethouders ................................................................................................114 D-Bezoldigingstabelwethouders .................................................................................................................................................................116 E-Eenweekuiteenwethoudersagenda...................................................................................................................................................118 F-Departicipatiewijzer ..........................................................................................................................................................................................121Literatuur en nuttige websites ................................................................................................................................................................................123

4

Voorwoord

5

Voor

woo

rd

Voorwoord

door Staatssecretaris Bijleveld

7

Voor

woo

rd

6

Voorwoord

UUwordtwethouder.Gefeliciteerd!

Maarook:sterkte!Wanterkomtveelopuaf,erwordtveelvanuverwachtenumoetopeensvanallesweten.

Ikbennooitwethoudergeweest,maarikhebalsambtenaar,gemeenteraadslidenzekeralsburgemeestervannabijmogenmeemakenwaarwethoudersmeetemakenkregennahunaantreden.Ikherinnermijdatzo’nperiodedirectnahetaantredenbehoorlijkhectischkonzijn.Enallerecentemaatschappelijkeenbestuurlijkeveranderingenhebbenhetwerkernietmakkelijkeropgemaakt.Denkmaaraandeindividualiseringendualisering.

Daarombenikblijdatdewethoudersverenigingudoormiddelvanditboekjeeensteuntjeinderugkangevenendatikalsstaatssecretarisdaaraanmagbijdragen.

Natuurlijkbestaaterhetnodigeomuintevoerenindewereldvanhetlokalebestuur.Erzijnorganisatiesen instantiesdiedaaruitstekendvoor toegerustzijnenerzijncursussendiedaarbijkunnenhelpen.Maaralsuhetbredepaletaanrelevanteinformatienogeenscompactbijelkaarwiltzienkandithand-zameboekjeeennuttigerolvervullen.

Ikbeveelhetudanookvanharteaan.

DestaatssecretarisvanBinnenlandseZakenenKoninkrijksrelaties,

AnkBijleveld–Schouten

9

Intr

oduc

tie

Introductie

DeWethoudersvereningishétplatformvoorontmoetingvanwethouders.Ookiszespreekbuisnamenswethoudersbijregeringenparlement.

Bovendienzijnzeinformatiebaakenverzorgenscholing.

Wethoudersvereniging|Postbus304352500GKDenHaag|Tel:070-3738123

www.wethoudersvereniging.nl

10

Introductie

11

Intr

oduc

tie

Nederlandiseenlandvanwethouders.Ruim1500wethoudersgevenvormen inhoudaanhetdagelijksbestuurvandegemeenten.DeopbouwvandeverzorgingsstaatNederland staatvoor eenbelangrijkdeelophet contovandezeplaatselijkebestuurders.Veel lokale initiatievenwerden laterovergeno-mendoordecentraleoverheid.Datgingechterniettenkostevanhetambtvan wethouder. Integendeel. Nog altijd is de wethouder een belangrijke enonmisbarespilinhetgemeentelijkbestuur.

Wijwensenuveelleespleziertoe!

ArjandeKokenWimCarabain,auteursTitiaLont,co-auteureneindredactie

VVooruligteenhandreikingdievooralbedoeldisvoornieuwewethouders.Datneemtnietwegdatdezepublicatievoorhendie-metnieuwelan-hetwethouderschapwillenvoortzettenookheelzinvolkanzijn.Dezehandrei-kingisgeen‘HandboekSoldaat1eklasse’metdaarinpasklarestandaard-adviezen.Hetgeeftwelveelpraktischeantwoordenopvragendiebijwet-houdersleven.

Nederlandsewethoudershebbenruim150jaareengrotebijdragegeleverdaan een levend en sterk lokaal bestuur. In debalans vanmacht en invloedtussenraad,burgemeester,inwoners,maatschappelijkmiddenveldenambte-naren,spelenwethouderseennietteonderschattenrol.

Sindshetbeginvande19eeeuwkentNederlandwethouders.HetvakvanwethouderisinEuropaeenuniekefunctieinhetlokaalbestuur.Wethoudershebbenalslidvanhetdagelijksebestuurvandegemeenteveeltakenenverant-woordelijkheden.Inbuurlandenzienweófeengroterolvoorburgemeesters,ófvoor raadsledenof isdemachtmondjesmaatvanuitdecentraleoverheidnaargemeentebesturentoebedeeld.Nederlandsewethouderszijndaaromniettevergelijkenmetrespectievelijkalderman(Groot-Brittannië),schepenen(Bel-gië),adjointaumaire(Frankrijk)ofSchöffe(Duitsland).

Hetwethouderschap is eendroombaanvoor velendiehet lokaalbestuureenwarmharttoedragen.Hetheefteenmagischeroeping.Maarsindsenigejarenstaathetwethouderschapwelonderdruk.Datkomtdoorverschillendeaspecten,zoalsdeveranderingenindesamenleving,deinvoeringvanhetdu-alisme,deFortuyn-revolte,de rolvandemedia.Het ismededaardoorgeengemakkelijkebaan.Sommigennoemenhetwethouderschapomdieredeneen‘boeiendehondenbaan’.

12

De positie van de w

ethouder

13

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

De positie van de wethouder

15

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

DDebenaming ‘wethouder’bestaatalsindshetbeginvande19eeeuw.Indieperiodewerdonderscheidgemaakttussenplattelandsgemeentenenste-delijkegemeenten.InhetReglementvoorhetbestuurvandestaduit1824isvastgelegddat”hetbestuurissamengestelduiteenburgemeesterenwethou-derseneenraad”.Dewethouderswerdendoordekoninguitdeledenvanderaadbenoemd.Hetdagelijksbestuurvandestadlaginhandenvanbur-gemeesterenwethoudersgezamenlijk.Hetreglementvoorhetbestuurvanplattelandsgemeentenspraknietvanwethouders,maarvanassessorenenlegdedeverantwoordelijkheidvoorhetdagelijksbestuurprimairinhandenvandeburgemeester.DeassessorenwerdenbenoemddoordeCommissarisvandeKoningin.DezeregelingengoldentotdeGemeentewetvan1851.

Degemeentewetvan1851deedhetonderscheidtussenstedelijkeenplat-telandsgemeentenverdwijnen.Inallegemeentenwordtderaad,hethoofdvandegemeente,voortaanrechtstreeksdoordeingezetenengekozen.Debenoe-mingvandeburgemeesterbleefbijdekoning.Deassessorenophetplattelandwerden wethouders. In de gemeentewet van 1851 stond: “De wethoudersstaandenBurgemeesterbijinhetbestuurderonderscheidenetakkenvandehuishoudingdergemeente”.Metdezeformuleringkreegdewethouderzijn1–aanvankelijkzeerbescheiden–plaatsinhetlokalebestuur.Hetzou80jaardurenvooreenwetswijzigingbekrachtigdedatdewethoudermeerisdanhethulpjevandeburgemeester(Veldheer:1994).

Indeperiode1870-1940maaktehetlokaalbestuureenstormachtigeont-wikkelingdoordiedepositieenhetfunctionerenvandewethoudersterkheeftbeïnvloed.Deuitbreidingvanhettakenpakketleiddetoteenvergaandetaak-verdelingtussendeledenvanhetcollege,hetgeenhetbestuurminder‘collegi-aal’maakteenmeerindividueel.Wethouderskregenmeerzelfstandigheidendatproceszettezichindejarendaarnavoort(Veldheer:1994).

14

De positie van de w

ethouder

16

De positie van de w

ethouder

17

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Het Nederlandse stelsel HetNederlandsestaatsrechtelijkestelselheefteenaantalbijzonderekenmer-

ken.Burgers kiezen inNederlanduitsluitendvolksvertegenwoordigers,zoalsvertegenwoordigersindeTweedeKamerendegemeenteraad.OpgeenenkelniveauzijnNederlanders indegelegenheidbestuurders tekiezen.Dekeuzevandebestuurdersisvoorbehoudenaandevolksvertegenwoordigers.

Ookhebbenburgersgeenzeggenschapovereenvoorkeurscoalitievooreennogteformerencollegeofkabinet.AandeNederlandseburgersisinditop-zichtterughoudendheidenbescheidenheidopgelegd,waardoordestemvaneenNederlandseburgeraanzienlijkmindergewichtheeftdaninveelandereEuropeselanden.Inruildaarvoorheeftdeoverheiddemogelijkhedentotdo-minantiedoordenietgekozenbestuurdersinhogematebeperkt.Deminister-presidentiseenprimusinterpares(eersteondergelijken)eneenburgemeesterisnietdebaasvaneengemeente.

Hetbeperkenvanleiderschapenpolitiekedominantievindtzijnbasisindebeschermingvandeminderheidsgroepenwaaruitonslandinde19deeeuwwassamengesteld.Ondankshetfeitdathetemancipatieprocesdoordediverseminderheidsgroepenisafgerondengeenrolmeerspeeltinhetdagelijksleven,ishetNederlandsestaatkundigestelselvrijwelongewijzigdgebleven.Eriséénuitzondering,namelijkdeinvoeringvaneenaantaldualeaspectenbijgemeen-tenenprovincies.

EenanderkenmerkvanhetNederlandsestelselisdecombinatievancoali-tievormingencollegiaalbestuurbijcollegesvanburgemeesterenwethouders.Collegesontlenenhunbestaansrechtaaneencoalitie,diehetvertrouwenheeftvaneenmeerderheidvanderaad.Desamenwerkingbinnenhetcollegeisge-baseerdopcollegiaalbestuur.Datbetekentdatdewethoudersinhetcollegeinbeginselgelijkwaardigzijn,inelkgevaleengelijkstemgewichthebben(inde

DepositievandewethouderisvooralnadeTweedeWereldoorlogveran-derd. Was hij voordien vooral assistent van de burgemeester, nadien is hijuitgegroeidtoteensterkespeleroplokaalpolitiekniveau.Datleiddetotsitu-atiesdatburgemeestersteruggeworpenwerdenopuitsluitendhunwettelijketaken(brandweerenpolitie)enwethouderseenzwaarstempeldruktenophetlokalebestuur.Sommigewethouderswistenzoveelgezagoptebouwendatze‘onderkoning’werdengenoemd.

Er zijn veel beroemde wethouders in Nederland. Willem Drees begon zijn loopbaan als wethouder in Den Haag. Later zou hij de geuzennaam ‘wet-houder van Nederland’ krijgen. Veel minder bekend is dat ook Joop den Uyl, wethouder van Amsterdam is geweest. En ook Boekman en Treub hebben een lange periode hun stempel op de Amsterdamse gemeentepo-litiek gedrukt. Als in de huidige landelijke politiek het aantal ex-wethou-ders geturfd wordt, dan levert dat een lange lijst op. De gemeentepolitiek is dan ook vaak de kraamkamer voor het landsbestuur.

Tot ver in de twintigste eeuw werd het wethouderschap omschreven alseenambt.Indietijdwasdefunctiemetveelstatusomgeven.Dewethouderwaseennotabeleuitdegemeente.Zijnkennisvanensterkebindingmetdegemeenschapzorgdeervoordathijiemandwasmetveelautoriteit.

Aanheteindvandetwintigsteeeuwveranderdedit.Destatusnamafenmetdeintroductievanhetdualestelselkwamdewethouderineenmeeruitvoerenderol terecht.Datmaaktede functieaanzienlijkzwaarder,maarookuitdagender.Verderishetwethouderschaptegenwoordigvooriedereentoegankelijkenvindtdeselectieplaatsopbasisvankwaliteit.Dezeveranderingenmakenhetwethou-derschapeerdertoteenvakwaarvoorveelprofessionaliteitnodigis.

18

De positie van de w

ethouder

19

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

dagelijkse praktijk blijkt dat het ‘gewicht’ van wethouders kan verschillen).Decombinatievancoalitiecollegesencollegiaalbestuurheeftconsequentiesvoor de bestuurskracht van een college. Het stelsel dwingt tot collegialesamenwerking,neutraliseertindividueelleiderschapenremtmachtsconcentra-tie af. Een college van burgemeester en wethouders heeft bovendien nietvanzelfsprekendiemanddiedebaasis.Erisindepersoonvandeburgemeesterweliswaareenvoorzitterdiealsprocesmanagerdezorgvuldigheidendevoort-gangbewaakt,maarhijisnietdeleidervandecoalitie.Aandebasisvanhetbesturen van een gemeente staat collectief handelen en de gezamenlijkebereidheid om elkaar ruimte te gunnen. Scheffer omschrijft de Nederlandsebesluitvormingscultuur heel treffend met 3 c’s: consultatie, compromis enconsensus.(Hendriks:1998).

“Je hebt als wethouder niet ‘de macht’, gelukkig niet. Je zult altijd anderen moeten overtuigen, prachtig toch?! Dát maakt het wethouderschap zo boeiend.”

Wethoudervaneenmiddelgrotegemeente

DecentralisatieDelaatstejarenvoltrektzicheengeleidelijke,maarvergaandeverschuiving

vanrijkstakennaardegemeenten.Hetgaatomuitvoeringvanwettenendedaaruitvloeiendetakendieeenrechtstreekserelatiehebbenmetburgers,zo-alsdeWetwerkenbijstandendeWetmaatschappelijkeondersteuning.Hetverderverschuivenvandergelijketakennaargemeentelijkniveauligtvoordehand.Gemeentenzijnvoorburgersimmersoverhetalgemeendemeestnabijeenlaagdrempeligeoverheid.

Regelmatig wordt op rijksniveau en bij provincies de vraag gesteld of degemeenteneenverderetaakuitbreidingwelaankunnen.Hetmagduidelijkzijndatwethouderseenbelangrijketaakhebbenbijhetovertuigenvandeanderebestuurslagen.Voorwethoudersvankleineregemeentenisdateenlastigeaan-gelegenheid.Steedsvakerkunnentakennietmeerzelfstandigdoorgemeentenzelfwordengedaan.Hetbeleidistecomplexendenoodzakelijkedeskundig-heidontbreekt.Alsreactiehieropisereentendensomsharedservicecentersin te richtenof andere samenwerkingsverbandenop te richten.Dit vergrootdeschaalenbeperktdekwetsbaarheidbijkleinegemeenten.Daarnaastisookaleenreeksvanjareneenprocesvanschaalvergrotingbijgemeentenaandegang.Jaarlijksfuserentientallengemeenten.Ditprocesheeftertoegeleiddaterper1januari2009nog441gemeentenzijn,terwijldaterin2000nog537warenenin1990nog672.

Maatschappelijke ontwikkelingenErvoltrektzichdelaatstejareneenaantalmaatschappelijkeveranderingen

diehetfunctionerenvanwethoudersvergaandbeïnvloeden.Voorbeeldenhier-vanzijnvoortgaandeindividualisering,toenemendpopulismeenjuridiseringvanhetbeleidsprocesendeinvoeringvanhetdualisme.

IndividualiseringHetproceswaardoormensenmeeralsindividuinplaatsvanalsgroepinde

samenlevingkomentestaan,brengtburgersertoeomzelfstandigerafwegingenenbesluitentenemenennietvanzelfsprekenddelijnvaneengroeptevolgen.Burgerszijnmedehierdoorveeleisendergewordenenbenaderendegemeentevooralinhetlichtvanindividuelebelangen.Ditprocesvanindividualiseringisgepaardgegaanmetontideologisering.Degroteverhalensprekenmindermen-senaanenderolvanleidersiskleinergeworden.Nietalleenpolitiekeleiders,ookkerkelijke en ‘institutionele’ leidershebbenaanzeggingskrachtverloren.Voorwethoudershoudtditindatvanhennietmeerwordtverwachtdatzeals

20

De positie van de w

ethouder

21

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

leidersvoordebelangenvanbepaaldegroepenmoetenstrijden.Wethouderszijnzeldennogleidersindetraditionelebetekenis.Daarheeftdemaatschappijgeenbehoeftemeer aan.De status enpositie vanhetwethouderschapzijndaardoorergveranderd.Wethouderszijngelijkwaardigaanhungesprekspart-ners.Datvraagteenandererolopvattingenaanzienlijkmeeroverleg.Eenenanderheeftgeleidtothetsteedsvakertoepassenvaninteractievebeleidsvoor-bereidingenvergelijkbareprocessenwaarbijdeburgereerderenvolwaardigerbetrokkenwordtbijdebeleidsvoorbereiding.

PopulismeEenaspectdathetwethouderschapookineenanderlichtheeftgeplaatst,is

hetpopulismedatdelaatstejarenaanpopulariteitwint.Populistischepoliticihebbenookhunintredeinderaadzaalgedaan.Deinsteekvanpopulistischeraadsledenisineenaantalopzichtenwezenlijkandersdanvanandereraads-leden.Populistenroepenbestuurdersopbeterte luisterennaardebevolkingendewensenvandebevolkinguittevoeren.Bovendienmoetenbestuurdersvolgenshenveelmeerdaadkrachttonen.Daarbijwordtnogaleensuithetoogverlorendatvoorbereidingenuitvoeringvannieuwbeleidtijdrovendisendatdebevolkingvrijwelnooiteenhomogeenstandpuntheeft.Luisterennaardeenegroep,betekentvaakhetteleurstellenvandeandere.Bovendienmoetenerookweleensbesluitenwordengenomendievooriedereenteleurstellendzijn.Voorwethoudersvraagthetveelbestuurlijkeervaringenlenigheidommetditsoortdrukomtegaan.

JuridiseringDejuridiseringvandemaatschappijtrektookeenwisselophetfunctione-

renvanwethouders.Inveelgemeentenleiddeeenbestemmingsplanprocedurehooguittotenkelebezwaren.Tegenwoordig ishetwelhaastvanzelfsprekenddatbezwaarmakersuiteindelijkeenoordeelvandeRaadvanStatevragen.Hetaantalrechtszakenisdrastischtoegenomenendeeffectendaarvanzijngroot.

“De wethouder is zijn dominante positie in het lokale bestuur kwijt. Hij is door het dualisme in een meer uitvoerende bestuurlijke rol te-recht gekomen. Vanzelfsprekend speelt de wethouder een centrale rol in de voorbereidende fase van de kaderstelling, maar de raad is een meer onafhankelijke positie gaan opeisen. Hierdoor is voorbereiden al-lang geen voorkoken van voorstellen meer. De raad voelt zich in toe-nemende mate sterk genoeg om de confrontatie met het college of een individuele wethouder aan te gaan. En het is allang geen uitzondering meer dat een wethouder door zijn ‘eigen’ raadsfractie wordt geconfron-teerd met een afwijkend standpunt.

Per saldo kan een wethouder zich tegenwoordig veel minder dan in het verleden beroepen op beschermende arrangementen, zoals het partij-leiderschap, het lidmaatschap van de raad of het lidmaatschap van een fractie. Bovendien kan een wethouder niet vanzelfsprekend rekenen op de steun van de rest van het college.

De democratisering van de beleidsontwikkeling en de staatkundige wijzigingen hebben gezorgd voor verlevendiging van het politieke debat, maar dat was slechts een nevendoel van de dualisering. Een duidelijker scheiding tussen enerzijds de bestuurlijke verantwoordelijk-heid en anderzijds de kaderstellende, volksvertegenwoordigende en de controlerende verantwoordelijkheid, hebben er toe geleid dat er in de praktijk regelmatig twee kapiteins op één schip zitten met als gevolg dat er soms spanningen ontstaan.”

Carabain,2009

22

De positie van de w

ethouder

23

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Het leidttoteensterke juridischebenaderingvanhetbeleidsproces,maarsoms ook tot zeer ernstige vertragingen in de uitvoering van plannen. Hetgebeurtregelmatigdateenwethouderhierdoor,ondanksgroteinspanningen,gedurendezijntermijneendossiernauwelijkseenstapverderkanhelpen.

Het duale stelselDeinvoeringvanhetdualestelselheeftdeverhoudingeninhetlokalebe-

stuurdrastischgewijzigd.Heelzichtbaarishetfeitdatwethoudersgeendeelmeeruitmakenvandegemeenteraadendaardoornietmeerkunnenmeestem-menoverhuneigenvoorstellen.Deraadishierdoorlosservanhetcollegevanburgemeesterenwethouderskomentestaan.Hetbesturenvandegemeenteisindenieuweverhoudingenindeeersteplaatshetdomeinvanhetcollegevanburgemeesterenwethouders.Deraadvaarteenmeeronafhankelijkekoersdoorzich te richten op kaderstellen, volksvertegenwoordiging en het controlerenvanhetcollege.Deraadweetzichdaarbijgesteunddoordegriffier.Degriffierisdesteunentoeverlaatvanderaadsledenenhelpthenbijhetinvullenvanhunrolleninhetdualebestel.

Tentijdevanhetmonismewaseenwethouderindeeersteplaatsdevooruitgeschovenpostvandefractieinhetcollegevanburgemeesterenwethouders.Indedualeverhoudingenishijindeeersteplaatsgemeentebestuurder.Ofwel,waarervroegereenbestuurderwerduitgeleend,wordteenbestuurdertegen-woordigalshetwareweggegeven.Inhetbeginvaneenbestuursperiodezalditnognietwaarneembaarzijn.Maarnaarmatedeperiodeverstrijkt,maakteenpolitiekeopstellingonvermijdelijk plaats voor eenbestuurlijk opstelling.Dewethouderisernietindeeersteplaatsomdebelangenvanzijnpartijtebehartigen,maaromdegemeentetebesturen.

Deinvoeringvanhetdualismeheeftdefasevanbeleidsontwikkelinginhetbeleidsprocesverdergedemocratiseerd.Deraadbemoeitzichviakaderstellingen volksvertegenwoordiging nadrukkelijk met beleidsontwikkeling, waardoorditmeerindeopenbaarheidplaatsvindt.Hierdoorisdetoegankelijkheidvande beleidsontwikkeling verbeterd, waardoor stakeholders het beleid in eenvroegtijdigstadiumkunnenbeïnvloeden.Deconsequentiehiervanisdathetvoorheenzovanzelfsprekendeprimaatvandewethouderseenandereinvullingheeftgekregen.

Het krachtenveld van de wethouder Zodraualswethouderbentbeëdigdgaatheteromsneleenbeeldtevormen

vanhetspeelveld.Watzijndebelangrijkstesleutelfigurenenhoelopendeha-zen?Juistindevoorbereidingsfaseishetvanbelangdatudiversebronnen–zoalsraads-encollegestukken,internet,lokaleenregionalemediaenvertrouwensper-sonen–raadpleegtomhiermeerzichtoptekrijgen.Daarnaastishetbelangrijkdatuzichverdieptindetakenenbevoegdhedenendespecifiekeportefeuilles.Ookishetbelangrijkscherpzichttekrijgenopdeverwachtingenvanraad.

Tijdens uw kandidaatstelling is er waarschijnlijk gewerkt met een profiel-schetsvoordenieuwewethouder.Zoweldepolitiekepartijalsleveranciervandewethouder,alsdegemeenteraadhebbenbepaaldeverwachtingenvandewijzewaarophetwethouderschapwordtingevuld.Hetkomtvoordatdepartijeenkandidaatnaarvorenheeftgeschovendiebijuitstekeenvernieuweris.Indepraktijkkandiepersoondaarvanderaadhelemaalgeenruimtevoorkrijgen.Doorindringendmetderelevantespelerstespreken,kandenieuwewethouderzicheengoedbeeldvormenvanditzogenaamdeonderwaterprofiel.Ditzijnalleaspectendieoverhetalgemeennietinformeledocumentenwordenver-meld.Oppagina23iseenillustratievaneenonderwaterprofielweergegeven.

25

Behalvemetallerleiverwachtingen,heefteenwethouderooktemakenmeteen complex krachtenveld waarin hij moet opereren. Hij schaakt op ten-minstevijfbordentegelijk:metzijnambtenaren,methetcollege,metdege-meenteraad,metdesamenlevingenmetdemedia.Voorhetwelslagenvanbeleidsvoornemensmoethijopallebordeneenwinnendepartijspelen.Hijkanhetzichnietveroorlovenomopeenvandebordenteverliezen.Dekansopsuccesneemtdaninsneltempoaf.Dedrukopdewethouderomtepresterenisinelkefasevanhetbeleid.Eenwethouderdientflexibeltekunnenopererenenovercommunicatievevaardighedentebeschikken.

24

De positie van de w

ethouder

R = gemeenteraadB = burgemeesterG = griffi erS = gemeentesecretarisW = wethoudersA = ambtenaren

De ijsberg

Normering (20%):Profielschets, verslagen,

documenten,visieenmissie,regels, plannen, instrumenten,

lijstjes, structuren,programma’s, ver-anderagenda’s,competentieprofielen

Stille waarden (80%): macht, motieven,drijfveren, behoeftes, leerervaringen, principes,

overtuigingen,(voor)oordelen, gevoelens, ambities,intuïties, ideeën, verlangens, overlevingsmechanismen,

mentale programmering, defensieve routines, comfortabelezone,fixaties, ingesletenpatronen, informeledeals,ongeschreven

regelsvanhetspel,mores,weerstand,verborgenagenda’s,strategischgedrag, non-interventiecultuur, groupthinking, zelfordenende krachten.

Bron:Prof.dr.HarrieAardema/BMCGroep(2007) De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

26

De positie van de w

ethouder

27

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Inhetdagelijkswerkzultu alswethouder veel temakenkrijgenmetbe-leidsambtenaren.Eenbeleidsambtenaar is indeeersteplaats loyalematerie-deskundige. In de tegenwoordige politieke verhoudingen is dat echter nietvoldoende. Eenbeleidsambtenaarmoetookpolitiek-bestuurlijk sensitief zijnenzichuitstekendinhetkrachtenveldvandebestuurderkunnenverplaatsen.Hetadviesvaneenbeleidsambtenaarindevormvaneenbeleidsnotitie,gaatnamelijk veelal het besluitvormingstraject in en is daardoor vaakonderwerpvandebat.Het kangebeurendat eennotitie de aanleiding is voorpolitiekespanning,ofeenaanvaringinhetcollegeofmetderaad.Eenbeleidsambtenaarmoetzichnietalleenbewustzijnvandemogelijkepolitiekegevolgen,maarookvandemogelijkeeffectenindesamenlevingenbijdemedia.Omdieredenishetbelangrijkdatualswethoudernauwbetrokkenwordtbijgevoelighedenendatertijdigeendialoogmetstakeholderswordtgezocht.

Metdeinvoeringvanhetdualestelselishetteamgevoelinhetcollegevanburgemeesterenwethoudersversterkt.Erwordtgeleidelijkmeeraaneengeza-menlijkebestuurlijkeagendagewerkt.Steedsvakerligtereengezamenlijkevisieopdetoekomstvandegemeentetengrondslagaandewerkzaamheden.Hetcollegebeleidisdaardoormindereenoptelsomvandeprestatiesvandeafzon-derlijkewethouders.Doordetoegenomendrukopindividuelewethoudersomresultatenteboeken,ligtergrotedrukopdeschoudersvanwethoudersomindeeersteplaatsresultatenindeeigenportefeuilleteboeken.Dittastdebereid-heidomelkaartesteunenaan.Eenenanderisvooralmerkbaaropdinsdagoch-tend,alstijdensdecollegevergaderingkeuzenmoetenwordengemaakt.

“De Wethouders staan den Burgemeester bij in het bestuur der onder-scheidene takken van huishouding der gemeente.”

UitdeGemeentewetvanThorbecke,1851

Eenvruchtbaresamenwerking tusseneenwethouderendegemeenteraadisvoorhetsuccesvandeeerstevangrotebetekenis.Daarbijdraaithetondermeeromrespectvoorelkaarspositieenrekeninghoudenmetelkaarsverant-woordelijkheden.Desondankszijndeverhoudingentussenwethoudersenderaadinveelgemeentenverscherpt.Ditisondermeerteverklarenuithetfeitdatdegemeenteraadeenscherperprofielzoektvanuitzijnkaderstellende,volks-vertegenwoordigendeencontrolerenderol.

Verderiseengoederelatietussendewethouderendesamenlevingbelang-rijkommetsuccesbeleid totstandtebrengen.Hetwordtvoorbestuurdersechtersteedslastigeropeengoederelatieoptebouwen.Burgerszijnvaakon-geduldig,veeleisendenlatenzichnietgemakkelijkeovertuigen.Zewetengoedhoezeeenbestuurderonderdrukkunnenzetten.Eenwethoudermoetoverveelkwaliteitenbeschikkenomhieropontspannenwijzesuccesvolmeeomtegaan.Hetiseenboeiendprocesvancommunicatie,faseringendraagvlakcreëren,eindigendinbesluitvormingenuitvoering.

Tenslottemagderolvandemediabijhetrealiserenvanbestuurlijkesucces-sennietwordenonderschat.Demediahebbengeleidelijkminderinteressevoordeboodschapvanbestuurders.Waarvoorheenverslagwerdgedaanvanhetbestuurlijkeproces,zijnmedianuveelalbezigmethetarticulerenvanproble-menenpublicerenoverdemaatregelendiebestuurdersnemenofnietnemenomdieproblemenoptelossen.Debestuurlijkeagendabotsthierdoornogweleens met de maatschappelijke agenda. De wethouder dient ter voorkominghiervannadrukkelijkoogtehebbenvoordemaatschappelijkeagenda.

28

De positie van de w

ethouder

29

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Hoe word je wethouder?Directnadeverkiezingenvoordegemeenteradenstartdevormingvancol-

legesvanburgemeesterenwethoudersinallegemeentenvanNederland.Datgebeurtinelkegemeenteanders;erisgeenstandaard-aanpak.Veelalneemtdelijsttrekkervandegrootstepartijdaartoehetinitiatief.Degesprekkenbeginnenmeteenalgemeneconsultatieronde.Daarbijwordtafgetastwaardeprioriteitenvandepartijenliggenenmetwelkepartijeneencollegekanwordengevormddat op eenmeerderheid inde raad kan rekenen.De consultatierondeduurtdoorgaansenkeledagentothooguitenkeleweken.Nadeconsultatierondevalteenaantalpartijenafengaandepartijendoordieprogrammatischhetdichtstbijelkaarliggen.Eenenanderleidttoteencoalitieakkoordeneenportefeuille-verdeling.Daarnavolgt,opbasisvaneenvoordrachtvandedeelnemendepar-tijen,debenoemingvandewethoudersdoordegemeenteraad.Een(geoogd)wethouderhoeftnietlijdzaamtewachten,maarkaneenactieverolzoekenofzelfsopeisenalsdeplaatselijkemoreshemdaarruimtevoorgeeft.

“Als je een manager wil, dan moet je mijn broer vragen, die is manager. Ik ben geen manager, ik heb een mening en daarom zit ik in de politiek.”

Wethouderuiteenprovinciestad

Algemeengeldtderegeldatjealleenmeteenpartijticketwethouderkuntworden.Eenkandidaat-wethoudermoetduslidzijnvaneenpartij.Indeprak-tijkblijktlidmaatschapalleennietvoldoendetezijn.Vaakstaatindeprofiel-schetsvandebeoogdewethouderdatervaringindelokalepolitiekgewenstis.Datiseenbelangrijkeredenwaarompartijenvaakraadsledenvoorhetwet-houderschapbenaderen.Ervaringinderaadbetekentverderdateralheteenenanderoverhet functionerenvandekandidaatbekend isendathijenigeinhoudelijkekennisheeftvandedossiers.Inhetverledengoldenookaspecten

alsdeveleurenvrijwilligerswerkvoordepartijofdeduurvanhetraadslidmaat-schapalscriterium.Dat istegenwoordigveelminderhetgeval.Steedsvakerwordteenvolwaardigesollicitatieproceduremetmeerderekandidatengevolgd,waarbijcompetentiesenpotentiedoorslaggevendzijn.Dezenieuwemethodeheeftvooraleen impulsgekregendoordemogelijkheidomookwethoudersvanbuitenderaadaantetrekken.Devijveromuittevissenisdaardooraan-zienlijkgroterdanvoorheen.

Vaakwordtdelijsttrekkernaarvorengeschovenalsdekandidaat-wethouder.Datisnietaltijdhetgeval.In2002gafeenkwartvandewethoudersaanzelfgeenlijsttrekkertezijngeweest.Sommigepartijenkiezenervooromdelijst-trekkeralspolitiekleiderindegemeenteraadtelatenplaatsnemen.Dezekeuzeisuiteraardzeerlegitiemenverdedigbaar,maarfeitblijftdatdewethouderbijhetpubliekhetgezichtvandepartijis.Dewethouderisverrewegdebekendstelokalepoliticus.Hijstaatregelmatig indekrantenheeftregelmatigpubliekeoptredens.Zijnfunctiekrijgtsimpelwegdemeesteaandacht.

Uit onderzoek door P&O Services Groep (2009) naar de professioneleachtergrondvanwethouders,blijktdatwethoudersvóórhetaanvaardenvanhetwethouderschapmeestalwerkzaamwarenvoorde(semi-)overheid(over-heid,onderwijs,gesubsidieerdeinstellingen)ofhetbedrijfsleven(commerciëledienstverlening, landbouw/visserij en industrie/bouw). Kennelijk bestaat ervanuit deze beroepsgroepen meer dan gemiddeld belangstelling om via hetwethouderschapietsvoordelokalesamenlevingtewillenbetekenen.

Debelangrijksteredenvoorpartijenomwethoudersviadeeigenkandidatenlijstterekruteren,ishunervaringalsraadslid.Ookdeactiviteitenbinnenhunpartij,hunbestuurderservaringenhunbeschikbaarheidzijnbelangrijkeoverwegingen.

Inhetverledengoldenookaspectenalsdeveleurenvrijwilligerswerkvoordepartijofde(lange)duurvanhetraadslidmaatschap.Tegenwoordigiseen

30

De positie van de w

ethouder

31

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

selectiegesprekovernoodzakelijkedeskundigheidbijvrijwelallepartijenvan-zelfsprekend.Sindshetdualismewordtooksteedsmeergezochtnaarkandida-tendiebestuurlijkedeskundigheidofmanagementvaardighedenmeebrengen.

“Toen ik mij kandidaat stelde voor het wethouderschap, vond ik dat een logische stap na 8 jaar raadslidmaatschap. Ik geniet er nog elke dag van, want je kunt je idealisme kwijt in je eigen gemeente.”

Wethouderineenkleinegemeente

Voorpersonenenkandidaat-wethoudersdiehetambtambiëren,ishetbe-langrijkdathetwethouderschapdepersooninkwestieinstaatsteltveelvoordelokalegemeenschaptebetekenen.Dewethouderisalsprofessionaldage-lijksmetzijnportefeuillebezig.Ookbiedthetwethouderschapdemogelijkheidallerleicompetentiesentalententeontwikkelen.

Naasteengrootaantalaantrekkelijkeaspecten,zijnerookminderplezierigekantenvanhetwethouderschap.Omeengoedbeeldvanhetwethouderschapte krijgen, ishet vooral voornieuwewethoudersbelangrijkdat zij zichookbewustzijnvandeminderplezierigekanten.Voorbeeldendaarvanzijn:

•langewerkdagen,vaakzonderpauze;•vaak’savondseninhetweekendwerken;•lastigekeuzenmaken,somstussentweekwaden;•confrontatiesaangaan,ookmetcollega-wethouders;•politiekeconflictenuitvechten,ookmetdeeigenfractieinderaad;•omgaanmetpolitiekeenmaatschappelijkeweerstand;•veelkritiekenweinigcomplimentenkrijgen;•ambtelijketegenstandoverwinnen;•omgaanmetkritischemedia.

Hetzijndepositieveennegatieveaspectensamendiededagelijksepraktijkvanhetwethouderschapvormen.Veelalbetekentditdateenwethouder totveroverzijnenkelsindemodderstaatomdossiersvoortteslepen,weerstan-denteoverwinnenendraagvlakteverwerven.Ditallemaalindehoopendeverwachtingomdebeoogderesultatenteboeken.Wantresultatenboeken,isbelangrijk.Omplezierinhetwerktehouden,ishetbelangrijkdateenwethou-derhierineenbelangrijkeuitdagingziet.

Bestuurlijke competentiesGezien het dynamische en veeleisende krachtenveld waarin een wethou-

dermoet opereren, is het niet overdrevenom te stellen dat eenwethouderdie succesvol wil zijn, tenminste over een aantal bestuurlijke competentiesdienttebeschikken.Voorafpassenookenkelerelativerendeopmerkingen:debestuurlijkecompetentiesenvaardighedenzijnomvangrijk.Zóomvangrijkdatniemand aan alle criteria kan voldoen. Een deel is al mooi en het zich be-wustzijnvanmogelijke‘zwakkeplekken’geeftookeenvoorsprongopnaïeveavonturiers.

Innavolgingvanhetrapport“Devallendeburgemeester”hanterenwijdevolgendeomschrijvingvanbestuurlijkecompetenties:“Bestuurlijkecompeten-tieszijnopgebouwduitbasiskwaliteitenvoorhetfunctionerenvandebestuur-der,bestuurlijkevaardighedenenbestuursstijlen.”(KorstenenAardema:2006)

Daarbijgeldtdatbasiskwaliteitendepersoonlijkekwaliteitenzijnwaaroverdewethouder inelkgevaldient tebeschikken,omdatzeonlosmakelijkmethetambtzijnverbonden.Zegeldenvoorallewethoudersinallegemeenten.De wethouder draagt deze kwaliteiten in zich op het moment dat hij hetambt aanvaardt. De bestuurlijke vaardigheden zijn direct waarneembare ge-dragingenvandewethouderenbestuursstijlenzijnkarakteriseringenvan ie-mandsnatuurlijkewerkwijze.Metanderewoorden:debasiskwaliteitenendebestuurlijkevaardighedenstellendewethouderinstaatbepaaldebestuursstij-lentoetepassen.

32

De positie van de w

ethouder

33

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Basiskwaliteiten van wethoudersEenwethouderdientaandevolgendevijfbasiskwaliteitentevoldoenvoor-

dathijhetambtvanwethouderaanvaardt:hijmoetintegerzijn,affiniteitmetde portefeuille hebben, omgevingssensitief zijn, leiderschap tonen en eencommunicatievehoudinghebben.

IntegriteitEenwethouderhandelt inwoordendaadbinnenalgemeenaanvaardbare

socialeenethischenormeneniswanneernodigzelfdaaropaanspreekbaarendurftookanderenhieropaanspreken.Eenwethouderheeftvoortseenvoor-beeldfunctie,zowelinternnaarhetcollege,deraadendeambtelijkeorgani-satiealsexternnaarburgersenmaatschappelijkeorganisaties.Eenwethoudermoetzichersteedsvanbewustzijndathijvoordegemeenschapwerktendaarbij gemeenschapsgeld gebruikt. Bij het aanvaarden van het wethouder-schaplegtdewethoudereenzuiveringseedaf.Eldersinditboekwordtnaderopintegriteitingegaan.

Affiniteit met de portefeuilleAffiniteitmetdeportefeuilleenkennisvanhetopenbaarbestuur,zijnvoor

eenwethouderbelangrijkebouwstenenomzichmetsuccesinhetlokaalbe-stuur temanifesteren.Hetsteltdebestuurder instaateenvisieopzijnpor-tefeuille te ontwikkelen, een inhoudelijk debat te voeren, communicatie alsinstrumenttebenuttenengezagbijmaatschappelijkepartnersteontwikkelen.Detweebouwstenenvormenvoortsdebasiswaaropdossierkenniswordtge-bouwd.Vervolgensisdewethouderinstaateeninformatievoorsprongoptebouwenengezaghebbendeenleidenderolinhetdossiertespelen.

“Als wethouder moet je voor allerlei openingshandelingen opdraven. Zo werd ik na de renovatie van het zwembad gevraagd voor een openings-handeling waarbij ik van de duikplank moest duiken. Ik heb nog gepro-beerd de burgemeester hiervoor te interesseren, maar zij wilde niet. Ten overstaan van ruim honderd genodigden laat je dan maar zien dat je het zwemmen nog niet verleerd bent.”

Oud-wethouderineenmiddelgrotegemeente

Omgevingssensitief zijnVoor een wethouder is het vervolgens van groot belang om omgevings-

bewust te zijn. Hij dient te beseffen in welk politiek-bestuurlijk netwerk hijopereert. Maar de wethouder dient ook een ambtelijke en maatschappelijkeoriëntatietehebben.Wiezijndepartnersenwiezijndetegenstanders?Wiezijndestakeholdersenwelkebelangenhebbenzij?Hetvereisteengoedont-wikkeldeantennediedebestuurderinstaatstelthetkrachtenveldteoverzienenteanticiperenopsituaties,maardiehemookdoetaanvoelenhoedebattenverlopenentijdigdoeltreffendemaatregelentetreffen.

Leiderschap tonenVooreenwethouderishettonenvanleiderschapvangrootbelang.Leider-

schapishetvermogenomverantwoordelijkheidtedragen,prioriteitentestel-lenenbesluitentenemen.Leiderschap isookhetvermogenregietevoerenenteconcentrerenopdehoofdlijnenvanhetbeleidop langetermijn,maarookhethebbenvanvisieenhetvermogendoordacht richtingensturing tegevenaanprocessenendievisietevertaleninoperationeledoelen.Verderisleiderschaphetdoorzienvanmaatschappelijke,politiekeenwetenschappelijkeontwikkelingenofandereomgevingsfactoren,dezecombinerenmeteigenin-zichten,eensamenhangendebenaderingteformulerenendieuittedragen.

34

De positie van de w

ethouder

35

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Leiderschapuitzichdusnietalleeninuitzonderlijkesituatieswaarinheteropaankomtomsnel,duidelijkendoeltreffendtehandelen,zoalsbijeencalami-teitofcrisis.

Communicatief vaardigVooreenwethouderzijngoedecommunicatievevaardighedenvanlevens-

belang.Eenwethouderdiegoedkanvertellen,uitleggen,luisteren,debatteren,overtuigen,presenteren,omgaanmetdemedia,emotionelereactiekanopvan-genenmetagressiekanomgaan,heefteengrotevoorsprongombeleidsucces-volteimplementeren.Elderskomenwijuitvoerigterugopdezebasiskwaliteit.

Bestuurlijke vaardighedenNaastdevijfgenoemdebasiskwaliteiten,dienteenwethouder inmeerof

mindere mate te beschikken over een reeks bestuurlijke vaardigheden. Be-stuurlijke vaardigheden zijn direct waarneembare gedragingen. Wethoudersbeschikkenerinzekeremateoverbijhunbenoeming,maarkunnenzeonthejobverderontwikkelen.

Wethoudersbeschikken inmeerofminderemateover de volgende vaar-digheden:

•visietonen;•interpersoonlijksensitiviteit;•weerbaarheid;•voortvarendheid;•teamspeler;•beïnvloedingsvermogen;•prioriteitenkunnenstellen;•innovatiedrang;•kunnennetwerken;•communicatievevaardigheden.

Hetkanverstandigzijnomaanhetbeginvandebestuursperiodeeenont-wikkelassessmentteondergaan,zodatopbasisvanprofessioneelinzichtge-richtaandevaardighedenenontwikkelpuntenkanwordengewerkt.

BestuursstijlenNaastdebasiskwaliteitenendebestuurlijkevaardigheden,dienenwethou-

dersmeteenaantalbestuursstijlenuitdevoetentekunnen.Eenbestuursstijlisteomschrijvenalseenkarakteriseringvaneennatuurlijkewerkwijze.Hetisalshetwareeenherkenbaargedragspatroon.Ditgedragspatroonwordtondermeerbeïnvloeddoorbasiskwaliteitenendebestuurlijkevaardighedenvandewethouder,maarookdoorzijnpersoonlijkheidskenmerkenenzijn‘natuurlijke’neigingenenreflexen.Eenbestuursstijlissituationeel.Ditbetekentdatbijeenbepaaldesituatieeenbepaaldebestuursstijlpast.Hetweloverwogengebruikenvan eenbestuursstijl draagt bij aanhet bestuurlijke rendement vandewet-houder.

Erzijntenminsteachtbestuursstijlenteonderscheiden,maaropbasisvananalyseeninterviewszijnervieronmisbarebestuursstijlenvoorwethouders:leider(ookwelaanjagerofkoersbepalergenoemd),verbinder,netwerker(ookwelambassadeurgenoemd)envernieuwer(Carabain:2009).

Eenwethouderisindeeersteplaatseenleider.Hijsteltdedoelenenzetdekoersuit.Hijtoontleiderschapdoorverantwoordelijkheidtenemenendeeindresultatenteformuleren.Dewethouderneemtinitiatiefensteltprioritei-ten.Verder gaatde leider confrontaties aan enhakthij knopendoor.Hij iseenaanjager,overziethet krachtenveld,heeftoverwicht, is zelfverzekerd enwilskrachtig.

Bestuurlijke vaardigheden die bij de leider passen, zijn: visie, weerbaar,voortvarend,beïnvloedingsvermogen,prioriteitenstellen,netwerkenencom-municatief.

36

De positie van de w

ethouder

37

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Voortsmoeteenwethoudereenverbinderzijn.Hijzorgtdatmensengoedkunnensamenwerkendoordegroepscohesieteversterken,kaderstestellenenruimtetebiedenvoorindividueleprestaties.Deverbinderbiedtspiritenuitda-gingdoorgemeenschappelijkedoelstellingenenaanpak.Hijbetrektmensenbijbesluitvorming,creëertdraagvlakenbrengtconflictentoteengoedeind.Hijistoegankelijkeneenbruggenbouwer.

Bestuurlijke vaardighedendie bij de verbinder passen zijn: visie, interper-soonlijkesensitiviteit,weerbaar,draagvlak,netwerkenencommunicatief.

Eenwethouder isookeennetwerker.Hijonderhoudtcontactenmetdeledenvanderaad,metdefracties,metdeledenvanhetcollege,metderegio,metdeambtelijkeorganisatie,metzijnpartijenachterban,metvertegenwoor-digersvanmaatschappelijkeorganisaties,metinwonersenmetdemedia.Ookinvesteert een wethouder in nieuwe contacten. Hij schept perspectief doornieuwe mogelijkheden te zoeken en zorgt voor nieuwe geldbronnen en in-vloedssferen.Hijonderhandeltoveralternatievenenheeftdestatusvaneenboegbeeld.

Bestuurlijkevaardighedendiebijdenetwerkerpassen,zijn:visie, interper-soonlijkesensitiviteit,draagvlak,beïnvloedingsvermogen,netwerkenencom-municatief.

Indevierdeplaatsiseenwethoudereenvernieuwer.Hijheeftvisie,gene-reertnieuweideeënendraagtalternatievenaan.Hijbetrektanderenbijinitiatie-venenzorgtdatzijvoldoendespeelruimtekrijgenomhuncreativiteitkunnenbenutten.Devernieuweristoekomstgerichtenpoogtbestaandedenkkaderstedoorbrekendooraannamesterdiscussietestellen.Hijisambitieusenopenenbeschiktoverveelzelfvertrouwen.

Bestuurlijkevaardighedendiebijdevernieuwerpassen,zijn:visie,weerbaar,voortvarend,draagvlak,innovatiedrangencommunicatief.

Dekeuzevooreenpassendebestuursstijlismaarzeertendeleeenrationeleafweging.Veeleerishetintuïtie.Ervaringstelteenwethouderinstaathetaantevoelen.Hijvormtzicheenbeeldvanhetproces,deinhoudvanhetdossierenomwatvoorveranderinghetgaat.Daarbijkomenaspectenalsurgentie,af-hankelijkheidvanderdenenpolitiekegevoeligheidvanhetdossieraandeorde.Hij laatzichdaarbij eventueel adviserendoorcollega’s,beleidsmedewerkers,bestuursadviseursencommunicatieadviseurs.Vaakispasachterafvasttestel-lendateroverwegendgebruikisgemaaktvaneenbepaaldebestuursstijl.

Bijhettoepassenvaneenbestuursstijlishetvanbelangomzodichtmo-gelijk bij de eigen persoonlijkheid te blijven. Het op een kunstmatige wijzetoepassenvaneenbepaaldestijlkomtgeforceerdover.Beterishetomvoor-albestuursstijlenopauthentiekeenontspannenwijze toe tepassen.Het isdaaromgoed tewetenwelkepersoonlijkheidskenmerkenerbijeenbepaaldebestuursstijlpassen.Eenleidertoontvisie,isinspirerend,heeftlef,issensitiefen isvoortvarend.Eenverbinder iseenbruggenbouwer, toegankelijk,begrij-pend,behulpzaamenbetrokken.Eennetwerkerisambitieus,creatief,sociabelenopen.Eneenvernieuwerisambitieus,openenheeftzelfvertrouwen.Inhetonderstaandeschemaisdatuitgewerkt.

Tabel:Persoonlijkheidskenmerkenbijbestuursstijlen

Leider•toontvisie•isinspirerend•heeftlef•issensitief•isvoortvarend

Verbinder•isbruggen-

bouwer•istoegankelijk•isbegrijpend•isbehulpzaam•isbetrokken

Netwerker•isambitieus•iscreatief•issociabel•isopen•heeft

zelfvertrouwen

Vernieuwer•isambitieus•isopen•heeft

zelfvertrouwen

38

De positie van de w

ethouder

39

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Communicatie: de sleutel tot succes Detegenwoordigepolitiekeenmaatschappelijkeverhoudingenvereisendat

een wethouder over uitzonderlijke communicatieve kwaliteiten beschikt. Hijmoetzijnbeleidgoedkunnenverdedigen,hijmoetgoedkunnendebatteren,openstaanvooreendialoogmetburgersendusgoedkunnenluisteren,kun-nenovertuigen, goedepresentaties en speeches kunnengeven.Kortom,hijmoetopcommunicatiefvlakvanallemarktenthuiszijn.

Gezienhetbelangenhetpolitiekekaraktervancommunicatiekanhetwen-selijkzijndatdewethouderzowelindefasevanbeleidsontwikkeling,besluit-vorming als in de fase van beleidsuitvoering het gesprek over de regie overcommunicatieprocessenaangaat.

Hierdoorkandewethouderactiefwordenbetrokkenbijhetformulerenvanstrategieënenafgeleiddaarvanbijhetstellenvanprioriteiten,hetformulerenvankernboodschappen,defaseringendetiming.Ook isdewethouderdanbeterinstaatomeenroltespelenbijinteractievebeleidsontwikkeling.

Veelwethoudersdelegerenzowelderegiealsdeuitvoeringvanhetcommu-nicatieve handwerk aan communicatieadviseurs. De communicatieadviseursverzorgendeomgevingsanalyse,formulerendekernboodschappen,stellendecommunicatiekalender op, onderhouden contacten met vertegenwoordigersvan de media, en voeren overleg met stakeholders. De wethouder komt inbeeldvooreenopeningshandeling,hethoudenvaneentoespraakofhetgevenvaneeninterview.Eendergelijkewerkwijzeiseenonderschattingvandebete-kenisvancommunicatie.

Communicerenisvooreenwethoudergeenneutraleactiviteit.Altijdspelenerpolitiekemotievenenhetbereikenvanbepaaldedoelenopdeachtergrond.Metiederehandelingtrachthijzijnomgevingtebeïnvloedenencommunicatieis daarvoor een heel bruikbaar instrument. Alles staat in het teken van hetverwerven van steun, het verminderen van weerstanden en het opbouwenvaneenprofiel.

“Een bestuurlijk profiel is enerzijds de wijze waarop de wethouder geïdentificeerd wenst te worden en anderzijds de perceptie (beeldvor-ming) van de omgeving. Het opbouwen van een herkenbaar bestuurlijk profiel, begint met het stellen van prioriteiten. Er dienen gedurende de bestuursperiode enkele meetbare en tot de verbeelding sprekende ver-anderingen of verbeteringen worden gerealiseerd. Zonder prioriteiten en zonder tot de verbeelding sprekende veranderingen is de houdbaarheid en herkenbaarheid van het profiel beperkt en vluchtig. Bij het opbouwen van een bestuurlijk profiel gaat het met andere woorden om selectief, maar doortastend en voortvarend bestuurlijk handelen binnen de eigen portefeuille. Hulpmiddelen daarbij zijn indirecte communicatie via de media, en directe communicatie met de maatschappelijke omgeving via debatten, speeches en actief aanwezig zijn.”

Carabain,2009

Hetcommunicatievevermogenvaneenwethouderwordtondermeerzicht-baarophetmomentdathijeenspeechgeeft.Omdeluisteraarteenthousiasme-renenteovertuigen,ishetvanbelangdatdewethoudergelooftinwathijverteltenweetwaarhijoverpraat.Hetverhaalmoethemaanhethartgaan,hetmoetheminteresseren.Maarpassiealleenisnietvoldoende,eengoedevoorbereidingisonmisbaar.Zobedenktdewethoudervantevorenprecieswathijwiloverbren-genenmetwelkdoelhijditdoet.Daarnaastbrengthijvantevoreneenduidelijkestructuuraan.Gedegenvoorbereidingisdanookeenvandebelangrijkstebasisre-gelsbijhethoudenvanspeeches.Eenwethouderdiezijnvoordrachtnietoefent,loopteengrootrisicoweinigrendementuitdespeechtehalen.Eentonige,nietdoorleefdevoordrachtenzijnhetresultaat.Doorhetgebrekkigegebruikvanstemenlichaamstaalpikthetpubliekdeboodschapnietopdebeoogdemanierop.Niethetbetoogkomtover,maardeongeïnspireerdemaniervanspreken.

40

De positie van de w

ethouder

41

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Vaak wordt gedacht dat er vooral met woorden wordt gecommuniceerd.Maarbijelkwoorddatwespreken,zendenweooknon-verbaalsignalenuit.UitonderzoekvanMehrabianblijktdatvaneenboodschap7procentverbaalwordtovergedragen(woorden),38procentvocaal(toon,tempoenvolume)en55procentvisueel(houding,bewegingengebaren).Dieregelgeldtuiter-aardookvoorwethouders(TuylenHauwert:2007).

Naarmateeenbestuurderverbaalsterker isontwikkeld, ishetvanzelfspre-kenderdathijgezagheeftenalsinvloedrijkbekendstaat.Eenwethouderdiezwakisinhetvoerenvandebattenofhetgevenvanspeeches,bouwtmindermakkelijkgezagop.Hij loopthet risicoeen reputatieop tebouwenalseenzwakkebestuurder.Uiteraardzijndebat-enspeechvaardighedennietdeenigekwaliteiten die bepalen of hij een reputatie heeft van een zwakke of sterkebestuurder.Hettoteengoedeindbrengenvaneenlastigdossier,heeftgroteinvloedopdebeeldvormingovereenwethouder.Alsdatlukt,heefthijleider-schapgetoond,partijenbijelkaargebrachtensteunverworvenindefasevanbesluitvorming.

Om succesvol met stakeholders te communiceren, kan een wethoudereen beroep doen op diverse communicatiestijlen. Soms beoogt de bestuur-der te informeren (meeweten). De bestuurder heeft dan de rol van zender.Insommigegevallenwildebestuurdervooralmeningenhoren(meepraten).Debestuurderheeftdanderolvanluisteraar.Hetkanookzijndatdebestuur-der ingesprekwil (meedenken).Debestuurderzorgtdatereendialoog totstandkomt.Tenslottekaneenbestuurderbeogendatstakeholdersinhoudelijkparticiperen.Hijwilviacoproductie ietssamentotstandbrengen,ofervoorzorgendatdestakeholderdeuitvoeringvoorhunrekeningnemen(meebeslissen).De bestuurder creëert de voorwaarden om participatie mogelijk te maken(Carabain:2009).Detoepassingvaneencommunicatiestijlenderolvande

(mee)beslissen

coproduceren

adviseren

raadplegen

informeren

stakeholder/burgerwordtduidelijkinhetvolgendeschema:

Omsuccesvol tecommuniceren, ishetbelangrijkdateenwethouderkanschakelentussendeviercommunicatiestijlen.Daarbijisvanbelangdathijeenscherpbeeldheeftvanderoldiehijvanzijngesprekspartnersverwacht.Dematewaarinburgerswordenbetrokkenbijhetvormgevenvanhetbeleidwordtwelomschrevenalsparticipatieladder.

Schematischzietdateralsvolgtuit:

Doel van de bestuurder

•Zenden

•Luisteren

•Dialoogaangaan

•Participeren

Rol van de stakeholder of burger

•Meeweten(informeren)

•Meepraten(inspraak,raadplegen)

•Meedenken(adviseren)

•Meebeslissen(coproductie)

43

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

42

De positie van de w

ethouder

Eenhandigoverzichtvoorhetgestaltegevenvanburgerparticipatieisont-wikkelddoordeNationaleombudsman.Dezeheefteenparticipatiewijzeront-wikkeldmet10spelregels.InbijlageFisdezeparticipatiewijzeropgenomen.

Omsuccesvol tecommuniceren, ishetbelangrijkdateenwethouderkanschakelentussendeviercommunicatiestijlen.Daarbijisvanbelangdathijeenscherpbeeldheeftvanderoldiehijvanzijngesprekspartnerverwacht.

Decommunicatiestijlenwordentoegepastvanuitbepaaldebestuursstijlen.Nadereanalyseleertdatnietallecommunicatiestijlenvanzelfsprekendbijelkebestuursstijlkunnenwordentoegepast.Zozijneenleidereneenvernieuwerinbeginselgeenluisteraar.Eneenverbindereneennetwerkerzijnvannaturegeenzenders.Het is belangrijk ombij de toepassing vandebestuursstijlenrekeningtehoudenmetdezevalkuilen. Ineenschemazieteenenandereralsvolgtuit.

Tabel:Bestuursstijlenencommunicatiestijlen

Een beetje integer kan niet

43

De

posi

tie v

an d

e w

etho

uder

Oud-ministerDales

ZendenLuisterenDialoogParticiperen

Leider+

++

Verbinder

+++

Netwerker

+++

Vernieuwer+

++

44

Aan de slag!

45

Aan

de

slag

!

Aan de slag!

47

Aan

de

slag

!

IIndeKieswetendeGemeentewetzijn rondomdeverkiezingen tot inde-tailgeregeldhoedestartvaneennieuwcollegedientteverlopen.Ookdebeëdigingisvrijexactbijwetbepaald.Dewijzevancollegevormingechteris‘vormvrij’.Collegevormingheeftdaardoorvaakdezweemvanachterkamertjespolitiekenmachtspelletjes.Vooralde‘verliezers’zullendatsuggereren.Verschillendegemeentenhebbengeëxperimenteerdmetopenbarevergaderingenrondomcoalitievorming.Derealiteitisdatbuitendieopenbarevergaderingenomernatuurlijktochoverlegistussendeverschillendeonderhandelaars.

Ervaltgeenstandaardaanpakteformulerenvoorcollegeonderhandelingen.Watwenselijk is,bepalenbetrokkenenzelf.Datkanvariërentussensamen-werkingopgrondvaneenmeerderheidofwisselendemeerderheden.Ofopgrondvanwatderaadalscollectiefwenst,eencollegeprogrammaofraadspro-gramma(opgrondvaneenvasteofeenwisselendemeerderheidinderaad).Erzijnveelsmaken.

Alsdeonderhandelingenvrijwelzijnafgerond,kanhetooknuttigzijnalsdeburgemeestermetdekandidaat-wethouderskennismaakt.Tijdensditgesprekkunnenondermeer integriteitkwestiesaandeordewordengesteldwaarmeekandidaat-wethoudersrekeningmoetenhouden.Wanneerhetrisicovanbe-langenverstrengelingaanwezigis,moethiereenzwaarwegendpuntvanwor-dengemaakt.

46

Aan de slag!

48

Aan de slag!

49

Aan

de

slag

!

De portefeuilleverdeling Sindsdeinvoeringvanhetdualismebijgemeentenisdeverdelingvanporte-

feuillesminderafhankelijkvandeomvangvandefractieinderaad.Hetissinds2002gebruikelijkeromeenaantalquabeleidsterreinensamenhangendeporte-feuillesteconstrueren.Hiervoorgeldengeenregels.Deonderhandelaarsmoetenermetelkaaruitkomen.Meestalheeftdegrootstepartijdeeerstekeuze.SomsvaltdaarbijdekeuzeopdestatusvanFinanciënofRuimtelijkeordening.Somsookvooreenterreindat indekomendeperiodeopveelmaatschappelijkebe-langstellingkanrekenen.Voormiddelgrotegemeenteniseenveelvoorkomendeverdeling‘ruimtelijkeordening’,‘financiën’,‘openbarewerken’en‘welzijn’,allevieraangevuldmeteenaantalbeleidsterreinen.Hetspreektvanzelfdatnaarmateeengemeentegroterwordt,debreedtevandeportefeuilleafneemt.

Inheelkleinegemeentenisdeburgemeesterdeenigefulltimebestuurder.Vaak krijgt de burgemeester dan de zwaarste portefeuille. Naarmate de ge-meentegroterisenermeerfulltimewethouderszijn,isdeportefeuillevandeburgemeesterkleiner.Ookhiervoorzijngeenregels,metuitzonderinguiteraardvoorderijkstakendiewettelijkaandeburgemeestertoevallen.Indepraktijkgunnen de onderhandelaars de burgemeesters doorgaans een aantal weinigbeleidsgevoeligezaken,zoalspersoneelszaken,automatiseringencommuni-catie.

Elke gemeente heeft wel een paar hoofdpijndossiers. Voor een nieuwewethouderisnietaltijddirectduidelijkwelkedatzijn,laatstaanhoedezeaantepakken.Vaakheeftdevorigewethoudereenoverdrachtsdossieropgesteld.Het isnuttigditaandachtigdoortenemeneneengesprekaantegaanmetdevorigeportefeuillehouder.Ookisbelangrijkomeenaantalinhoudelijkeendiepgaandegesprekkentevoerenmetdegemeentesecretaris.Ingevaldevorigeportefeuillehoudergedwongen is tevertrekken,ontbreekterveelal eenover-drachtsdossier.Indienheterwelis,kanditgekleurdzijn.

“De coalitieonderhandelingen werden in mijn gemeente op een vrij ou-derwetse manier voorgezeten door de nestor van de vorige raad. Deel-nemers mochten om de beurt hun standpunten doorgeven. Het was een vrij kil proces van geven en nemen, winst en verlies. Zelf had ik vooral moeite om vanuit de taal van de verkiezingscampagne over te schakelen naar de gemeenschappelijkheid binnen de coalitie.”

Oud-wethouderineenplattelandsgemeente

Tijdenszijneerstevergaderinginnieuwesamenstellingkandenieuweraadovergegaan totbenoemingvandenieuwewethouders.De raad is - binnenwettelijkemarges-vrijomhetaantalwethouderstebepalen.

Degroeppersonenwaaruitdegemeenteraadwethouderskanbenoemen,isgroot.Eenwethouderkanuitdenieuwgekozenraadgerekruteerdworden,maar evengoed op de kandidatenlijst voor de verkiezingen hebben gestaanzondertezijngekozen,ofzelfsinhetgeheelnietopdelijsthebbengestaan.Dewethoudermoetwelindegemeentewonen,maarderaadkandaarweerontheffingvoorverlenen.Wethoudersvanbuitendegemeentemogennietinhunwoongemeenteraadslidzijn.Ookkanhijnietinmeerdanééngemeentewethouderzijn.

Beëdiging isvrij exactbijwetgeregeld.Deambteedofbeloftevindtu inbijlageB.Hetbestaatinfeiteuittweegedeelten:dezuiveringseedendeambts-eed.Deraadmoeteengedragscodevastgesteldhebben.

50

Aan de slag!

51

Aan

de

slag

!

Tedenkenvaltaandevolgendethema’senspecificaties:

A.Context•eigenrolopvattingalswethouder;•politiekestabiliteit;•ambitiesvanraadencollege.

B.Werkwijzen•protocollering;•financiëlehandelingsruimte;•rolopvattingen;•kwaliteiten;•planningencontrol;•beroepenbezwaar.

C.Samenwerkingspatronen•machtsbalans;•eventueeldomeinoverschreiding;•overlegvormen;•zelfstandigepositionering;•focus.

Binnendezeaandachtsveldenzouuspecifiekkunnenlettenopthema’salsin-tegriteit,kwaliteitvandedienstverlening,communicatie,burgerparticipatie,rela-tiemetregiogemeenten,encontactenmetdeprovincie,DenHaagenBrussel.

DocumentenstudieAlshetwethouderschapnieuwvooruis,steltuzichdanopdehoogtevan

defundamentelewet-enregelgevingenhetvakjargon.Koopofleenallenood-zakelijkeboekenenvraagaandesecretarisomuallerelevantedocumentente

Bezint eer ge begintHetwethouderschapisgeengewonefunctie.Hetbetrefteenfunctieineen

buitengewoon complexe omgeving waarvoor een groot aantal bestuurlijkecompetentiesnodig is.Ditverklaart tevenswaarvoorhet inwerkeneenevenbelangrijkealstijdrovendeaangelegenheidis.Ermoetminimaalrekeningwor-dengehoudenmeteeninwerkperiodevan9tot12maanden.

Hetisbelangrijkomvoorafenigebeeldtehebbenvanuwprioriteiten.Alsuuwnieuwewerkterreinnietbetreedtmetopzijnminsteenvaagomlijndideevanwatualswethouderwiltbereikenenwelkeobstakelsudaarbijkuntaan-treffen,danbentuovergeleverdaandeomstandigheden.Erbestaatdaneengrotekansdatuopbasisvanzelfvertrouwen,enthousiasmeentrialanderroraandeslaggaat,ensterkafhankelijkwordtvandiegenendieuinwerkenenuinformatieverschaffen.Eengoedevoorbereidingkaneraanbijdragendatuzichniettelangeenkatineenvreemdpakhuisvoelt.Hierondervolgenenkelesuggestiesomgoedbeslagentenijstekomen.

“Ik kreeg van mijn oude werkgever alle ruimte, men hielp bij het snelle afscheid en was eigenlijk wel trots op het feit dat een medewerker het tot wethouder geschopt had.”

Oud-wethouderineenkleinegemeente

Teneindeuwnieuwewerksituatiebewustengerichtinkaarttebrengen,ishetzinvolomeengestructureerdeomgevingsverkenningbinnenuwgemeentetemaken.Benoemvooruzelfconcreteaandachtsveldenenzorgdatuformeeleninformeelinformatieopdezegebiedenkrijgt.

52

Aan de slag!

53

Aan

de

slag

!

hetcollegevandelaatstemaandendoortenemenentebekijkenwathierindelokalepersoverisgeschreven.

Bewustwording en reflectieHetisindevoorbereidingsfaseessentieeldatugripkrijgtopuwtakenen

bevoegdheden.Daarbijheeftverdiepinginuwkernportefeuilledehoogsteprio-riteit.Daarnaastmoetuzicheenbeeldvormenvanuwdagelijksewerksituatie,de procedures, het Reglement van orde, de belangrijkste beleidsthema’s eneventueleknelpunten.Neemindezewirwarvannieuweindrukkenregelmatigtijdvoorreflectieenverdieping.

Concrete-doelentips:1. Focus op de doelen uit het verkiezingsprogramma van uw eigen

partij die zijn ‘verzilverd’ in het coalitieakkoord en die in uw porte-feuille zitten.

2. Ga na of uw doelen echt SMART zijn: Specifiek, Meetbaar, Accepta-bel, Realistisch en Tijdgebonden.

3. Schrijf die doelen op een kaartje en zet het kaartje op uw bureau tussen de koffie en de telefoon.

4. Onderzoek en analyseer; gebruik LSD: Luisteren, Samenvatten en Doorvragen.

5. Durf bij die doelen groot te denken en te dromen.6. Haal de juiste mensen erbij, want alleen kunt u het niet.7. Laat zien dat u doorzettingsvermogen hebt, maar dat u ook flexibel

bent.8. Heb geduld en hou er vertrouwen in dat het goed komt. 9. Hou vast aan uw keuzes, anders eindigt u ‘ergens halverwege’.10. Doe voor deze doelen een extra stap.

geven.Denkookaanvakliteratuur,zoalsBinnenlandsBestuur,VNG-magazine,Republic,nieuwsbrievenovervakinhoudelijkethema’s.Documentendieutij-densdevoorbereidingsfasekuntraadplegenzijnondermeer:

•verslagenvanhetmanagementteamenhetportefeuilleoverleg;•raads-encollegeverslagen;•programmabegroting(metnamederisicoparagraaf);•voorjaars-/kader-/najaarsnota;•jaarverslagvanderekenkamer;•productenbegrotingenafdelingsplannen;•managementletter;•sociaaljaarverslag;•midtermreview;•burgerjaarverslag;•periodiekerapportagesvandeombudsman/vrouw;•websitevandegemeente.

Inhetbegindientuvooraleenbeeldophoofdlijnentekrijgen.Zoisinditstadiumeenprogrammabegrotingmakkelijkerteraadplegendaneenproduc-tenbegroting.

Gesprekkenmetstakeholderszijnonmisbaar.Uitdedocumentenzultunietallenoodzakelijkeinformatiekrijgen,hetgesprekisnoodzakelijk.Hetgesprekisookhétmomentomdoortevragenopdieissuesdienaaraanleidingvanuwdossieronderzoeknognietgeheelduidelijkzijngeworden.

Oriënteren via internet en lokale mediaMaakveelgebruikvaninternetomuteoriënteren.AlsuviaGoogleofWiki-

pedianamenintoetstvanraadsleden,wethoudersofoud-burgemeesterskomtualsnelaardigewetenswaardighedentegen.Probeerinuwvoorbereidingspe-riodeeenpaarraads-encollegevergaderingentevolgenviadelokalemediaofviainternet.Ookishethandigomderaadsverslagenenbesluitenlijstenvan

54

Aan de slag!

55

Aan

de

slag

!

Wethoudersmoetenalsuitgangspunthebbendaterdemocratischecontroleis(indevormvanderaaden/ofderekenkamer)enmoetensteedsbereidzijnverantwoordingafteleggen.Alledossiersmoetenopenbaarzijn.

Naastbewustwordingenmentaliteitisookeensysteemvanchecks and balancesnodig.Datkandoorbijvoorbeeldeenorganisatiestructuurdieinte-griteit bevordert en het invoeren van controlemechanismen. Het merendeelvan de gemeenten heeft inmiddels wel de gedragsregels opgesteld, meestalanaloogaanhetmodelvandeVNG.Echterhetgevaarvaneen‘dodeletter’ligtopdeloer.

Tips op het gebied van integriteit• Vermijd in de uitoefening van het wethouderschap iedere vorm van

belangenverstrengeling en voorkom ook de schijn van belangenver-strengeling.

• Ga na of hierover heldere afspraken in de raad zijn vastgelegd.• Geef alle nevenfuncties aan en publiceer ze op de site van de ge-

meente.• Maak in de raad afspraken over de melding van financiële belangen

die kunnen leiden tot belangenverstrengeling.• Maak in de raad afspraken over deelname aan stemmingen in geval

van (schijn van) belangenverstrengeling.

HetkabinetheeftopvoorstelvanministerTerHorstenstaatssecretarisBijle-veldinhetvroegevoorjaarvan2009debeginselenvoorgoedopenbaarbestuurvastgelegdineencode.Ookgemeentenwordtuitgenodigdomaandehandvandecodenaarzichzelftekijkenenhetfunctionerenteverbeteren.Voorwet-houdersisditeenbelangrijkecodedieaandachtverdient.Deze‘Code goed openbaar bestuur’bevatdevolgendezevenbeginselen:

Integriteit en de Code goed openbaar bestuur

Ubentwethouderomhetalgemeenbelangtedienen.Ubentervooralleburgers. En omdat de gemeente vaak een monopoliepositie heeft, stelt dathoge eisen aande kwaliteit vanhetopenbaarbestuur enhaar ambtenaren.Integriteitisdaarbijergbelangrijk.Integriteitdiscussiestastenhetvertrouweninendelegitimiteitvanhetopenbaarbestuuraan.Ulegtnietvoornietseenzuiveringseedafbijhetaantreden.HetwasministerDales(‘Eenbeetjeintegerkanniet’)diedeintegriteitvanhetopenbaarbestuurweernadrukkelijkopdeagendaheeftgeplaatst.

“In mijn eerste maanden als wethouder had ik het idee dat ik de ge-meente wel even af zou maken. Ik zette mijn tanden in alle dossiers die op mijn pad kwamen. Ik merkte al snel dat het gebrek aan focus ten koste ging van de resultaten. Als ik het nogmaals doe, stel ik vooraf hooguit een handvol prioriteiten. Daarmee zou ik aan de slag gaan en de rest laat ik liggen voor mijn opvolger.”

Oud-wethouderineenmiddelgrotegemeente

Integriteitvaltofstaatbijmentaliteitenbewustwording.Ulosthetnietopmeteenmooienotaalsdezedebewustwordingnietstimuleert.Wethoudersmoetenzichsteedsbewustzijndatzijvoordegemeenschapwerkenendatzijgemeenschapsgeldgebruiken.Juistalser‘nietsaandeknikkeris’dientdediscussieoverintegriteitgevoerdteworden.Naeenincidentishettelaat.Hetisdusvanbelangomalerttezijnenvoorbeeldgedragtetonen.

Inpraktischezinkomenintegriteitkwestiesbovenwaterbijzakenalsaanbe-stedingen,hetindienenvandeclaratiesofhetaanvaardenvannevenfuncties.

56

Aan de slag!

57

Aan

de

slag

!

Ditzijnstukvoorstukbeginselendievoorualswethoudervanbelangzijn.Uheefterdagelijksmeetemaken.Doordegenoemdebeginselenmetenigeregelmaatbespreekbaartemaken,kuntudeCodelevendhouden.

Complementair aanbovengenoemde codeheeft het rijk, inde zomer van2009,metdepublicatieVerantwoordelijkburgerschap;Eenkwestievangevenennemendeaftrapgegevenvooreenbredediscussieoververantwoordelijkbur-gerschap.Respect,betrokkenheidbijelkaar,gerichtheidopdetoekomsteninzetvoordesamenlevingzijndevierbelangrijksteelementenvanburgerschap.

Vandezijde vanhet rijkwordt geconstateerddatonzemaatschappelijkespelregelsnietmeervooriedereenevenhelderzijn.Deoverhedenhebbeneenverantwoordelijkheid voor het bevorderen van sociale samenhang, gemeen-schapszinensolidariteit.Belangrijkishetomdaarbijuittegaanvanwaardendie vanonderop komen enniet vanbovenafwordenopgelegd.Het rijkwilkomentoteenHandvestverantwoordelijkburgerschap.HetiscomplementairaandeCodegoedopenbaarbestuur.

Een vliegende startWethoudersmoeteneenvliegendestartmaken.Opzegtermijnenvanvorige

banen, doen niet ter zake. Zelden wordt een werknemer gehouden aan deafgesprokenopzegtermijn,wanthetambtroeptendatisnogsteedsvaneen‘hogereorde’. Eengeheelnieuwestart ineengeheelnieuwe functiezalhetzeldenzijn.Overhetalgemeenkomtualswethouderuitdegemeentezelfenbentualactiefopplaatselijkpolitiekniveau.Onderschatuwinformatieach-terstandechterniet.Dehoeveelheidnoodzakelijkeinformatiedieudeeerstewekenenmaandeneigenmoetmaken,isgroot.Ervaltveel‘intelezen’enbijtepratenmetnieuwerelaties.Omdievliegendestartgoedtekunnenmaken,volgenhierwattips:

1. Openheid en integriteit Hetbestuurisopenenintegerenmaaktduidelijkwathetdaaronderver-

staat.Hetbestuurgeeftinzijngedraghetgoedevoorbeeld,zowelbinnendeorganisatiealsdaarbuiten.

2. Participatie Hetbestuurweetwaterleeftindemaatschappijenlaatzienwathetdaar-

meedoet.

3. Behoorlijke contacten met burgers Hetbestuurzorgtervoordathijzelfendeorganisatiezichbehoorlijkgedra-

genincontactenmetburgers.

4. Doelgerichtheid en doelmatigheid Hetbestuurmaaktdedoelenvandeorganisatiebekendenneemtdebeslis-

singenenmaatregelendienodigzijnomdegesteldedoelentebehalen.

5. Legitimiteit Hetbestuurneemtdebeslissingenenmaatregelendiehetmagnemenen

dieinovereenstemmingzijnmetgeldendewet-enregelgeving.Debeslis-singenzijnterechtvaardigen.

6. Lerend en zelfreinigend vermogen Hetbestuurverbetertzijnprestatiesendievandeorganisatie,enrichtde

organisatiehieropin.

7. Verantwoording Hetbestuurisbereidzichregelmatigenruimhartigjegensdeomgevingte

verantwoorden.

58

Aan de slag!

59

Aan

de

slag

!

6.Inlezenvergtdeeerstewekenveeltijd.Hetmeesteffectiefis,alsueerstdeintelezendossiersdoorwerktendaarnagesprekkenmetbetrokkenenaangaatomopenvragenheldertekrijgen.Vervolgenskuntuvooruzelfprioriteitenstellen,zodatunietalseenjongehondmetallerleidossierstegelijkaandeslaggaat.

Wiedeeerstehonderddagenalsnieuwewethouderzonderkleerscheurendoorkomt,magopgeluchtademhalen.Wantmislukkenofslagenhangtvaakafvandieeersteperiode.

Loco-burgemeesterschap en crisismanagement Indeeerstecollegevergaderingwordteenvolgordevoorhetloco-burgemees-

terschapbepaald.Collegesgaandaarwisselendmeeom.Inveelgemeentengeldthetprincipedatdelangstzittendewethouderdeeersteloco-burgemees-ter is.Datkaneenwethoudervaneenkleinepartijzijn.Erzijnookcollegeswaardegroottevanderaadsfractiebepalendis,ofwaarbijheteenonderdeelvandecollegeonderhandelingenis.Datlaatsteisstriktgenomennietjuist:hetisaanhetcollegezelfomdievolgordetebepalen,nietaanderaad.

Hetisvanbelangdatdeloco-burgemeesterzichzosnelmogelijkverdieptindeverkorteversievanhetrampenplanen/ofhetvademecumcrisisbeheer-sing.Bijdehandhavingvanopenbareordeenveiligheidkuntuindiennodigopgrondvaneennoodverordeningvergaandemaatregelennemen,zoalsdeevacuatievaneengebiedbijdreigendeoverstromingenofhetafsluitenvaneengedeeltevaneenstraatbijeengrotepolitieactie.

Ingevalvaneencalamiteitofcrisiswordtugealarmeerddoordegemeen-schappelijkemeldkamervandeveiligheidsregio.Ukuntzonodigdealarmeringverifiëren bij uw commandant van de brandweer of uw gebiedschef bij depolitie.Uhebtvervolgensdevolgendemogelijkheden:

1.Weesubewustvanuwnieuwerol.Alsuvoorheenraadslidenambtenaarineenbuurgemeentewas,danisuwpositieandersdanwanneerueen‘wethoudervanbuiten’bentdieuithetbedrijfslevenkomt.Weetwaaruwzwakkeplekkenzitten.

2.Staopeenoverdrachtsdossiervanuwvoorgangers.Hetbelangvaneenoverdrachtsdossier is groot.Politiekeverantwoordelijkheid speelthierbijeenrolalsdevraaglatergesteldwordtofuvanbepaaldezakenafwist.Hetgeldtookvooruwvertegenwoordigende rollen in ‘clubsbuitendedeur’, zoals Gemeenschappelijke regelingen, stichtingsbesturen enzo-voort. U bent politiek verantwoordelijk voor uw eigen besluiten, maarookvoorhetgeenuwvoorgangershebbengedaan.

3.Vraag(alsdatnietautomatischgebeurt)interviewsaanmetbelangrijkespelersinhetgemeentehuis.Eerstintern(directieleden,afdelingshoofdenenprojectleiders) laterextern(stakeholdersophetgebiedvanuwpor-tefeuille).Richtudaarbijopde spelregels vanbedrijfsvoeringsaspectenenerzijdsenbeleidsaspectenanderzijds.Devraagistelkens:welkerisico’szijner,hebbenwedieinbeeldenhoesturenweopdierisico’s?

4.Bouwvanhetbeginafaaneengoederelatiemetambtenarenop.Zonderhun bijstand bent u nergens. Ga goed na wat de codes en huisregelszijn.Bijdeenegemeentelopenwethoudersmakkelijkbijalleambtenarenbinnenenomgekeerd,bijanderegemeentenpratenwethouderseigenlijkalleenmetafdelingshoofdenofdirectieleden.Koesterzeallemaal,maarinhetbijzonderuwcommunicatieadviseur,secretaressesendegemeen-tebodes.

5.Bespreekmetuwsecretaressewathaarervaringindeomgangenwerk-wijzemetwethoudersisenwatuvanbelangvindt.Hierdoorkuntuwe-derzijdseverwachtingenafstemmen.Evalueerdezeafsprakennaverloopvantijdmetelkaar.Overigensiserinkleineregemeentennietaltijdeenbestuurssecretariaataanwezig.

60

Aan de slag!

61

Aan

de

slag

!

•GRIP 2:Erwordteen‘commandoplaatsincident’ingesteld.DeelnemerszijnGHOR,politie,brandweerendepiketfunctionarisvandegemeente.UroeptdekernbezettingvanhetGBTbijeen.

• GRIP 3:Erissprakevaneenramp.GBTenROTwordenvolledigoperati-oneel.Uwijsteenoperationeelleideraan.

•GRIP 4:Wanneermeerderegemeentenbijdecalamiteitbetrokkenzijn,wordtopgeschaaldnaarGRIP4en isdeaansturing inhandenvaneenregionaal coördinerend beleidsteam, met als voorzitter de CommissarisvandeKoningin.

Bijcrisisbeheersingheeftualsloco-burgemeesterdevolgendetaken:•voorzittenvanhetGBT;•initiatiefnementothethoudenvanvergaderingenmethetGBT;•vaststellenwiebijdezevergaderingenaanwezigdienentezijn;•nemenvandenoodzakelijkebestuurlijkebeslissingen;•voorlichtenvandepers;•communicatiemetanderebetrokkenbestuurders;•communicatiemetgetroffenen,hulpverlenersenanderen.

Voor gedetailleerde informatie kuntuhet rampenplanofhet vademecumcrisisbeheersingvanuwgemeenteraadplegen. Informeerhiernaarbijuwge-meentesecretaris,brandweercommandantofambtenaaropenbareordeenvei-ligheid.

InbewaringstellingHetkanvoorkomendatualsloco-burgemeestereenmeldingkrijgtovereen

persoondieeengevaarvoorzichzelfofdeomgevingvormt.Inoverlegmeteenartsofpsychiatermoetudaneeninbewaringstelling(IBS)afgeven.Informeerbijuwgemeentesecretarisofambtenaarveiligheidnaardepreciezeprocedure.

•alarmerenvanhetgemeentelijkbeleidsteam(GBT);•voorwaarschuwenvanhetGBT;•terplaatsegaan.

Zodrablijktdatgemeentelijkeacties ingangmoetenwordengezet,moetukiezenvoordeeersteoptie,ookalisniethetheleGBTnodig.Overlegmetdeambtenaarrampenbestrijdingvanuwgemeente.Dezedraagtzorgvoorhetvoorwaarschuwen of alarmeren van respectievelijk het gemeentelijk beleids-team,hetgemeentelijkcoördinatieteamendehoofdenactiecentra.

“Toen ik net loco-burgemeester was, had ik eigenlijk geen idee hoe het rampenplan werkte. Achteraf ben ik blij dat er in die periode geen ernstige dingen zijn gebeurd.”

Loco-burgemeestervaneenkleinegemeente

Hetisgoedomtewetendatervijf alarmfasenbestaan,diemetdetermGRIPwordenaangeduid.Alnaargelangdeaardvandecalamiteitzultualsloco-burgemeestermoetenbeslissenofuopschaalt.Hetgaatomdevolgendevijffasen:

•GRIP 0:Motorkapoverlegtussenpolitie,brandweerenambulancedienst.Hetincidentvraagtomeengecoördineerdeaanpak.

•GRIP 1:Erwordteen‘coördinatieteamplaatsincident’ingesteld,datopbasis van gelijkwaardigheid functioneert. De coördinatie ligt bij degenebijwiehetzwaartepuntligt.Uvoertalsloco-burgemeesternauwoverlegmetdegemeentelijkefunctionarisinditteam.Ookwordtereen‘regionaaloperationeelteam’(‘ROT’)geactiveerd.

62

Aan de slag!

63

Aan

de

slag

!

HuisverbodEen wethouder kan in de rol van loco-burgemeester ook een huisverbod

opleggenvooreenperiodevantiendagen.Ditgebeurtinsituatieswaarbijblijktdatdeaanwezigheidvaniemandineenwoningernstigenonmiddellijkgevaaroplevertvoordeveiligheidvananderen.Hetiseenrelatiefnieuwinstrumentvandeburgemeesteromhuiselijkgeweldtegentegaan.Hetisgoedvooriederewethouderomzichteverdiepeninde‘spelregels’.

Desitewww.huisverbod.nlvandeministeriesvanJustitie,BZKendeVNGgeeftookveelinformatie.

Omgaan met de raad en de griffi erWethoudershebbensindshetdualismeeenanderepositie,indiezindatzij

meeropafstandstaanvanderaad.Ditgeldtookvoordeeigenfractie.Voordeinvoeringvanhetdualismekoneenwethoudernogsprekenover‘mijnfractie’.Nu wethouders geen lid meer zijn van de fractie, hebben ze (dus) mindergreepopdebesluitvorminginfractiesenraad.Nietiniederegemeenteennietbijiederefractiewasdathetgeval,maarvelenzagendeafstandtussenfractieenwethoudergroterworden.Datleiddeertoedatwethoudersdeafgelopenjarennaaranderemechanismenzochtenomdevolksvertegenwoordigersaanhunzijdetekrijgen.

Hetspiegelbeeldvandezeontwikkelingisdatinternbinnenhetcollegemin-derpartijpolitiekediscussieswordengevoerd.Wethoudershoevenookmindereenfractiestandpuntof fractieopdracht ineencollegevergaderingteverdedi-gen. Resultaat: minder strijd in de colleges. Er wordt vaker geprobeerd eeneensluidendprofessioneelcollegestandpuntteformuleren,datrichtingderaadkanwordenuitgedragen.

Veelwethoudersverbindendaardoorminderpersoonlijkeprestigeaanen-kele specifieke keuzes,waaroverde raadnogmoetbeslissen.Het college iswatbetreftzijnhoudingtenopzichtevanderaadzakelijkerenminderpolitiekgeworden.

62

Aan de slag!

R = gemeenteraadB = burgemeesterG = griffi erS = gemeentesecretarisW = wethoudersA = ambtenaren

64

Aan de slag!

65

Aan

de

slag

!

Collegiaal besturenNietiedernieuwcollegeisvanzelfsprekendeenteam.Hetisdaaromvanbe-

langomhierinformeeleninformeelteinvesteren.ZokanvoorteambuildingincollegeshetvolgendemodelvanLeoZaal(TwijnstraGudde)alsuitgangspuntwordengehanteerd:

1.Gemeenschappelijkdoel.Sameneendoelhebben,geefteenrichtpuntaandehorizon.Geeftookvormaanpositievespanning;waargaanweheen?

2.Gezamenlijkeverantwoordelijkheid.Unietalleenrichtenopuweigenporte-feuille,maarinvestereninhetbereikenvangezamenlijkedoelen.

3.Wederzijdsrespect.Ditvergtluistercapaciteitenhetkunnenuitstellenvaneenoordeel.

4.Opencommunicatie.Geendubbeleagenda’s,nietsverzwijgen,achterdochtvoorkomen.Nietalleenzenden(meninggeven)maarookontvangen(vra-gen).

5.Flexibiliteit.Tolerantzijnenmeebuigen.6.Initiatief.Ruimtevoornieuwewegenenoplossingen.

Elkegemeentekentzijneigenmoresrondomdeagenderingvanstukkenopdecollegeagenda.Hetisbelangrijkomzospoedigmogelijkteachterhalenwatdewekelijksedeadlineisvoorhetaanleverenvanstukken.Nogbelangrijkeristewetenofdeportefeuillehoudereenvoorstelvoorgezienmoethebbengepa-rafeerdvoordathetkanwordengeagendeerd.

Inonderlingoverlegkunnenstandaardagendapuntenaandecollegeagendawordentoegevoegd.Zokaneenvastagendapuntwordenopgenomenwaarbijdeledenverslagdoenvanhunactiviteiten.Ditwordtinhetopenbaarverslagopgenomenenzorgtvoordeterugkoppelingnaarraadenburgers.Benutver-derderondvraagvoordezakendiebelangrijkzijnomtebespreken,maardienietopdeagendastaan.

Tips voor uw relatie met de gemeenteraad1. Houdvanuwraad.2. Denkvanuitdewij-positie,nietde‘hullie-zullie-postitie’.Dussamenten

dienstevandeburgers,ondernemerseninstellingen.3. Respecteerdevolksvertegenwoordigende,kaderstellendeencontrolerende

rolvanderaad.Geefderaadruimtedaarvoor.4. Werk aan eenpositief-kritische samenwerkingmet respect voor elkaars

mening;besefdaterperpartijprogrammatischeverschillenzijn.5. Informeeruweigenfractieopeenanderewijzedandeoverige fracties,

maardoedatzorgvuldigenweesbedachtopeeninformatieachterstandbijdeanderefracties.

6. Streefnaaropencommunicatie,weesactief,optijd,eerlijkentransparant.Zoekookinformeelcontact.

7. Accepteernietdatderaadzichbemoeitmetpersoneelsbeleid.8. Scheidtproceseninhoud.Onderschatdaarbijhetbelangvaneengoed

proces niet. Een onzorgvuldig proces kan een goed raadsvoorstel ver-knoeien.

9. Probeerhetdebatmetde raadte tillenopeenniveauwaarbijhetgeenvraag-enantwoordspelmethetcollegewordt.Deinformatieverzameling,desgewenstmetdedetails,kanbuitendevergaderingtegebeuren.

10. Durf teverliezen;eenkrampachtigehoudingofeenbetoogtegenbeterweteninisschadelijker.

Degriffiespeelteenbelangrijkerolindeondersteuningvanderaad,bijdevergaderorde,deinspraakvanburgers.Metnamewanneerhetgaatomdepro-cesgangvanonderwerpenendewijzevanbesluitvorming,iseengoedcontactmetdegriffieenhetpresidiumvanbelang.

66

Aan de slag!

67

Aan

de

slag

!

Inkleinegemeentenishetgebruikelijkomperiodiekmethetvoltalligecol-legeeenbezoektebrengenaaneendorpskern.Erzijnookgemeentenwaardedinsdagmiddagwordtvrijgehoudenvoorwerkbezoekendoorhetvoltalligecol-lege.Houdbijdezebezoekenrekeningmetdeinbrengvandedesbetreffendeportefeuillehouder.

In sommige gemeenten houdt de burgemeester jaarlijks een voortgangs-gesprekmetdeafzonderlijkewethouders.Tijdensditgesprekkunnenzowelde inhoudelijkevoortgangvandossierswordenbesprokenalsdeonderlingesamenwerking.Eendergelijkegesprekisniettevergelijkenmeteenfunctione-ringsgesprek,wantdatvoertdewethoudermetondermeerdevoorzittervanzijneigenpartij.

Hetverdientaanbevelingvooreenwethouderomteinvesterenindeonder-lingerelatiemetdeanderecollegeleden.Ditkanlangsformeleweg,maarookop informelewijze.Vooraleengoedcontactmetdeburgemeesterkanvooreenwethouderzeerbehulpzaamzijn.Diebehulpzaamheidkanoverigenssomsookdoorschieten,getuigehetvolgendecitaat:

“Ik denk dat mijn wethouder bedoelt te zeggen dat we eerst aanvullend ambtelijk advies moeten inwinnen, alvorens we verdere stappen in de besluitvorming kunnen zetten.”

Burgemeestertijdenseenraadsvergadering

Relatie met de ambtelijke organisatieDe gemeentesecretaris is voor een wethouder het eerste ambtelijke aan-

spreekpunt.Degemeentesecretarisisdealgemeendirecteurvandeambtelijkeorganisatieentevensdebelangrijksteadviseurvanhetcollege.

Hetvertrouwelijkeverslagvandecollegevergaderingeniseenbelangrijkin-strument.Hetispergemeentewisselendwathetverslaginhoudt:eenbeslui-tenlijstofeenverslagmeteenreflectievandediscussie.Naasteenvertrou-welijkverslag,iseraltijdeenopenbaarverslag.Inhetcollegeisdaarnaasteengoedetermijnplanningeneenlijstvantoezeggingenvanbelang.Ambtelijkeenbestuurlijkeafsprakenmoetenwordenvastgelegd.Vaakgebeurtditindevormvaneenkwartaalrapportage.

Eengoedecollegialesamenwerkingisbinnenhetcollegevanlevensbelang.Investeerdaaromininformelecontactenmetdecollegeleden.Eengoedemo-gelijkheiddaarvooriseenwekelijksegezamenlijkelunch,naafloopvandecol-legevergadering.Ookishethandigomvoorafgaandaanderaadsvergaderingmethetcollegetegaaneten.Ditiseengoedmomentomdepuntjesopdeitezetten.

“Pas als het ingewikkeld wordt, merk je of het college echt een team is.”

Gemeentesecretarisvaneenmiddelgrotegemeente

Hetisgoedomeenpaarkeerperjaarmethetcollege‘dehei’optegaan,entijdtebestedenaandeinhoudvanhetwerk.Bijvoorbeeldaandeperspec-tiefnotaendebegroting.Doeookaanteambuildingensteldecrucialevragen:“Watdoenwe,waaromdoenwedatenvoorwie?”.Uiteindelijkzouhetcol-legemoetenstrevennaarsturingopresultaten,maardatisvoorveelcollegesnogeengrotestap.Hetishandigomvoorditsoortbijeenkomsteneenexternebegeleiderinteschakelen.Eendergelijketeambuildingsbijeenkomstkansamenmetdesecretariswordenvoorbereid.Gaookeensmetdecollegeledenenpart-nersuiteten.Departnersspeleneenbelangrijkerolinhetgevenvanruimteaandecollegeledenbijhetuitoefenenvanhunwerk.

68

Aan de slag!

69

Aan

de

slag

!

Hijisvoorzittervanhetdirectieteam.Hetdirectieteamneemteenbelangrijkepositieinbijhetuitvoerenvanhetvastgesteldebeleid.

Het kan nuttig en wenselijk zijn om periodiek een gecombineerde verga-dering te organiseren tussen het college en het directieteam. Onderwerpendie aan bod kunnen komen zijn de begrotingscyclus, het bepalen van eentoekomstvisie,depersoneelsformatieeneventueleknelpunten.

Wettelijk gezien zijn de taken van de gemeentesecretaris aldus verankerd:

Artikel 102Het college benoemt de secretaris. Hij is tevens bevoegd de secretaris te schorsen en te ontslaan.

Artikel 1031. De secretaris staat het college, de burgemeester en de door hen inge-

stelde commissies bij de uitoefening van hun taak terzijde.2. Het college stelt in een instructie nadere regels over de taak en de

bevoegdheden van de secretaris.

Artikel 104De secretaris is in de vergadering van het college aanwezig.

Bron:Gemeentewet

68

Aan de slag!

R = gemeenteraadB = burgemeesterG = griffi erS = gemeentesecretarisW = wethoudersA = ambtenaren

70

Aan de slag!

71

Aan

de

slag

!

zelf ligt.Ambtelijketekortkomingenkomenmeestalaanhet lichttijdenshetoverlegdatumetbetrokkenenheeft.Somswordtdangemelddateenbepaaldeplanningnietgehaaldwordtofdateenkredietisoverschreden.Hetisbelangrijkomzelfvoldoenderegieopdossierstehouden,foutenaandeordetestelleneneenbasistecreërenzodatvanfoutenwordtgeleerd.Hetisnotdoneominopenbaarheiduwboosheidof teleurstellingoverdegeleverdekwaliteit teuiten.

“Veel nieuwe wethouders worden overrompeld door het ambtelijk apparaat. Ze gaan zich daar dan te veel mee bezighouden. Liefdevolle distantie is in dat geval de beste attitude. Ook vind ik het opvallend dat veel nieuwe wethouders te weinig een eigen politiek-bestuurlijke agenda hebben.”

Ambtenaarineengrotegemeente

Relatie met de burger‘De burger’ krijgt een steeds grotere rol in het speelveld van de wethou-

der.Hijenburgerzijnonlosmakelijkverbonden,terwijlerdelaatstejarenjuistsprakelijktvaneenverwijdering.Deburgerisveranderdenvooralmondigergeworden.Wethoudersmoetenhunplaatsbepalentegendeachtergrondvanburgersdiezich steedsminder vertegenwoordigdvoelen, terwijl idealiterdeburgerhetbeeldheeftvan‘onzeoverheid,eneenwethouderdiewerktvooronzegemeente’.

Voor de politieke keuzes van een wethouders moet draagvlak zijn bij deburger.Daaromzijndiverse instrumenten ingevoerddiehelpendraagvlak tecreëren. Denk aan inspraakrecht en interactieve beleidsvorming: de burgerkrijgendemogelijkheidmee tedenkenoverbeleid.Of somsverder:hij kan

Probeervoordatuwerkafsprakenmaaktdegemeentesecretarisalspersoonbetertelerenkennen.Eengoedepersoonlijkerelatieisdebasisvoorhetwerk.Eenrelatiebouwtuoptijdensformeleoverlegmomenten,maarookgewooninhetdagelijkswerk.Eensimpelesuggestieisdatubijvoorbeeldaanhetbeginvandewerkdaguwdeuropenlaat.Zokuntugemakkelijkbijelkaarbinnen-lopen.

Uwrelatiemetdesecretarisisookafhankelijkvandecultuurvandeorgani-satie.Zokanhetgebruikelijkzijnomprivébijelkaaroverdevloertekomen.Inanderegemeentenisditjuistweeruitdenboze.Uiteraardishiergeensprakevangoedoffout.Belangrijkisdatudemoresleertkennen.Vervolgenskuntuuweigenkeuzesmaken.Hetkangebeurendatderelatiemetdesecretarisnietgoedis.Bespreekditmetelkaarineenzovroegmogelijkstadium.

TipIn sommige gemeenten bedient de gemeentesecretaris de slagboom; hij bepaalt of het stuk naar het college mag. Dit kan de voortgang in dossiers vertragen en daarmee het functioneren van individuele wethouders nega-tief beïnvloeden. Stel daarom onwerkbare procedures tijdig aan de orde.

Alswethouderheeftunietalleenmaarmetdegemeentesecretaristemaken.Inhetdagelijkseoverlegspreektuookregelmatigmetafdelingsmanagersenbeleidsambtenaren.Het ambtelijk apparaat inNederland is inhet algemeenzeer loyaal.Alsueenmaalwethouderbent,danzultuzichrealiserendatuergafhankelijkbentvangoedeambtelijkeadviezeneneengoedfunctionerendapparaat.

Eenregelmatiggehoordeveronderstellingis,datalseenwethouderonderuitgaat,ditvaakkomtdoorambtelijkefouten.Erzijnvoorbeeldendiedatbevesti-gen,maarerzijnookvoorbeeldenwaarbijdeoorzaakvooralbijdewethouder

72

Aan de slag!

73

Aan

de

slag

!

meebeslissen.Datheeftgeleidtoteenactieverebetrokkenheidvandeburgerbijbesluitvorming.

Wethouderskomendaarbijvooreenstevigdilemma:gaikvoordraagvlakoftempo,wantdepraktijkleertdatinspraakprocedureskunnenleidentotforsevertragingen.Uzultmoetenkiezen.

Eenanderevalkuilisalshetonduidelijkistotwaardeinvloedvandeburgergaat.Dekansisgrootdatdeburgergefrustreerdrakenofuzelfgefrustreerdraakt. Wanneer over wederzijdse verwachtingen onduidelijkheden bestaan,groeithetongenoegenvandeburger(hijzietnietsterugvanzijnwensen)ofbijualswethouder(diealleenmaar‘doorgepolderde’plannenkrijgt).Uzultalswethoudersteedsvakermoetenlatenziendatudeburgerserieusneemt;indiezinisergeenkeus.

Inverschillendegemeentenisnadeinvoeringvanhetdualismedediscussiegevoerdofcollegesniettezeerdevolksvertegenwoordigenderolvanderaadvervulden.

Ishetbrengenvaneenwijkbezoekeenvolksvertegenwoordigenderoldiebijderaadhoortofmageenwethouderdatook?Metderaadendegriffiekunnendaaroverafsprakengemaaktworden.

“Door de (gemeentelijke) overheid meer open te stellen voor de burger, groeit het wederzijdse vertrouwen, vermindert het cynisme en zal de burger zich (meer) herkennen in de overheid en weer zeggen: ‘Dit is onze overheid’.“

Oud-ministerThomdeGraaf

72

Aan de slag!

R = gemeenteraadB = burgemeesterG = griffi erS = gemeentesecretarisW = wethoudersA = ambtenaren

74

Aan de slag!

75

Aan

de

slag

!

meerderemalenlangskomen,weesdanduidelijkenzegdatuverdernietsvoorhenkuntbetekenen.Overigenskuntuookdemogelijkhedenvaninternetofeenweblogbenuttenomdecontactenmetburgersteintensiveren.Gavoor-zichtigommetbelangenorganisaties.Laatunietvooreenkarretjespannen.Een toezegging iszoontlokt.Voergesprekkenbijvoorkeur inaanwezigheidvaneenbeleidsambtenaar.Dezekaneenverslagopstellenvanhetoverleg.

Contactenmetdeprovincie enhet rijkzullenwellichtmindervaakvoor-komen,maarhetkangoedzijnomutochookopditniveau(binnendeaan-dachtsgebiedenuituwportefeuille) teprofileren.Op landelijkniveauzouubijvoorbeeldactiefkunnenwordenineenvakcommissievandeVNG.

Omgang met de media Eengoederelatiemetdemediaisvangrootbelangvoordehoudbaarheids-

termijnvaneenwethouder.Demediakunneneenbestuurdermakenenbre-ken.Alseroverhemnietswordtgepubliceerd,ishetlastigeenprofieloptebouwen.Alsmediakritischzijn,staathijopachterstand.Enpositievebericht-gevingkanneteenextraduwtjeinderugbetekenen.Demediazijnduseenwaardevolinstrumentomsuccesvolmetstakeholdersenhetalgemenepubliektecommuniceren.

Eenwethouderkaninderelatiemetmediainvesterendoorregelmatigcon-tactmetjournalistenteonderhouden.Sommigewethouderskiezenervoorhunmobielenummeraanjournalistentegevenomaltijdvoorhenbeschikbaartezijn.Anderendoendatbewustniet.HetvoordeelvanhetlatenverlopenvancontactenviadeafdelingCommunicatieisdatdebestuurderaltijdtijdheeftomoverdevragennatedenken.Hetnadeel isdatdebestuurdernietaltijdbereikbaaris.Wethoudersmoetenerinelkgevalvoorzorgendatjournalistenaltijdgoedzijngeïnformeerdoverhunactiviteiten.Hetkanooknooitkwaadomde lokale journalistuit tenodigenomsamennaareensportwedstrijdte

Overige externe contactenZorgervoordatudegemeenschappelijkeregelingenkentenprobeerzoveel

mogelijkbij regionale vergaderingenaanwezig tezijn. Intergemeentelijke sa-menwerkingisveelaleenspeerpuntvanzoweldegemeentealsdeprovincie.

Veruitdemeestewethoudershebbeneenpolitiekeachtergrond.Dathoudtindatuoplokaalniveaugoedecontactenmoethoudenmetuwfractievoorzit-terenuwpartijvoorzitter.Inveelgemeentenishetgebruikelijkdatditdrieman-schapregulieroverlegheeft.Vertrouwelijkeenstrategischezakenkunnendaarbesprokenworden.Natuurlijk informeertuuweigenfractievoorzitteropeenanderewijzedandeoverigeraadsleden.Maarhoudhierbijdedualespelregelswelinacht.

“Begin juni was het jaarlijkse VNG-congres. Waar mijn collega-wethouder en ik verwachtten dat het vooral zou gaan om lezingen en excursies, bleek het in de praktijk de ongeschreven bedoeling te zijn om vooral de informele activiteiten bij te wonen en te netwerken.”

Ex-wethouderineenplattelandsgemeente

Eenwekelijksspreekuurisaantebevelen.Daarmeebentutoegankelijkvoorburgersenstakeholdersenbiedtuhendegelegenheidzakenmetutebespre-ken.Eenvalkuilisdaterbijuwordtaangekloptmetprobleemdossiersdiebijuwcollega’sthuishoren.Geefinzo’ngesprekduidelijkaanwatuvoordeanderkuntbetekenen.Somsishetvoldoendeomteluisterenendoorteverwijzen.Alshetbezoekeenandereportefeuillebetreft, laatubijvoorkeurdebetref-fendewethoudereenfollow-uporganiseren.Weesalertopneteligekwestiesuitandereportefeuilles,wantdezeliggendoorgaanserggevoelig.Alsklagers

76

Aan de slag!

77

Aan

de

slag

!

Hetbelangrijkstecriteriumaandehandwaarvaneenjournalistbepaaltommeteenbepaaldberichtietstedoen,isdevraagofhetnieuwswaardeheeft.Naarmateeenberichtmeernieuwswaardeheeft, isde journalistgretigeromermeeaandeslagtegaan.Devisiesvandekrantenredactiesdaarop,verande-ren.Watvroegernieuwswaardehad,hoeftdatnunietmeertehebben.Zoishettegenwoordigeerderuitzonderingdanregelalseenjournalisteencommis-sie-ofraadsvergaderingbijwoont.Indebelevingvanjournalistenbevattendietegenwoordigteweinignieuwswaarde.

Eenjournalistheeftvanzelfsprekendeenandereagendadaneenwethouder.Naasteeninformatievefunctievoelenmediazichookverantwoordelijkvoorhetfenomeen‘aandekaakstellen’en‘onthullen’.Indierolkunnenjournalisten‘lastig’zijn.Maareenwethoudermoetdierolvandemediawelrespecteren.Journalistendoenvoorhetopvragenvaninformatiebijdegemeenteintoene-mendemateeenberoepopdeWet openbaarheid van bestuur (WOB).Maakvoorafinternafsprakenoverdebehandelingvandergelijkeverzoeken.

Deomgangmetjournalistenisvooreenwethoudernietzonderrisico’s.Omdekansophetmakenvanfoutentebeperken,ishetvanbelangomperiodiekeenmediatrainingtevolgen.Hetverdientaanbevelingomzo’ntrainingalkortnadebenoemingtevolgen.Onervarenheidengeringedossierkennisvergrotendekansopeenuitglijder.Eenmediatrainingbiedtinzichtindewijzewaaropdewethouderoverkomtenleertomditteverbeteren.Ookgeefthetinzichtindewerkwijzevanjournalistenbijhetselecterenvannieuwsendeberichtgeving.Eenderdeaspectwaaraanbijdergelijketrainingenaandachtaanwordtbesteed,ishoeomtegaanmetjournalisten.

Desomstegengesteldebelangenvandewethouderendejournalisten,endetijdsdrukwaaronderjournalistenmoetenwerken,leidenerweleenstoedateronjuisteinformatiewordtgepubliceerd.Eenwethouderhoeftindatopzichtnietallesteaccepteren.Alsergrenzenwordengepasseerdindezinvanaperte

gaankijken.Enalsergeenjournalistaanwezigisbijdeopeningvaneenten-toonstelling, laat dan de afdeling Communicatie een persberichtje schrijvenenleverereenfraaiefotobij.Organiseerookregelmatiglunchesmetjourna-listen.Hettoontdetoegankelijkheidvandewethouderenhet iseenmooiegelegenheidomachtergrondinformatieteverstrekkenenomdejournalistiekeprioriteitenteachterhalen.

Dezeopenheidvandewethouderkanzichnietbeperkentotdemomentendatdebestuurderdemedianodigheeft.Somshebbendemediadebestuurdernodig.Datdoetzichondermeervooralserdonkerewolkenaandehorizonverschijnen. Ineenvolwassenrelatie isdewethouderookopdergelijkemo-mentenbeschikbaarvoordemedia.Hetisvoorwethoudersbelangrijkomnietteopenhartigtezijntegenjournalisten.Beideprofessionalshebbenverschil-lendebelangeneneenmededelingofftherecorddoen,kanniet.Ookishetvoorwethoudersgoedomtebeseffendatzijnietalleenafhankelijkzijnvanjournalisten,maardathetomgekeerdeookhet geval is.Als eenwethoudernietmeewerktaandetotstandkomingvanberichten,ishetvoorjournalistenlastigerominteressanteberichtenovergemeentelijkbeleidsterreinentepubli-ceren.

“Kom ik bij die uitreiking van de gouden medaille voor de sporter van het jaar, wil de wethouder per se met de sporter op de foto. Maar die wethouder heeft die topprestatie niet geleverd!”

Een journalist van een regionale krant

78

Aan de slag!

79

Aan

de

slag

!

gevalbijdelezer,luisteraarofkijkerwiloverbrengen.Indiendewethoudergeenkernboodschapheeft,dankanbeternietwordeningestemdmeteeninterview.Hetisverderverstandigvoorafgoedeafsprakentemakenoverhetaccorderenvandepublicatie.

“Ik gebruik bij lastige vragen van de pers de zogenaamde ‘Balkenende truc’. Ik begin mijn antwoord met ‘Dat is een zeer belangrijke vraag. Een interessantere kwestie is echter …’. Vervolgens hou ik gewoon mijn eigen verhaal zonder verder in detail op de vraag in te gaan.”

Oud-wethouder in een middelgrote plattelandsgemeente

Als het interview met een camera plaatsvindt, is het vrijwel onmogelijkvoorafvertoningtevragen.Indergelijkegevallenishetaandewethouderzelfenaandecommunicatieadviseuromtebeoordelenofheteengoedinterviewwas.Hetisbijtelevisieoptredensvanbelangomrustigertepratendangebrui-kelijk,nietteveeltebewegen,handenstiltehoudenenhetenebeenvoorhetanderetezettenomstevigtestaan.Verderisvanbelangomdeintervieweraantekijkenennettedoenalsofergeencamerabijhetgesprekaanwezigis.Datgeefteenontspannengevoel.

WeblogDeafnemendebelangstellingvandemediavoorberichtgevingoverhetge-

meentelijkebeleid,heeftnietalleengevolgenvoordeinformatieoverdrachtvande overheid aan burgers, maar heeft ook gevolgen voor de bekendheid vanwethouders. Om de gevolgen daarvan te beperken, is het belangrijk dat degemeenteveelenergiesteektindeeigenberichtgeving.Ditkanviaeenlokalekrant, een gemeentelijke pagina in eenhuis-aan-huiskrant,maar ook via degemeentelijkewebsite.Degemeentelijkewebsitebiedtdemogelijkheidomeen

leugens,persoonlijkebeschadigingenaantastingvande integriteit,danver-dienthetaanbevelingeen rectificatie teeisen.Ditkanviadehoofdredactie,maarookviaderechter.Hetisinbeidegevallenheelredelijkomeencorrectiesopdezelfdeplaatsenomvangteverlangenalsdeoorspronkelijkefoutievebe-richtgeving.

PersgesprekOmtewaarborgendatdestroomberichtenoverhetgemeentelijkebeleid

opgangblijft,kanhetnuttigzijnhetonderwerp‘publiciteit’of ‘perscontac-ten’eenvastagendapuntvandecollegevergaderingtelatenzijn.Ditbiedtdegelegenheidterugteblikkenenvooruittekijken.Verderishetbelangrijkdaterwekelijksoftweewekelijksnaafloopvandecollegevergaderingeenpersge-sprekwordtgehouden.Hiervoorzijnverschillendevariantendenkbaar.Somsishetvoltalligecollegeaanwezig,somsuitsluitendedeportefeuillehoudersdieietstemeldenhebbenensomsverzorgendeportefeuillehoudersdezetaakbijtourbeurt.

Bijgevoeligezakenishetvanbelangomhetgesprekmetdepersgoedvoortebesprekeneneenlijstjetemakenvanpuntendienaarbuitenmogenkomen.Het is verder gebruikelijk om ter gelegenheid van een belangrijk beleidsstukofbijhetgereedkomenvandebegrotingeenapartepersconferentieteorga-niseren. Soms worden tegelijkertijd meerdere persberichten verzonden. Hetpersgesprekwordtbegeleidenvoorbereiddooreencommunicatieadviseur.Deadviseurzorgtervoordatdeopgevraagdeinformatieaandepersterbeschik-kingwordtgesteld.

InterviewWethouderswordenmetzekereregelmaatdoorjournalistengeïnterviewd.

Hetisdaarbijvangrootbelangomdekernboodschapgoedinhetachterhoofdtehouden.Daarbijgaathetomdecentraleboodschapdiedewethouderinelk

80

Aan de slag!

81

Aan

de

slag

!

“Ik zat thuis echt voor mijn lol die loodgieterstas leeg te maken. Ik vond het allemaal heel spannend. Een soort zak van Sinterklaas.”

Gerrit Zalm

Hoewelhetwethouderschapeenbaanisdieveelonregelmatigewerktijdenmetzichmeebrengt,ishettochverstandigomdetijdsbestedinginhetweek-end tebegrenzen.Urgente stukkenmoetenuiteraardgelezenworden,maarhetterugbellennaareenburgerdieeenvraagheeftovereenvergunning,kanookopmaandag.

Eenwethouder tekentwekelijks vele tientallen stukken.Dit zijn voor eenbelangrijkdeelstukkenuitdeeigenportefeuille,maardaarnaastookstukkenvancollega’s.Meestalgaathetbijdestukkenvancollega’somcollegestukken.Daarbijishetgebruikelijkdatdeverantwoordelijkewethouderalseerstetekent.Ditgeldtookvoordezogenaamdespoedbrieven,brievendievlakvoordepost-verzendingterondertekeningbinnenkomen.

Hetisgebruikelijkdatervoorhettekenenvanstukkeneen autorisatie- en delegatiebesluitis,zodatdewethoudernietallestukkenzelfhoeftteteke-nen.Alsdaternognietis,verdienthetaanbevelingditalsnogteregelen.Inveelgemeentenishetgebruikelijkomeenstempelmetdehandtekeningofeendigitalehandtekeningvandewethoudertelatenmaken.Hetisverstandigomvastteleggenwieeronderwelkevoorwaardenditmaggebruiken.

persoonlijkweblogbijtehouden.Meteenweblogkandewethouderverslagdoenvanzijndagelijksewerkzaamheden.Dekeuzevooreenweblogbetekentweldatdewethouderditactueeldienttehouden.Omdatditveeltijdvereist,kiezensommigegemeentenvooreencollege-weblogwaarbijdeledenoptoer-beurtverslaguitbrengen.

De organisatie van het werkMeestalisbinnendegemeenteeenbestuurssecretariaatvoorhethelecol-

legeen/ofeenapartesecretaressevoordewethouder.Inkleinegemeentenont-breektsomseenbestuurssecretariaat,ennemenmedewerkersvandereceptiedietakenopzich.Hetisvanbelangdatdeagendaendeafsprakengoedwor-denbijgehouden.Hetisookerghandigominelkaarselektronischeagendatekunnenkijken.Desecretaressezorgtervoordatdeagendaniettesnelvollooptendatergenoegruimteisvoorinformelecontacteneneenbroodjetussendemiddag.Laathetsecretariaatvrijeruimteinplannen,zodatutijdhebtomstuk-kenenvakliteratuurtelezen,maarookomzonderstressvanafspraakAnaarafspraakBtereizen.Umaaktalswethoudereenslechteindrukalsuvaaktelaatkomtofregelmatigeerderwegmoetbijbijeenkomsten.Degemeentesecre-tarisvoerteensperjaareenfunctioneringsgesprekmethetsecretariaat.Hijkanhiertoevoorafinputvragenaandebestuurders.

Hetwerktgoedomperdageenmapmetstukkenteontvangen,zodatuingevalvantijdnoodniethoeft tezoeken.Daarnaast ishethandigomeenleesmapmetachtergrondinformatieaantelatenleggen.

Loodgieterstassenzijnhetsymboolvoordehoeveelheidwerkdieeenwethou-derindeavondurenenindeweekendenmagverwerken.Wethoudersreagerenverschillendhierop.Deenewethoudervindthetheelplezierigomthuisstukkentelezen,tebecommentariërenentetekenen.Deanderewethouderneemtdestukkennahetweekendongelezenweermeenaarhetgemeentehuis.

82

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

83

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

Loopbaanontwikkeling tijdens en na

het wethouderschapJe krijgt nooit

een tweede kans voor een

eerste indruk

Loesje

82

Aan de slag!

85

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

DDecompetentiesdieumoetbezittenomeengoedewethoudertezijn,staanuitgebreidindeprofielschets.Zijvormenhettoetsingskadervooruwfuncti-oneren.Tochgeeftditeenbetrekkelijkbeeld.Hetisvanbelangdatuerindeeerstehonderddagenachterkomtwatmennuechtwilenwelke(ongeschre-ven)verwachtingenerleven.Daarnaastiskennisvaneigencompetentiesenontwikkelpuntenvangrootbelang.

Hetisnietgebruikelijkdatertijdensdeselectieprocedurevanwethouderseen(ontwikkel-)assessmentwordtafgenomen.Hetisevenweleenaanbevelingomdaar als kandidaat-wethouder zelf om te vragen.Hierdoor krijgt umeerzichtopuwcompetenties,valkuilenenwittevlekken.Umoetwelbereidzijnomderesultatenvanhetassessment inkleinevertrouwelijkekringtedelen.Naaraanleidingvandezetestendegesprekkendieubijdestartmetderaaden/of griffier voert, kunt u uw eigen professionalisering verder vormgeven.SomsiseenintroductiecursusoverdeAlgemenewetbestuursrechtaantebe-velenofeencursusopeenspecifiekbeleidsterrein.Zorgdatuopdebelangrijkeconferenties,bijvoorbeeldvandeWethoudersverenigingendeVNG,aanwezigbent. Dit biedt de gelegenheid om met collega’s inhoudelijk over specifiekebeleidsterreinentespreken.

Coaching en intervisieMisstappenbijdestartkunnenuw imagoeenflinkeknauwgeven.Alsu

bijvoorbeeldnietweetwatreservesofvoorzieningenzijn,kuntuditbestaan-geven,maarmoetuweluwkennissnelbijspijkeren.Hebtunognooitineencollegegezeten,danishetverstandigomcoachingteorganiseren.Wachtdaarniettelangmee.Ukuntcoachingkrijgenopinhoud,persoonlijkeeffectiviteitofopbeide.Hetisgebruikelijkdatdegemeentedekostenvoorcoachingvoorhaarrekeningneemt.Bespreekditvoorafmetdegemeentesecretaris.Zovoor-komtudateenrekeninggaat‘zweven’indeorganisatie.

84

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

86

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

87

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

Hetiszinvolomeenprofessionelecoachtenemen.Bijvoorkeuriemandmetruimepolitiek-bestuurlijkeervaring.Probeerregelmatigeenmomentteprikkenvooreencoachingsgesprek.Tussendoorkuntutelefonischcontactopnemen,bijvoorbeeld als u lastige schriftelijke vragen moet beantwoorden. Verder ishetmogelijkomviadeWethoudersverenigingdeeltenemenaan(intervisie-)bijeenkomsten.

Feedbackopuwdagelijkshandelenmoetuzelforganiseren.Ukunteenpaarpersonenuitdegemeenteselecteren,bijvoorbeeldeenondernemereniemandvandebuitendienst,enhenafentoevragen:hoevindtudatdegemeentehetdoet?Dankomtderolvandewethoudervaakvanzelfaandeorde.

Raadpleeg regelmatigdewebsitesvanbijvoorbeelddeVNG,BinnenlandsBestuur,hetMinisterievanBinnenlandseZakenendeWethoudersvereniging.Ook is het handig om relevante nieuwsbrieven te bestuderen, bijvoorbeeldinzakespecifiekebeleidsterreinenofnieuwewet-enregelgeving.

Functionerings- en beoordelingsgesprekkenSommigepolitiekepartijenvoerenjaarlijksfunctionerings-enbeoordelings-

gesprekkenmethunwethouders.Alsditbijuwpartijniethetgevalis,danishetzinvoldatuzelfomeenfunctioneringsgesprekvraagt.Hierdoorkuntudevingeraandepolshoudenenkomtumindersnelvoorverrassingentestaan.Vaste thema’s zijn meestal:

•terugblikenmotiveringdoorbetrokkenemetbetrekkingtotuwpersoon-lijkedoelstellingenenresultatenindeafgelopenperiode;

•beeldvormingfractie-enafdelingsvoorzitteroverdedoorugetoondecom-petenties;

•evaluatievanuwfunctionerenindeafgelopenperiode;•uwdoelstellingenvoorhetkomendejaar,inclusiefcoachenenopleiden.

Alledeelnemerskunnendesgewenstookextragespreksonderwerpenaandragen.

Het functioneringsgesprek:•iseengestructureerdenregelmatigterugkerendgesprek;•gaatoverhetfunctionereninhethedenendenabijetoekomst;•heeftalsdoeldekwaliteitvanhetfunctionerenendeonderlingesamen-

werkingteverbeteren;•dientgebaseerdtezijnopeerdergemaakteafspraken;•kentgeenconsequenties,maarisooknietvrijblijvend.

Een voorbeeldvragenformulier voor een functioneringsgesprek treft u aan inbijlageC.

Hetfunctioneringsgesprekmetdewethouderwordtgevoerddoordeafde-lingsvoorzittereneenanderlidvanhetafdelingsbestuur.Inallegevallenisdeafdelingsvoorzitterdegespreksleider.

Alsbasisvoorhetgesprekkunnendecompetentieprofielenendewaarneem-baregedragsvoorbeeldenindefunctiewordengebruikt.Dezegedragingenge-veneenbeeldvanhetfunctionerenenkunnentersprakewordengebracht.Eencompetentieprofielgenereertdusopeeneenvoudigewijzegespreksstof.

Tijdensenbijdeafrondingvanhetfunctioneringsgesprekkunnenafsprakenwordengemaakt,bijvoorbeeldoverbegeleidingenopleiding.Dezeafsprakenmoetenvoorallegespreksdeelnemersduidelijkzijnenmetinstemmingvandebetrokkenenineenverslagwordenvastgelegd.Dezeafsprakendienenvertrou-welijktewordenbehandeld.

De wethouder in zwaar weerDelaatstejarenkomennogalwatwethoudersinzwaarweer.Indebestuurs-

periode2006-2010heeftongeveereenderdevandewethoudersdeeindstreepnietgehaald.Ookindekomendebestuursperiodezullenvastweerveelwet-houdersvertrekken.

88

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

89

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

Er is eenaantalmanierenom tevoorkomendat eenwethouder inzwaarweerterechtkomt.Investereninbestuurlijkecompetentiesengoedeadviseringdragen bij aan het goed functioneren van een wethouder. Maar ook perio-diekdeelnemenaaneentrainingenencoachingverlengeninhetalgemeendehoudbaarheidstermijnvaneenwethouder.Desondanksloopteenwethoudertegenwoordiggemakkelijkaantegeneenmeningsverschilbinnenhetcollege,deeigenfractieofderaad.Erhoeftmaarweinigtegebeurenofeenmenings-verschilontaartineenpolitiekconflict.

Hetgoedomtewetenwaardebananenschillenkunnenliggen.

Les 1:Weesbedachtopvoldruppelendeemmers!Onderschatterugkomendeirritatiesniet.Zekerirritatiesmetdeeigenfractie,metdepersenirritatiesmetambtelijkeondersteuningwordenvaakpasachterafherkendalsdruppelsdiedeemmerdedenoverlopen.

Les 2: Voorkomdateenmeningsverschilpasinderaadwordtuitgesproken.Deraadiserombesluitentenemen.Eriseenlangdurigvoortrajectvanbilateraal-tjes,fractieoverleg,commissies,enzovoortomderuimteaftetasten.Dergelijkeoverleggenzijneromconcessiestedoenenomcompromissentesluiten.

Les 3: Weesbedachtopambtelijk falen.Het ismogelijkdateenwethoudermoet aftreden omdat er bij de ambtelijke voorbereiding fouten worden ge-maakt.Eencrucialebodemverontreinigingisniettijdiggemeld,eenprovincialesubsidie is niet of te laat aangevraagd, een krediet is fors overschreden.Dewethouderheeftnietsverkeerdgedaan,maardefoutisonderverantwoorde-lijkheidvandewethoudergemaakt.Zolanghetvertrouwendoorderaadnietis opgezegd, is het belangrijk om zo snel mogelijk alle relevante informatieboventafeltekrijgen.Betrekhetcollegebijhetuitstippelenvaneenstrategie.Bespreekmetelkaaropwelkewijzedefractievoorzitters,decoalitiefractiesendegemeenteraadwordengeïnformeerd.

Les 4: Wees strikt in integriteitkwesties. Frauduleus of corrupt handelen ispolitiek dodelijk. Bijvoorbeeld te veel en verkeerd declaratiegedrag, stiekemeafsprakenmeteenprojectontwikkelaar,onterechtsubsidietoekennenaaneenstichtingmeteenfamilielidinhetbestuur.Hetkomtzeldenvoor,maaralsheteenwethouderoverkomt,danzijnhetpolitiekeoordeelendepubliekeopinienietmals.

Les 5: Voorkomeenconflictbinnenhetcollege.Maakmeningsverschillentij-digbespreekbaar.Dat isookcollegiaalbestuur!Uverkeertalswethouder indezelfdepositie,inhetzelfdekrachtenveld,alsuwcollega-wethouders,weesudaarvanbewust!Alswethouderszichnietinzettenvooreengoedeonderlingesamenwerking,danleidtdatonmiskenbaartotoplopendespanningenmoge-lijktothetvertrekvaneenofmeerderewethouders.

Les 6: Weesbedachtoployaliteitsproblemenmetuweigenpartijverkiezings-programmaenhetcoalitieakkoord.Datkaneenfractie,maarookeenwethou-derindeproblemenbrengen.Bijcontroversiëleonderwerpenishetverstandigdeafsprakeninhetcoalitieakkoordvastteleggen.

Les 7: Houd steeds een goede relatiemet de eigen fractie.Door duale ver-houdingengroeiendewethouderendeeigenfractiegeleidelijkuitelkaar.Dewethouder identificeertzichmethetcollegebeleidendefractiebewaaktheteigenverkiezingsprogramma.Datleidtregelmatigtotspanning.Defractievindtdatdeeigenwethoudertevervoordemuziekuitloopt.Dewethouderheeftdetaakdefractie‘meetenemen’inhetcollegebeleid.Daarbijdientuitlegtewor-dengegevenoverdetotstandkomingvancompromissenendesomsgeringebewegingsruimte.Periodiekoverlegkaneraanbijdragendatervervreemdingontstaat.

90

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

91

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

Les 8: Werkpermanentaaneengoedevertrouwensrelatiemetdegemeente-raad.Neemderaadmeeinhetbeleidsproces.Geefdefractieseenrolininter-actievebeleidsprocessen.Rapporteerperiodiekoverdevoortgangindossiersenmeldvertragingtijdig.Laatsnelheidhetnietwinnenvanzorgvuldigheid.

De rechtspositie van de wethouderInhoofdstukIIIvandeGemeentewetisdaarheteenenanderovertevin-

den.DatisuitgewerktinhetRechtspositiebesluitwethoudersendeRegelingrechtspositiewethouders.Somsis indieregelgevingbepaalddateennadereregelingbijverordeningplaatsmoetvinden.DegemeenteraadzalinderegelgebruikmakenvandeVoorbeeldverordeningrechtspositiewethouders,raads-encommissieleden,zoalsdiedoordeVNGgemaaktis.

In het Rechtspositiebesluit wethouders zijn de regels opgenomen voor de:•demaximalehoogtevandebezoldiging;•demaximalehoogtevandeonkostenvergoeding;•demogelijkesecundairevoorzieningen.

De Regeling rechtspositie wethouders bevat bepalingen over de hoogte van:•reis-enpensionkostenvoorwethoudersvanbuitendegemeentedienog

nietzijnverhuisd;•deverhuiskostenvergoedingvoorwethoudersvanbuitendegemeente;•devergoedingwoon-werkverkeer:•devergoedingvanreis-enverblijfkostenbijdienstreizen.

In de Verordening rechtspositie wethouders zijn regels opgenomen over:•defeitelijkehoogtevandeonkostenvergoeding;•deafsprakenoverzakelijkereis-enverblijfkosten;•heteventuelegebruikvandedienstauto;•dedeelnameaancursussen,congressen,seminarsensymposia;

•debeschikbaarstellingvancomputerfaciliteitenenmobieletelefoon;•deelnameaandespaarloon-ofdelevensloopregeling;•deafsprakenoverdeclarereneneventueelgebruikvandegemeentelijke

creditcard.

NevenfunctiesWethoudersmoetenopgrondvanartikel12vandeGemeentewetalleandere

functies-bezoldigdofonbezoldigd-diewordenvervuldnaasthetwethouder-schapopenbaarmaken.Hetgaathierbijomalle(neven-)functies,ongeachtofdie uit hoofde van het wethouderschap worden vervuld. De openbaarmakingvindtplaatsdoorterinzageleggingvaneenopgaveinhetgemeentehuis.Daar-naastbestaatdemogelijkheidvanpublicatie inhetgemeentelijkpublicatiebladenopdegemeentelijkewebsite.Hetishandigomhettijdsbeslagvandefuncties,alsmededeaanduiding‘bezoldigd’of‘onbezoldigd’tevermelden.Wethoudersmoetendeeventuelevergoedingenvoordenevenwerkzaamhedenafdragenaandegemeente.Datgeldtnietvoordeonkostenvergoedingen,tenzijdegemeentedieonkostenvoorhaarrekeningneemt.Degedachteachterdezeregelisdatdenevenwerkzaamhedentotdenormaletaakvervullingvandewethouderbehoren.

Onkostenvergoeding en declaraties Umaaktalswethouderkostenvoordeuitoefeningvanuwambt.Ukrijgt

(ongevraagd)eenvergoedingvoordezekosten.Daaromkuntuvoordezekos-tengeenafzonderlijkedeclaratiesmeerindienen.

Basisregelisdatuitsluitendbestuurlijkekostenvoorvergoedinginaanmer-kingkomen.Hetgaatomfunctionelekostendienoodzakelijkzijnomhetambtvanwethoudertekunnenvervullen.Alsmetdeuitgavegeengemeentelijkbe-langisgediend,moetudekostenzelfbetalen.Weesdaarstrengin.Depu-bliekeopinieisnietmalsinzakebestuurdersdietemakkelijkdeclareren.

92

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

93

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

Bedrijfsvoering en bestuurskostenVoorzieningendieunodighebtvoordeuitvoeringvanuwambtworden

doordegemeentebetaald.Vooreenbeperktdeelvankostenkuntnogdeclara-tiesindienen.Denkaanbijvoorbeeldcomputer,opleidingen,congressen.Der-gelijkevoorzieningenwordenterbeschikkinggesteldofinbruikleenverstrekt;congressenwordenvergoed.

Vaste onkostenvergoeding (ambtstoelage)Wethouderskrijgeneenonkostenvergoedingvooraanhetambtverbonden

kosten. De vergoeding is opgebouwd op basis van de kostencomponentenalsrepresentatie,vakliteratuur,contributies,lidmaatschappen,telefoonkosten,bureaukosten,porti, representatieveontvangstenaanhuisenexcursies.DoebijtwijfelnavraagbijdebetrokkenambtenaarofdeVNG.

Uitgebreide informatie is tevindenopdewebsitevandeVNGonderhetkopjepolitiekeambtsdragers,ofindeVNG/Sdu-pocketuitgave“Derechtsposi-tievangemeentelijkepolitiekeambtsdragers,burgemeestersenwethouders”.

Werkdruk Hetwethouderschapis,ondanksverdereprofessionalisering,eenkwetsbaar

ambt.De stijgende aantallen vertrokkenwethouders lijken aan te gevendatde afrekencultuur is toegenomen.Ook al hebt u als nieuwewethouder allebasiscompetenties,eenuitstekendedossierkennisenhetvermogenomsneltekunnenschakeleninhetspeelveld,tochblijfthetmensenwerk.Inhethuidigebestelhoudtdegemeenteraadhetprimaatwaarhetgaatomhetfunctionerenvandewethouder.Daarnaastlegthetambteengrootbeslagopuwpersoonlijklevenenuwgezin.Ofuhetwiltofniet,ufunctioneertineenglazenhuisenkrijgt temakenmetwerkwekenvan50 tot70uur, in combinatiemet extrabeschikbaarheidtijdenspiketdiensten.

Naastdekwetsbaarheidvanhetambtendepraktischeconsequenties, iseenwellichtnogbelangrijkertoetssteenvooreensuccesvolwethouderschapuwpersoonlijkewelbevindenendemogelijkhedenomeenauthentiekewet-houdertekunnenzijn.

“Mijn wethouder weet van geen ophouden. Ze is altijd aan het werk. Het is geen uitzondering dat ik om 02.00 uur nog een mail van haar krijg en soms zelfs om 04.30 uur. De gedrevenheid van dat mens is niet normaal, maar het inspireert en enthousiasmeert mij wel.”

Ambtenaar in een grote stad

Persoonlijkevoldoeninginuwfunctiealswethouderheeftnatuurlijkooktemakenmetuwpersoonlijkheidskenmerken,uwfysiekeenpsychischegesteld-heidendemanierwaaropuinhetlevenstaat.Aandebasisvanhetpersoonlijkwelbevinden ligteengoede lichamelijkeengeestelijkegezondheid.Eenwet-houder isook eenmens.Het isdaaromvanbelangomeengoeddagritmeinachttenemen,goedteetenenteslapenenregelmatigtijdtenemenvoorsport en ontspanning. Aangezien het ambt onregelmatige werkzaamheden,overwerkenstressmetzichmeebrengt,ishetdestebelangrijkeromregelma-tigtebewegenenteontspannen.Hetgroterisicovanhetwethouderschapisdathetambtuvolledigopsloktendaterampertijdisvoorrust,bezinningenverdieping.

94

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

95

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

Een breed netwerkUit onderzoek van P&O Services Groep (2009) blijkt dat tweederde van

dewethouderszichnietofnauwelijksbezighoudtmetloopbaanontwikkeling.Meestalwordenwethoudersdusdanigdoorhetambtinbeslaggenomendatzeweinigtijdhebbenomnatedenkenoverhetlevennahetwethouderschap.

Uithetonderzoekkomtooknaarvorendateengrootdeelvandenetwerk-contactengelieerdzijnaandefunctie.Alsdewethouderaldannietvrijwilligstopt,valtditnetwerkvaakalseenkaartenhuisinelkaar.Hierdoorishetvaaklastigeromaaneenanderestructurelebaanofinterim-klussentekomen.

Wijadviserenudanookomalsnieuwewethouderbreedactiefteblijven,bijvoorbeeldopuw(oude)vakgebied,indelandelijkepolitiekepartij,viabij-scholingofanderszins.OokkuntuoudeennieuwecontactenaanborenvianetwerksiteszoalsLinkedIn.Mochtuwillenstoppenalswethouder,dankuntuiniedergevalterugvallenopeenbreedenvitaalnetwerk.

De zes gewoonten van effectieve netwerkers

1. Zorg dat u goed voorbereid bent. Bereid u voor op bijeenkomsten en kom op tijd.

2. Wees pro-actief, denk aan anderen telkens als u een relevant artikel leest of een uitnodiging krijgt.

3. Koppel relaties aan elkaar, neem initiatief, bedank mensen en bied hulp terug.

4. Zorg ervoor dat u problemen oplost en mensen verder helpt.5. Zorg dat u echt communiceert, vraag in plaats van te vertellen. Net-

werken is iets anders dan verkopen.6. Zorg dat u echt handelt, wees professioneel en houd u aan uw be-

loftes.

Bron:Netwerken,Tips&Tools

De WethoudersverenigingVoor deWethoudersvereniging is de professionalisering vanhetwethou-

dersambt‘speerpuntnummer1”.InNederlandspelenwethouderseencrucialerolinhetlokaalbestuur.Erkomtveelkijkenbijhetwethouderschap,zekerindehuidigetijd.DeWethoudersverenigingisdoendeomeenfondsopterichtenvoorverdereprofessionaliseringvanhetwethoudersvak.Datfondsrichtzichopdehele levensloopvandewethouder,tebeginnenmetoriëntatieophetvak,gevolgddoorwervingenselectie.Daarnakomthetdaadwerkelijkvervullenvandefunctie,hetverwervenenonderhoudenvandegewenstecompetentiesenvaardigheden.

Bijdeprofessionaliseringvanhetwethouderschapspelenverschillendeza-ken.Zomoetdebasiskwaliteit vanwethouderseenaspectvandekwaliteitvanhetopenbaarbestuurzijn.Zondergoedewethouders,geengoed lokaalbestuur!MeerinformatiekuntuvindenopdewebsitevandeWethoudersver-eniging:www.wethoudersvereniging.nl.

Platform voor ontmoetingDeagenda’svanwethoudersvullenzichalsvanzelfsprekend.Tijdomallerlei

bijeenkomstentebezoeken,isdusschaars.TochwildeWethoudersverenigingeenaantalactiviteitenorganiserenwaarindewethouderselkaarlosvandeda-gelijksehectiekkunnentreffen.Omzometcollega’suitanderedelenvanhetlandofvananderepolitiekepartijenervaringenuittewisselenuitdepraktijkvanhetwethouderschapenomtelerenvanelkaarssuccessenentegenvallers.OpdevierdewoensdagvannovemberwordtdejaarlijkseDagvandeWethou-dergehouden.

96

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

97

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

SpreekbuisDeWethoudersvereniging spreektmeeover belangrijkeontwikkelingen in

het lokaal bestuur.RegelmatigbrengtdeWethoudersverenigingdewethou-dersbelangenvoorhetvoetlichtvanderegeringenhetparlement.Dooractiefdepersoptezoekenendoorcontactteonderhoudenmetbewindspersonen,kamerledenendeVNG,isdeWethoudersverenigingactief.

Plek voor scholingInsamenwerkingmethetActieprogrammaLokaalBestuur(eengezamenlijk

project van de VNG en BZK met als doel het lokaal bestuur te versterken)wordenbijeenkomstengeorganiseerd.In2008ishetActieprogrammagestartenhetheeftdaarnavervolggekregen. InsamenwerkingmethetNederlandsGenootschapvanBurgemeesterswordenbijeenkomstengeorganiseerd,zoals‘locovoordeleeuwen’en‘deloco-burgemeesterincrisistijd’.

UkuntlidwordenvandeWethoudersverenigingdooreene-mailtesturennaarwethoudersvereniging@vng.nl.Voormeer informatie kuntu terechtopdewebsite.

Ontslag en loopbaan na het wethouderschapVoorheenwerdhetwethouderschapvaakalseenbekroningvaneenlangdu-

rigraadlidmaatschapgezien.Tegenwoordigheefthetvakvanwethoudermeerhet karaktervan inbetween jobs.Datbetekentdat eenzittendewethouderactiefmetzijnloopbaanaandeslagmoet.

Indieneenwethoudervertrekt–aldannietvrijwillig–danbiedtdeAlge-menepensioenwetpolitiekeambtsdragers(Appa)inkomenszekerheid(wacht-geld)gedurendeeenbepaaldeperiode.Indienudoorgaat,danblijftditookindetoekomsthetgevalmaarineensterkgewijzigderegelingmetmeerplichtenenminderrechten.Eenvertrekdatredelijkkortnadestartvandenieuweperi-

odevalt,kandusnegatiefuitpakken.Hetisbelangrijkdatuvoorbereidbentopdesituatiedievooruvantoepassingis.Eenvandebelangrijkeveranderingenwaarmeeutemakenkuntkrijgen,isdesollicitatieplicht.Vooriedereenlogisch,maarnietzoeenvoudigintevullen.Deverwachtingvandebuitenwereldisdatmensenmetuwnetwerksnelweeraandeslagkomen.OnderzoekvanP&OServicesGroep(2009)leertdatditniethetgevalis.Bestuurderskampenvaakmeteenimagoprobleembijpotentiëlewerkgevers.P&OServicesGroepheeftditonderkendenheefteenaanbodvanproductenontwikkeldomgewezenbestuurdersbehulpzaamtezijnopwegnaareennieuwefunctie.

“Er waren flink wat ramptoeristen naar mijn laatste raadsvergadering gekomen. De raadsfracties bleken flink in hun maag te zitten met het bespreken van een interne collegekwestie in de raad. Na vele schorsin-gen en zelfs een misplaatste lijmpoging werd dan toch het vertrouwen in mij opgezegd.”

Wethouder in een plattelandsgemeente

Uwkansenopde arbeidsmarkthangennatuurlijk inde eersteplaats vanuzelf af. Een eerste stap die u daarin kunt zetten, is u ervan te verzekerendatinuwgemeentedeVNG-modelregelingvoorondersteuningvangewezenbestuurdersbijhunsollicitatieactiviteitenisingevoerd.Vervolgenskuntuzichoriënterenopuwmogelijkhedenendeondersteuningdieunodigheeft.Ditkanindevormvaneencareerscan,eenassessmentofviauitgebreidebegelei-dingtoteenmobiliteitsdienstverbandgerichtopandertijdelijkofvastwerk.

BijdemeestegemeentenwordtdeVNG-modelverordeningoutplacementge-wezenwethoudersgehanteerd.Vanuitditbudgetkanvoorgewezenwethouderseenloopbaantrajectvoordeperiodevanmaximaaleenjaarwordenbekostigd.

98

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

99

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

Voorbeeldverordening outplacement gewezen wethouders

Gemeente BurgerdamDe raad van de gemeente Burgerdam;nr. 6.gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 2 mei 1995; gelet op artikel 147 van de Gemeentewet;gehoord de commissie Bestuurlijke Zaken;

besluit:vast te stellen de regeling outplacement gewezen wethouders van de gemeente Burgerdam

Artikel 1. BegripsbepalingIn deze regeling wordt verstaan onder:a. belanghebbende : hij die ophoudt wethouder te zijn en in het genot

is van een uitkering op grond van de bepalingen in de Uitkerings- en Pensioen verordening wethouders;

b. outplacementbureau : bureau of organisatie bij voorkeur aangesloten bij de Nederlandse organisatie voor outplacement en loopbaan-begeleiding.

Artikel 2. Toekenning outplacementfaciliteiten1. Burgemeester en wethouders besluiten op aanvragen omtrent de

toekenning van outplacementfaciliteiten.2. De kosten van de outplacementfaciliteiten komen voor rekening

van de gemeente. Burgemeester en wethouders sluiten daartoe een schriftelijke overeenkomst met het outplacementbureau.

3. Eventuele reis-, verblijf- en verwervingskosten komen voor rekening van belanghebbende.

Artikel 3. Maximale toekenningsduurDe outplacementfaciliteiten worden toegekend voor de periode van ten hoogste één jaar.

Artikel 4. Uitleg regelingIn de gevallen waarin deze regeling niet of niet in redelijkheid voorziet zijn burgemeester en wethouders bevoegd een voorziening te treffen.

Artikel 5. SlotbepalingDeze regeling kan worden aangehaald als: “Regeling outplacement gewezen wethouders gemeente Burgerdam”.

Vastgesteld in de openbare vergadering van 15 augustus 2009.secretaris, voorzitter.

100

Loopbaanontw

ikkeling tijdens en na het wethouderschap

VerderishetookmogelijkomviaeenEVC-procedureuwbestuurderscom-petentiesinkaarttebrengenenteverzilverenbijeenhogeschoolofuniversi-teit.Hierdoorkuntueenbrugslaannaardearbeidsmarktenuwcvversterken.Bovendienkancertificering,dushetdaadwerkelijkaantonenvanuwcompe-tentiesde(negatieve)beeldvormingvanuitwerkgeversombuigen.Uitonder-zoekvanhetInstituutvoorArbeidsvraagstukkenblijktdatervierdoorstroom-profielenzijndiegoedaansluitenbijdecompetentiesvanoud-bestuurders:

1.Directeur-bestuurder2.Manager(interim-project-oflijnmanager)3.Consultant(opbasisvaninhoudelijkspecialisme)4.Zelfstandigondernemer

DoormiddelvaneenassessmentofEVC-procedurekandeex-bestuurderdezedoorstroomprofielenhelderinbeeldkrijgen.Hierdoorkanhijdoelgerich-termetzijnloopbaanaandeslaggaan.P&OServicesgroepkanditvoorwet-houdersfaciliteren,ookalszijnognietgestoptzijn.Inhetnajaarvan2009zaldeeersteex-wethouderviadezeEVC-procudurezijndeelcertificatenontvan-gen.Voormeerinformatieziewww.posg.nl.

“Het is belangrijk om enige relativering ten aanzien van je positie te hanteren. Als je wethouder bent, dan ben je weliswaar somebody. Maar zodra je stopt, ben je anybody en als je een tijdje weg bent, zijn ze je vergeten en ben je gewoon weer nobody.”

Oud-wethouder in een middelgrote gemeente

Een wethouder is slechts een incident in een ambtelijk leven

101

Loo

pbaa

nont

wik

kelin

g tij

dens

en

na h

et w

etho

uder

scha

p

102

Slotwoord: de w

ethouder van de Toekomst

103

Slot

woo

rd: d

e w

etho

uder

van

de

Toek

omst

Slotwoord: de Wethouder van de Toekomst

Door Theo Toonen,

hoogleraar bestuurskunde in Delft en Leiden

105

Slot

woo

rd: d

e w

etho

uder

van

de

Toek

omst

A

104

Slotwoord: de w

ethouder van de Toekomst

Authenticiteit.Hetiseenvandebelangrijkstekwaliteitenwaaropdewethoudervandenabijetoekomstpolitiek,bestuurlijkenpubliekelijkbeoordeeldzalwor-den.DelesvandeFortuijnsleefbaarheidsrevolutie–hoekortstondigenvluchtigachterafook - isnietalleendathij tegenhetestablishement indurfdezakenteagenderendietotopdatmomentdooranderenalstegevoelig,‘notdone’ofgênantwerdenervaren.Hetwasookdewijzewaarophij,opsomsongegeneerdewijze,zijnpersoonlijkheid inzijnpolitiekeoptreden lietdoorklinken,diegrotedelenvanhetkiezerspubliektoteenopdatmomentongeëvenaardewijzeaan-sprak.Zijnpersoonlijkebrille–persoonlijkcharisma-isnatuurlijknietiedereengegeven.Jehoeftechtergeenstertezijninprofessionele‘corporate’mediacom-municatie–lievernietzelfs;doorgaanstegeliktofgemaakt–ofcolumnisttezijn geweest in Elsevier, Volkskrant of Buitenhof, om toch op persoonlijke enauthentiekewijzehetpubliekedomeintebetredenenmeevormtegeven.

Ruud Lubbers werd aan het begin van de jaren tachtig in de media en doorprofessionelewaarnemers afgebrandvanwegezijn ‘wollige taalbegruik’, omslach-tigeformuleringenen‘vagemaniervancommuniceren’.Hijgroeideinhetdaarop-volgende decennium uit tot een maatschappelijk gedragen bestuurlijk leider vanformaat.Ookhijdurfdedingentebenoemendieopdatmomentnotdonewaren–‘Nederlandisziek’.Hijliepopdemuziekvooruitengafdetoonaan.Lubbersisdegenedievandaagdedagop leiderschapstrainingenvaakalseenvandeeerstewordtgenoemdalsrolmodel.

Spindoctorsreddenhetnietalsdeinhoudelijkeboodschapenbestuurlijkecon-centratieernietis.Ofhetnugaatomeenminister,staatssecretarisofwethouder,debestanddelenvoorhetsuccesvolbekledenvaneenbestuurlijkepositie,deingre-diëntendievanbelangzijnvooreenweerbaarenrobuust–datwilzeggenonderverschillendeomstandighedeneffectiefendaadkrachtigbestuurlijkleiderschap-zijnhetzelfde.Terechtstellendeauteursvanditboekvanmeetafaanvooropdat‘be-

106

Slotwoord: de w

ethouder van de Toekomst

107

Slot

woo

rd: d

e w

etho

uder

van

de

Toek

omst

sturen’isietsheelandersdan‘managen’.Managementishetbereikenvangegevendoelen,metgegevenmiddelen,binnengegevenrandvoorwaarden.Besturenishetvaststellenvandiedoelen,middelenenrandvoorwaardenen– indemocratischesamenlevingen–hetexternverantwoordingafleggenoverenverantwoordelijkheidnemenvoordenormatievekeuzes,risico’senbeslissingendieinhetprocesdaarnaartoegenomenzijn.Deessentievanbesturenisniethetsturen.Hetishetverant-woorden–zowelindeoperationelealsindenormatievebetekenisvandatwoord.Hetambtelijkeapparaatenhetalgemenepubliekzijndaarbijnietdetegenstanders,maarwerktuigenvoorbestuurskracht.Deturbulentieenpolitiseringvanhetlokalebestuurisonmiskenbaartoegenomen.Datbiedtechterookveelmeermogelijkhe-dentotexternelegitimatie.Debeschouwingeninditboekbiedeneen‘Fundgrube’aanpraktijkervaringendiedaarbijkunnendienenalsrichtsnoerofbronvaninspira-tie.DealgemenelijnisdathetpersoonspolitiekeelementnadeeeuwwisselinginNederlandduidelijkaanbetekenisgewonnenheeft.Hetpersoonlijkewordtpolitiekenhetpolitiekewordtpersoonlijk.

Ookophet lokalebestuurlijkeniveau.Terechtdat inditboekjeveelaandachtwordt besteed aanhet primaire belang van integriteit voor het functioneren vanwethoudersonderdehedendaagseomstandighedenvanmediapolitiekendoorin-ternetenICTontwikkelingafgedwongentransparantie.Hetiseensoortautonomedemocratiseringvanhetopenbaarbestuur.Dezeisnueensnietdoorde‘campingdemocratie’, de massa of een opstand van stakeholders en belangenorganisatiesafgedwongen.Het ishenminofmeer inde schootgeworpen.Hetpubliekedo-meinblijftechterschreeuwenomaandachtenombestuurlijkleiderschapdathet‘algemene’of‘gemeenschappelijke’belangkanverwoordenenvertegenwoordigen.Zonderbestuurlijke leidinggeen ‘ontkokering’ofmaatgericht, ‘customized’ lokaalbestuur.Ambtenarenhebbeneenmandaatbinnenhunkoker.Bestuurdershebbendebevoegdheid–maarnietaltijdhetlefofvereisteinhoudelijkeinzicht–omdattedoorbreken.

Degenendiesprekenvaneen‘crisisindedemocratie’–ookdelokaledemocratie–zittenernaast.Intalvanopzichtenfunctioneertdedemocratiemomenteelbeterdanindeoudeenvertrouwdeverzuildesamenlevingvanweleer.Alsersprakeisvaneencrisisdanschuiltdezeindeexecutieve–hetdagelijksbestuur-alstegenmachtvoordewetgevendemacht.Ondanksdedualisering is inhet lokalebestuurnogsteedsdeRaadhethoogsteorgaanindegemeente.Democratiebetekentnaastre-presentatieookmachtenscheiding:checksandbalances.ZolangdeburgemeestersinNederlandnietrechtstreeksgekozenworden,zijnhetinderdaaddewethoudersdieinternleidingmoetengevenenexternverantwoordingafmoetenleggenvoordeuitvoerendemacht,eenmachtdiezichsteedsmeerontpoptalseennetwerk–eenalliantie-vanoverheidorganisaties,bedrijvenenmaatschappelijke.Datisfeitelijkaltijd al zo geweest, alleennu transparanter,maarmetnog steedsbehoefte aanexterngelegitimeerd–bovendepartijenstaand-bestuurlijkleiderschap.Daarligtdenichevandemodernewethouder.

Ditboekiseenwelkomeaanvullingopdehandreikingenvanweleer.Hetisbe-langrijkdatintegriteitophetpuntvandeclaratiesendenavolgingvanregelsvaneenminimaleverdedigingslijnomnietinbonnetjesaffairesverzeildteraken,stapvoorstapbinneneencollegeperiodewordtuitgebouwdtoteenbegripdatookdepersoonlijkegeloofwaardigheid-authenticiteit–omvat.Hetisvanbelangdateeneerste en terecht aanbevolen verkenning van lijken in de kast van het ambtelijkapparaatenoverdrachtdossiersvanvoorgangerssnelwordtomgevormdenuitge-bouwdtoteenprofessioneleenzakelijkevertrouwensrelatiemethetapparaat–hetbelangrijksteassetvaneenwethouder.

108

Slotwoord: de w

ethouder van de Toekomst

109

Bijl

agen

Hetwathijgerige‘bereikenvandoelenenresultaten’blijktinonderzoektelkensopnieuwweerweinigopteleverenaantevredenheidenvertrouwenvandeburge-rij.Deze‘serviceparadox’isinmiddelseenbestuurskundigeklassieker.Natuurlijk,zonderresultatengaathetniet,maarzekerzobelangrijkisdezorgvoordegeloof-waardigheidvandegemeentealsgeheelenhetwethoudersambtinhetbijzonder.Werkenaanduurzaamgoedbestuurbetekentvooraldatmendegemeentelijkeorga-nisatie,hetambtelijkapparaatenderelatiemetdemaatschappelijkeomgevingaanheteindevandeambtstermijnbeterachterlaatdandatmendezeaantrof.Inhoudengeloofwaardigheidzijndanzekerzobelangrijkalsdienstbaarheid.

Bijlagen

110

Bijlagen

111

Bijl

agen

Bijlage A - Enkele interessante passages uit de GemeentewetArtikel 34vandeGemeentewetbepaaltdatburgemeesterenwethouderssamenhetcollegevanburgemeesterenwethoudersvormen.Dithoudtindathetcollegealtijd ‘metéénmondspreekt’ enwethouders loyaalmetmeerderheidgenomenbesluitenuitvoeren.Ukuntdusnieteenminderheidsstandpuntnaarbuitenbren-gen.“Hetcollegewasvoor,maarikwastegen”,isnotdoneenlevertupolitiekeproblemenop.

Artikel 35bepaaltdatdeburgemeesterwordtgeïnformeerdoverdeuitkomstenvandecollegeonderhandelingen.Hijwordtalsdanindegelegenheidgesteldzijnopvat-tingenovervoorstellentenbehoevevanhetcollegeprogrammakenbaartemaken.Meer isernietgeregeldbijwet.Plaatselijkegewoonten,omgangsvormenenhet‘profielvandeburgemeester’bepalenhoepartijenerindetailmeeomgaan.

Artikel 36abepaaltdatderaadvoordeduurvaneenjaarontheffingkanverlenenvanhetvereistevaningezetenschap.Deontheffingkaninbijzonderegevallen,tel-kensmeteenperiodevanmaximaaleenjaar,wordenverlengd.Indepraktijkgaangemeentenhierheelwisselendmeeom.Ishetbijdeenegemeenteeenhotissue,bijeenanderegemeenteisheteenjaarlijksterugkerendhamerstuk.

Artikel 36bbepaaltdatjehetwethouderschapnietkuntcombinerenmetfunctieszoalshetministerschap,staatssecretaris;lidvandeRaadvanState;lidvandeAl-gemeneRekenkamer;Nationaleombudsman;substituut-ombudsmanalsbedoeldin artikel 9, eerste lid, vandeWetNationaleombudsman; commissaris vandeKoning [of Koningin?]; gedeputeerde en zo voort. Bij de meeste functies heeftheteenhoog‘open-deur-intrapgehalte’.Eenbelangrijkebelemmeringisdatjehetwethouderschapooknietkuntcombinerenmetdefunctievan“ambtenaar,doorofvanwegehetgemeentebestuuraangesteldofdaaraanondergeschikt”.

Artikel 37bepaaltdatdebenoemingvanwethoudersplaatsvindtnadeverkiezingvandeledenvanineenvergaderingvanderaadinnieuwesamenstelling.

Artikel 41abevatenkelebelangrijkebepalingen.Voordatuuwwethoudersfunctiekuntuitoefenen,zultuindevergaderingvanderaaddeambtseed(verklaringenbelofte)moetenafleggen.ZievoordetekstbijlageB.

Artikel 41bgeeftaandatugeennevenfunctiesmagvervullenwaarvandeuitoefe-ningongewenstismethetoogopeengoedevervullingvanzijnwethouderschap.Eenopennorm,diedoorhetpolitiekedebatpergevalwordtbeoordeeld.Alsueennevenfunctiewiltaannemen,danmoetudatvoorafaanderaadmelden.

Artikel 44bepaaltdat jebuitenhetgeenjebijofkrachtensdewet istoegekendgeeninkomsten,inwelkevormook,tenlastevandegemeentekuntontvangen.Dusookgeenvergoedingen,inwelkevormook,voorwerkzaamheden,verrichtinnevenfunctiesuithoofdevanhetwethoudersambt,ongeachtofdievergoedingentenlastevandegemeentekomenofniet.Alsueenvergoedingkrijgt,danzultudiemoetenterugstortenindegemeentekas.Deraadkaninbijzonderegevallenonthef-fingverlenen.Datraadsbesluitmoetaangedeputeerdestatenwordengezonden.

Artikel 49 bevatnogwat spelregels voorde situatiedathet vertrouwen in eenwethouderisopgezegddoorderaad,maardatdaterniettoeleidtdatdebetrokkenwethouderzelfzijnontslagindient.Dankanderaadbesluitentotontslag.Voorhetgevaleenrechtereraantepaszoukomen,isdewetookduidelijk:derechtertreedtnietindebeoordelingvandegrondenwaaropderaadtotontslagvaneenwethouderheeftbesloten.Hetisimmerspolitiekendankzijdescheidingdermach-tengaateenrechterdaarnietover.

112

Bijlagen

113

Bijl

agen

Bijlage B - De ambtseed of belofte

Bijdeinstallatievanwethouderswordtdeambtseedofdebelofteafgelegd.Bijdeeeddientdewijs-enmiddelvingervanderechterhandtewordenopge-stoken(zondereenV-tekentemaken).

Artikel 65 uit de Gemeentewet1.Alvorens zijn ambt te aanvaarden, legt de wethouder in handen van de

CommissarisvandeKoningindevolgendeeed(verklaringenbelofte)af:

“Ikzweer(verklaar)datik,omtotwethouderbenoemdteworden,recht-streeksnochmiddellijk,onderwelkenaamofwelkvoorwendselook,enigegiftofgunsthebgegevenofbeloofd.

Ikzweer(verklaarenbeloof)datik,omietsinditambttedoenoftelaten,rechtstreeksnochmiddellijkeniggeschenkofenigebeloftehebaangenomenofzalaannemen.

Ikzweer(beloof)datikgetrouwzalzijnaandeGrondwet,datikdewettenzalnakomenendatikmijnplichtenalswethoudernaareerengewetenzalvervullen.

ZowaarlijkhelpemijGodAlmachtig!”

(Datverklaarenbeloofik!”)

2.Wanneer de eed (verklaring en belofte), bedoeld in het eerste lid, in deFriese taal wordtafgelegd,luidtdetekstvandeeed(verklaringenbelofte)alsvolgt:

“Ik swar (ferklearje)dat ik, om tawethalderbeneamd tewurden, streek-rjochtnochmidlik,ûnderwatnammeofwat ferlechjeek,hokker jefteofgeunstdanekjûnofûnthjittenhaw.

Ikswar(ferklearjeenûnthjit)datik,omeatynditamttedwaanoftelitten,streekrjochtnochmidlikhokkergeskinkofhokkerûnthjitdanekoannom-menhawofoannimmesil.

Ikswar(ûnthjit)datiktrouwêzesiloan‘eGrûnwet,datikdewettennei-kommesilendatikmynplichtenaswethalderynalleoprjochtensferfoljesil.

SawierhelpemyGodAlmachtich!”

(“Datferklearjeenûnthjitik!”)

114

Bijlagen

115

Bijl

agen

Bijlage C - Voorbeeldvragenlijst functioneringsgesprek wethouders

1. Taakinhoud•Watzietualsuwtakenpakketenwerkzaamheden?•Watvindtuvandevariatieinuwwerkzaamheden?•Hoevindtudezwaarteenhoeveelheidvanuwtaken?•Welketakenmoetu(gedeeltelijk)latenliggen?•Welketakenvindtumoeilijkuitvoerbaar?

2. Taakvervulling (per competentie)Deskundigheid

•Watvindtuvandegemeentelijkepolitiek?•Hoeverdieptuzichindebeleidsterreinen?•Hoevindtunieuwekennisenhoeneemtudieinzichop?

Communicatieve vaardigheden•Hoeervaartuuwcontactmetburgers?•Hoegaathetvergaderen,debatteren,presenterene.d.uaf?•Hoebenadertudemedia?

Samenwerken•Hoeervaartudesamenwerkingmetuwcollegafractie-enraadsleden?•Watzijnuwervaringentotnutoemetdefractiediscipline?•Watvindenmensenvanuwmening?

Authenticiteit•Hoelaatuindefractieziendatuuzelfbent?•Hoedenktudatanderenoverudenken?•Opwelkemomentenvindtuhetmoeilijkomauthentiektezijn?

Politieke sensitiviteit•Hoebevaltudemanierwaaropdeverschillendepolitiekedeelnemersmet

elkaaromgaan?

•Hoevindtuuwdraaiindegemeentelijkepolitiek?•Hoevolgtudeactualiteit?•Hoezoudenburgersoveruenuwfunctionerendenken?

Visie•Hoegaathetuafomconcretepartijstandpuntenteformuleren?•Opwelkemaniergebruiktuhetgedachtegoedvandepartijdaarbij?•Hoedraagtuhetverkiezingsprogrammauit?

Resultaatgerichtheid•HoevindtudathetcollegevanBenWfunctioneert?•Welkeinstrumentengebruikturegelmatigenmetwelkdoel?•Hoepaktuhet aanomeenpartijstandpunt teprofileren temiddenvan

anderestandpunten?•Watzijnuwdoelenindefunctie?

3. Werkomstandigheden•Hoeervaartuuwwerkbelasting?•Watvindtuvandetijdsdruk?•Hoebevaltudeomgangmetdepers?•Watvindtuvandeinformatievoorzieningnaarutoe?

4. Samenwerking•Hoeervaartudesamenwerkingmetdecoalitiefracties?•Hoezijndecontactenmetanderepolitiekefracties?•Hoeervaartudesamenwerkingmethetmaatschappelijkemiddenveld?•Hoeervaartudesamenwerkingmethetambtelijkeapparaat?•Hoeervaartudesamenwerkingmetdelokaleafdeling?

5. Eigen ontwikkelingHoezouuuweigentoekomstperspectiefschetsen?Welkeeigenontwikkelingstreeftuinuwfunctiena?Watheeftudaarvoornodig?Watkunnenuwgroeimogelijkhedenbinnendepartijzijn?

116

Bijlagen

117

Bijl

agen

Bijlage D - Bezoldigingstabel wethouders

Tabel I Bezoldiging wethouders

Klasse Inwonertal Tijdbestedingsnorm in % Bezoldiging per 01-04-2009

1 t/m2000 45% 3469,57(45%=1561,31)2 2001–4000 55% 3852,13(55%=2118,67)3 4001–8000 65% 4380,72(65%=2847,47)4 8001–14.000 75% 4964,76(75%=3723,57)5a 14.001–18.000 75% 5553,35(75%=4165,01)5b 18.001–24.000 100% 5553,356 24.001–40.000 100% 5943,067 40.001–60.000 100% 6529,638 60.001–100.000 100% 7115,199 100.001–150.000 100% 7703,7910 150.001–375.000 100% 8113,3411 375.001– 100% 9098,26

Tabel II Bezoldiging wethouders, bedoeld in artikel 3a, eerste lid, onderdeel a

Klasse Inwonertal Aantal Tijdbestedings-norm in % wethouders Bezoldiging per 01-04-2009

3 6001–8000 2 80% 4380,72 80%=3504,584 8001–14.000 2 90% 4964,76 90%=4468,285a 14.001–18.000 2 90% 5553,35 90%=4998,02

Tabel III Bezoldiging wethouders, bedoeld in artikel 3a, eerste lid, onderdeel b

Klasse Inwonertal Aantal Tijdbestedings-norm in % wethouders Bezoldiging per 01-04-2009

3 6001–8000 3 50% 4380,72 50%=2190,364 8001–14.000 3 60% 4964,76 60%=2978,865a 14.001–18.000 3 60% 5553,35 60%=3332,01

118

Bijlagen

119

Bijl

agen

Bijlage E - Een week uit een wethoudersagenda

Letwel:hierwordteengemiddeldeweekineengemiddeldegemeentegeschetst.Het kan rustiger zijn; er zijnookdagenvan8.00uur tot24.00uurmet12besprekingen.

Maandag Ochtend OverlegmetcommunicatieadviseurDoorlopenagendametsecretaresseStafoverlegmetafdelingshoofdenAfspraakmetbriefschrijver.

Lunch Overlegmetdirectie,meteenbroodje. Middag VoorzittenStuurgroepNieuwerwijk

BilateraaloverlegmeteenafdelingshoofdGesprekmetwethouderbuurgemeente

Avond Dinerthuis,daarnaoverlegklankbordgroepNieuwerwijk.

Dinsdag Ochtend Collegevergadering. Lunch Uitloopcollegevergadering. Middag Persgesprekn.a.v.Collegevergadering

BilateraaloverlegambtenaatGesprekadvocaati.v.m.RaadvanStatePortefuillehoudersoverlegmetbuurgemeenten.

Avond DinermetdeStichtingwelzijnNieuwerwijkDaarnapremièretoneelvoorstelling.

Woensdag Ochtend BesprekingmetgedeputeerdeinhetprovinciehuisVoorbesprekingmetbetrokkenambtenaarVoorbesprekingStuurgroepDienstverleningBilateraaloverlegambtenaarGesprekkamerlideigenpartijinzakekamervragen.

Lunch Middag Besprekingmetwoningbouwvereniging

BezoekbouwprojectmetprojectleiderBilateraaloverlegmetfractievoorzitterGesprekmetdeburgemeester.

Avond Dinerthuisdaarnaad-hoc-commissieDualisering.

Donderdag Ochtend InterneStuurgroepNieuwerwijkGesprekgemeentesecretarisOverlegcommunicatieadviseurn.a.vkrantenartikelstukkenCollegevergaderingambtelijkbespreken.

Lunch Werklunchmetdirecteur-gemeentesecretaris. Middag Overlegmettweeinwonersmetklachten

OverlegwoordvoerderoppositiefractieBilateraaloverlegambtenaarMonumentencommissievoorzitten.

Avond Magnetronmaaltijd,daarnaledenvergaderingeigenpartij.

120

Bijlagen

121

Bijl

agen

Vrijdag Ochtend WerkbezoekmetcollegeaanplaatselijkbedrijfVoorbesprekenregionaaloverlegInternoverlegn.a.v.inhetcollegetebesprekenstukken.

Lunch Lunchoverlegmetfractievoorzittervandeeigenpartij.

Middag Uitjepersoneelsvereniginggemeente. Avond Thuis.

Zaterdag Ochtend Boodschappendoenenopderacefiets. Lunch Thuis. Middag Openingvoetbaltoernooi. Avond Thuis.

Zondag (afhankelijkvankeuzevandewethouder) Middag Openingexpositie

’sAvondsstukkenlezen.

Bijlage F – De participatiewijzer

Heldere keuzen vooraf1 Degemeentemotiveertofenzojahoezeburgersbetrektbijbeleids-en

besluitvorming.Criteriadaarbijzijn:heefthetinvloedopdeleefomgevingeniserruimtevoorparticipatie.Dezemotiveringmaaktdegemeentedesgevraagdkenbaar.

2 Degemeentemaaktparticipatieeenvastonderdeelvanhetpolitiekeenbestuurlijkebesluitvormingstraject.

3 Degemeentegaatzeerterughoudendommetdemogelijkheidparticipa-tietebeperkenvanwegehetalgemeenbelang.Kiestdegemeenteertochvoorburgerparticipatietebeperkendanmoetzedezekeuzemotiveren.

4 Degemeentebepaalt,voordathetparticipatietrajectvanstartgaat,welkeroldeburgerkrijgt:•meebeslissen;

•coproduceren;•adviseren;•raadplegen;•informeren.

5 Degemeentezorgtvooreenzorgvuldigvormgegevenparticipatieproces.Ditbetekentdatdegemeenteexplicietmaakt:•welkonderwerpterdiscussiestaat;•wiezebijdebeleids/besluitvormingbetrekt,duswiedebelangheb-

bendenzijn; •opwelkewijzezehetparticipatieprocesinricht,zomogelijkinoverleg

metdebelanghebbenden; •opwelkewijzezedeburgerhetbestkanbereiken,bijvoorbeeldper

brief,viademediaofhuisbezoek.Voorwelkewijzezekiestismedeafhankelijkvanderoldiedeburgerheeftgekregeninhetparticipatie-proces.

122

Bijlagen

123

Bijl

agen

Constructieve houding6 Degemeenteisoprechtgeïnteresseerdinhetgeenburgersnaarvoren

brengenenlaatdatmerkeninwoordendaad.Vanburgersmageenconstructievebijdragewordenverwacht.

7 Degemeenteweegtdeinbrengvanburgersmeeindeuiteindelijkebeslissingenmaaktdatzichtbaar.

8 Degemeentelevertextrainspanningomállebelanghebbendenactieftebetrekken,dusookdegenendiezichnietmeteenineersteinstantiezelfaanmelden.

Informatieverstrekking9 Degemeenteinformeertdeburgertijdigenvolledigoverhet

onderwerpvanparticipatie,hunrolendemanierwaarophetparticipatieprocesvormkrijgt.

10 Degemeenteinformeertburgersgedurendehetparticipatietrajectregelmatigoverwatergebeurtmethuninbreng.Deinbrengvanburgerswordtschriftelijkvastgelegd.Degemeenteinformeertburgersookoverlangstilliggen,uitstelofwijzigingvanvoornemensofplannenvandegemeente.Degemeentemotiveerthaarbesluitwaarbijzeaandachtbesteedtaandedoorburgersnaarvorengebrachte(tegen)argumenten.

Bron:www.ombudsman.nl

Literatuur en nuttige websites

LiteratuurA.G.M.vanBrunschote.a.,Recrutering en selectie van burgemeesters en wet-houders: Een beknopte inventarisatie,Utrecht,2004.

W.L.Carabain,Beperkt Houdbaar: bouwstenen voor verdere professionalise-ring van het wethouderschap,’s-Gravenhage:Sdu2009.

P.Castenmiller,M.Meesters&B.Pluut,Terugtredende wethouders,’s-Gravenhage:Zenc2006.

De positie van de wethouder: De toekomst van het verleden?(Tweedejaar-berichtvandebegeleidingscommissieVernieuwingsimpulsdualismeenlokaledemocratie),’s-Gravenhage:VNGUitgeverij2004.

Dualisme en lokale democratie(rapportvandecommissie-Elzinga),AlphenaandenRijn:Samsom2000.

J.Edelenbose.a.,Burgers als Beleidsadviseurs – een vergelijkend onderzoek naar acht projecten van interactieve beleidsvorming bij drie departementen,Amsterdam:InstituutvoorPubliekenPolitiek2006.

Handreiking benoemingsproces burgemeesters,‘sGravenhage:MinisterievanBZK,www.minbzk.nl.

Hendriks,F.enT.Toonen(red). Schikken en Plooien: De stroperige staat bij nader inzien,VanGorcum,Assen,1998.

A.F.A.Korsten&H.Aardema,De vallende burgemeester: Een onderzoek naar factoren, omstandigheden, patronen en preventie- en interventiemogelijkhe-den,DenHaag,NGBenBZK2006.

124

Bijlagen

T.J.Lont&L.Pielanen,Nieuwe burgemeesters op weg – tips voor de sollici-tatie en eerste 100 dagen,AlphenaandenRijn:Kluwer2008.

Nationaleombudsman,We gooien het de inspraak in: Een onderzoek naar de uitgangspunten voor behoorlijke burgerparticipatie,september2009.

Netwerken Tips & Tools,UitgeverijThema,Zaltbommel2008.

G.Schouw&P.Tops,Stijlen van besturen: Over leider, manager, verbinders, ambassadeurs en beheerders,Amsterdam:UitgeverijAtlas1998.

P.W.Tops,A.F.A.Korsten&C.A.T.Schalken(red.),De wethouder: positie en functioneren in een veranderend bestuur,’s-Gravenhage:VUGAUitgeverij1994.

TrendnotaBZK:De staat van het bestuur 2006,’sGravenhage:MinisterievanBZK2006.

E. Tuyl & M. Hauwert, ‘Meer dan een gouden pennetje: Hoe spreker en schrijver kunnen samenwerken aan effectieve speeches’, in: P. de Bruijne,I. Brummelman & C. de Vree (red.), De bewindspersoon als boegbeeld(RVD-CommunicatiereeksPlatform7Rijksvoorlichtingsdienst),’s-Gravenhage:SduUitgevers2007.

Van werklast naar werklust, Aanbevelingen om het werk van lokale politici (nog) leuker te maken(rapportvanCommissiePositiewethoudersenraads-leden),DenHaag,VNG2008.

www.binnenlandsbestuur.nlwww.actieprogrammalokaalbestuur.nlwww.republic.nlwww.inoverheid.nlwww.huisverbod.nl

Nuttige websiteswww.wethoudersvereniging.nlwww.minbzk.nlwww.bestuursadvies.comwww.posg.nlwww.vng.nl