1

Inleiding

In het weekend van 22 augustus tot en met 24 augustus werd de tweede editie van ECOS gehouden in Helsinki, Finland.De Nederlanders waren met 12 schrijftolken ruim vertegenwoordigd, maar dat zijn nog altijd niet alle 90 schrijftolken die ons landje nu rijk is. Daarom is er voor iedereen die er niet bij kon zijn in dit verslag te lezen wat er allemaal behandeld is.

Voor ik zal vertellen wat er per onderdeel op het congres is verteld, is het belangrijk om een aantal punten alvast in het achterhoofd te houden.

- Alle schrijftolken in Finland gebruiken een qwerty-toetsenbord tijdens het tolken. - Het onderwijs in Finland voor schrijftolken is een onderdeel van de opleiding tot tolk

gebarentaal en kunnen ze binnen een half jaar afstuderen als schrijftolk op een snelheid van minstens 300 tpm. De opleiding kan ook los worden gevolgd en dat wordt dan voornamelijk vanuit thuis geoefend. (Zie het verslag van de sessie over de Finse opleidingen op zondag.)

- Schrijftolken in Finland werken voornamelijk met zijn tweeën. Wanneer een opdracht langer dan een uur duurt, worden standaard twee tolken aangevraagd. Dat kan ook in combinatie met een tolk gebarentaal zijn.

- Tolken in Finland worden niet geregistreerd en hoeven geen nascholingen te volgen. De kennis die wordt opgedaan op school wordt daarna alleen nog aangevuld door ervaringen in het werkveld. Daardoor kunnen bepaalde punten die in de lezingen werden gegeven al bekend zijn bij ons, maar gaven ze wel degelijk nieuwe inzichten bij schrijftolken uit bijvoorbeeld Finland. Dat wil niet zeggen dat wij alles weten, daarom heb ik geen verschil gemaakt tussen de punten die voor mij al bekend waren en punten die voor mij nieuw waren.

- Tijdens het congres werd het woord ‘user’ gebruikt voor de dove/slechthorende klant, die daadwerkelijk gebruik maakt van de tolktekst. Met het woord ‘klant’ kan namelijk zowel de horende als de dove/slechthorende aanwezigen bedoeld worden. Over het algemeen vind ik het fijn dat er zo min mogelijk Engelse woorden worden opgenomen in het Nederlands (alleen al om het tolken voor ons niet onnodig moeilijk te maken), maar voor het woord ‘user’ zal ik toch een uitzondering maken. De vertaling ‘gebruiker’ vind ik persoonlijk niet zo’n fijn woord.

Bepaal verder zelf hoe je het verslag wilt lezen. Je kunt een onderdeel opzoeken met behulp van de inhoudsopgave, maar je kunt het ook als één lang verslag lezen.

Inhoudsopgave

2

Inleiding..........................................................................................2Vrijdag 22 augustus..........................................................................413.00 – 14.00 Opening of the conference....................................................................................................4

Päiva Laitinen, Interpreter............................................................................................................................414.00 – 15.30 Print interpreting and foreign language learning..................................................................4

Anukaisa Alanen, MA, Doctoral student, Helsinki University........................................................................416.00 – 16.30 Discussion based on the previous presentation...................................................................516.30 – 17.00 KIVA – mobileSTT – speech-to-text using mobile devices.....................................................5

Riitta Loippo & Iida Bernhardt, Interpreters.................................................................................................518.30 – 20.00 ESTTA, discussion about a possible European association of speech-to-text interpreters. 6

Zaterdag 23 Augustus......................................................................79.00 – 10.20 Info sessions: 9.00 – 9.20 Diverse working assignments,.......................................................7

Eeva Pekanheimo, Interpreter......................................................................................................................79.20 – 9.40 Pair interpreting,.......................................................................................................................7

Titta Shemeikka, Interpreter.........................................................................................................................79.40 – 10.00 Speach-to-text interpreting to the deafblind -a study on prevailing customs,........................8

Hanna Kuittinen, Interpreter student............................................................................................................810.00 – 10.20 Using tablets and mobile phones professionally,..................................................................8

Anne Vilkko, Interpreter................................................................................................................................811.30 – 12.00 STT interpreters' working conditions,....................................................................................9

Eveliina Hannonen, Interpreter student........................................................................................................913.15 – 15.00 Parallel sessions..................................................................................................................1013.15 – 14.00 3) Visual interpreting,..........................................................................................................10

Riitta Lahtinen and Sini Immonen...............................................................................................................1014.15 – 15.00 4) Speech-to-text interpreters' training in Finland, Ulla Niittyinperä & Hanna Putkonen 1115.00 – 16.30 Print interpreters’ strategies in text production, Ulf Norberg, Senior Lecturer, Stockholm University 12

Zondag 24 Augustus.......................................................................139.45 – 11.00 Parallel sessions:....................................................................................................................139.45 – 10.15 2) Remote Speech-to-Text Reporting – Using cutting-edge technology to provide the best possible working conditions for STTRs...........................................................................................................13

Ulrike Waltsgott..........................................................................................................................................13Birgit Nofftz................................................................................................................................................14Mari Wiklund, PhD, Post doctoral researcher, University of Helsinki.........................................................14Päivi Laitinen, Interpreter...........................................................................................................................15

Vrijdag 22 augustus

3

Om half 12 werd het startsein gegeven van ECOS 2014 met een lunch in het hotel waar dat weekend alle lezingen, workshops en discussies werden gehouden. Bij aanmelding kregen we allemaal een tas die goed gevuld was met een notitieboekje en een heuse USB stick van ECOS 2014 samen met informatiebrochures van de deelnemende organisaties.

13.00 – 14.00 Opening of the conferencePäiva Laitinen, Interpreter

Na de lunch was het tijd voor de échte opening van het congres, met natuurlijk ook een mooi filmpje over Finland en het Fins volkslied.Door de studenten van het Finse equivalent van de schrijftolk opleiding werden we aan het werk gezet met een spel; aan de hand van een Fins plaatje moesten wij ons, in kleine groepjes, voorstellen en vertellen hoe we dit plaatje terug konden zien in ons werk als schrijftolken. Nadat iedereen van het groepje was geweest, kon je achterop de foto vinden wat het daadwerkelijk voorstelde. Zo waren er plaatjes van echte Finse lekkernijen, Finse metalbands of Finse plaatsen.

14.00 – 15.30 Print interpreting and foreign language learningAnukaisa Alanen, MA, Doctoral student, Helsinki University

De eerste lezing werd gegeven door een Finse docente Engels die onder andere ook onderzoek deed naar de dovencultuur van haar land.Haar presentatie ging over de uitkomsten van haar onderzoek naar tolkgebruik in de Engelse les:

- Het is belangrijk dat mensen die een andere taal leren zoveel als mogelijk met die taal bezig zijn, daardoor leren ze een taal sneller en makkelijker.

- Het is te intensief om het Engels alleen via liplezen en vingerspellen te volgen, daarom is de combinatie van een tolk gebarentaal met een schrijftolk het beste. De uitleg in het Fins wordt gevolgd via de tolk gebarentaal en het Engels kan worden gevolgd via de schrijftolk.

- Leerlingen die gebarentaal als hun moedertaal hebben zijn vaak huiverig om een schrijftolk mee te nemen naar de les. De ervaring van Anukaisa is dat wanneer ze eenmaal een schrijftolk hebben meegenomen om te proberen, dat ze niet meer terug willen.

- Voor dove en slechthorende leerlingen is de beste oplossing om zowel een tolk gebarentaal als schrijftolk tot de beschikking te hebben in de les.

- De schrijftolk kan ook de fouten mee geven in de tekst van de andere leerlingen, zodat de dove/slechthorende leerling weet dat het normaal is om fouten te maken. In het onderwijs ligt tegenwoordig de nadruk niet meer op foutloos communiceren in het Engels. Ze willen nu dat de leerlingen aangemoedigd worden om zoveel als mogelijk Engels te spreken, want al doende leert men. Daarom worden niet alle kleine foutjes gecorrigeerd, dat moet je dus ook niet doen als schrijftolk!

- Het verwerken van de woorden in een andere taal kost meer tijd, daarom is het handig dat de woorden wat langer op het scherm van de schrijftolk zichtbaar blijven. De docente zag steeds vaker dat horende studenten achter de schrijftolk gingen zitten om mee te kunnen kijken op het scherm.

4

- Er worden ook fouten gemaakt door de tolk. Het is communicatie in de derde modus: het wordt getypt door een tolk die het Engels ook niet als moedertaal heeft.

- De docente liet de slechthorende student opzettelijk samenwerken met een horende klasgenoot, zodat de inclusie van de slechthorende student beter verliep.

In haar lezing verwijst Anukaisa naar een onderzoek van Hanneke Bot uit 2005, waarin zij het verschil maakt tussen het machine model en co-participant.De schrijftolk als machine heeft een puur neutrale houding en maakt een goede vertaling. Deze tolk heeft geen helpende technieken voor de user en roept veel vertrouwen op bij de klanten. Wanneer iemand een papiertje laat vallen en je raapt deze niet op, ondanks dat je hier wel tijd voor hebt, dan werk je volgens het machine model. Als co-participant blijf je niet alleen op de achtergrond als tolk. Je kent de invloed die een tolk kan hebben op de situatie en er is interactie tussen de user en de tolk. Het is niet nodig om als tolk compleet neutraal te blijven, want dit kan niet en is niet nodig.

Daar wordt door Anukaisa de rol van helper nog bij genoemd. Wat voornamelijk mensen uit de omgeving van de user zijn, die komen tolken. Zij staan dicht bij de user en hebben een eigen mening over wat goed is voor de user. Dit kan bijvoorbeeld de moeder zijn die met haar dochter mee gaat naar de kapper om te tolken en niet wilt dat de dochter haar haren blauw laat verven.

De verschillende rollen kunnen voor conflicten zorgen wanneer zij niet geheel duidelijk zijn voor alle aanwezigen.Ziet de docent je als helper, ziet hij je als ‘andere volwassene’ in de klas of als zijn persoonlijke assistent?Ziet de user je als een machine of ziet hij je als co-assistent?Wat schrijft de tolkencode voor?Welke rol wilt de tolk innemen?

16.00 – 16.30 Discussion based on the previous presentation

Discussie:- Een tolk liet tijdens discussies in de klas, tussen de user en een horende

klasgenoot/docent, de horende klant typen wat hij/zij wilde zeggen. Zodat de boodschap zeker zo zou overkomen zoals de horende klant dat wilde. Ze merkte hierdoor dat de inclusie van de user beter verliep.

- Een tolk vroeg zich af hoe je weet wat je moet typen en wat niet. Hoe weet je wat de klant wilt weten en wat je eventueel weg kunt laten om de snelheid en simultaniteit er in te houden? Die vraag werd snel opgelost vanuit de zaal: overleg met de user(s)! Wat willen ze niet missen en wat hoeven ze niet te weten. Alle users hebben verschillende ideeën van een goede tolktekst, dus dat kan je alleen te weten komen door ernaar te vragen.

16.30 – 17.00 KIVA – mobileSTT – speech-to-text using mobile devicesRiitta Loippo & Iida Bernhardt, Interpreters

5

Een uitleg over een tekstverwerkingsprogramma, speciaal voor schrijftolken, van het bedrijf Omnivis.Wat kan het programma makkelijker in vergelijking tot bijvoorbeeld Word:

- De letters en achtergrondkleur kunnen veranderd worden, - de dikte van de letters kunnen makkelijk veranderd worden,- met één druk op de knop is het scherm leeg,- de sprekers kunnen onder nummers gezet worden,- onder het typen komen suggesties voor het volledige woord bovenin het scherm te

staan. Daar staan standaard drie verschillende suggesties, waarvoor je kan kiezen door voor het nummer te kiezen van het goede woord.

- Het programma kan afgespeeld worden op zowel iOS als Android telefoons en tablets,

- je kunt lijsten maken met veelvoorkomende woorden, er is geen limiet van het aantal woorden die hierin gezet kunnen worden,

- met het programma kun je de teksten niet opslaan, in bijvoorbeeld Finland en Denemarken zijn tolken niet toegestaan om de teksten te bewaren. Al kun je de teksten wel converteren naar andere programma‘s, dus opslaan is strikt genomen wel mogelijk.

18.30 – 20.00 ESTTA, discussion about a possible European association of speech-to-text interpreters

Uitkomst van de discussie:- in Nederland zullen de statuten worden opgemaakt (door Daniël Tuijnman). - Op 1 november zijn deze statuten klaar.- Deze statuten worden rondgestuurd onder de vertegenwoordigers van de

verschillende landen (elk land heeft één vertegenwoordiger laten noteren bij de afsluiting van ECOS op zondag), deze vertegenwoordiger is verantwoordelijk voor de verspreiding onder de schrijftolken van het eigen land.

- Als de statuten klaar zijn worden de verdere ‘regels’ bepaald voor de Europese vereniging, afhankelijk van de regels die hierover bestaan. Zoals; moet het bestuur daadwerkelijk lijfelijk aanwezig zijn bij de jaarlijkse vergadering, of kan het ook via Skype?

- Tot 1 januari heeft elk land de tijd om de statuten door te nemen en goed te keuren of aanpassingen door te geven.

- Er zal alvast wat doelen vastgesteld; het samen brengen van schrijftolken uit de verschillende landen om informatie uit te wisselen. De status en bekendheid van het beroep te verbeteren. Het niveau van de schrijftolken te verbeteren, zoals de opleidingen gelijk trekken. De landen die ‘achterliggen’ qua wetgeving en opleidingen helpen. De exacte doelen zullen pas na het definitief vormen van de ESTTA opgesteld worden.

Nederlandse situatie hierin:- in Nederland worden de statuten opgemaakt, maar dat betekend niet dat wij de kar

moeten trekken.- Gea Duister is de buitenland-correspondent van Nederland.- De NSV heeft twee jaar geleden, met ongeveer 80%, vóór de oprichting van de

ESTTA gestemd. Van de leden van NSV, die twee jaar geleden de vragenlijst

6

hebben ingevuld omtrent dit onderwerp, heeft dus 80% gezegd dat ze het een goed idee vinden als de ESTTA wordt opgericht.

Zaterdag 23 Augustus

9.00 – 10.20 Info sessions: 9.00 – 9.20 Diverse working assignments,

Eeva Pekanheimo, InterpreterEeva had een week verzonnen, met allerlei verschillende opdrachten.

Verschillen met de situatie in Nederland:- de organisatie KELA krijgt alle tolkaanvragen binnen en verdeeld deze onder de

ingeschreven schrijftolken. De schrijftolken houden op de site van KELA een agenda bij om aan te geven wanneer ze beschikbaar zijn om te tolken, hierin plaatst KELA de tolkopdrachten. De tolk heeft hierin vrij weinig eigen inspraak.

- De tolken werken bijna nooit alleen in Finland. Zodra een opdracht meer dan een uur duurt gaan ze in principe samen naar een opdracht. Dat kan ook de combinatie zijn van schrijftolk en tolk gebarentaal.

Overeenkomsten met de situatie in Nederland:- Je kunt in ontzettend veel verschillende situaties terecht komen in een week tijd.- Als je samenwerkt met een tolk gebarentaal en je hebt iets niet goed verstaan kan

je nog even kijken bij de tolk gebarentaal, zonder te hoeven ingrijpen. - Het gebruik van de velowalker als er bijvoorbeeld een rondleiding in een museum

is.- Als je vraagt om herhaling van een zin, krijg je van de spreker in plaats van de

herhaling een uitleg van wat er is gezegd…

9.20 – 9.40 Pair interpreting, Titta Shemeikka, Interpreter

Dit was een presentatie over het werken in een team met een andere tolk. In Finland werken ze bijna altijd in een team zodra de opdracht langer dan een uur duurt, dus aan het samenwerken wordt veel aandacht besteed. Ze vinden ons als Nederlandse tolken, die voornamelijk alleen werken, heel héél erg zielig en geven ons nog net geen knuffel telkens als het over dit onderwerp gaat.

Wat punten op een rij uit de presentatie:

Goed samenwerken houdt in:- Dat degene die de informatie heeft, het deelt met de ander.- Dat je energie bewaart, doordat je wat meer pauzes kunt nemen. - Dat je elkaar feedback kunt geven. - Dat je elkaar tips kunt geven.

Mogelijke nadelige invloeden tijdens het samenwerken- programma’s en methodes die niet up to date zijn.- Te weinig technische kennis van de apparaten waarmee je werkt.

7

- Als je geen chemie hebt met de andere tolk. In Finland is het niet mogelijk om zelf te bepalen met wie je gaat teamtolken.

- Als de andere tolk beslist dat hij/zij niet wilt tolken net voor de opdracht. Bijvoorbeeld omdat er Engels gesproken wordt of door andere onverwachte wendingen.

- Als iemand een verschrikkelijk handschrift heeft, waardoor je de helpende woorden die je voor elkaar schrijft tijdens het tolken niet kunt lezen.

- Iemand die net is afgestudeerd, die kunnen nog niet alles aannemen. Dan moet je als ervaren tolk zeggen dat de ander niet bevoegd is.

Ideaal:- Je hebt op tijd contact met de andere tolk, waardoor je kunt afspreken waar je

elkaar ontmoet en hoelaat. - De locatie is goed om te schrijftolken. - Geen drama met de techniek. Alles gaat smooooothly.- De werk methoden zijn duidelijk. Je weet hoe je elkaar overneemt en wanneer. - Het tolkwerk van de tolken is ongeveer gelijk aan elkaar. Er moet geen duidelijke

verschillen tussen de twee tolken zitten. - Er wordt feedback gegeven op een open manier en je pakt de feedback

professioneel op.

9.40 – 10.00 Speach-to-text interpreting to the deafblind -a study on prevailing customs, Hanna Kuittinen, Interpreter student

Hanna is op dit moment een student en is onderzoek aan het doen naar de methodes die gebruikt worden bij het tolken voor doofblinde klanten om de opleiding in Finland hier mogelijk op aan te passen. Zij had voor haar onderzoek een vragenlijst opgesteld, die wij ook mochten invullen. Tijdens het invullen van die vragenlijst, kregen we alvast de uitslag van haar voorgaande onderzoek, waarbij 12 schrijftolken in Finland de vragenlijst hadden ingevuld.

10.00 – 10.20 Using tablets and mobile phones professionally, Anne Vilkko, Interpreter

Anne las een verslag voor over de vooruitgang in het schrijftolkwerk en dan vooral de techniek die we nu gebruiken. Kleine samenvatting:‘Ooit zijn de eerste schrijftolken begonnen met pen en papier, daarna kwam Word en nu hebben we speciale tekstverwerkingsprogramma’s om het ons wat gemakkelijker te maken. Maar zijn de ontwikkelingen in het automatisch ondertitelen een bedreiging voor ons? Vooralsnog gebruiken we de technieken zoveel als mogelijk.’ Ze noemde de site join.me als voorbeeld in de techniek waar ze zelf veel gebruik van maakt.

8

11.30 – 12.00 STT interpreters' working conditions, Eveliina Hannonen, Interpreter student

Eveliina heeft onderzoek gedaan naar de werk condities van schrijftolken. Zij is een aantal uitdagingen tegen gekomen die fysieke en mentale uitdagend zijn in ons beroep en hierbij een aantal mogelijkheden genoemd hoe we de werkcondities kunnen verbeteren.Fysieke uitdagingen:

- allerlei problemen met de techniek. Het kan ineens uitvallen tijdens het tolken, vast lopen, de tekst komt niet goed door op een tweede scherm, beamer wilt niet reageren enzovoort.

- Werken in ruimtes met slechte akoestiek.- Slechte positionering. De voorkeuren van de klant(en) en de tolk komen niet altijd

overeen. Voorbeeld: de user wilt helemaal achterin een auditorium zitten, waar de tolk de docent moeilijk kan verstaan.

- Slechte luistercondities: de positie achterin de klas kan ervoor zorgen dat de tolk naar voren gebogen gaat zitten om toch zoveel als mogelijk te kunnen horen van de spreker.

- Ergonomie: in datzelfde auditorium zit de tolk op een stoel en met een tafeltje wat niet verzet kan worden, de tolk heeft dus geen invloed op de ergonomie.

- Transport van de spullen. Naast dat het allemaal heel wat kan wegen en dat je soms veel moet meenemen, hebben sprekers nog wel eens de neiging om te beginnen met spreken voordat de tolk alle spullen heeft neer kunnen zetten.

Mentale uitdagingen:- als je samen moet werken met een tolk, waarbij het niet direct klikt. - Altijd in tijdnood.

Hoe kunnen we deze punten verbeteren?Fysieke uitdagingen:

- met apparaten die altijd goed werken.- Aandacht besteden aan een goede werkpositie.- Elke dag even stretchen en wat oefeningen doen voor de spieren.- De spreker vragen om in een microfoon te praten.

Mentale uitdagingen:- Collegiale support vragen.- Goed samenwerken met je collega.- Zoveel mogelijk controle houden over je tolkproces, door informatie op te vragen,

jezelf introduceren, goede stoel regelen (ergonomische stoelen) enzovoort.

<dit zijn voorbeelden van ergonomische stoelen>

9

13.15 – 15.00 Parallel sessions

13.15 – 14.00 3) Visual interpreting, Riitta Lahtinen and Sini Immonen

De workshop werd geopend door Sini. Zij vertelde vanuit haar ervaring met tolken wat zij fijn vindt en wat niet. Sini is slechtziend geboren en is steeds slechter gaan horen. Ze gebruikt vaak schrijftolken. Ze vindt het een groot voordeel dat het beeld helemaal naar haar wensen kan worden veranderd, zoals de achtergrondkleur, grootte van de letters en waar de tekst staat in het scherm.

Wat zijn de voorkeuren van Sini voor de tolktekst?Gesproken tekst Geschreven tekstRepetitie ? moet dat steeds meegegeven worden of alleen in het

begin?Valse start NegerenCorrecties NegerenIntonatie Met gebruik van interpunctiePauze InterpunctieNadruk InterpunctieGebaren (gesticulatie) Alleen als het informatie geeft.Gezichtsuitdrukkingen Alleen als het informatie geeft.Geluiden Typen of negeren als het geen informatie geeft.Namen TypenReacties van luisteraars Alleen als het informatie geeft.Beweging in ruimte Meegeven (wat veranderd is)Indeling van de ruimte MeegevenPersonal space MeegevenVeranderingen in de omgeving Alleen als het van belang is voor de user.

Ondertussen is een wereld voor haar open gegaan door het gebruik van gebaren. Hoe dit specifiek kan worden gedaan voor doofblinde mensen werd daarna uitgelegd door Riitta.

Riitta noemt de gebaren die gebruikt worden op het lichaam en informatie geven Haptices. Het heeft zijn eigen grammatica, dat noemt zij de haptemes. Je kunt er ontzettend veel dingen meegeven door de ‘tekenen’ op het lichaam van de user te maken. Meestal kan hier de rug goed voor gebruikt worden, je hebt dan veel ruimte en het kan makkelijk tussendoor.

In Finland is het normaal om met twee tolken tegelijk te werken, de haptics worden daar vooral gebruikt in combinatie met de tolktekst; de ene tolk maakt de haptics, om de tekst te ondersteunen van de andere tolk.

Voorbeelden van het gebruik van de haptics:Emoties Dat er gelachen wordt door de anderen, door het gebaar LACHEN

op de rug te maken.Snelle sociale berichtjes

Dat je koffie gaat halen, door KOFFIE op de schouder te maken.

Berichten als je Door met de arm een beetje naar boven of beneden te bewegen kun

10

samen beweegt. je de stoeprand duiden die voor u ligt.Privé berichtjes Je kunt hiermee ‘geheime’ boodschappen doorgeven, over

bijvoorbeeld typerende eigenschappen van een persoon die je niet in de tekst wilt zetten.

Beweging van het lichaam.

Als je achterlangs loop, dan kan je dat aangeven door met je vingers te ‘lopen’ over de rug van de user.

Oriëntatie in de ruimte.

Hoe ziet de ruimte eruit waar je binnen komt? Waar staan jullie als tolk en user? Hoeveel mensen zijn er?

Contact met de omgeving.

Door aan te geven dat er een hand wordt opgestoken, kan de user hierop ingaan op niet. Er kan ook worden aangegeven dat er kan worden gesproken door de user, als er een stilte is gevallen bijvoorbeeld.

Kunst en hobby’s Je kunt bijvoorbeeld een schilderij beschrijven op de rug van de user.

Boeken, geschreven door Riita, over dit onderwerp; Lahtinen, R. & Palmer, R. 2005. The Body Story. Lahtinen, R. 2005. Social quick messages. Lahtinen, R. 2008. Haptices and Haptemes. (€ 25) Lahtinen, R., Palmer, R. & Lahtinen, M. 2010. Environmental Description for visually

and dual sensory impaired people. (€ 25)

14.15 – 15.00 4) Speech-to-text interpreters' training in Finland, Ulla Niittyinperä & Hanna Putkonen

Er zijn twee mogelijkheden om jezelf op te leiden tot schrijftolk in Finland. Bij het Diak en HUMAK, bij beide opleidingen gebruiken ze alleen het qwerty-toetsenbord.

Bij het Diak is het een onderdeel van de tolk gebarentaal opleiding. Studenten krijgen tijdens de opleiding les in ethiek, tolken voor doofblinde users en de dovencultuur. Ze kunnen voor het schrijftolkprogramma kiezen, hier krijgen ze 10 punten voor. In de opleiding zijn ze voornamelijk bezig me hun snelheid te verhogen. Dit wordt per leerling nauwkeurig bijgehouden en in een grafiek gezet. De studenten lopen ook mee met afgestudeerde tolken, wat over het algemeen de docenten zijn van de opleiding.

Bij het HUMAK moeten studenten een toelatingstest doen om te mogen beginnen aan de opleiding. In die test worden zij getoetst op articulatie, spelling en snelheid (minstens 200tpm).De opleiding doen ze voornamelijk vanuit huis. Zij worden hiervoor in kleine groepjes ingedeeld en maken samen opdrachten die op de schoolsite staan. Zij leren met het maken van die opdrachten hoe je met de horende, slechthorende en/of dove klant en een tweede tolk kunt omgaan. Praktijkopdrachten moeten ze zelf vinden. Na een jaar moeten de studenten een examen afleggen waarin ze moeten laten zien dat ze met de klanten en een andere tolk kunnen omgaan en moeten ze minstens 300tpm kunnen typen.

Nascholingen zijn niet verplicht in Finland, maar ze worden wel aangeboden vanuit KELA. Tolken in Finland mogen alleen in het Engels tolken en/of voor doofblinde users tolken wanneer zij hiervoor een test hebben gedaan.

11

15.00 – 16.30 Print interpreters’ strategies in text production, Ulf Norberg, Senior Lecturer, Stockholm University

Ulf heeft onderzoek gedaan naar het beroep schrijftolk en welke strategieën wij gebruiken. Hij vindt het interessant en hij wilt dat er veel meer onderzoek naar het beroep gedaan gaat worden. Door onderzoek te doen naar het werkveld kunnen we laten zien hoe complex het vak is. Hij denkt dat er nog weinig onderzoek gedaan is naar het schrijftolken, omdat:

- De opleiding over het hoofd wordt gezien door tolkscholen. - Het is niet bekend en bestaat niet eens in sommige landen. - Er worden nog (te)veel verschillende termen gebruikt voor het vak, als er één term

komt dan is dit duidelijker.- Het onderwijs voor schrijftolken zit vaak buiten de universiteiten waar de

onderzoeken gedaan worden. - Alles schrijven of niet alles schrijven, dat is de vraag…! Kan je ‘alles’ typen? Is het

een ideaal om het te doen? Praten zal altijd sneller gaan dan typen en daarnaast wijkt geschreven tekst op vele manieren af van gesproken tekst.

In zijn onderzoek kwamen onder andere de volgende strategieën naar voren die je kunt toepassen:

- Veel repetities weglaten.- Weglaten van valse starten.- Weglaten van opmerkingen die niet voor de user zijn. - Gebruik van simpelere woorden. - Gebruik van kortere synoniemen.- Gebruik van standaard afkortingen.

Door de achterstand in de tolktekst, doen de users minder mee in de communicatie die gaande is. Dat kan een serieus probleem zijn. Je kunt dit ondervangen door een teken af te spreken met je klant. Je kunt bijvoorbeeld ook een vraagteken voorin de zin zetten, zodat de user weet dat er een vraag aankomt. Het is de vraag of klanten eigenlijk altijd alles willen meekrijgen of dat ze een samenvatting ook goed vinden.

Ulf wil graag veel input van het publiek, omdat hij hiermee verder kan in volgende onderzoeken. Hieronder wat opmerkingen vanuit het publiek:

- sommige kleine woordjes hebben soms wel degelijk heel veel betekenis. Zoals het woordje ‘maar’ of een woordje wat nuance kan aanbrengen in de boodschap van de dokter.

- dokters weten soms niet hoe ze met een tolk moeten omgaan en stellen vragen aan de tolk in plaats van zijn/haar patiënt.

- Vaak is het zo, dat mensen die al vaak een schrijftolk mee hebben genomen, meer vertrouwen op de tolk en niet meer perse alles letterlijk wilt meelezen. Als het de eerste keer is dat ze een tolk gebruiken willen ze juist het liefst alles getolkt hebben.

- Iemand die altijd doof is geweest, heeft soms moeite met lezen van het Fins en hebben dan liever kortere zinnen. Wanneer iemand slecht kan zien willen zij vaak ook liever kortere zinnen.

- Het ‘niveau’ van een klant. Hoe hoger geschoold hoe meer woorden gewenst zijn. Bij lager geschoolde klanten, liever kortere zinnen.

- Praat met de klant!

12

Zondag 24 Augustus

9.45 – 11.00 Parallel sessions:

9.45 – 10.15 2) Remote Speech-to-Text Reporting – Using cutting-edge technology to provide the best possible working conditions for STTRs Ulrike Waltsgott

Deze presentatie ging voornamelijk over VerbaVoice en waarom ‘tolken op afstand’ grote voordelen biedt:

- geen reiskosten- teamtolken is niet meer afhankelijk van plaats.- Online boeken van tolken.- Korte opdrachten zijn geen probleem.- Je kunt meerdere (korte) opdrachten na elkaar doen.- In een (grote) pauze hoef je niet te wachten, maar kan je wat doen.- Een schrijftolk kan typen wat er wordt gezegd, vandaaruit kan een Dove tolk al dan

niet op locatie vertalen.

Voordelen van VerbaVoice:- kan naar ieders voorkeuren worden aangepast.- Je kunt de layout voor jezelf veranderen.- Publieke chat is mogelijk.- Chat tussen twee personen ook (bv tolk en user)- Links zijn alle aanwezigen te zien.- Chat kan worden gesloten en alleen de tekst is dan te zien.- Of alleen de tekst en de personen in beeld.- Gebarentolk kan worden gezien.- Het kan ook op telefoon, zowel iOS als Android.- Je hebt geen specifieke software nodig, alleen de nieuwste, gratis versie van Flash

Player.- Doet het bij een gewone internetverbinding (ook Wifi, w-lan/lan/umts/lte)- Je kunt zorg dragen voor je werkcondities.- Jij kunt de tekst kopiëren, maar de klant niet.- Veilige virtuele kamer, kan moeilijk gehackt worden. - Jonge mensen vinden het fijn, want iedereen heeft tegenwoordig een laptop/tablet

voor zijn neus in de klas en het valt nu niet zo op dat je een tolk nodig hebt.

Nadeel:- niet voor elke situatie. - Als er vragen vanuit de klas komen, dan kun je die niet verstaan.- Als er iets is met de microfoon of andere ruis moet de user dit oplossen.- Je kunt niet of minder makkelijk ingrijpen.

13

10.30 – 11.00 2) The Speech-to-Text Interpreting Scene in Europe, Birgit Nofftz

Twee jaar geleden op ECOS is dit onderwerp ingeluid en nu gaat Birgit er op verder. Ze heeft onderzoek gedaan in verschillende Europese landen en kwam tot een aantal conclusies:

- Er is nog steeds een verschil in de het gebruik van toetsenborden. Veyboard, Velotype, steno of qwerty. Voor de eerste drie wordt over het algemeen gekozen, omdat het uiteindelijk sneller gaat dan op een qwerty, maar heeft veel training nodig en is niet zomaar overal te verkrijgen. Het qwerty is juist altijd voor handen en de training hebben de meeste mensen door de jaren heen wel gehad. Met tien vingers typen is relatief gemakkelijk.

- Dan kan er ook nog worden getolkt door middel van respeaking, waarbij een snelheid van 200 tot 260 woorden per minuut kan worden behaald, waar je zo’n 10 uur voor moet oefenen.

- De scholing verschilt ook nog veel tussen de landen. Vijf van de landen die in het onderzoek voor kwamen hebben helemaal geen opleiding of training en in zeven landen duurde de opleiding ongeveer 2 jaar.

- In de meeste landen is het betaald werk.- Wetten en regelingen verschillen nog al per land. - Het aantal schrijftolken per land verschilt ook veel, maar is ook niet altijd even

duidelijk. Niet in elk land is registratie verplicht.- Het verschil in salaris is ook groot, in Duitsland is het nu opgehoogd naar €75,- per

uur.- Voor de lol heeft ze ook nog een kleine ranking toegevoegd tussen de landen.

Daarbij wilde ze kijken in welk land de beste condities heeft voor het schrijftolken. Hierin staat Nederland bovenaan!

Ze sprak ook een schrijftolk uit Rusland die 400 tekens per minuut typte en dat alleen letterlijk. Birgit vroeg: ‘wat doe je als de spreker sneller gaat?’ ‘Dan loop ik weg.’Zo zie je maar dat er nog heel wat winst te behalen valt met overleg tussen de landen.

11.30 – 12.30 The relationship between the prosody of speech and the written target text in Finnish print interpreting dataMari Wiklund, PhD, Post doctoral  researcher, University of Helsinki

Een uiteenzetting van onderzoek naar taalritme en accenten en dan met name de intonatie wanneer er een nieuw paragraaf wordt ingeluid door de spreker.

Je kunt een nieuwe paragraaf in gesproken tekst herkennen aan het omhoog gaan van de stem van de spreker, zowel mannelijke als vrouwelijke sprekers doen dit. In een geschreven tekst zijn de paragrafen vaak langer dan in een gesproken tekst. Mari heeft onderzoek gedaan of dit ook zo is in een tolktekst.

14

Over het algemeen worden de paragrafen van een spreker overgenomen in de tolktekst, maar het valt op dat tolken zelfs meer paragrafen toevoegen dan de spreker laat horen. Wanneer de spreker lang achter elkaar spreekt, voegt de tolk er meerdere paragrafen in. Dat is dus een wezenlijk verschil met andere geschreven teksten.

12.30 – 13.30 Conclusions, final discussions, the next ECOSPäivi Laitinen, Interpreter

Filmpje: welcome to my Helsinki. https://www.youtube.com/watch?v=OPzVzJFq0ZQVolgende ECOS is in Berlijn!

15