Ecce de-gids nl

frye concepts

ECCEDe GidsEen tool voor creatieve en innovatieve ondernemers in de economische waardeketen

ECCEDe Gids

Met dank aan mevrouw mr F. van de Vorst, beleidsmedewerker Economie en Arbeidszaken, adviseur Creatieve Industrie van de gemeente Eindhoven en Brainport Development te Eindhoven, welke Frye Concepts opdracht hebben gegeven om on-derzoek te verrichten naar de moge-lijkheden van een omgeving waarin de creatieve industrie kan groeien in haar ondernemerschap en die toegevoegde waarde kan genereren door de behoefte van de gebruikers in acht te nemen. De verbinding tus-sen de creatieve industrie, met het reguliere bedrijfsleven en de indus-trie is in dit ondersoek het uitgangs-punt.

Naast het inzichtelijk maken van de economische waardeketen voor de creatieve industrie zal de keten ook ingevuld worden met partijen die actief zijn in de creatieve industrie of op enige wijze versterkend zijn aan de creatieve industrie (services en facilitaire diensten).

Het onderzoek is gebaseerd op zowel praktische als analytische feiten met een aanbeveling voor een praktische oplossing van het vraag-stuk. Het onderzoek is gedaan aan de hand van literatuuronderzoek, expert interviews en de uitkomsten hiervan te combineren met eigen praktijkervaringen en die van RTE Adviesgroep te Tilburg.Verder is er inhoudelijk bijgedra-gen aan het onderzoek door Dona Consult te Tilburg en Freshheads te Tilburg, welke beiden vanuit hun expertise over creatieve industrie en online tools hun inzichten hebben gedeeld over het vraagstuk van dit onderzoek.

Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van het Europese Inter-reg project ECCE en naast de Gemeente Eindhoven zijn ook de andere ECCE-partners in het project betrokken: Nantes Metropole (F), Stadt Aachen (D), Landeshaupt-stadt Stuttgart (D), Birmingham City Universtity (UK), Cultural Industries Development Agency (CIDA) (UK), Cardiff City Council (UK) en Dublin City Council (I). Het onderzoek is daarom vanuit Europees perspectief uitgevoerd en zowel in het Neder-lands als het Engels beschikbaar.

Eindhoven maart 2011

Frye ConceptsElke Frye

Voorwoord

3

Samenvatting

De gemeente Eindhoven is in het kader van het Europese Interreg pro-ject ECCE op zoek naar een tool die de waarde van de creatieve industrie voor de economie kan versterken. Er werd gedacht om de ‘Creative Guide’ (een overzicht van crea-tieve ondernemingen), aan te vullen met de maakindustrie. Gaande dit onderzoek kwamen we tot de con-clusie dat deze aanvulling te mager was om de creatieve ondernemer verder te helpen in zijn ontwikke-lingsproces. Het aanbod van huidige beschikbare tools is te onoverzich-telijk en voldoet niet aan de eisen van de gebruiker. Het voorliggende onderzoek geeft een praktische handreikingom vraag en aanbod in de reguliere en creatieve sector bij elkaar te brengen en daarmee innovatie en internationale samen-werking te bevorderen. Aan de hand van bestaand literatuuronderzoek, praktijkervaring en gesprekken met partners wordt in dit rapport invul-ling gegeven aan de doelstelling:

Creating insight into the total eco-nomic value-chain of the creative industries and the rapid provision of relevant, reliable and thematic information to the creative sector to stimulate cooperation, innovation, crossovers and cross-fertilization.

De creatieve industrie onderscheidt zich van de reguliere sector doordat het creatieve ondernemerschap niet alleen werk is maar eigenlijk ook een manier van leven. Daarnaast bestaat de creatieve industrie uit voornamelijk kleinschalige bedrij-ven die flexibel zijn en innovatief en maatschappelijk betrokken omgaan met opdrachten. Dit heeft ook een weerslag op de omgeving waarin en waarmee ze werkt. Creatieve ondernemers zijn niet gebonden aan structuren zoals de reguliere sectoren gewend zijn. Daardoor zijn ze ook niet zo be-kwaam in het doen groeien van hun onderneming. Bij elke fase van ondernemerschap hebben ze onder-steuning nodig van facilitaire dien-sten en services. Welke ondersteu-ning ze nodig hebben, komt voort uit de keuzen die ze maken in het proces van de waardeketen. Juist bij deze strategische keuzes kunnen ze ondersteuning gebruiken. Het onderzoek onderscheidt kern-creatieve industrieën, culturele creatieve industrieën en ondersteu-nende creatieve industrieën. Deze ondersteunende creatieve industrie-en bestaan uit services en facilitaire diensten, die veelal huizen in ‘speci-alisaties’ van reguliere organisaties. Om in de economische waardeketen

4 5

van idee naar de markt te komen is de juiste ondersteuning bij elke stap, in de bedrijfsvoering, nodig. Dit vraagt om een heldere infra-structuur en de juiste schakels in de waardeketen. Deze schakels zijn per creatieve sector verschillend.

Met de reeds bestaande hulpmid-delen van de Gemeente Eindhoven, zoals consultancy, kan al een stap gezet worden in de begeleiding van creatieve ondernemers en in de verbinding tussen de creatieve en de reguliere sector, waardoor de creatieve ondernemer doelgericht wordt gefaciliteerd in zijn informatie-behoefte.

Echter om in de creatieve industrie vraag en aanbod nog beter bij elkaar te brengen is een vanuit de markt gestuurd mapping instrument een haalbare optie. Een vraag en aanbod gestuurde tool kan bijdragen aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor de creatieve industrie in de ei-gen regio. Want waar een afzetmarkt is met gunstige voorwaarden, is ook aantrekkingskracht.

Een van de problemen die met de tool opgelost moet worden is het gebrek in ondernemersvaardighe-den, zoals het denken in bedrijfspro-cessen en het hanteren van de juiste kaders in boekhouding, adminis-tratie en bedrijfsvoering. Daarnaast moet er invulling gegeven worden aan de economische waardeketen. De creatief ondernemer weet niet welke stap hij wanneer moet zetten om tot een verkoopbaar product of dienst te komen in de markt. Sa-menwerking met de reguliere sector loopt ook hierop vast.

Een overkoepelende informatievoor-ziening, waaronder vraag en aan-bod, kan een meerwaarde voor de sector zijn omdat deze bijdraagt aan de overzichtelijkheid van de onder-steunende diensten en daarmee aan de informatievoorziening en ondersteuning bij diverse fasen van het ondernemerschap in het proces van de waardeketen. Een online mapping tool die vraag en aanbod in facilitaire diensten en services voor

de creatieve sector bij elkaar brengt kan een paraplu vormen die themati-sche informatie biedt aan de sector. De mapping tool moet informatie bieden over facilitaire diensten, ser-vices en huisvesting en dat per fase van ondernemerschap.

Door de behoeften van de creatieve ondernemers in acht te nemen kan er zowel een fysieke als een virtuele omgeving gecreëerd worden die van toegevoegde waarde is voor de creatieve industrie en die de op-brengsten van deze sector vergroot en in cijfers kan uitdrukken. Op deze manier ontstaat meer inzicht in de sector en kan beter worden ingespeeld op de behoefte van deze sector.

Door de internationale verbanden binnen het Europese Interregionale ECCE project en de missie om de creatieve industrie te verbinden met het reguliere bedrijfsleven en de industrie, kan een virtuele omgeving worden gecreëerd, die op Europees niveau vraag en aanbod faciliteert in de economische waardeketen van creatieve producten en diensten. Door de virtuele omgeving te voor-zien van content, vanuit de ECCE partnerlanden, ontstaat er een groei-scenario met een Europese dekking en kan de virtuele tool inzicht in de impact en de marktwerking van de creatieve industrie op Euro-pese schaal bevorderen. De door de ECCE partners reeds in gang gezette middelen kunnen bijdragen aan deze Europese content en het resultaat om inzicht te verschaffen in de creatieve sector op Europees ni-veau. Dit onderzoek heeft geleid tot drie toepassingen die op nationale en Europese schaal ingezet kunnen worden:

1. Het onderzoek naar de inhoud van economische waardeketens van creatieve producten en dien-sten en hun omgeving;

2. Een nadere uitwerking van de ‘Gids Creatief en Innovatief On-dernemen’, ingericht volgens de economische waardeketen;

3. De uitwerking van een online tool die vraag en aanbod in de creatieve sector met elkaar ver-bindt.

Het onderzoek met zijn handreikin-gen is een aanzet tot een vervolg om de waarde van creativiteit en innovatie te ontsluiten. Het is aan de Europese ECCE partners om de aangereikte tool toe te passen en te implementeren.

5

Inhoudsopgave

VoorwoordSamenvattingInhoudsopgaveInleidingLeeswijzer0 Onderzoeksmodellen0.1 De waardeketen0.2 De definitie0.2.1 Principiële keuze0.3 Omgevingsfactor1 De creatieve industrie1.1 Kenmerken creatieve industrie1.2 De sectoren1.3 De omgevingsfactoren2 Bevordering van de creatieve industrie2.1 Verhoudingen2.2 De economische waardeketen van de creatieve industrie2.3 Services2.4 Facilitaire diensten2.5 Het programma vanuit ECCE Partnerstad Eindhoven2.5.1 Gids creatief en innovatief ondernemen2.5.2 Creative Guide Eindhoven Region2.5.3 ECCE Transfer Agents3 De online instrumenten3.1 Mapping instrumenten: definitie en gebruik3.2 Status van tools in de creatieve sector3.3 Faciliteren van vraag en aanbod3.3.1 Een werkbare tool: WERKSPOT.NL3.4 Naar een online tool voor de creatieve sector3.4.2 Publiek Private Samenwerking (PPS)4 Conclusie en aanbevelingen4.1 Conclusie4.2 Aanbevelingen4.2.1 Aanbevelingen in het gebrek aan ondernemersvaardigheden4.2.2 Aanbevelingen voor het invullen van de economische waardenketen4.2.3 Aanbevelingen voor de totstand koming van een online toolBronnenoverzichtDesk researchOnline researchField researchOnderzoek op locatieBijlage 1Bijlage 2Bijlage 3Bijlage 4Bijlage 5Bijlage 6Bijlage 7Colofon

34789

1010101112131315192222242527282829303232333535363941424444454647474848484950515659606163

7

In het kader van het Interregionale project ECCE is de Creative Guide ontwikkeld. Met de Creative Guide is de creatieve sector in de regio Eindhoven toegankelijk en zichtbaar geworden. Nu wil de gemeente ver-der gaan met dit hulpmiddel. Naast het bevorderen van kruisbestuiving en samenwerking in de creatieve sector, moet er ook een link gelegd worden met de reguliere sectoren. Van business-to-business relaties is in de creatieve sector nog te wei-nig sprake. De huidige beschikbare tools voldoen niet aan de eisen van de gebruiker. Dit onderzoek kijkt daarom naar de behoeften van de creatieve ondernemers in de stap-pen van de economische waardeke-ten en koppelt deze aan de informa-tievoorziening voor de ondernemers. Door het snel beschikbaar stellen van relevante, betrouwbare en thematische informatie kunnen in-novatie, samenwerkingsverbanden, cross-overs en kruisbestuivingen ook met de reguliere sector opti-maal benut worden. De doelstelling van het onderzoek luidt dan ook als volgt:

Creating insight into the total eco-nomic value-chain of the creative industries and the rapid provision of relevant, reliable and thematic information to the creative sector to stimulate cooperation, innovation, crossovers and cross-fertilization.

InleidingHet voorliggende onderzoek legt daarvoor een basis. Uitgangspunt was de gids en daarnaast is er gebruik gemaakt van bestaand onderzoek om inzicht te krijgen in de economische waardeketens van de creatieve industrie en in mapping tools die de ontwikkeling van de cre-atieve industrie kunnen bevorderen. Er is vervolgens een vertaalslag ge-maakt naar een creatieve waardeke-ten en een mapping tool ontwikkelt die een overzicht kan bieden van ondersteunende bedrijvigheid aan de sector, en vraag en aanbod bij elkaar brengt. Dit dient allemaal om innovatie en internationale samen-werking in de sector te bevorderen.

8 9

In het eerste hoofdstuk (0) wordt een theoretisch kader geschept aan de hand van bestaand literatuuronder-zoek om de termen waardeketen, creatieve industrie en de invulling van omgevingsfactoren toe te lich-ten. De begrippen dienen als onder-zoeksmodel voor verdere invulling gedurende het onderzoek. In het volgende hoofdstuk (1) kan er dan ingegaan worden op de ken-merken en sectoren van de creatieve industrie, waaruit al knelpunten en behoeften blijken in relatie tot de reguliere sectoren. De problemen die creatieve ondernemingen hebben in de samenwerking met andere secto-ren staan de ontwikkeling van beide sectoren in de weg. De omgeving als een van de belangrijkste kenmer-ken waarop de creatieve industrie zich onderscheidt van andere sec-toren wordt nader toegelicht. Hier wordt ook een aanzet gegeven tot het creëren van een omgeving waar-mee de creatieve industrie zich kan ontwikkelen in ondernemerschap.Vervolgens wordt in hoofdstuk 2 gekeken naar hoe de creatieve in-dustrie zich kan ontwikkelen richting de markt. Er wordt gekeken naar de waardeketen voor de creatieve industrie en een verbinding gemaakt met facilitaire diensten en services die de creatieve industrie kunnen ondersteunen. In de huidige situ-atie is er bij creatieve entrepreneurs, nog onvoldoende inzicht in hoe zij uit hun ideeën een business kun-nen bouwen, welke stappen daarin genomen moeten worden en komt de samenwerking met het regu-liere bedrijfsleven maar moeilijk op gang. Daarop kan een tool ontwik-keld worden die een constructieve verbinding legt tussen de creatieve en reguliere sectoren. Eindhoven, als partnerstad van het ECCE-project, heeft hiervoor al aanzetten gegeven die in hoofdstuk 2 worden toege-licht.

LeeswijzerHoofdstuk 3 gaat dieper in op di-verse handreikingen naar de cre-atieve industrie. Ten eerste wordt gekeken naar hoe een constructieve verbinding kan worden gelegd naar reguliere sectoren in de waardeketen van creatieve producten en diensten en ten tweede hoe services daar een rol bij spelen. Voor de nieuwe werk-bare tool worden de services ook gekoppeld aan de fasen die elke on-dernemer doorgaat. Daarom wordt ten derde gekeken naar de fasen van ondernemerschap en ten slotte naar de aanzet die Eindhoven met de Creative Guide al gegeven heeft om in de behoefte van de creatieve sector tegemoet te komen.Hoofdstuk 3 koppelt tevens de vorige bevindingen voor een deel al aan de te ontwikkelen mapping tool. Daarvoor wordt eerst beschre-ven wat een mapping tool precies inhoudt en hoe deze gebruikt kan worden. Vervolgens wordt gekeken naar de status van mapping tools voor de creatieve sector, een voor-beeld uitgewerkt van een werkbare tool in de bouwsector en ten slotte toegewerkt naar een mapping tool voor de creatieve industrie. In de conclusie en aanbevelingen wordt een nadere invulling gege-ven aan een mapping tool voor de creatieve sector. De aanbevelingen hebben betrekking op het dichten van het gebrek aan ondernemers-vaardigheden en het invullen van de economische waardeketen.

9

0.1 De waardeketenAls uitgangspunt voor het vergelijken en inzichtelijk maken van de creatie-ve waardeketen, wordt onderstaand model van de industriële waarde-keten gehanteerd. De waardeketen geeft het productieproces van een goed of dienst weer zoals dat bin-nen een sector verloopt. In iedere fase genereert het product of de dienst een meerwaarde. Het model dat op de creatieve sector zal wor-den toegepast is een afgeleide van het proces dat in de creatieve sector plaatsvindt om van een idee tot een product of dienst in de markt te komen. Daarom heeft de creatieve waardeketen een andere keten dan de industriële waardeketen, deze dient enkel als uitgangspunt en om de verhoudingen tussen de verschil-lende processen weer te geven.

0.2 De definitieIn Europa zijn de eerste kantelingen van een maak- naar een kennis-economie ontstaan in Engeland en Duitsland. In deze landen verdween de maakindustrie met een grote impact voor de eigen welvaart, naar lageloon landen en kwamen er door technische ontwikkelingen minder banen vrij in de maaksector. Om die redenen is in deze Europese landen een begin gemaakt met het definië-ren van nieuwe economieën. Daar-mee ging in Engeland en Duitsland het ontstaan van de eerste definities voor de creatieve industrie gepaard, als onderdeel van potentieel in de kenniseconomie. Het economische aspect van de creatieve industrie werd door Engeland en Duitsland voorop gesteld, als potentieel voor het creëren van nieuwe werkgele-genheid en welvaart. De definities in andere Europese landen zijn een afgeleide van de Angelsaksische en Duitse interpretaties op de creatieve industrie en haar sector.

De theorie van de Amerikaanse econoom R. Florida, werd bij het vormen van ideeën over creatieve industrie in acht genomen. In dit onderzoek is ook zijn theorie mee-genomen bij het omschrijven van de doelgroep voor de te ontwikkelen tool. De bevindingen van R. Florida gaven o.a. inzicht in de creatieve sector, die hij een naam gaf en deze als eerste in kaart bracht. Daar-bij vertaalde hij de economische meerwaarde van de sector in kennis en creativiteit, naar een veranderde maatschappelijke behoefte.

Uit een vergelijking tussen Angelsak-sische, Duitstalige en Nederlands-talige definities voor de Creatieve Industrie is een bruikbare definitie voor dit onderzoek gedefinieerd, met een Europese dekking. De definitie uit het Europese groenboek: “Het potentieel van culturele en creatieve industrieën vrijmaken” is meegeno-men bij het vormen van een bruikba-re definitie voor de creatieve indus-trie, zoals bedoeld in dit onderzoek. Het Europese groenboek omschrijft de culturele en creatieve industrie als volgt:

“Onder “culturele industrieën” wordt verstaan: industrieën die goederen en diensten produceren en distribu-eren die gezien hun specifieke aard, aanwending of doel, vorm geven aan cultuuruitingen of deze overbrengen, ongeacht hun eventuele commer-ciële waarde. Naast de traditionele kunstsector (podiumkunsten, beel-dende kunsten, cultureel erfgoed waaronder de publieke sector) om-vatten zij film, dvd en video, televisie en radio, videospelletjes, nieuwe media, muziek, boeken en tijdschrif-ten. Dit begrip is gedefinieerd met betrekking tot cultuuruitingen in het kader van de Unesco-Overeenkomt van 2005 inzake de bescherming en bevordering van de diversiteit van cultuuruitingen.

0 Onderzoeksmodellen

Figuur 1: industriële waardeketen1

De onderstaande onderzoeksmo-dellen worden in het kader van de opdracht gebruikt om de creatieve industrie met haar ondersteunende bedrijvigheid en haar waardeketen in kaart te brengen.

Door de waardeketen te relateren aan de creatieve sector, kan worden geanalyseerd op welke wijze vraag en aanbod tussen de creatieve sec-tor en de reguliere sector bij elkaar gebracht kunnen worden, d.m.v. een werkbare, handzame tool.

Onderzoek/ontwikkeling

Productie Ingaande/uitgaandelogistiek

Marketing &verkoop

Consument

1 John Krijger, RTE Adviesgroep, Tilburg, Augustus 2010

10 11

Onder “creatieve industrieën” verstaan we de industrieën met culturele dimensies die cultuur als inzet gebruiken maar voornamelijk functionele producten produceren. Dit omvat architectuur en design die creatieve elementen in grotere processen integreren alsook subsec-toren zoals grafisch design, mode-ontwerp of reclame.Op een meer perifeer niveau zijn tal van andere industrieën voor hun eigen ontwikkeling afhankelijk van de productie van inhoud waardoor deze industrieën en CCI’s onderling tot op zekere hoogte afhankelijk van elkaar zijn. Ze omvatten onder andere toerisme en de sector van de nieuwe technologieën. Deze sectoren vallen echter niet expliciet onder het in dit Groenboek gebruikte concept van de CCI’s.” 2

In bijlage 1 zijn enkele onderzochte definities uiteengezet met verschil-lende interpretaties van de creatieve industrie. Voor dit onderzoek wordt vanuit de diverse definities uitge-gaan van de volgende bruikbare definitie:

“De creatieve industrie speelt een belangrijke rol in ontwikkeling en onderhoud van leefstijlen en cultu-rele identiteiten in de samenleving. Hedendaagse producten en dien-sten gaan op basis van culturele waarden de concurrentie met elkaar aan, omdat de symbolische compo-nent toeneemt.

Daaruit vloeit voort, dat alle activi-teiten die hun bestaansrecht danken aan creativiteit, talent, tolerantie en technologie, binnen een innovatief milieu en die de potentie hebben om welvaart en werk te creëren door het genereren en/of exploiteren van authentiek intellectueel eigendom, behoren tot de sector van de Crea-tieve Industrie.” 3

0.2.1 Principiële keuzeWe spreken in dit onderzoek over een nieuwe economie, die als kansrijk is bevonden in de omslag van maak-economie naar een ken-niseconomie. Daarom wordt cultuur in autonome zin uitgesloten van dit onderzoek en wordt alleen creatief of cultureel ondernemerschap gere-kend tot de creatieve sector.De creatieve industrie kenmerkt zich door onder andere zijn economische meerwaarde en daarom wordt in dit onderzoek uitgegaan van creatief (en cultureel) ondernemerschap. Deze sectoren doorlopen met hun authentieke producten en diensten de economische waardeketen en richten zich tot de markt.Autonome cultuur daarentegen, is voornamelijk afhankelijk van sub-sidie en veel minder gericht op de markt. Autonome culturele pro-ducten en diensten doorlopen een geheel eigen proces, dat niet te vergelijken is met het economische proces en de groeifasen van een ondernemer. In autonome culturele producten en diensten zijn proces-sen veel minder zichtbaar en veelal gesloten, omdat men werkt vanuit een eigen inzicht, zelfsturend en onafhankelijk in oorsprong en functie producten tot stand brengt. De creatieve industrie daarentegen is open en bereid tot samenwerking, producten en diensten die deze sector voort brengt zijn toegepast en bedoeld om een markt te bedienen. Daarmee zijn processen veel dui-delijker te herkennen, heerst er een open klimaat en ziet men economi-sche potentie in toegepaste produc-ten en diensten. Zowel de creatieve sector als de (au-tonome) cultuursector dragen in hun lifestyle en manier van werken veelal bij aan een creatief klimaat, dat weer aantrekkelijk is voor andere crea-tieve ondernemers, maar ook voor bohemiens, recreanten en toeristen,

daarom worden de ondernemers in de culturele sector ook wel gedefini-eerd als lifestyle entrepreneurs.In de Duitse interpretatie van de de-finitie voor creatieve industrie wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen ‘Kulturwirtschaft’ of ‘Kreatief-wirtschaft’ en ‘Kultur’ of ‘Kreativität’. Hierin kenmerkt zich voornamelijk het woord ‘Wirtschaft’ dat economie betekent. In Duitsland wordt de au-tonome cultuur of creativiteit uitge-sloten van de creatieve industrie en wordt alleen creatief ondernemer-schap daartoe gerekend. Dit vloeit voort uit de economische meerwaar-de van de creatieve sector.

Een creatieve ondernemer kan wel maatschappelijke belangen hebben, maar heeft voor ogen om voor zover mogelijk zelfvoorzienend te zijn, te groeien, een markt te bedienen en een onderneming te bouwen rond-om een dienst of een product.

2 Europese Commissie, Groenboek, Het potentieel van culturele en creatieve industrieën vrijmaken, Brussel, 27 april 2010 3 Elke Frye, Afstudeer-scriptie MER/OGM: Podia voor Creatieve Industrie, Een vergelijking tussen Bochum (Duitsland) en Eindhoven (Nederland), Eindhoven, augustus 2005

11

0.3 Omgevings-factorenEen omgeving voor creatieve onder-nemers vraagt om specifieke aspec-ten die betrekking hebben op een behoefte van de gebruiker en zijn activiteiten. De conceptmatige, doel-gerichte invulling van een omgeving draagt bij aan het ontwikkelen van nieuwe activiteiten en economische potenties, waarbij de infrastructuur een belangrijke rol speelt.Het conceptmatig inrichten van een omgeving heeft veelal betrekking op een fysieke omgeving,

die afhankelijk is van voorhanden omgevingsfactoren om de juiste content te creëren met zijn infra-structuur en deze een plek te geven in of om de fysieke omgeving. Het is echter ook mogelijk om een virtuele omgeving te creëren die gebaseerd is op fysieke factoren en behoeften van de gebruiker. Door de verta-ling van fysieke omgevingsfactoren naar virtuele mogelijkheden is het mogelijk om gebruikersbehoeften beter te faciliteren, want een virtuele omgeving is niet afhankelijk van een locatie.

Dit gegeven dient als input voor het ontwikkelen van een tool die de in-frastructuur van de waardeketen bij elkaar brengt in de creatieve sector. Waar de fysieke mogelijkheden be-perkt zijn, bieden de virtuele moge-lijkheden uitkomsten en mogelijkhe-den tot internationale verbindingen.

We gaan in dit onderzoek uit van het model ‘omgevingsfactoren in de creatieve en culturele sector’, dat inzicht geeft in de fysieke omge-vingsbehoefte van de creatieve en culturele industrie.

Figuur 2: Omgevingsfactoren in de creatieve en cultu-rele industrie4

4 Elke Frye, Afstudeer-scriptie MER/OGM: Podia voor Creatieve Industrie, Een vergelijking tussen Bochum (Duitsland) en Eindhoven (Nederland), Eindhoven, augustus 2005

12 13

Initiatieven vanuit deCreatieve klasse

Tolerantie t.o.v.initiatieven

Gemeente/overheid

Identiteit

Imago

STAD

OMGEVING

Oppikken/inspelen;Ondersteunen;Stimuleren;Uitwerken.

Locatie:Podium voor de creatieve industrieRuimte voor ontwikkeling van de creatieve klasse

Klimaat:Creatief, innovatief, cultureel, dynamisch

Elementen:Kennis- & belevingseconomie

Samenbrengen van:Talent, tolerantie & technologie

Innovatief/creatief milieu doorpubliek private samenwerking

Zoektocht naar ruimte voorcreatieve industrie

Samenwerking

Kennisinstituten

Bedrijfsleven (publiek & privaat)

Culturele sector

te veel verstrikt raken in bedrijfspro-cessen en zich daarop focussen, want dat maakt het creatief, oplos-singsgericht denken en het progres-sief nadenken over hun omgeving moeilijk.

Met het bundelen van kennis en het steeds weer opnieuw uitgedaagd worden door een opdracht weet de creatieve sector steeds weer een authentiek kwaliteitsproduct neer te zetten. Het motto is: “ Do what you love, that’s what you do best.”

Ten tweede is de creatieve industrie kleinschalig en bestaat voornamelijk uit zzp-ers en MKB-ers, daardoor kunnen beslissingen sneller geno-men worden en worden verande-ringen veel sneller gesignaleerd en doorgevoerd. Kenmerkend is niet alleen kleinschaligheid en een eigen manier van werken, maar ook dat talenten verborgen zitten in mensen die veel minder bezig zijn met bij-voorbeeld hun voorkomen in zakelij-ke gesprekken. Dat kan de reguliere bedrijvigheid als niet professioneel beschouwen of simpelweg verkeerd interpreteren, waardoor de creatieve ondernemer eventueel niet serieus wordt genomen zonder de tussen-komst van een agent.

Het minder goed zijn in gekaderde ondernemerszaken, komt voort uit het entrepreneurschap van de creatieve ondernemer, dat zich richt op het bedenken en ontwikkelen van nieuwe producten en diensten. Onderdeel daarvan is dat in de cre-

De creatieve industrie kenmerkt zich door haar kleinschaligheid en be-staat veelal uit freelancers, zzp’ers en MKB’ers. De creatieve sector stimuleert ondernemerschap en daarmee het ontstaan van nieuwe bedrijvigheid, die om hun creativiteit en authenticiteit te bewaken veelal kleinschalig blijven. Het innovatieve vermogen van de creatieve industrie huist in de kleinschaligheid van de sector, want deze wordt niet ver-stoord door bedrijfsprocessen en hiërarchieën.

Dit wil echter niet zeggen dat de impact van de creatieve industrie klein is, maar de manier van werken is anders en dat maakt de creatieve industrie vaak tot een ondoorzich-tige sector.

Om tot een werkbare tool te komen met economische meerwaarde voor de creatieve sector en welke vraag en aanbod in de creatieve sector moet faciliteren in de creatieve waar-deketen, brengen we eerst de doel-groep met haar behoeften in kaart.In dit onderdeel wordt daarom ingegaan op de kenmerken van de creatieve industrie, de sectoren die deze industrie omvat en de omge-ving waarin de sector gedijt. We gaan daarbij uit van de definitie, zoals deze in hoofdstuk 0.2 voor dit onderzoek is gedefinieerd. Hoofd-stuk 1 geeft de knelpunten in de cre-atieve industrie op Europese schaal en een behoefteverkenning van de sector weer.

1.1Kenmerken creatieve industrieTen eerste is de creatieve industrie veel meer een lifestyle, omdat de grenzen tussen wonen, werken, recreëren en persoonlijke interesses vervagen. Het probleemoplossend denkvermogen en werken komt daaruit voort, de creatieve industrie wil midden in de maatschappij staan en werkt vanuit deze kennis en erva-ring naar producten en diensten toe, met een authentieke ofwel unieke meerwaarde.

Er ontstaat vaak rondom een op-dracht een team dat op kennis en kwaliteit wordt ingezet, daardoor kan de creatieve industrie optimaal inspelen op veranderingen en maat-schappelijke vraagstukken. Dit leidt uiteindelijk tot hoge kwaliteitspro-ducten die door een team van speci-alisten zijn ontwikkeld en afgestemd zijn op de behoefte en de belevenis van de gebruiker.

Creatievelingen zijn veelal port-foliowerkers, ze werken naar hun kwaliteit (en opleiding), dat wil zeggen dat de creatieve bedrijvig-heid zich richt op de dingen waar ze goed in is, kwaliteiten bundelen en in co-work- of teamverband op-drachten uitvoeren. Op deze manier weet de creatieve industrie zich te onderscheiden, het gaat namelijk veel meer over de behoefte van de klant ofwel de gebruiker, dan over structuren en formats volgens welke gewerkt worden.

De wendbaarheid, flexibiliteit en or-ganische groei is van belang voor de creativiteit, de authenticiteit en het leveren van producten en diensten met een kwalitatief hoge meerwaar-de. De creatieve industrie kan niet

13

1 De creatieveindustrie

atieve industrie de grenzen tussen wonen, werken en recreëren verva-gen, waardoor de creatieve industrie o.a. een lifestyle is en men vooral vanuit een passie werkt.

Werken in en/of met de creatieve sector vergt een nieuwe flexibele manier van werken, in wisselende samenstellingen en daar is het traditionele bedrijfsleven nog niet altijd klaar voor, omdat zij vaak nog volgens de traditionele weg werken. Daardoor verloopt de verbinding naar de industrie vaak moeilijk en zij lijken elkaar maar niet te vinden. Zichtbaarheid, openheid en vertrou-wen in elkaars kunnen zijn hierin sleutelwoorden.

De creatieve industrie is ten derde een echte vernieuwer of wel innova-tor en dat is goed voor de ontwik-keling van welvaart en economie. De kleinschaligheid van de creatieve sector zorgt ervoor dat snel kan wor-den ingespeeld op marktveranderin-gen en maatschappelijke behoeften, dat maakt de creatieve industrie veelal tot trendsetters of wel early adapters. Niet alleen in de produc-ten en diensten die zij produceren, maar ook in de bedrijfsvoering en de manier van werken.

Vaak gaat het in de creatieve sector om authentieke producten en dien-sten met een esthetische en maat-schappelijke meerwaarde en ligt de nadruk bij creatieve ondernemers veel minder op bedrijfsprocessen en –structuren, omdat deze het out-

of-the-box denken en het creatieve proces in de weg staan. Er is in de creatieve industrie vaak een gebrek in inzicht in bedrijfsprocessen en inzicht in de te nemen stappen om van ideevorming tot een product of dienst te komen. Dat staat het bereiken van de markt in de weg. Enerzijds worden deze trendsetters door het reguliere bedrijfsleven niet altijd begrepen en is er door hun flexibel gedrag en hun snelle reactie op veranderingen een gat ontstaan tussen vraag en aanbod. Anderzijds is de reguliere sector simpelweg nog niet altijd klaar voor de producten en diensten die uit de creatieve indus-trie voortkomen.

De creatieve sector loopt met ideeën vaak voorop en dat maakt het zo moeilijk om met elkaar een geza-menlijk doel na te streven.

Tot slot kenmerkt de creatieve industrie zich door clustering in een omgeving die maatschappe-lijk verbonden is en dat vraagt om specifieke huisvesting, die concept-matig wordt ingevuld. De creatieve ondernemers vestigen zich midden in de maatschappij, op plekken die tot de verbeelding spreken, die hen inspireren, die dynamisch zijn en

waarmee zij een emotionele bin-ding hebben, en niet op een apart gelegen bedrijventerrein, ver van het centrum of van het dagelijks leven. De netwerken in de creatieve indus-trie zijn sterk en er wordt onderling veel samengewerkt aan opdrachten, waardoor kruisbestuiving en cross-overs ontstaan. Een representatieve omgeving, met gelijkgezinden is voor hen belangrijk.

De impact van de creatieve industrie is vanuit een gezamenlijke omgeving groot en er kan door samenwerking van verschillende kleine bedrijven en freelancers, aan grote opdrach-ten gewerkt worden. De omgeving wordt dan ingezet om onder één naam te werken, ze verbindt de creatieve ondernemers met elkaar en zet de plek als één geheel in de markt.

De verbinding naar reguliere secto-ren kan door middel van de con-ceptmatige invulling leiden tot een goede infrastructuur die de plek ver-bindt met reguliere netwerken buiten de eigen omgeving en daarmee kunnen schakels in de waardeketen worden verbonden.

14 15

In zijn onderzoek noemt Florida drie kenmerken van de creatieve indus-trie: talent, tolerantie en technologie. Talent en tolerantie zijn te inter-preteren als maatschappelijke en/of persoonlijke kenmerken van een (sub)cultuur. Technologie is echter gerelateerd aan een sector, een industrie.

Florida benoemt technologie als een belangrijke factor in de crea-tieve industrie, voor ontwikkeling en innovatie, maar erkent deze niet als een vierde cluster van de crea-tieve industrie. Uit het onderzoek is gebleken dat veel creativiteit huist in technologische ontwikkelingen, die een relatie leggen met het bedenken van nieuwe producten en diensten die authentiek zijn en tot de verbeel-ding spreken van de gebruiker. Te denken valt hierbij aan industrial design, waarbij technologische ontwikkelingen de gebruiker centraal stellen en in creatieve oplossingen wordt gedacht.

1.2 De sectorenDe creatieve industrie beslaat zeven creatieve sectoren: de audiovisuele industrie, de mode-industrie, de mu-ziekindustrie, de beeldende kunstin-dustrie, de gedrukte media industrie, de architectuur en vormgevings-industrie en de podiumkunstenin-dustrie. (Bijlage 2 geeft een korte toelichting op deze sectoren.) De onderscheidende factor om te beho-ren tot de creatieve industrie huist in de authenticiteit en marktgerichtheid van de producten en diensten die de sectoren voortbrengen.De theorie van R. Florida omhelst drie clusters in de creatieve indus-trie, waarin de creatieve sectoren kunnen worden onderverdeeld:

1. kunst en cultuur 2. muziek, entertainment en (nieuwe) media3. creatieve zakelijke dienst-verlening

de creatieve industrie

Cluster 1 Kunst & Cultuur

Cluster 2 Muziek, Entertainment,(Multi-)Media

Cluster 3 Creatieve zakelijke dienstverlening,Toegepaste kunst

Cluster 4 Creatieve zakelijke dienstverlening,Research & Development

Dominante financiering

Overheidssubsidie,vaak lokaal

Markt Markt Markt, met overheidssteun,zelfs Europees

Soort markt Overheid Consumentenmarkt Zakelijke markt Industriële markt

Kenmerken vanproductie & distributie

KleinschaligArbeidsintensiefIndividueel & collectief

Complex, grootschaligMultimedia technologievoor productie & distributieArbeidsintensiefKapitaalintensiefCollectief

Van kleinschalig tot grootschaligArbeidsintensief,soms kapitaalintensiefIndividueel & collectief

Complex, grootschaligKennisintensiefKapitaalintensiefCollectief

Dominante ideologie ArtisticiteitAuthenticiteitOnafhankelijkAuteursschap

Populaire cultuurAuthenticiteit & marktgerichtheidCollectieve productie &auteursschap

Artisticiteit & klantgerichtheidFunctionaliteit & marktgerichtheidAuteurschap & collectieve productie

InnovatiefAuthenticiteit, functionaliteit & markt-gerichtheidCollectieve productie

Scope Project voor projectVallen en opstaan

Steeds op zoek naarcontinuïteit

Projectmatig met vaakkorte doorlooptijd

(Zeer) lange termijn,met bijbehorende middelen

Typerende voorbeelden

Beeldende kunstPodiumkunstenLiteratuur

OmroepMuziekindustrieFilm- & video-industrie

Vormgeving & modeReclame,ArchitectuurInterieurontwerp/winkelinrichter

Research & developmentafdelingenInnovatieve teams

••••

•••

••

•

•

•

•

••

•

•••

••

•••

•

•

•

••••

•••

••••

•

•

Figuur 3: De creatieve industrie5

5 Elke Frye, Frye Concepts en Harrie Dona, Dona Consult, Eindhoven/Tilburg, september / oktober 2010

15

Deze producten en diensten komen voort uit een creatief proces en behoren daarom tot de creatieve industrie. Om die reden is voor dit onderzoek een vierde cluster gedefinieerd. Dit vierde cluster richt op technologie, research & deve-lopement (R&D) en is de stuwende kracht achter innovaties. Tevens legt dit vierde cluster de ver-binding naar de industrie, omdat een groot deel van de afzetmarkt zich in de reguliere industrie bevindt.

Door het maken van een Europese vergelijking tussen de creatieve sec-toren zijn kenmerken gedefinieerd van de vier creatieve clusters (zie figuur 3). Per cluster is schematisch weergegeven hoe de domeinen zich verhouden tot de markt.

Cluster 1 wordt gedomineerd door autonome kunsten, die in hoofd-stuk 0.2.1 worden uitgesloten uit de creatieve industrie, omdat deze niet geheel op ondernemerschap gericht zijn. Cluster 1 wordt veelal gefinan-cierd met subsidies en er komen autonome producten en diensten uit voort, die geen economische potentie hebben, maar enkel een maatschappelijk doel hebben, dat veelal een klein bereik heeft.

Cluster 2 kenmerkt zich voorname-lijk door cultureel ondernemerschap, markgerichte producten en diensten met een maatschappelijke functie en beleveniswaarde. De sector is marktgericht en levert vaak direct aan consumenten. De sector is veelal zelfvoorzienend en bouwt een business om zijn product of dienst, soms met enige overheidssteun (in de aanloopfase). De impact en het bereik zijn veelal groot met een sterke bereidheid tot samenwerking.

Cluster 3 kenmerkt zich door toege-paste kunst. Uit dit cluster komen producten en diensten voort met een emotionele meerwaarde, al dan niet door de vormgeving en de toegepaste technieken. De sector is veelal actief op de zakelijke markt en is zelfvoorzienend door een eigen business om een product of dienst heen te bouwen, of een idee onder licentie te verkopen. Kenmerkend is dat de producten en diensten indivi-dueel en collectief tot stand komen en in productie worden genomen, al dan niet in beperkte oplagen. Dit cluster kent een intensief ontwerp-proces.

Cluster 4 wordt gedomineerd door technische ontwikkelingen, innovatie en research & development. De pro-ducten en diensten hebben voor de gebruiker een technische meerwaar-de, die al dan niet tot de verbeelding spreekt. De projecten zijn omvang-rijk, omdat er een lang ontwikkelpro-ces mee gepaard gaat, en hebben een grote impact. Cluster 4 richt zich tot de zakelijke en industriële markt, waaruit de producten en diensten worden gefinancierd, eventueel met overheidssteun in innovatietrajecten.

De structuur van de verschillende clusters is zeer verschillend, waar-door het productieproces subtiel is. Dat wil zeggen dat in elk cluster verschillende sectoren voor ko-men, met elk een eigen proces in de economische waardeketen van hun producten en diensten, zoals architectuur kent een ander proces dan modevormgeving, maar beiden behoren tot cluster 3.

Drie strategische groepen van be-drijfstakken kunnen onderscheiden worden: kerncreatieve industrieën, culturele creatieve industrieën en ondersteunende creatieve indus-trieën.

De kerncreatieve industrie in clus-ter 3 en 4 en de culturele creatieve industrie in cluster 2 zijn nauw met elkaar verbonden, door de bele-veniswaarde van de producten en diensten die uit deze sector voort-komen en welke maatschappelijke belangen dienen. Een essentieel verschil is echter dat de kerncrea-tieve industrie veel meer gericht is op de zakelijke markt en daardoor toegepaste producten en diensten ontwikkeld. Daarmee dient de kern-creatieve industrie meer de maat-schappelijke problematiek, door het oplossings- en gebruikersgericht denken. De culturele creatieve industrie is veel meer gericht op pro-ducten en diensten met een emoti-onele meerwaarde die aansluiten bij de belevenis van de gebruiker.

De overheid en het onderwijs/ ken-nisinstellingen spelen een grote rol in de verbinding tussen kennis en ervaring met het reguliere bedrijfs-leven. Zij kunnen de netwerken aan elkaar verbinden. Daarnaast is de samenwerking in de triple helix, tus-sen overheid, onderwijs en onderne-mingen in het proces van de crea-tieve bedrijvigheid van groot belang voor kennisdeling, maar ook voor de groeipotentie van het ondernemer-schap in de creatieve sector, omdat deze door hen kan worden gefacili-teerd. Diverse facilitaire diensten en services, al dan niet commercieel worden gerekend tot de onder-steunende creatieve industrieën en kunnen in verschillende fasen van ondernemerschap van belang zijn.

16 17

In figuur 4 worden de groeifasen van ondernemers geschetst, die op Europese schaal zowel in de crea-tieve als de reguliere sector, gelijk aan elkaar zijn. In elke fase hebben overheden, onderwijs/kennisinstel-lingen en het bedrijfsleven een andere faciliterende functie.De ondernemerschapfasen heb-ben betrekking op ondernemingen in de algemene zin, veelal heeft de faciliterende rol van overheden en onderwijsinstellingen betrekking op de beginfase van een onderneming, omdat zij een klimaat kunnen schep-pen.

Vervolgens scheppen commerciële facilitaire diensten een goed onder-nemend klimaat qua bedrijfsvoering en adviseren zij in de groeifasen van een onderneming. De services zijn de verbinding tussen de schakels in de waardeketen en zorgen daarmee voor de verbinding met de markt (Hoofdstuk 3 gaat hier dieper op in).

De ondersteunende creatieve industrie heeft veelal betrekking op de kennis van de creatieve sector in reguliere bedrijven zoals; agent-schappen, businessangels, boek-houders, kennismakelaars of advi-seurs, ontwikkelaars etc., maar ook op huisvesting en voorzieningen van lifestyle en leefwerkomgevingen. In figuur 5 worden de kerncreatieve industrieën en de culturele indus-trieën in clusters verbonden met de ondersteunende creatieve industrie: de facilitaire diensten en services.

1 Prestartfase De Haan: Zelfverzekerd, overtuigd van zijn unieke kwaliteiten presenteert hij zich met zijn plannen als starter! Hij denkt iets te kunnen waar vraag naar is.

Overheid: het creëren van een kansrijk en prettig on-dernemersklimaat of wel het zaaien van vruchtbare grond die om aggregatie vraagt.

Onderwijs: faciliteren van broedplaatsen en onder-steuning in ondernemersvaardigheden. Verbinding naar bedrijfsleven en overheidsprogramma’s, d.m.v. kennisdeling.

2 StartfaseZijn eerste klantenkring: Logisch dat hij zijn eerste klanten zoekt binnen zijn eigen kring. Zijn witte kip-petjes kennen hem namelijk al.

Overheid: aanjaagfunctie in het faciliteren van ondernemersvaardigheden en bedrijfsvoering. Pro-gramma’s die te nemen stappen in de economische waardeketen inzichtelijk maken. Ruimte geven aan ondernemerschap.

Onderwijs: kennisdeling en voorzien in een starters netwerk.

3 Doorstartfase De eerste uitbreiding:Hij blijft nog even bij de kippen en gaat op zoek naar klanten, met een wat andere kleur, maar van dezelfde soort.

Overheid: verbinding tussen bestaande netwerken leggen. Faciliteren.

Onderwijs: kennisdeling, laagdrempelige vraagbaak. Opleidingen.

4 Volwassen faseDe haan stapt de grote wereld in:De haan heeft inmiddels bewezen hoe goed hij is en gaat nu het hele erf verkennen, waar hij ook andere soorten tegenkomt.

Overheid: mogelijkheden scheppen voor continuïteit en innovatie. Netwerken over elkaar leggen.

Onderwijs: kennisdeling en kennisvalorisatie. Verbin-ding houden met bedrijfsleven.

Figuur 4: Ondernemersfasen 6

6 Elke Frye, Frye Concepts, John Krijger, RTE Advies-groep en Harrie Dona, Dona Consult, Eindhoven/Tilburg, september / oktober 2010

17

Creatieve Industrie

cluster 1

cluster 2

cluster 3

clus

ter 4

Dienst A

Dienst

D Dienst DDienst DDienst

D

Dienst B

Diens

t C

cluster 1Kunst & CultuurOverheid

Dienst AFondsen & Subsidieverstrekkers

cluster 2Muziek, Media, EntertainmentConsumentenmarkt

Dienst BInfrastructureleondersteuning

cluster 3Creatieve zakelijke dienstverlening/Toegepaste kunstZakelijke markt

Dienst CKennisondersteuning

cluster 4Zakelijke dienstverlening Research & DevelopmentIndustriële markt

Dienst DRestauratievevoorzieningen &Algemene bedrijfs-ondersteuning

Figuur 5: De creatieve industrie en haar ondersteuning 7

Dienst A omvat subsidies en fond-sen die het mogelijk maken de ideeën van cluster 1 en 2 te realise-ren. Cluster 1 heeft veelal betrek-king op autonoom werk en is vrijwel geheel afhankelijk van subsidies. De culturele industrie in cluster 2 is deels afhankelijk van voorinves-teringen, die bestaan uit subsidies en fondsen, om hun ideeën om te zetten in een business.

Dienst B heeft veelal betrekking op services die de schakels in de eco-nomische waardeketen met elkaar verbinden, te denken valt hierbij aan agentschappen, kennismakelaars, businessangels, etc. In hoofdstuk 3 gaan wij dieper in op de services in de waardeketen. Deze schakelaars in de economische waardeketen zijn van belang om van een uniek idee, een tastbaar product of een tasbare dienst te maken dat de markt weet te bereiken.

In Dienst C bevinden zich voorna-melijk services die te maken hebben met kennisondersteuning om een product technisch uit te ontwik-kelen of te verbeteren. Hierbij valt te denken aan kennisinstituten en kennismakelaars, researchers en de-velopers. In dit cluster wordt veelal collectief gewerkt aan het tot stand brengen van een product dat ooit als idee is begonnen. In deze complexe processen is kennis van producten, diensten, technische mogelijkheden en de markt van groot belang.

Dienst D bevat facilitaire diensten die zich richten op algemene be-drijfsondersteuning, we onderschei-den hierin drie groepen:

1 Facilitaire diensten vanuit de overheid en daaraan gelieerde instellingen, te denken valt aan overheidsprogramma’s ter onder-steuning en stimulering van de creatieve sector, zoals transfer agents, workshops, informatie-avonden, netwerkbijeenkomsten etc. Maar ook onderwijspro-gramma’s die zich richten op het starten van een onderneming in de creatieve sector.

2 Commerciële facilitaire dien-sten, zoals boekhouders, accoun-tants, juristen, belastingadviseurs e.d. die specifieke kennis hebben van creatief of cultureel onderne-merschap.

3 Huisvesting, te denken valt hierbij aan diverse aanbieders, zoals woningcorporaties, ate-lierstichtingen en ontwikkelaars, van werkruimte of woon-, werk-ruimte aan creatieve en/of culturele ondernemers. Deze aanbieders richten zich op de specifieke huis-vestingsbehoefte van de creatieve ondernemer in verschillende sec-toren en fasen van ondernemer-schap.


18 19

1.3 De omgevings-factorenDe omgeving speelt in de creatieve industrie een belangrijke rol, omdat de creatieve sector progressief bezig is met zijn omgeving. We zien dan ook een tendens dat creatieven zich vestigen in een dynamische, organi-sche omgeving met tal van mogelijk-heden voor hun manier van leven en dus ook hun manier van werken.In fysieke zin vraagt dit om een conceptuele invulling van een lo-catie, waarin in de voorfase wordt geïnvesteerd door het in kaart brengen van de behoefte van de

gebruiker, ofwel de doelgroep, en dit te vertalen naar functies, loca-tiefactoren en sfeer ofwel naar een onderbouwde visie voor de locatie. Deze visie wordt vervolgens vertaald naar een ontwerp en de uitvoering daarvan. Ontmoeting speelt in deze een belangrijke rol, het gaat hierbij niet zozeer om het kunstmatig bij elkaar brengen van mensen, maar veel meer om toevallige ontmoetin-gen vanuit diverse invalshoeken en ontmoetingen omdat men iets voor elkaar kan betekenen. Een kenmerk van de creatieve industrie is immers samenwerken en het vergaren van inspiratie uit de omgeving.

Creatieve Industrie

cluster 1

cluster 2

cluster 3

clus

ter 4

Dienst A

Dienst


D

Dienst B

Diens

t C



cluster 2Muziek, Media, EntertainmentConsumentenmarkt




cluster 4Zakelijke dienstverlening Research & DevelopmentIndustriële markt


CCCCCrrrrCC eeeerrrr aaaaee tttttaa iiiieeeeevvvvveeeeee eeeeevvvvv IIIInnnnndddddn uuuud ssssuuuu ttttsss rrrriiiirr eeeee

ccccllllcc uuuuulll sssssuu ttttsss eeeeett rrrr 1111

ccccllllcccc uuuuul ssssuu ttttseeeeettrrrr22222

cccclllll ccuuuuulllsssssuuttttssseeeeettrrrr33333

ccccllll ccccuuuuul

ssss utttt sseeeett

rrrr44444

DDDDDiiiieeeennnnsssssnnn ttttsss AAAAA

Diensn

tssD Diensnn

tss DDiensn

tssDDiensnn

tssD

DDDDDiiiieeeennnnssssnnnnttttssssBBBB

DDDDDiiieeeennnnnssssnnnn

tttssCCCCC



cluster 2Muziek, Media,EntertainmentConsumentenmarkt




cluster 4Zakelijke dienstverleningResearch & DevelopmentIndustriële markt


Gebouw

Wijk

Stad

cluster 1

cluster 2

cluster 3

clus

ter 4

cluster A

Dienst


D

cluster B

clus

ter C

GebouwOpenheidOntmoetingOndernemingsgeestOntspanning24 uur activiteit

WijkBed & BreakfastWonenSportenKinderopvangUitgaan

StadCulturele manifestatieGastvrijheidExposure ruimte

Op een fysieke locatie kan niet in alle facetten in de behoefte worden voorzien, simpelweg omdat men te maken heeft met een aantal vaste gegevens, bijvoorbeeld gebouwen en ligging. Om te voorzien in de volledige behoefte van de creatieve ondernemers is een fysieke en virtu-ele infrastructuur rondom de locatie van belang, want hierin schuilt de verbinding van de locatie met de buitenwereld en de openheid voor initiatieven die daaruit voortkomen.Door het creëren van content en infrastructuur, kan de economische waardeketen van een creatieve sector worden gefaciliteerd en gewaarborgd en dat draagt bij aan de economische potentie van een locatie met haar creatieve entrepre-neurs.

Figuur 6: Gewenste omgevingssfeer van de creatieve industrie 8


19

In figuur 6 is de omgeving van de creatieve industrie geschetst, aan de hand van figuur 2 ‘Omgevings-factoren in de creatieve en culturele industrie uit hoofdstuk 0.3’. In figuur 2 wordt weergegeven dat samen-werking in de tripple helix (tussen overheid, ondernemers en onder-wijs) van groot belang is om een podium te bouwen voor de creatieve industrie, waarop zij volledig tot hun recht komen. Daarom is in figuur 6 de omgeving verbonden met de 4 clusters en de 4 diensten uit figuur 5.

De creatieve sector heeft behoefte aan een aantal specifieke om-gevingsfactoren, welke naar een fysieke omgeving vertaald kunnen worden, maar ook naar een virtuele omgeving. Deze virtuele vertaling kan als input dienen voor een hand-zame tool die de creatieve sector met haar economische waardeketen faciliteert en ondernemen op een grotere schaal mogelijk maakt. Mid-dels een vergelijking op Europees niveau, komen we tot de volgende omgevingsfactoren die in de cre-atieve industrie een belangrijke rol spelen:

-organische en dynamische om-geving;-flexibiliteit en eigen input/beteke-nis;-playground, samenwerkingsbe-reidheid;-zichtbaarheid, collectief en indi-vidueel;-een omgeving die past bij een specifieke onderneming en haar activiteiten;-het vinden van gelijkgezinden: ontmoeting;-kennisdeling en –vergaring;-infrastructuur en netwerken die betrekking hebben op de sector;-samenkomen van vraag en aan-bod;-verbinding met bedrijven uit de economische waardeketen;-facilitaire diensten en services ter ondersteuning.-huisvesting in diverse vormen: werken, wonen, tijdelijk, nomadenwerkplekken, artists in recidence e.d.

De omgevingsbehoefte van de crea-tieve sector is in figuur 7 weergege-ven in relatie tot een virtuele omge-ving, die verschillende elementen in de creatieve sector samenbrengt en welke de behoefte aan informatie en kennisdeling toegankelijk maakt. Voor het slagen van een omgeving, zoals bedoeld in figuur 7 is de con-ceptuele onderbouwing van belang, samen met het creëren van content en het bouwen van een infrastruc-tuur tussen alle elementen uit en om de creatieve omgeving. Alleen een broedplaats voor het genereren van nieuwe ideeën is onvoldoende, ideeën zijn er immers om bij een goede slagingskans tot uitvoering te brengen en in de markt te zetten. Pas dan kan een omge-ving ook meerwaarde genereren en iets opleveren in fysieke of estheti-sche zin.

Uiteraard blijft de fysieke plek van waaruit men werkt van belang bij een deelname in een virtuele om-geving, omdat iedere ondernemer, hoe flexibel deze ook mag zijn, een thuisbasis nodig heeft om op terug te vallen en van waaruit de activitei-ten in zijn onderneming ontplooid kunnen worden. Een omgeving waarvoor hij zich verantwoordelijk voelt omdat hij bijdraagt aan de identiteit van de plek.

Een virtuele omgeving biedt andere uitkomsten voor creatief onderne-merschap, namelijk het vinden van relevante, betrouwbare en op maat samengestelde informatie, vraag en aanbod en stapsgewijs vinden van de juiste partijen in de waardeke-ten om te komen van creatie tot de markt.

In figuur 7 zien we in de kern de creatieve omgeving, waarin gelijkge-zinden uit de creatieve sector zich clusteren, met hun innovatieve idee-en voor producten en diensten die zij willen ontwikkelen en vermarkten. Hier vindt dan ook de creatie plaats, het product of de dienst bevindt zich in de initiatieffase.Om de creatieve kern scharen zich de services die het proces van de waardeketen bewaken en ervoor zorgen dat van een idee een pro-duct of dienst gemaakt kan worden. Daarvoor moet een idee worden (uit)ontwikkeld tot een product of dienst dat te verwezenlijken is, het idee be-vindt zich op dat moment in de haal-baarheidsfase van de waardeketen. Na het uitontwikkelen van het idee tot een haalbaar product of dienst start de productiefase en wordt het product of de dienst geproduceerd, het product of de dienst bevindt zich dan in de realisatiefase. Vervolgens wordt het product of de dienst gedistribueerd en vaak vinden daardoor in deze fase nog kleine aanpassingen plaats, waardoor de kwaliteit verbeterd wordt. Hierna start de beheerfase. In deze fase is het product of de dienst in de markt gezet en wordt de kwaliteit bewaakt. Door feedback vanuit de markt kan het product in kwaliteit verbeteren of ontstaat een nieuw idee, waardoor de stappen in de waardeketen opnieuw worden door-lopen.

De buitenste cirkel heeft betrek-king op facilitaire diensten die een adviserende rol spelen in het geheel. Deze facilitaire diensten richten zich veelal op ondernemersvaardighe-den en het maken van strategische beslissingen als ondernemer of met betrekking tot een kansrijk idee van een ondernemer.

20 21

Creatie R&D Reproductie Distributie Markt

Initiatieffase

Haalbaarheidfase

Uitvoer fase Verbeterde kwaliteit

Beheerfase

Facilitaire diensten

Services

Creative environment

Waardeketen

Design & TechnologieSamenwerkingsbeleid

Hoogwaardige kennis, licentie, IP, contract/legal, agent, producent/marketeer.Prototyping, legal-prototyping, interne organisatie, productie, marketing.Consumenten feedback.

Programma’s van overheden en instellingen in ondernemersvaardig-heden en huisvestingCommerciële voorzieningen onder-steunend aan creatief ondernemerschap/bedrijfsvoering

Omgeving

•

•

Figuur 7: Creatieve industrie in relatie tot omgevingsfactoren 9

9 Elke Frye, Frye Concepts, Eindhoven, december 2010

21

Overheden en instellingen kampen, op Europese schaal, met het pro-bleem een manier te vinden om de creatieve industrie een impuls te geven die bijdraagt aan de groei en de professionalisering van de sector. De verschillen in ondernemers-mentaliteit en de daarmee gepaard gaande veranderde behoefte tussen de reguliere sector en de creatieve sector zijn veelal de oorzaak van het probleem. Daarom komen business-to-business relaties in de creatieve sector maar moeilijk tot stand.In dat kader zijn door overheden en (onderwijs)instellingen diverse programma’s gestart ter bevordering van de creatieve industrie met haar economische en maatschappelijke potentie.

Deze programma’s zijn niet altijd transparant en het is als creatieve ondernemer moeilijk om aan the-matische informatie te komen over programma’s die bij hem passen. Verder is er veel overlap in de tot op heden aangeboden programma’s door overheden en instellingen, deze kunnen veel beter op elkaar worden afgestemd. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de schakels in de creatieve sector, die leiden tot meer marktpotentie van de creatieve sector, waarin de invulling van de economische waardeketen en het ontwikkelen van ondernemersvaar-digheden een belangrijke rol spe-len. De industriële waardeketen uit hoofdstuk 0.1 is de leidraad van dit hoofdstuk.

2.1VerhoudingenOm tot een stabiel, kansrijk en in-novatief ondernemersklimaat te komen is samenwerking in de triple helix, tussen ondernemers, onder-wijs en overheid een belangrijke factor. Binnen deze driehoek is er bij ondernemers nog een te weinig solide verbinding tussen de crea-tieve sector en de reguliere sector. Terwijl hier juist kansen liggen voor innovatie, door het verbinden van creativiteit met kennis/talent, indus-trie en technologie.

In figuur 8 zijn de verhoudingen in de triple helix weergegeven in relatie tot de markt en wordt de creatieve sector verbonden met de reguliere sector. Het schema geeft weer dat er potentie zit in services en facili-taire diensten om de vertaalslag te maken in het proces van de econo-mische waardeketen van creatieve producten en diensten. De services richten zich in deze voornamelijk op de schakering van een solide ketting tussen schakels in de waardeketen en facilitaire diensten op bedrijfsvoe-ring.

2 Bevordering van de creatieve industrie.

Kunst &Cultuur

Media &Entertainment

Toegepastekunst

Research &Development

Portfolio workers/coworking

Projectteams of individueel

Creatieve Industrie

Kleinschalig, veelal kleine bedrijven

Huisvesting/clustering

Formula manager, blower,incubator

Prototyping Agents Standards & norms

Lawyers,IP

Brokers Business-angels,funders

Boekhouders,accountants,administratie

Developers

Marketeers

Markt

(Semi)overheid

Kennis-instituten

Kennis & ervaringProduct developers & processen

Oefening & ervaring

Industrie

Commercie

Kennis & vooruitgang,werk, stadsmarketing

Stimulatie &entrepeneurschap

Beleid, vooruitgang & werk

Intelligente authentiekeproducten & servicesPro-sume

Producten onder licensie voor de markt creëren

Inhouse producten op de markt brengen en daaromheen een organisatie bouwen

*C2

*C1

*C1

*C2

Figuur 8: Verhoudingen in de triple helix 10

10 Elke Frye, Frye Concepts, Eindhoven, september 2010

22 23

In figuur 8 zijn de vier creatieve clus-ters weergegeven. Kunst en cultuur (cluster 1) zijn hierin meegenomen omdat er cultureel ondernemer-schap ontstaat wanneer kunst en cultuur samenwerken met de drie creatieve clusters waarin onderne-merschap huist en waarin vanuit een meer commerciële gedachte wordt gewerkt. De pijlen en de eerste cirkel vanuit de kern geven de werkwijze van de creatieve sector weer en de cirkels daaromheen hun fysieke omgeving. De pijlen tussen de creatieve sector en kennisinstellingen geven aan dat de samenwerking tussen deze par-tijen veelal berust op het vergaren van nieuwe kennis, leren in de prak-tijk en het uitwisselen van ervaringen en kennis.

Kennisinstellingen kunnen tevens een verbinding leggen naar de reguliere sector en de markt, door het netwerk dat zij aan zich hebben weten te verbinden en daar staat de pijl tussen kennisinstellingen en de reguliere sector of de markt voor. Te-vens geeft deze pijl aan dat kennis-instellingen de processen in en met de reguliere sector kennen en uit deze samenwerking kunnen nieuwe productontwikkelingen voortkomen.De pijlen tussen de creatieve sec-tor en overheid geven aan wat de economische en maatschappelijke meerwaarde van de creatieve indus-trie is voor de overheid en tevens wat de rol van de overheid is om deze meerwaarde te doen groeien en vast te houden.

Ook voor de overheid is er een rol weggelegd om netwerken over elkaar te leggen en daarmee een brug te slaan tussen de creatieve en de reguliere sector. Tevens kan de overheid met haar beleid invloed uitoefenen op de totstandkoming van samenwerking tussen reguliere en creatieve sector, het stimuleren van innovatie en de groei van de creatieve sector, door in te spelen op deze ‘eigen’ manier van werken en leven (zie hoofdstuk 1.1 Kenmer-ken Creatieve Industrie). De verbin-ding die loopt tussen consumenten en creatieve sector heeft betrekking op de steeds grotere invloed van de consument op de ontwikkeling van producten en diensten, waar de creatieve sector met gemak op inspeelt. De creatieve industrie kan de consument op maat gemaakte producten aanbieden of producten waarmee de gebruiker zich kan identificeren. Dat wordt bedoeld met de verbinding tussen creatieve industrie en consument.

De twee gestippelde pijlen geven aan dat de creatieve ondernemer met een uniek idee eerst een keuze moet maken, onder welke voorwaar-den hij zijn product of dienst in de markt wil zetten en daarmee gaat een ondernemingsplan gepaard. Vervolgens worden stappen gezet in de economische waardeketen van een product of dienst om de markt te kunnen bereiken, hierin spelen verschillende facilitaire diensten en services een belangrijke rol bij de slagingskans van een te ontwikkelen product of dienst. Dit wordt weer-gegeven in de lijn tussen creatieve en reguliere sector. Door consumen-tenfeedback kan uiteindelijk een product of dienst worden verbeterd of kan er een nieuw idee ontwikkeld worden.

23

2.2 De economische waardeketen in de creatieve industrieDe economische waardeketen geeft het productieproces van een goed of dienst weer zoals dat binnen een sector verloopt. In iedere fase ont-vangt het product of dienst een ex-tra meerwaarde en komt het steeds dichter bij zijn afzetmarkt. Elke schakel is van essentieel belang om van een idee een product of dienst te maken dat de markt bereikt. In de creatieve waardeketen zien we de verbinding tussen creatieve industrie, ondersteunende crea-tieve industrie en de maakindustrie. In tegenstelling tot de industriële waardeketen, bestaat de waarde-keten van de creatieve industrie uit bedrijfstakken die allemaal onvoor-waardelijk afhankelijk zijn van crea-tieve grondstof. Elke schakel draagt in meer of mindere mate bij aan de productie van een symbolische meerwaarde.

De creatieve waarde doorloopt alle bedrijfstakken en kan door elk van de spelers worden aangetast. Som-mige ideeën grijpen in hun proces meer naar de esthetische input dan andere.De creatieve industrie speelt in op de marktwerking, maatschappelijke veranderingen en –problemen, maar ook op behoeften van de consument en van de samenleving. Hieruit ont-staan ideeën voor nieuwe producten en diensten, waarbij de nadruk ligt op kennis, beleving en toepasbaar-heid. In figuur 9 is de creatieve sec-tor verbonden met de economische waardeketen.

Binnen de creatieve industrie mani-festeert zich ook de stroming welke meer cultureel/georiënteerd is. Deze culturele waardeketen kenmerkt zich door opdracht verstrekking vanuit particulieren, ondernemingen en overheid. Het betreft veelal uitingen van creativiteit in beeldende kunst en podiumkunst.

De bedenkers, initiatiefnemers en ontwikkelaars staan in de creatieve waardeketen voorop, omdat hier de creatie van een idee plaats vindt. Vervolgens word met dit idee een proces doorlopen, van initiatieffase tot beheerfase. De te nemen stap-pen in dit proces vormen de econo-mische waardeketen in de creatieve industrie en met elke stap wordt naar een tastbaar product of een tastbare dienst gewerkt dat in zijn markt kan worden afgezet.Wanneer verschillende creatieve sectoren met elkaar samenwer-ken om een nieuw idee te vormen ontstaat er kruisbestuiving en dat kan uiteindelijk tot innovatie leiden. Innovatie ontstaat als er over de gehele creatieve waardeketen invul-ling wordt gegeven aan een idee, dat inhoudelijk wordt onderbouwd en technisch wordt doorontwikkeld, vanuit diverse invalshoeken.

Waardeketens AV Industrie Mode-industrie

Muziek-industrie

Beeldendekunst-industrie

Media-industrie

architectuurs-industrie

Vomgevings-industrie

Podium-industrie

Research &Developmenttechnologie

Creatie

Research &Development

Reproductie

Distributie

Markt

Archivering

to m

arket

kruisbestuiving

innovatie

Figuur 9: De creatieve waardeketen 11

11 Elke Frye, Frye Concepts, John Krijger, RTE Adviesgroep en Harrie Dona, Dona Consult, Eindhoven/Tilburg, september / oktober 2010

24 25

Dat wil zeggen dat er over de gehele waardeketen, door verschillende creatieve sectoren, kennis wordt uitgewisseld en doelgericht wordt samengewerkt om van een idee een product of dienst te ontwikkelen en te produceren, dat vernieuwend is, toegepast is en een meerwaarde genereert vanuit de markt.In het innovatieproces is het van belang om over de eigen grenzen binnen een sector heen te durven kijken en out-of-the-box te durven denken, daarnaast is vertrouwen in elkaars kennis, kwaliteit en integriteit van uiterst belang. Innovaties komen maar moeilijk tot stand zonder ver-trouwen in elkaar en daarin kan een vertrouwde omgeving, met betrouw-bare informatie aan bijdragen.

Om met een idee stappen te kunnen zetten in de waardeketen is het van belang dat men de juiste schakels vindt en daar kan een doorzichtige en hoogwaardige infrastructuur, met een betrouwbaar netwerk aan bijdragen.

Elke creatieve sector kent een eigen waardeketen, met eigen schakels in zijn proces (deze zijn in bijlage 3 van dit document uitgewerkt en nader toegelicht). Helaas vormen deze schakels in de creatieve industrie niet altijd een solide ketting. De weg naar de markt, naar de klant, is niet altijd helder voor een creatief onder-nemer, die maar moeilijk in proces-sen en kaders kan denken. De crea-tieve industrie kent een geheel eigen proces om tot een idee te komen en samenwerken, stappen zetten met gelijkgezinden, is dan ook niet het probleem. Alleen wat vervolgens toe doen met een idee en welk proces te doorlopen is voor de creatieve sector niet duidelijk en moeilijk.

Het proces dat volgt op creatie is namelijk een stappenplan dat veelal in kaders is vastgelegd. Voor de reguliere sector is dit proces vanzelfsprekend en van absoluut belang om een idee te verwezenlij-ken. Het is voor reguliere bedrijven vaak onduidelijk wat de creatieve sector voor hen kan betekenen en business-to-business relaties komen tussen de creatieve sector en de reguliere sector dan ook maar moei-lijk tot stand. De kloof tussen de reguliere sector en creatieve sector wordt vooral veroorzaakt door onbe-grip voor elkaars manier van werken. De reguliere bedrijvigheid werkt veel meer in structuren en hiërarchieën, terwijl de creatieve bedrijvigheid een veel vrijere, flexibele manier van wer-ken kent. In de creatieve industrie wordt vaak gewerkt met wisselende projectteams van verschillende (kleine) ondernemingen die hun kennis en kwaliteit bundelen bij de uitvoering van een opdracht. Deze kleinschaligheid en flexibiliteit in de creatieve sector, maakt het de regu-liere sector moeilijk om een creatief bedrijf op zijn stabiliteit, kwantiteit en kwaliteit te beoordelen. Hieraan liggen de verschillen in bedrijfsvoe-ring ten grondslag.

Voor het slagen van een idee en het doorlopen van de stappen in de waardeketen, is het echter van essentieel belang dat er duurzame business-to-business relaties ont-staan tussen de creatieve en de reguliere sector. Daarvoor zijn scha-kelaars nodig die zowel kennis heb-ben van de creatieve als de reguliere sector en beide processen. We vinden deze schakelaars in verschil-lende services, als kennismakelaars en agentschappen bijvoorbeeld.

2.3 ServicesHet gat tussen de creatie en de ontwikkeling van ideeën vanuit de creatieve industrie en de markt kan vooral gedicht worden door het vin-den van de juiste services. Services, die in het proces van de waardeke-ten, de creatieve industrie kunnen verbinden met reguliere partijen. Vraag en aanbod moeten in dit pro-ces op een heldere manier bij elkaar worden gebracht, door partijen die zowel kennis van de creatieve als de reguliere sector hebben en de meer-waarde voor elkaar aantoonbaar kunnen maken.

In Europese landen is de economi-sche waardeketen in het proces van een creatief of innovatief idee naar een tastbaar product of dienst, dat in de markt kan worden afgezet, gelijk. De te nemen stappen in de waardeketen en de verbindende elementen in de schakels zijn in Europa, op enige nuance verschil-len, eveneens gelijk aan elkaar. In Figuur 10 zijn de stappen met de daaraan verbonden services, die als schakelaars in de waardeketen die-nen, schematisch weergegeven. De organisaties die onder een bepaalde service vallen, zijn in Europa echter verschillend en kunnen op regionaal en/of landelijke schaal worden inge-vuld en verbonden aan de stappen in onderstaand schema. De services behoren tot de onder-steunende creatieve industrie.

25

markt(consumer/b2b)

producent/marketeer

marketing

productie

interne organisatie

funding

IP/legal-prototyping

rechtsvorm

prototyping

agent

contract/legaal

prototyping

IP

licentie

autonoomcultureel

ondernemend

idee/plan

onder licentie ondernemen ondernemen om een idee

Figuur 10: Boomstructuur 12

Onder licentie ondernemen Onderneming om een product

12 Elke Frye, Frye Concepts en John Krijger, RTE Adviesgroep, Eindhoven/Tilburg, september / oktober 2010

26 27

De uitvoering van het idee krijgt in eerste instantie vorm, door te kiezen voor het uitbrengen van een product of dienst onder licentie of door een eigen onderneming te bouwen om het product of de dienst heen. Bij beide keuzen wordt het idee vervol-gens vertaald naar een onderbouwd businessplan.

Vanuit deze strategische en onder-bouwde keuze, kan het pad voor de creatieve ondernemer met zijn idee worden uitgestippeld en geconcre-tiseerd tot aan zijn afzetmarkt. In dit pad worden per stap de juiste servicepartijen gekoppeld aan het proces van het idee en daarin komt ook de verbinding naar de reguliere sector tot stand.

Elke creatieve sector kent zijn eigen services, zo kent bijvoorbeeld de modebranche andere service organisaties dan bijvoorbeeld de meubelbranche of de muziekbran-che, in bijlage 3 zijn de verschillende services per creatieve sector zicht-baar gemaakt in een schema van hun waardeketen.

De services die een creatief onder-nemer in zijn proces van dienst kun-nen zijn, zijn voornamelijk afhankelijk van datgene de ondernemer in de markt wil zetten en de keuze die de ondernemer met betrekking tot zijn idee maakt. Er kan aan de hand van de zakelijke keuzen die een onder-nemer in relatie tot zijn idee maakt een consortium rondom een idee ontstaan dat de fasen in de waarde-keten bewaakt. De services en de onder andere daarbij horende technische ontwik-kelingen zijn voor creatieve produc-ten en diensten heel specifiek, door de emotionele of wel de esthetische waarde van deze producten en dien-sten, die veelal te maken hebben met intellectual property (IP).

De zakelijke keuzen die een onder-nemer in relatie tot zijn idee maakt, hebben betrekking op strategie en bedrijfsvoering en daarvoor zijn ondernemersvaardigheden nodig. Bij deze keuzen is in de creatieve sector de ondersteuning van facili-taire diensten van uiterst belang, als bijvoorbeeld juristen, accountants en belastingadviseurs.

2.4Facilitaire dienstenCreatieve entrepreneurs zijn ondernemend in het bedenken van nieuwe producten en diensten, in bedrijfsvoering is de creatieve sector in algemene zin echter een min-der goede ondernemer. Creatieve ondernemers worstelen vaak met strategische keuzen rondom hun ideeën en met strategische keuzen rondom hun bedrijfsvoering. De keu-zen die gemaakt moeten worden zijn onder meer afhankelijk van de fase waarin de onderneming zich bevindt (zie figuur 4 ondernemersfasen, hoofdstuk 1.2) en waar deze naartoe wil groeien.

De facilitaire diensten zijn voor een groot deel gelijk in de verschillende fasen van een onderneming, alleen zijn de vragen verschillend per on-dernemersfase en creatieve sector. Een creatief ondernemer kan in zowel zijn prestart- als zijn doorstart-fase bijvoorbeeld vragen hebben over de vorm van zijn onderneming. Voor het antwoord kan hij in beide gevallen terecht bij facilitaire dien-sten als een accountant of de Kamer van Koophandel.

Voor de creatieve industrie is het veelal van belang om betrouwbare facilitaire diensten te vinden die bij hun creatieve sector passen en die kennis hebben van creatief onderne-merschap. Hierin kunnen vraag en aanbod nog veel dichter bij elkaar worden gebracht.

We onderscheiden drie verschillende vormen van facilitaire diensten die in de creatieve sector van belang zijn (zie ook hoofdstuk 1.2):

1. Programma’s en projecten van de overheid of daaraan gelieerde instellingen.

2. Commerciële facilitaire dien-sten.

3. Huisvesting (zowel tijdelijk als permanent).

Er zijn verschillende programma’s ingericht door bijvoorbeeld over-heden, brancheorganisaties en instellingen zoals het onderwijs, om creatief ondernemerschap te onder-steunen en te stimuleren (zie bijlage 4; voorbeelden van programma’s ter ondersteuning van creatief onderne-merschap).

Voornamelijk zijn dit tools die zijn ontwikkeld om creatieve onderne-mers handvaten aan te reiken in hun bedrijfsvoering. Te denken valt hierbij aan mapping, workshops, cursussen, informatieverstrekking (inlichting), netwerkactiviteiten, in-novatieprogramma’s, co-creatie acti-viteiten en persoonlijke begeleiding aan ondernemers in het maken van keuzes en het leggen van verbindin-gen naar reguliere bedrijven. Deze programma’s hebben veelal betrek-king op prestarters en starters in de creatieve sector, omdat naarmate een ondernemer groeit, deze steeds professioneler en zelfstandiger wordt en daardoor minder behoefte heeft aan begeleiding.

De behoefte aan verbinding met de reguliere sector blijft echter (meestal in afnemende mate) bij de crea-tieve ondernemer aanwezig en dat heeft voornamelijk te maken met de kleinschaligheid van de creatieve sector, de wisselende samenstel-lingen waarin gewerkt wordt en de kloof tussen vraag en aanbod in de economische waardeketen van cre-atieve producten en diensten. In de doorstartfase is er voorname-lijk vraag naar investeerders en/of zakelijk adviseurs die een onderne-ming en/of een idee naar een hoger niveau kunnen tillen, door zich te committeren. Hierin kunnen zowel de commerciële als de niet commer-ciële facilitaire diensten een advi-serende en verbindende rol spelen. Stabiliteit en duurzaam ondernemen speelt een belangrijke rol in de door-startfase van een onderneming.

27

Het vinden van de diverse en erg uiteenlopende programma’s in ver-schillende instellingen, die thema-tische en op maat gemaakte infor-matie moeten bieden, wordt door creatieve ondernemers vaak als ondoorzichtig en complex ervaren. De programma’s schuilen namelijk vaak in grote, ondoorzichtige en complexe organisaties, er is geen helder overzicht van het aanbod en de meerwaarde, programma’s zijn versnipperd en er bestaat veel over-lap bij aanbieders. Er ontbreekt een paraplu die het totale aanbod aan niet-commerciële facilitaire diensten met hun programma’s helder in kaart brengt, in relatie tot de vragende kant.

Er is voor de creatieve industrie bijvoorbeeld niet één overkoepe-lende brancheorganisatie tot welke creatieve ondernemers zich kunnen wenden om hun vragen te depone-ren en advies in te winnen. De grote hoeveelheid en ondoorzichtigheid aan instanties die de creatieve sec-tor moeten helpen bij het zetten van stappen in hun bedrijfsvoering zorgt daarmee voor “een pad met veel beren op de weg” en doet erg cha-otisch aan. Transparantie in welke instanties een helder pad kunnen vrijmaken is gewenst.De programmaonderdelen die zich richten op persoonlijke begeleiding hebben vaak maar een klein bereik, omdat er maar een selectief aantal ondernemers voor in aanmerking komen, er onvoldoende capaciteit is om de begeleiding te versterken en daarmee ook het bereik te vergroten en er met weinig capaciteit maar moeilijk multidisciplinair gewerkt kan worden.

De commerciële facilitaire diensten hebben betrekking op de bedrijfs-voering van, en zakelijk advies aan creatieve ondernemers. In de reguliere sector zien we hierbij veelal eenzelfde behoefte. Het verschil met commerciële facilitaire diensten is de kennis van de markt die ze bedienen. In algemene zin gaat het om administratieve ondersteuning, boekhouders, accountants, juristen, marketeers, zakelijk adviseurs en investeerders.

Huisvesting geeft een plek aan creatieve entrepreneurs waar zij hun activiteiten kunnen ontplooien en uitvoeren. De huisvesting is speci-fiek op de behoefte van creatief on-dernemerschap ingericht en voldoet aan de kenmerken van een creatieve omgeving, zoals omschreven in hoofdstuk 1.3.

Een vaste plek, met de juiste sfeer is immers van belang om te kunnen werken, te ondernemen en anderen te ontmoeten, waardoor de onder-nemer zijn netwerk uit kan breiden en in verschillende samenstellingen projecten tot uitvoering kan brengen.

Facilitaire diensten kunnen onder andere door netwerken over el-kaar te leggen en processen helder uiteen te zetten, uitkomst bieden bij het vinden van de juiste services in de economische waardeketen van een product of dienst.

2.5Het programma vanuit ECCE part-nerstad EindhovenIn het kader van het Europese Inter-regregionale project ECCE zijn door de partner Eindhoven, een aantal tools ontwikkeld die bijdragen aan de verbinding tussen de creatieve sector en de reguliere sector in zo-wel de eigen regio als in de partner-regio’s.

2.5.1Gids Creatief en Innovatief OndernemenDe gemeente Eindhoven heeft in 2008 een start gemaakt met het ontwikkelen van een tool die de mogelijkheid biedt om ondernemers doelgericht van dienst te kunnen zijn met thematische informatie over organisaties die de creatieve sector ondersteunen. De informa-tie is schematisch en overzichtelijk weergegeven in een handzame gids, genaamd: ‘Creatief en Innovatief Ondernemen’. In 2010 is de gids ‘Creatief en In-novatief Ondernemen’ aan de hand van dit onderzoek herzien. De gids omvat nog steeds thematische informatie met betrekking tot orga-nisaties die de creatieve industrie dienen, alleen is deze informatie gestructureerd en gesorteerd aan de hand van de te nemen stappen in de economische waardeketen van de creatieve sector. De boomstructuur, zoals in figuur 10 van hoofdstuk 2.3 toegelicht, vormt het uitgangspunt voor de inhoud en de structuur van de gids.

28 29

Door uit te gaan van de boom-structuur en daarmee de te nemen stappen in de economische waar-deketen, kan de gids op lokaal, regionaal of zelfs landelijk niveau worden gevuld met organisaties die horen bij de te nemen stappen in de creatieve waardeketen. Dit maakt de gids tot een handzaam middel om inzicht te krijgen in de economische waardeketen van creatieve produc-ten en diensten. Bij elke stap van de waardeketen kan met de gids ver-geleken worden welke organisaties en programma’s in de regio eraan gekoppeld zijn, met welke stappen een idee de markt kan bereiken en welke organisaties in de stappen van de waardeketen van belang zijn. Op die manier kunnen programma’s naast elkaar worden gelegd en ver-geleken op regionale, landelijke en Europese schaal en kan een betere afstemming in diverse initiatieven plaatsvinden.

Door de boomstructuur als uit-gangspunt te nemen, wordt de inhoudelijke informatie transparant en doelgericht aangeboden aan de doelgroep: de creatieve ondernemer.

Met de gids kan een stap gezet wor-den in de begeleiding van creatieve ondernemers en in de verbinding tussen de creatieve en de reguliere sector, waardoor de creatieve on-dernemer doelgericht wordt gefacili-teerd in zijn informatiebehoefte.Niet alleen op regionale schaal biedt de herziene gids uitkomsten. Want wordt de gids door verschillende internationale regio’s gehanteerd, dan maakt de gids het voor crea-tieve ondernemers eenvoudiger om zaken in een andere regio te doen en kan op een handzame manier een aanspreekpunt in een andere regio worden gevonden. De gids kan door verschillende instellingen en programma’s worden gebruikt bij het verschaffen van op maat gemaakte informatie voor creatieve onderne-mers.

Omdat Eindhoven een gemêleerd creatief ondernemend publiek heeft, dat door o.a. opleidingen als The Design Academy en Industrial Design veelal van internationale afkomst is, is de gids in zowel het Nederlands als het Engels uitge-bracht en omvat de gids een hoofd-stuk internationaal ondernemen. Het hoofdstuk internationaal on-dernemen komt tevens voort uit de flexibiliteit van de creatieve industrie en het niet locatiegebonden werken van deze sector. De netwerken tus-sen creatieven in Eindhoven onder-ling zijn groot en reiken vaak ver buiten onze regionale en landelijke grenzen, waardoor internationaal on-dernemen een vrij logisch gevolg is van creatief ondernemerschap.

De gids geeft de creatieve onderne-mers een helder beeld van het pad dat zij in hun waardeketen zullen bewandelen om de markt te kun-nen bedienen en welke services hen daarbij verder kunnen helpen. Daar-naast geeft de gids inzicht in bran-cheorganisaties die de verbinding moeten leggen naar de reguliere sector uit de regio. Verder is de gids voor de gemeente Eindhoven een hulpmiddel om creatieve onderne-mers te stimuleren en te ondersteu-nen in hun groeiprocesIn bijlage 5 is de gids creatief en innovatief ondernemen toegevoegd aan dit document.

2.5.2 Creative Guide Eindhoven RegionDe ‘Creative Guide Eindhoven Re-gion’ is een online mapping tool die door Eindhoven als partner van het ECCE project ontwikkeld is. Het ECCE project kenmerkt zich door het verbinden van netwerken in en met de creatieve industrie en dat is de functie van de ‘Creative Guide’ voor de regio Eindhoven. Er is in deze online tool echter nog geen concrete stap gezet om het creatie-ve netwerk ook met een netwerk aan reguliere bedrijven te verbinden. Op de website wordt de ‘creative guide’ als volgt omschreven:

Creative Guide Eindhoven Region“Grote en kleine innovaties worden in de regio Eindhoven ontwikkeld en gerealiseerd. Steeds vaker wordt daarbij een beroep gedaan op het inspirerend vermogen van de crea-tieve sector, omdat die leidt tot een toegevoegde waarde. De Creative Guide is ontwikkeld om de volledige breedte van het creatieve potentieel in de regio zichtbaar en bereikbaar te maken.Creative Guide Eindhoven Region is een database met contactgegevens en beeldmateriaal van meer dan 1000 creatieve en culturele onder-nemers, bedrijven, organisaties en instellingen uit de regio. De database is zowel interessant voor bedrijven, die bijvoorbeeld op zoek zijn naar een geschikte ontwerper, schrijver of fotograaf, als voor creatieven zelf. Het stimuleert samenwerking en kruisbestuiving tussen creatieven onderling.” 13

13 Creative Guide Eindhoven Region, geraadpleegd op www.creativeguide.nl (20-01-2011).

29

De creatieve en culturele bedrijvig-heid, die als content dient voor de online tool, is gecategoriseerd in creatieve beroepen met daaraan gekoppelde ondersteunende instel-lingen en organisaties, waaronder wordt verstaan podia, werkplaatsen en kennisinstellingen.

Bij overige instellingen vinden we voornamelijk ondersteunende creatieve industrie, alleen is deze informatie incompleet en onge-structureerd. De overige instellingen bestaan veel minder uit services die ook daadwerkelijk onderdeel van de waardeketen zijn.

De ‘Creative Guide’ is min of meer een Gouden Gids aan creatieve en culturele organisaties uit de regio Eindhoven, bedoeld voor creatieven onderling en bedrijven of particulie-ren die naar een bepaalde creatieve of culturele organisatie op zoek zijn. Vraag en aanbod in de creatieve industrie en het invullen van de economische waardeketen zijn geen onderdeel van de ‘Creative Guide’ en in die zin wordt het reguliere be-drijfsleven dan ook niet verbonden met de creatieve industrie.

Er is ook een fysieke uitgave van de ‘Creative Guide Eindhoven Region’ in de vorm van een boekje met adressen gestructureerd in creatieve beroepen, ook deze komt overeen met een Gouden Gids aan creatieve bedrijvigheid uit de regio Eindhoven.

2.5.3ECCE Transfer AgentsIn de ECCE partnersteden, Eind-hoven (NL), Nantes (F), Aachen (D), Stuttgart (D), Birmingham (UK), London (UK), Cardiff (UK) en Dublin (I), zijn ‘Transfer Agents’ werkzaam, die onder meer de verbinding leg-gen tussen de creatieve sector en de commerciële facilitaire diensten, services en de reguliere sector. Zij werken veelal op persoonlijke basis samen met creatieve ondernemers. Daarom is voor hun de herziene gids ‘Creatief en Innovatief Ondernemen’ een handzame tool om de verbin-ding met de reguliere sector tast-baar te maken in de economische waardeketen.

Er is echter maar één Transfer Agent per ECCE partnerland actief en dat maakt het bereik in relatie tot de schaal waarin de Transfer Agent werkt beperkt. Eén Transfer Agent is niet in staat om in de totale vraag van de creatieve sector te voorzien, vooral omdat het werk van de Trans-fer Agent veelal gebaseerd is op persoonlijk contact. Er is dus maar een selecte groep creatieve onder-nemers die door de Transfer Agent kan worden begeleid en voorzien van toegepaste informatie. In de reguliere sector zijn ook Transfer Agents actief. Hieronder zijn de reguliere definitie en de ECCE definitie van een Transfer Agent uiteengezet.

Definitie van een reguliere Transfer Agent is als volgt:

“An agent employed by a corporati-on or mutual fund to maintain share-holder records, including purchases, sales, and account balances.” 14

In de reguliere sector is een Transfer Agent in dienst van een organisatie en behartigt hij de belangen van de organisatie en zijn aandeelhouders. Zijn speelveld is helder en gekaderd en heeft betrekking op de gang van zaken in de organisatie waar hij voor werkt en de sector waarin de organi-satie werkzaam is.

De definitie van de ECCE Transfer Agent is:

“Utilising the ECCE Transfer Agents as creative and cultural brokers for the development of relationships, ideas generation and collaborative partnership development between the higher education sector, tra-ditional businesses and support agencies. The task is to accompany creative entrepreneurs (or “CCIs”) by linking them with professionals from other industry sectors, with in-vestors, with public authorities, with knowledge providers and with other artists and creatives with a view to developing new market opportuni-ties for their works, their products and their services.” 15

14 Originele definitie geraadpleegd op www.investorwords.com/46 /account_balance.html(08-02-2011)

15 ECCE Innovation Network, Response to the Commission’s Green Paper: “Unlocking the potential of the cultural and creative industries in Europe”, Nantes, 2010

30 31

De ECCE Transfer Agent taak heeft betrekking op een grote schaal met een breed speelveld in de diverse creatieve sectoren. Taak van de Agent is om in de behoefte van contact met de reguliere sector te voorzien en om creatieve ideeën een impuls te geven.

De vraag naar deze Agent is echter veel groter dan het huidige aanbod van één persoon. Daarnaast heeft de Agent veelzijdige en brede kennis nodig om alle creatieve sectoren te kunnen bedienen, waardoor het een onhaalbare taak is om diepgaande begeleiding aan te bieden en het totale scala aan creatieve industrie te kunnen ondersteunen.

Gewenst is een tool die de creatieve industrie in de breedte voorziet van diepgaande begeleiding en toege-paste informatie die op maat wordt gemaakt, met daarnaast een groot bereik. Op die manier kan de Trans-fer Agent zich richten op een selecte groep aan potentieel, die persoon-lijke begeleiding behoeven. Desalniettemin spreken we in de creatieve industrie van onderne-merschap, dat uiteindelijk op eigen benen moet kunnen staan en zich in de markt weet te manifesteren. De markt reguleert zich uiteindelijk zelf, talent en kwaliteit komt over het algemeen tot zijn recht. De crea-tieve ondernemer hoeft dan ook niet ‘gepamperd’ te worden door hem te voorzien van een ‘gespreid bed’, hij heeft een handreiking in de juiste richting nodig, om tot zijn recht te kunnen komen als ondernemer.

Vanuit de overheid en de Transfer Agent’s moet een faciliterende hou-ding aanwezig zijn en deze moet ook geaccepteerd worden door de crea-tieve industrie. Een belangrijke stap om deze acceptatie te realiseren is ervoor te zorgen dat Transfer Agents de zelfde ‘taal’ spreken als de creative industrie en inzicht hebben in hun behoeften en wensen. Door elkaar te begrijpen kan de vraag-stelling vanuit individuele bedrijven sneller in beeld gebracht worden en kan een oplossingsrichting worden aangedragen voor zover de oplos-sing niet reeds door de Transfer Agent geboden kan worden. Inzicht in oplossingen en organisaties die deze oplossingen bieden is dan ook een cruciale eigenschap van een Transfer Agent. Aanspreekbaarheid en oplossings-gerichtheid moeten de vertaling van de faciliterende rol vanuit de over-heid of ander uitvoeringsorganisaties representeren.

31

De netwerken tussen creatieven onderling zijn sterk en reiken vaak ver buiten onze regio of landsgren-zen, het probleem zit dan ook niet in het elkaar, als creatieve ondernemer, vinden.

Zonder enige moeite ontstaan er cross-overs en kruisbestuivingen tussen creatieve ondernemers, van waaruit nieuwe ideeën ontstaan en innovatieve producten en diensten voort komen.

Het probleem schuilt in het vinden van marktpartijen en services die deze producten kunnen ontwikkelen en in de markt kunnen zetten. Het gaat hierbij om leggen van duurza-me business-to-business relaties.Online (mapping) instrumenten kun-nen bijdragen aan het verbinden van vraag en aanbod tussen de crea-tieve sector en de reguliere sector, maar ook tussen creatieve sector en kennisinstellingen en overheden. Alleen worden deze instrumenten tot op heden niet daarvoor ingezet.De mapping instrumenten richten zich tot op heden voornamelijk op het in kaart brengen van de creatie-ve industrie en het tot stand bren-gen van netwerken in de creatieve sector. Dit heeft veelal te maken met de ondoorzichtigheid en diversiteit in de sector waarop overheden nog maar weinig grip hebben. Een online instrument dat vraag en aanbod bij elkaar brengt, kan bijdragen aan het genereren van geanalyseerde data, die de impact van de creatieve industrie meetbaar maakt.

3.1 Mapping instrument: definitie en gebruikDe technische term ‘mapping instrument’ kent de volgende definitie:

“Object-relational mapping (ORM) is een software ontwikkeling, een tech-nische applicatie, waarvan een pro-gramma geschreven in een object-georiënteerde programmeertaal, de objecten in een relationele database kan opnemen. Het programma toont vervolgens de database als een ob-jectgeoriënteerde database, die de programmering vereenvoudigt.” 16

Een mapping instrument wordt gebruikt om data inzichtelijk te maken en gecategoriseerd weer te geven, waardoor eenvoudig toegang gevonden kan worden tot specifieke informatie uit een database. Zaken worden daarmee helder in kaart gebracht en uiteengezet, waardoor bijvoorbeeld met een zoekterm of een schaal, informatie op maat kan worden samengesteld.

3 De Online Instrumenten

16 Originele defini-tie geraadpleegd op en.wikipedia.org/wiki/Object-relational_mapping (08-12-2010)

32 33

Een slim ontwikkeld mapping instru-ment kan de stappen in de econo-mische waardeketen van creatieve producten en diensten, koppelen aan bedrijven, organisaties en instel-lingen uit diverse sectoren die de schakels concreet kunnen invullen voor een idee. Op die manier vormt het instrument de schakel tussen vraag en aanbod vanuit verschil-lende invalshoeken:

• tussen creatieve ondernemers en services;

• tussen creatieve ondernemers en facilitaire diensten;

• tussen de creatieve sector en de reguliere sector;

• tussen creatieve ondernemers in de verschillende creatieve secto-ren onderling.

Het instrument omvat een totaal-overzicht, waarin men snel en doelgericht informatie kan vinden. Het instrument biedt de creatieve en innovatieve entrepreneurs op maat gemaakte informatie, want om innovatie bij ondernemers te accelereren, is het snel vinden van juiste, thematische en betrouwbare informatie van groot belang. Een dergelijk mapping instrument draagt bij aan het vinden van een weg naar nieuwe mogelijkheden voor zowel de creatieve, als de reguliere sec-tor, waarmee deze dichter bij elkaar komen te staan en vraag en aanbod gefaciliteerd kan worden.

3.2 Status van online tools in de creatieve sectorDe meeste mapping instrumenten zijn niet zozeer vanuit de gedachte en de behoefte van de creatieve industrie ontstaan, maar veel meer vanuit de behoefte van overheden en instellingen, om grip op en inzicht in deze nieuwe, eigentijdse sector te krijgen.

De bestaande instrumenten om-vatten niet het totale scala aan creatieve bedrijvigheid, branche-organisaties, reguliere bedrijvig-heid en het vinden van passende facilitaire diensten of services. Het gaat voornamelijk om het in kaart brengen van creatieve bedrijven, die gekoppeld worden aan een branche en de plek waar ze zich bevinden. Deze voornamelijk online tools zijn niet ontwikkeld met de gedachte om de reguliere sector te benaderen en vraag en aanbod te faciliteren in relatie tot de creatieve sector. De mapping tools zijn vrij oppervlak-kig en komen niet verder dan een regionale gouden gids, waardoor de impact van de creatieve industrie en zijn marktwerking niet meetbaar is. In veel gevallen laat het beheer van de tool te wensen over en is de informatie verouderd of irrelevant. Door een slecht beheer is het vaak moeilijk om via zoektermen themati-sche en op maat gemaakte informa-tie te vinden.

In bijlage 6 zijn enkele voorbeelden van mapping instrumenten uiteenge-zet die de creatieve industrie in kaart brengen.

Kenmerken en uitgangspunten voor de huidige mapping tools zijn:

• om de schaal van de creatieve industrie te kunnen toetsen;

• om vast te kunnen stellen of creatieve industrie clustert;

• om de zichtbaarheid te vergroten van de creatieve industrie;

• om creatieve bedrijven met elkaar in contact te brengen en samenwerking te stimuleren die kruisbestuiving en cross-overs mogelijk maken;

• om te onderzoeken welke cre-atieve bedrijvigheid zich waar bevindt;

• om een beeld te krijgen van wat de creatieve sector is.

De huidige mapping tools zijn daar-mee te algemeen en richten zich te veel op het onderlinge contact tussen creatieve ondernemers. Daardoor zijn de online mapping tools onvoldoende bruikbaar voor de creatieve sector, ze voorzien niet in de juiste behoefte en doelen worden niet bereikt.

33

Creatieve ondernemers hebben zelf behoefte aan het op een snelle en betrouwbare manier vergaren van relevante informatie over branche-organisaties in de maakindustrie, innovatie, facilitaire diensten en ser-vices. Dit zoekproces is nu moeilijk en omslachtig, er lijkt geen middel te zijn dat onder één paraplu en in één oogopslag informatie verstrekt die voldoet aan de behoefte in de crea-tieve sector. Het moeilijk vinden van concrete en toegepaste informatie staat het proces van een idee tot een product in de markt in de weg. Tevens vertraagt het innovatiepro-cessen in producten en diensten die uit de creatieve sector voortkomen. Het inzichtelijk maken van de totale economische waardeketen in de creatieve industrie en het snel beschikbaar stellen van relevante, betrouwbare en thematische infor-matie aan de creatieve sector, om coöperatie, innovatie, cross-overs en kruisbestuiving te bevorderen, is dan ook een uiterste prioriteit om de sector handvaten te geven die voor hen ook daadwerkelijk van meer-waarde zijn en welke vraag en aan-bod in de creatieve sector dichter bij elkaar brengen.

Er zijn enkele online tools, al dan niet commercieel, die vraag- en aanbodgestuurd werken, alleen zijn deze weinig gestructureerd en ge-thematiseerd in het totale scala van de creatieve industrie. In de meeste gevallen gaat het over kleinschalig opdrachtnemerschap in een branche uit de creatieve sector of over vraag en aanbod in allerlei sectoren die onder freelancers en zzp-ers worden geschaard. (In bijlage 7 staan enkele voorbeelden van vraag en aanbod faciliterende online tools.)

Opvallend aan online vraag- en aan-bodgestuurde tools is:

- de moeilijke vindbaarheid van de tool;

- het niet helder in beeld hebben van de doelgroep;

- dat er een onduidelijk doel aan ten grondslag ligt;

- dat er geen helder concept onder de tool ligt;

- dat er geen rekening is ge-houden met de economische waardeketen van creatieve producten en diensten;

- dat er geen services en facili-taire diensten te vinden zijn;

- dat de tool niet transparant is in zijn content;

- dat er veelal volgens een vei-lingsysteem wordt gewerkt;

- dat er veelal opdrachten wor-den aangenomen onder markt-conforme prijzen;

- opdrachten worden uitgezet tegen lage vergoedingen, de verwachting ‘goedkope’ moge-lijkheden te vinden;

- geen controle op prijsverhou-dingen;

- geen controle op een heldere opdrachtformulering;

- veel kleinschalig opdrachtge-verschap;

- dat er geen professionele en kwalitatieve verwachtingen tegenover staan;

- dat er versnippering in het aan-bod van tools is;

- er worden geen handvaten gegeven om direct zaken te kunnen doen;

- dat er geen opdracht kan wor-den aangenomen zonder tus-senkomst van een intermediar, die een fee voor zijn diensten vraagt.

De creatieve ondernemer lijkt in een online omgeving veelal zijn ‘ziel te moeten verkopen’ aan de vragende zijde om aan opdrachten te komen. De kleinschaligheid en de ondoor-zichtigheid draagt niet bij aan een professionele uitstraling van creatief ondernemerschap en er wordt maar weinig mogelijkheid geboden om te laten zien wat de meerwaarde en de kwaliteit van de creatieve sector is.Voorgaande problemen zijn veelal op te lossen door een onderbouwd concept te ontwikkelen voor de on-line tool, die zijn doelgroep met hun behoefte in kaart heeft en slimme oplossingen weet aan te bieden. Vervolgens wordt het concept omgezet naar een online omgeving. Door een goed beheer van de online tool kan de kwaliteit en de profes-sionaliteit worden gewaarborgd volgens marktconforme afspraken. Tevens kunnen de vergaarde data vanuit zo een mapping tool geanaly-seerd worden, waarmee marktwer-king, impact, schaal en dergelijke thema’s gemeten kunnen worden.

34 35

Gemeente Cliënten Investeerders

Leraar Muzikant

Publiek

Concertagency

Voedsel &drank

Creatieve industrie

• productie• geluid• licht• podiumbouw• marketing• logistiek• foto/video

Opleiding

Studenten

3.3Faciliteren van vraag en aanbodEen serieuze ondernemer, werkt met marktconforme prijzen, omdat hij kennis en kwaliteiten in huis heeft die zijn product of dienst uniek (uni-que sellingpoint) en professioneel maken. Onderhandelen blijft immers gunnen en dat heeft veelal te maken met de esthetische en emotionele meerwaarde van een product of dienst en de ondernemer die erach-ter schuil gaat.

Het is prettig om als (pre)starter een portfolio op te kunnen bouwen via gegunde opdrachten, die tot de verbeelding spreken van potentiële opdrachtgevers. Op dat moment heeft de portfolio en het opdoen van ervaring nog de prioriteit en speelt de vergoeding een minder grote rol. In de startfase moet de portfolio echter compleet zijn, want om uit te groeien tot een professionele, volwassen ondernemer, moet deze in de markt mee kunnen draaien. Een online tool die zich richt op de specifieke behoefte van de creatieve sector en daarin in vraag en aanbod weet te faciliteren, zal bijdragen aan de totstandkoming van duurzame, zakelijke relaties tussen creatieve en reguliere sector. Daarnaast kan met deze online tool heel gericht en overzichtelijk de ondernemer worden voorzien in zijn behoefte aan ondersteuning, door zelf een vraag uit te kunnen zetten.

Om een marktconforme online tool te kunnen realiseren is het van be-lang om de cashflow in een sector in beeld te hebben, Deze geeft inzicht in welke partijen van elkaar afhan-kelijk zijn en wat de verhoudingen tussen partijen in een sector zijn. De cashflow geeft tevens aan voor wie de online tool bedoeld is.In figuur 11 zijn de verhoudingen tussen partijen en de cashflow uit de muziekindustrie in kaart gebracht. Figuur 11 dient als voorbeeld van de marktwerking in één van de crea-tieve sectoren, die als input voor de content van een online tool dient. Deze cashflow kan aan de hand van de economische waardeketen in de creatieve sectoren in kaart worden gebracht.

In figuur 11 geven de pijlen weer hoe de cashflow in de muziekindus-trie zich verhoudt tot partijen in de economische waardeketen en vraag en aanbod zijn verdeeld. Verder zijn in het figuur de verhoudingen in de tripple helix in de kleuren rood, groen en blauw weergegeven.

3.3.1Een werkbare tool: WERKSPOT.NLEr zijn maar enkele goede voorbeel-den van vraag en aanbod gestuurde tools in andere sectoren. Een excel-lent voorbeeld uit de bouwsector is WERKSPOT.NL.

Op deze marktplaats zijn alle domei-nen uit de bouw vertegenwoordigd en wordt volgens marktconforme prijzen gewerkt. In een rating wordt aangegeven wat de marktverhou-ding van de prijs is die de aanbie-der heeft geboden. De potentiële opdrachtnemer biedt op een helder geformuleerde opdracht en er wordt zichtbaar welke partij zich tegen welke prijzen aanbiedt en hoe deze zich ten opzichte van de markt ver-houden.

Figuur 11: Verhoudingen en cashflow van de muziekindustrie 17

17 Prof. Dr. Volker Eichener, EBZ Business School - University of Applied Sciences, Herne, augustus 2010

35

De referenties geven een beeld van de opdrachtnemer en zijn eerder behaalde resultaten, uit voorgaande opdrachten. Tevens geeft een rapportcijfer de kwaliteit van de opdrachtnemer weer, zoals deze door de opdrachtgever is ervaren. Dit vormt een goede referentie voor andere opdrachtgevers en draagt bij aan het niet bij voorbaat kiezen voor de goedkoopste aanbieder, maar voor de meest gekwalificeerde of kwalitatieve aanbieder. Het instru-ment is betrouwbaar, professioneel en overzichtelijk. Het is eenvoudig in het gebruik en alle services in de bouwsector zijn gemakkelijk te vin-den. Door een goed beheer van het mapping instrument is de kwaliteit van de inhoud (content) gewaar-borgd.

Over werkspot:

“Werkspot.nl brengt opdrachtgevers en vakmannen bij elkaar. Het prin-cipe van Werkspot.nl is eenvoudig: opdrachtgevers plaatsen hun klus - hoe klein of groot ook - op de web-site. Ingeschreven klusbedrijven en vakmannen reageren hier vervolgens op. Zodra de klus afgerond is, geven opdrachtgevers een referentie en rapportcijfer aan de vakman. Door deze referenties krijgen medegebrui-kers een helder beeld van de kwali-teit van de vakman of klusbedrijf.Inmiddels zijn er ruim 225.000 op-drachten geplaatst, waarvan 100.000 in 2010. Daarmee zijn we niet alleen de eerste, maar ook de grootste marktplaats voor klussen in en om het huis.” 18

Wat WERKSPOT.NL uniek maakt is dat de site een nichemarkt bedient, die eveneens behoefte had aan transparantie en inzicht in de eco-nomische waardeketen. Het sterke concept dat ten grondslag ligt aan het mapping instrument werkspot.nl zorgt voor de betrouwbare content en vooral die is belangrijk om een dergelijk instrument ook daadwerke-lijk te laten werken.

De referenties, het certificeren van aanbieders, de duidelijk gekaderde opdrachten en de marktconforme, transparante prijzen dragen bij aan de gebruiksvriendelijkheid en de betrouwbare content van het online instrument. Op die manier kan er op maat gemaakte informatie worden aangeboden en kunnen onderne-mers via certificering en verzamelde beoordelingen het vertrouwen van klanten winnen.

De ‘rating’ geeft een beeld van de prijsverhouding, zodat marktcon-forme prijzen worden gewaarborgd en de ondernemer zelf ook vergelij-kingsmateriaal heeft.

Er bestaat de mogelijkheid om niet alleen in een bepaald domein te zoeken naar aanbieders met kwalifi-caties, maar ook binnen een bepaal-de straal van de omgeving van de opdrachtgever. Er is dus nagedacht over de behoefte van de doelgroep die het mapping instrument gebruikt om vraag en aanbod bij elkaar te brengen.

3.4 Naar een online tool voor de creatieve sectorDe kern van een mapping tool die aan de behoeften van de creatieve industrie voldoet, moet zijn het faciliteren en verbinden van vraag en aanbod met daarbij het bieden van voldoende informatie over de pro-cessen van de economische waar-deketen van creatieve producten en diensten.

De online tool is een aanvulling op de fysieke omgeving van de creatie-ve sector, omdat in een fysieke om-geving niet volledig aan de behoefte van de creatieve sector kan worden voldaan, door vaste gegevens als locatiefactoren en de fysieke infra-structuur op en in de omgeving van een locatie.

De fysieke locatie wordt veelal gezien als de werkomgeving en een fysieke ontmoetingsplek. De virtuele omgeving voldoet aan de behoefte om netwerken over elkaar te leg-gen en vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Het is dan ook zaak om de fysieke omgeving te verbinden met de virtuele infrastructuur, door de fysieke behoefte van de creatieve industrie te vertalen naar een virtuele omgeving.

De online tool faciliteert business-to-business tussen reguliere bedrijven en de creatieve industrie, met daar-naast de vraag naar en het aanbod aan facilitaire diensten en services in de creatieve sectoren. Om een helder concept neer te zetten moeten in eerste instantie kaders worden afgebakend als het uiteenzetten van doelstellingen, voorwaarden en consequenties. Met de tool is in meerdere opzichten een win-win situatie te creëren.

Niet alleen voor opdrachtgever en opdrachtnemer, maar ook voor (semi)overheden en instellingen die de creatieve sector faciliteren en voor welke inzicht in de impact van de creatieve industrie van belang is. De data die de tool verzamelt en analyseert, geven namelijk niet alleen een beeld van de clustering, maar ook van de economische meerwaarde en de marktwerking van de creatieve industrie, die eventueel te meten is per schaal of sector.

18 Werkspot.nl geraadpleegd op www.werkspot.nl (24-11-2010)

36 37

De creatieve industrie is een netwer-kindustrie, die uit dit netwerk op-drachten haalt, informatie vergaart en zijn markt bedient. Verbinding en samenwerking is hierin het sleutel-woord en daar kan een online tool die vraag en aanbod faciliteerd o.a. in bijdragen.

Het verwezenlijken van een regio-nale online tool is moeilijk, omdat de content in dat geval te klein is en er weinig ruimte is om vrij te kunnen ondernemen en zaken te doen op een grotere schaal. Schakels in een waardeketen of vraag en aanbod bevinden zich namelijk niet altijd bin-nen een regio. Vooral bij een ruim-denkende sector als de creatieve industrie werkt een regionale tool

nadelig, want dat legt alleen beper-kingen op. Daarnaast is het web niet geschikt om alleen een regio te bereiken en te faciliteren, want het is toegankelijk voor een veel grotere groep, die wil participeren. Na het genereren van voldoende content is het wel mogelijk om op schaal data te meten of de tool te schalen in regio’s, zodat de op-drachtgever kan zoeken naar een opdrachtnemer in zijn omgeving. Een goede optie is om de tool te

starten vanuit een landelijke content in de deelnemende ECCE part-nerlanden en vanuit deze landen de content uit te bouwen naar een internationale online tool die Europa dekt. Figuur 12 geeft de groei vanuit een landelijke content naar een Eu-ropese dekking weer. De tool spreidt zich vanuit een landelijke content over Europa en legt internationale netwerken over elkaar.

Figuur 12: groeifasen van de online tool 19

19 Elke Frye, Frye Concepts, John Krijger, RTE Adviesgroep,Eindhoven/Tilburg, januari 2011

37

In de groeifase van een landelijke naar een internationale content valt te denken aan de laag opdrachten die net onder de grens van de lan-delijke en de Europese aanbesteding valt. Daar zit in de huidige markt een niche, want deze opdrachten wor-den momenteel veelal onderhands of via onbetaalde pitches uitgezet. In een later stadium valt te denken aan het uitzetten van Europese aanbe-stedingen die via de internationale online tool.

Een vraag en aanbod gestuurde tool kan bijdragen aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor de creatieve industrie in een regio, door het inzicht in omgevingen met gelijkge-zinden en fysieke faciliteiten die de creatieve sector huisvesten. Tevens draagt inzicht in vraag en aanbod bij aan een goed vestigingsklimaat, want waar een afzetmarkt is met gunstige voorwaarden, is ook aan-trekkingskracht.

Figuur 13 geeft de inhoud van een online tool weer en hoe deze over-zichtelijk naar de gebruiker kan worden vertaald. Een structureel en continu beheer van de online tool bewaakt de betrouwbaarheid van de informatie en de gebruikers.

SERVICEvraag

• • • • • •

• • • • • • •

aanbod culturele entrepreneurs

FACILITAIRE DIENSTENvraag

• • • • • • • • • •

• • • • • •

aanbod muziek, media & entertainment

CREATIEVE SECTORENvraag

• • • • • • •

• • • • • • • •

aanbod creatiefzakelijke dienstverlening

• • • • • • • •

aanbod zakelijkedienstverlening R&D

Figuur 13: voorbeeld van de homepage 20

20 Elke Frye, Frye Concepts en Casper Sormani, No Such Thing, Eindhoven/Rotterdam, januari 2011

38 39

3.4.2 Totstandkoming en samenwerkingHet zou een mooie commerciële startup kunnen worden, die vanuit de overheid gefaciliteerd wordt. De vraag en aanbod gestuurde tool kan door middel van onderlinge samenwerking en informatiever-schaffing tussen (semi)overheid en marktpartij(en), worden opgericht en gevuld met content (bedrijven bena-deren). De overheid of een investe-ringsmaatschappij doet een inves-tering in een commerciële startup, waarmee voor de marktpartij, in de startfase, het risico wordt beperkt en er content voor de tool kan worden gegenereerd vanuit diverse netwer-ken en perspectieven. I.s.m. bijvoorbeeld de Kamer van Koophandel zou de nodige con-tent gecreëerd kunnen worden bij bedrijven in zowel de creatieve als de reguliere sector, tevens kan de overheid de sleutel zijn in het vinden van een investeringsmaatschappij.

Een marktpartij als Freshheads te Tilburg, die ook schuil gaat achter de ontwikkeling van werkspot.nl, kan vervolgens het online instrument in de markt zetten en er een uiterst lucratieve business van maken, door er een bedrijf zoals werkspot.nl om-heen te bouwen en de tool intensief te beheren.De marktpartij bouwt een verdien-model achter de tool, waarmee het beheer kan worden bekostigd en van waaruit deze een eigen business kan opzetten.

Door een extra service-investering kan de marktpartij de met de tool verzamelde data analyseren en daarmee de overheid voorzien van informatie over de marktwerking en de impact van de creatieve sector.Om in de creatieve industrie vraag en aanbod bij elkaar te brengen is een vanuit de markt gestuurd online instrument een haalbare optie, om-dat de marktpartij een businessmo-del ontwikkeld van de tool, waaruit opbrengsten moeten worden gege-nereerd. Om dat te kunnen bewerk-stelligen is een goede kennis van de doelgroep en de marktwerking van belang, daarnaast is intensief beheer van de tool belangrijk, om de tool actueel te houden en daarmee vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Het is van belang dat de meerwaarde van de tool voor de gebruiker wordt gehandhaafd en waar mogelijk geoptimaliseerd, om de doelgroep (klanten) te binden aan de tool.

Investor

Overheid

Data-analyse

Kamer vanKoophandel

Extra ServiceInvestering

Markt:Vraag & aanbod

Data-analyse

BeheerderOntwikkelaar

Contenttool

Extra ServiceInvestering

Figuur 14: PPS in de startup van een vraag en aanbod gestuurde tool 21

21 Elke Frye, Frye Concepts, Eindhoven, januari 2011

39

De samenwerking tussen (semi)overheid en marktpartij(en) in een commerciële start-up van een tool die vraag en aanbod in de creatieve sector faciliteert, kan op verschil-lende manieren een win-win situatie zijn voor de in de samenwerking betrokken partijen:

- een beperkt risico voor de marktpartij in een nieuwe busi-ness;

- voor de marktpartij een kans om nieuwe business te ontwikkelen en te genereren;

- rentabiliteit van de investering voor de investeringsmaatschap-pij;

- professionalisering en stimulans van de creatieve industrie en zijn economische meerwaarde;

- voorzien in de behoefte van de creatieve sector;

- het dichter bij elkaar brengen van de reguliere en creatieve sector, d.m.v. het faciliteren van vraag en aanbod;

- een handreiking om zaken te kunnen doen in de creatieve industrie, waardoor een goed ondernemersklimaat wordt aan-gejaagd;

- internationaal ondernemen in de creatieve industrie binnen hand-bereik;

- inzicht in economische waarde-ketens en internationaal onder-nemen;

- inzicht in facilitaire diensten en hun programma’s;

- dubbelingen en overlap in dien-sten kunnen worden voorkomen;

- gericht aanbieden van facilitaire diensten en hun programma’s aan de creatieve sector;

- meetbaarheid van de creatieve sector en zijn economische meerwaarde;

- meetbaarheid van de impact van de creatieve sector;

- middels data-analyse input voor beleidsvraagstukken.

Op basis van het uitgangspunt dat de overheid een faciliterende rol zou moeten aannemen in de ontwikke-ling van de creatieve industrie is het niet wenselijk een dergelijke tool vanuit overheid of overheidorgani-saties te onderhouden en aanbie-den. De overheid zou een dergelijk initiatief, eventueel met behulp van een opstartfaciliteit, aan de markt moeten overlaten.

De reden hiervoor is, enerzijds dat het voor overheidsorganisaties lastig zal zijn vanuit juridisch en organi-satorisch perspectief een dergelijke tool te realiseren en te beheren. Anderzijds, dat dergelijke tools voor andere sectoren ook door marktpar-tijen worden gerealiseerd en hiervoor dus een businessmodel is ontwik-keld dat op basis van de taakstelling van de overheid niet te realiseren is of tot conflicterende belangen zou kunnen leiden.

De online tool, die door de Eind-hovense ECCE partner wordt ontwikkeld, kan groeien vanuit een landelijke startup. We starten in de ECCE partnersteden met een pilot van de tool, vanuit deze steden wordt content gegenereerd en kan de online tool vervolgens groeien naar een landelijke content in de ECCE partnerlanden. Om te komen tot een Europese dekking worden de netwerken die zich in de online tool verzamelen over elkaar gelegd en kan de tool zich verspreiden als een bos dat organisch groeit en waarbij de buitenste laag, steeds weer zorgt voor nieuwe aanwas (zie figuur 15).

In de groei naar een Europese con-tent van de online tool, kunnen de ‘creative guide’ en de gids ‘creatief en innovatief ondernemen’ dienen als startpunt van een commerciële startup in de ECCE partnersteden. Vervolgens groeien we vanuit de ECCE partnerlanden toe, naar een internationale tool die vraag en aanbod in de creatieve industrie op Europese schaal faciliteert.Met de online tool kunnen pro-gramma’s en tools, zoals de ECCE Transfer Agents meer zichtbaarheid worden gegeven en kunnen deze op Europees niveau meer aansluiting vinden.

22 Elke Frye, Frye Concepts en John Krijger, RTE Adviesgroep, Eindhoven/Tilburg, januari 2011

40 41

Elke ondernemer doorloopt een aan-tal fasen om te komen tot volwassen ondernemerschap, zo ook in de cre-atieve sector. Door een gebrek aan inzicht, bij creatieve ondernemers, in processen die moeten worden doorlopen om tot marktpotentieel te komen en het gebrek aan inzicht welke services en facilitaire diensten kunnen bijdragen aan de groei van de eigen onderneming verloopt het groeiproces tot volwassen, selfsup-porting ondernemer in de creatieve sector vaak traag.

De huidige tools, die moeten bij-dragen aan het bevorderen van de creatieve sector zijn versnipperd, onduidelijk, in sommige gevallen onbetrouwbaar, hebben maar een klein bereik, en er is veel overlap in het aanbod. Om de creatieve sector te kunnen faciliteren is een betere afstemming nodig met de behoefte van creatieve ondernemers.Het concreet invullen van de econo-mische waardeketen in de creatieve industrie draagt bij aan het versnel-len van groei en professionalisering in de creatieve sector. Een online omgeving, waarin waardecreatie voor de creatieve industrie centraal staat in de waardeketen, is een goede tool om aan dit proces bij te dragen, door vraag en aanbod bij elkaar te brengen.

Figuur 15: Content groei van de online tool 22

4 Conclusie en Aanbevelingen

41

4.1 ConclusieDe creatieve industrie is een net-werkindustrie die vooral in zijn eigen sector een groot bereik heeft dat de grenzen over gaat. Uit dit net-werk worden veelal de opdrachten gegenereerd of vind er onderlinge kennisdeling plaats. Door een geheel eigen manier van werken is de verankering van de creatieve industrie met de reguliere bedrijvigheid op dit moment moeilijk. Er zijn maar weinig tools, facilitaire diensten of services die de aanslui-ting en het begrip voor elkaars ma-nier van werken kunnen organiseren. De creatieve industrie heeft moeite met het denken in bedrijfsproces-sen waardoor vraag en aanbod tussen reguliere bedrijvigheid en de creatieve sector moeilijk tot stand komt. Aan het faciliteren van vraag en aanbod in de creatieve sector zou dan ook meer aandacht be-steed mogen worden, om te komen tot een betere ontwikkeling van de sector. In de economische waarde-keten van de creatieve producten en diensten is een gebrek aan samen-hang ontstaan waardoor het proces van idee naar markt doorbroken is en er veelal in de initiatieffase van de waardeketen wordt gewerkt, waarin de creatie van nieuwe ideeën plaats vindt. Vooral in het bedenken van nieuwe ideeën blijkt de creatieve entrepreneur ondernemend te zijn (zie hoofdstuk 2.2 De economische waardeketen in de creatieve indus-trie).

Om de samenhang in de economi-sche waardeketen van de creatieve industrie te versterken tot een solide ketting, zijn er makelaars nodig die twee talen spreken en in de econo-mische waardeketen de verbinding leggen tussen creatieve en reguliere bedrijvigheid/industrie. Zoals in het Interregionale ECCE project de ‘Transfer Agents’ op dit gebied actief zijn (zie hoofdstuk 2.3 Services, 2.4 Facilitaire diensten en 2.5 Het pro-gramma vanuit ECCE partnerstad Eindhoven).Omdat de creatieve industrie flexibel is in haar manier van werken, haar fysieke infrastructuur en haar net-werk, is de stap naar internationaal ondernomen klein (zie hoofdstuk 1 De creatieve industrie). De creatieve sector is zich er echter maar weinig van bewust dat hier andere bedrijfs-voering en processen mee gepaard gaan, die aan andere regels, orga-nisaties en instanties verbonden zijn, terwijl de stappen in de econo-mische waardeketen vrijwel gelijk blijven. Meer informatie over proces-sen in internationaal ondernemen is daarom gewenst.De reden dat veel marketingstra-tegieën falen is omdat ze geen onderdeel uitmaken van een groter geheel, een overkoepelende mar-ketingstrategie. Dit laatste is vooral op de creatieve sector van toepas-sing omdat zij steeds in wisselende samenstellingen werken en be-langrijk, want een overkoepelende strategie zorgt ervoor dat men weet welke tactieken werken voor een onderneming en zorgt ervoor dat de verkopen blijven binnenkomen als een Zwitsers uurwerk, ongeacht de economische trends.

In de creatieve industrie zijn twee hoofdzakelijke problemen te con-stateren die de groei van de sector doen stagneren:

1. Gebrek aan ondernemersvaar-digheden: de creatieve industrie is ondernemend in het bedenken van nieuwe, innovatieve producten en diensten en het bedenken van oplossingen, omdat creativiteit hun drijfveer is. Anderzijds staat deze creatieve drijfveer het denken in bedrijfsprocessen en de daarmee gepaard gaande kaders in de weg, waardoor er een gebrek ontstaat aan ondernemersvaardigheden, zoals het nemen van richtinggevende beslissingen, het opstellen van een onderbouwd ondernemingsplan, het kiezen voor een haalbare mar-ketingstrategie etc. We zien ook problemen als het gaat om kaders, waaraan elke ondernemer moet vol-doen, te denken valt hierbij aan juri-dische zaken, ondernemersvormen en heel eenvoudig boekhouden en administratieve zaken bijvoorbeeld.

2. Invulling geven aan de econo-mische waardeketen: de creatieve industrie is een bedenkende, ont-wikkelende sector en behoort tot de kenniseconomie. De creatieve ondernemer weet met zijn idee vaak niet welke stappen te zetten in de economische waardeketen van zijn product of dienst om te komen tot een afzetmarkt. Daardoor verstoffen goede ideeën vaak ergens op een plank en worstelt de ondernemer met keuzen die rondom zijn idee/product gemaakt moeten worden. De creatieve ondernemer heeft geen inzicht in zijn economische waar-deketen en de services die zijn idee hierin stapsgewijs verder kunnen hel-pen. In dit probleem schuilt ook het moeilijk tot stand komen van duur-zame business-to-business relaties tussen creatieve en reguliere sector, omdat men elkaars processen niet begrijpt en elkaars meerwaarde nog onvoldoende inziet. Vraag en aan-bod blijken daardoor in het proces van de economische waardeketen van creatieve producten en diensten maar moeilijk bij elkaar te komen.

42 43

Door de diversiteit aan sectoren en bedrijven die tot de creatieve industrie behoren, lijkt deze sector ondoorzichtig, echter doorlopen creatieve producten en diensten vaak een zelfde proces in de econo-mische waardeketen. Het inzichtelijk maken van de nodige services die stapsgewijs de ketting van de eco-nomische waardeketen doorlopen zal bijdragen aan meer producten en diensten die in de markt kunnen worden afgezet. Door deze behoefte en zijn meerwaarde inzichtelijk te maken en op grote schaal de ver-taalslag te maken naar de reguliere sector kan er informatie op maat worden geboden aan de creatieve sector, die bijdraagt aan de profes-sionalisering en versterking van de impact van de sector.

Facilitaire diensten dragen bij aan ondernemersvaardigheden en bedrijfsvoering, om te komen tot groei van de eigen onderneming. We onderscheiden de commerciële faci-litaire diensten en de facilitaire dien-sten die schuil gaan in tools van aan de overheid gelieerde instanties. Het zijn veelal diensten die met kaders te maken hebben, zoals boekhouden, administratie, juridische zaken etc. en dat vindt de creatieve sector vaak moeilijk, omdat zij met hun nieuwe ideeën nu juist buiten kaders denken en hun eigen opvattingen hebben op een oplossing voor een vraag of probleem. Het is dan ook zaak om een facilitaire dienst te vinden die past bij het soort onderneming en het product of de dienst dat de ondernemer aanbiedt. Inzicht in reguliere facilitaire diensten, die bedrijfsmatige ondersteuning bieden aan een creatieve ondernemer en zijn product of dienst is dan ook wenselijk.

Facilitaire diensten die schuil gaan in programma’s van overheden of instellingen, zijn versnipperd, vaak ondoorzichtig en moeilijk vind-baar. Er bestaat veel overlap in het aanbod en het bereik van de uit-voerende instanties is vaak klein, waardoor maar een selecte groep kan worden voorzien aan informatie en begeleiding. Omdat een echte ondernemer niet ‘gepampert’ wil worden of juist omdat er rondom de niet commerciële facilitaire program-ma zo veel onduidelijkheden zijn over bijvoorbeeld de betekenis of de meerwaarde ervan voor de eigen onderneming, wordt de capaciteit onvoldoende benut. Met deze niet commerciële diensten gaat veelal een lang, ondoorzichtig en traag proces gepaard, waarmee de crea-tieve ondernemer worstelt, omdat ze hem onbekend zijn.

Het onderbrengen van commerciële facilitaire diensten onder één para-plu zal bijdragen aan het verschaf-fen van een betrouwbaar aanbod voor de creatieve sector. Door de niet commerciele diensten onder dezelfde paraplu te plaatsen kan de capaciteit van programma’s (tools) veel gerichter worden ingezet, kan overlap worden voorkomen en is er meer inzicht in het aanbod, het proces en de meerwaarde voor de creatieve ondernemer. Het is dan ook zaak om de onder-nemer niet te pamperen, te verwen-nen, maar hem een handreiking te doen naar zelfstandigheid, groei en professionaliteit. De taak van de overheid bevindt zich veel meer in het scheppen van een goed onder-nemersklimaat, het geven van een plek aan de creatieve sector en het leggen van contacten en netwerken, dat uiteindelijk leidt tot meer werk-gelegenheid en welvaart.

Figuur 16 laat zien dat er eerst gezaaid moet worden, om te kun-nen wortelen en uit te groeien tot een boom die zijn vruchten af werpt en opnieuw voor aanwas zorgt. De taak van de overheid zit vooral in het zaaien en wortelen, door het scheppen van een kansrijk en prettig ondernemersklimaat.

De services verankeren in de stap-pen van de economische waarde-keten van creatieve producten en diensten en dit proces inzichtelijk maken, daar ligt dan ook de verbin-ding met het reguliere bedrijfsleven en de industrie. Het proces van idee naar product en afzetmarkt is voor de creatieve ondernemer veelal onduidelijk, omdat hij enkel denkt in het creatieve proces naar een nieuw idee, dat uiteindelijk tot innovatie kan leiden.

Het is dan ook zaak om de creatieve sector inzicht te geven in het proces van de economische waardeketen van hun producten en diensten en de daaraan verbonden services die tot marktpotentieel leiden. Faci-litaire diensten en services zijn in deze weg onlosmakelijk met elkaar verbonden, omdat het nemen van stappen in de economische waarde-keten vraagt om strategische keuzen en een solide bedrijfsvoering, want dat vormt immers de basis van een bedrijf dat zich kan wortelen en kan groeien.

Figuur 16: Zaaien en Wortelen

43

Een paraplu van de markt en voor de markt, waarin vraag en aanbod worden gefaciliteerd, tussen servi-ces, facilitaire diensten, creatieve industrie en de reguliere sector geeft invulling aan de economi-sche waardeketen en concrete, op maat gemaakte informatie aan de creatieve industrie. Een online tool is een handzaam middel, om deze aspecten met elkaar te verbinden in een groot bereik, omdat hierin grote hoeveelheden aan informatie geca-tegoriseerd kan worden.

De huidige online tools die de crea-tieve industrie in hun ondernemer-schap moeten ondersteunen zijn veelal versnipperd en ondoorzichtig. Als er al vraag en aanbod wordt gefaciliteerd is de informatie vaak onbetrouwbaar en niet marktcon-form. Tevens is er geen paraplu die het gehele scala aan betrouwbare en op maat gemaakte informatie biedt, waaraan de creatieve sector nu juist zo’n behoefte heeft. De online tools richten zich voornamelijk op het in kaart brengen van de creatieve in-dustrie en de onderlinge netwerken die kruisbestuiving en cross-overs moeten bevorderen, alleen ligt daar, tussen de creatieve sectoren, niet het grootste probleem.

Door een online omgeving te cre-eren, met een sterk onderliggend concept, dat voorziet in de behoefte van de creatieve sector, kan met een groot bereik worden bijgedra-gen aan professionalisering en de economische groei van de creatieve industrie.

Een slimme online tool met betrouw-bare en op maat gemaakte informa-tie, die vraag en aanbod met elkaar weet te verbinden op grote schaal, biedt wellicht de uitkomst, omdat hierin in de behoefte van de creatie-ve industrie wordt voorzien. De tool richt zich daarbij op de creatieve industrie als aanbieder en als vrager. De creatieve industrie zit aan de vraagzijde waar het gaat om behoef-ten zoals zakelijke diensten, pro-totypen en productie. De creatieve industrie zit aan de aanbodzijde voor wat betreft kennis en kunde gericht op het traditionele bedrijfsleven en het vermarkten van eigen producten of diensten en het bedenken van creatieve, vernieuwende oplossin-gen.

4.2 AanbevelingenDuurzaam een onderneming opbou-wen vraagt om vaardigheden die ervoor zorgen dat een ondernemer op eigen benen kan staan en self-supporting is. Daarom is het invullen en faciliteren van de economische waardeketen in de creatieve indus-trie van groot belang, daarmee gaan het faciliteren van vraag en aanbod tussen de creatieve en de reguliere sector gepaard. De levensvatbaar-heid van een onderneming is immers afhankelijk van de opdrachten die uit de markt gegenereerd kunnen worden. Een goed onderbouwd onderne-mingsplan met een sterke marke-tingstrategie gaan vooraf aan het genereren van opdrachten. Facili-taire diensten dragen bij aan onder-nemersvaardigheden en bedrijfsvoe-ring in de creatieve sector. Alleen is er meer inzicht nodig in de facilitaire diensten die de creatieve industrie kan ondersteunen, om te komen tot professionalisering van de creatieve sector.

4.2.1 Aanbevelingen in het gebrek aan ondernemers-vaardighedenWe onderscheiden drie soorten facilitaire diensten die de creatieve sector ondersteunen en bijdragen aan de bedrijfsvoering en het ont-wikkelen van ondernemersvaardig-heden. Het meest belangrijk is om deze facilitaire diensten inzichtelijk te maken en helderheid te scheppen in wie met welke doeleinden van toegevoegde waarde kan zijn voor de creatieve ondernemer in één van de creatieve sectoren en zijn fase van ondernemerschap.

De niet commerciële facilitaire diensten die vanuit de overheid, het onderwijs of daaraan gelieerde instellingen worden aangeboden zijn versnipperd en schuilen vaak in programma’s van grote, complexe organisaties, waardoor ze moeilijk vindbaar zijn. Door de complexiteit van dit aanbod is er veel overlap en wordt de onduidelijkheid van het aanbod versterkt, waardoor de creatieve sector niet weet welke in-stantie of welk programma voor hem bedoeld is.

Het is aan te bevelen om de huidige niet commerciële facilitaire diensten voort te zetten, maar beter op elkaar af te stemmen en inzichtelijk te ma-ken en daarmee bereikbaar te ma-ken voor een grotere groep. Met dit inzicht kan overlap en versnippering in de toekomst worden voorkomen en de bestaande capaciteit effectie-ver worden ingezet en afgestemd op de vragende kant. Een online tool kan bijdragen aan het verschaffen van inzicht in programma’s en tools van niet commerciële diensten aan de vraagzijde. Tevens kan er een betere afstemming plaatsvinden van het aanbod, door de, middels de online tool, verzamelde data te analyseren en te reflecteren aan de vraagzijde.

44 45

Commerciële facilitaire diensten hebben voornamelijk betrekking op de bedrijfsvoering van de creatieve ondernemer en kunnen bijdragen aan strategische vraagstukken om een ondernemer verder te helpen in zijn potentie. Er is een groot aanbod aan deze facilitaire diensten, alleen is niet duidelijk welke diensten ge-specialiseerd zijn in de sector waarin de creatieve ondernemer werkt. Er is dan ook een overzicht aan experts gewenst die kennis hebben geno-men van de creatieve sector en hun manier van werken. Een online tool kan deze content gecategoriseerd weergeven en daarmee vraag- en aanbodzijde faciliteren in de crea-tieve industrie. Door de verzamelde data te analyseren kan vraag en aanbod in kaart worden gebracht en kunnen diensten op de vraagzijde worden afgestemd. Huisvesting faciliteert in het geven van een plek aan de creatieve indus-trie in de eigen regio. Door de geheel eigen manier van leven en werken heeft de creatieve industrie hele specifieke huisvestingseisen, die met emoties en esthetische waarden van een plek gepaard gaan, zoals ontmoeting, identiteit, inspiratie, uitdaging, kansen en ligging. An-derzijds is het werk dat de creatieve industrie verricht heel divers en moet de plek in functies voorzien die het werk in een bepaalde sector en van een bepaald beroep mogelijk maken, te denken valt hierbij aan werkplaatsen, studio’s, kantoor-ruimte, labs, etc. Tevens kan de fase van ondernemerschap gekoppeld worden aan de huisvesting, want in elke fase is er een andere huisves-tingsbehoefte.

Door de flexibiliteit van de creatieve ondernemer, is er geregeld behoefte aan een tijdelijke werkplek, te den-ken valt hierbij aan artists in reci-dence, nomadenwerkplekken, etc.Inzicht in creatieve clusters en huis-vestingsmogelijkheden is dan ook gewenst om een aantrekkelijk en di-vers vestigingsklimaat te faciliteren, waarin de creatieve ondernemer zich ‘thuis’ voelt en waar hij kan werken. Een online tool kan bijdragen aan het inzichtelijk maken van huisves-tingsmogelijkheden in een bepaalde regio en daarmee voorzien in de vraag naar specifieke huisvesting voor creatieve ondernemers. Door de verzamelde data te analyseren kunnen vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd en kan de behoefte aan huisvesting worden getoetst.

4.2.2 Aanbevelingen voor het invullen van de economi-sche waardeketenDe te nemen stappen in de econo-mische waardeketen zijn afhankelijk van de keuze die een ondernemer maakt m.b.t. zijn idee, namelijk het uitbrengen ervan onder licentie of er een onderneming omheen bouwen. N.a.v. de keuze die de creatieve ondernemer heeft gemaakt zijn de te nemen stappen om tot een concreet product of dienst te komen gelijk, al-leen gaan er andere servicepartners mee gepaard, die de schakels in de waardeketen met elkaar verbinden. Een creatief ondernemer is goed in het creatieve proces, om te komen tot een idee. Vervolgens vindt hij het moeilijk om het idee om te zetten in het proces van de economische waardeketen. Het is daarom be-langrijk om inzicht te verschaffen in de te nemen stappen in de econo-mische waardeketen, waardoor de ondernemer een heldere richting kan kiezen. Vervolgens moeten de juiste serviceproviders worden verbon-den met de te nemen stappen in de waardeketen. Dat wil zeggen dat in elke creatieve sector een overzicht is van serviceproviders in relatie tot de stappen in de waardeketen. Hierin schuilt tevens het faciliteren van vraag en aanbod tussen de reguliere en de creatieve sector om te komen tot nieuwe, innovatieve producten en diensten.

Het aanbod is niet alleen gericht op de vraag vanuit de creatieve sector naar reguliere bedrijven die zich in de waardeketen bevinden, maar ook vanuit de reguliere sector naar crea-tieve bedrijven die het creatieproces voor reguliere bedrijven kunnen invullen.

Door het samenbrengen van vraag en aanbod in de creatieve industrie, kan de economische meerwaarde en de professionaliteit van de sector zich ontwikkelen en groeien en kan het potentieel effectief worden benut.

Tools en programma’s als de gids ‘creatief en innovatief ondernemen’ en ‘Transfer Agents’ kunnen bijdra-gen aan het inzichtelijk maken van de te nemen stappen in de economi-sche waardeketen en daarmee kan een effectief pad worden uitgestip-peld voor creatieve ondernemers. Door deze tools vindt op kleine schaal een fysieke verbinding plaats tussen stappen in de waardeketen, omdat de tools veelal gebaseerd zijn op persoonlijk contact en maar een selecte groep bereiken.

Een online tool kan niet alleen in-zicht verschaffen in de economische waardeketen en de stappen daarin met elkaar verankeren, maar ook vraag en aanbod in de creatieve in-dustrie faciliteren en samenbrengen. De online tool biedt de mogelijkheid om direct zaken te doen en proces-sen in het de economische waar-deketen van creatieve producten en diensten te versnellen, omdat er transparant en doelgericht gewerkt kan worden.

Met de tool kunnen data worden verzameld en geanalyseerd, waar-door niet alleen de creatieve indus-trie in kaart kan worden gebracht, maar diverse factoren meetbaar worden. Met een data-analyse kun-nen impact en marktwerking van de creatieve sector tastbaar wor-den gemaakt en dat is waardevolle informatie voor beleidsvorming van overheden en instellingen. Verder wordt de meerwaarde en de be-hoefte van de creatieve sector een tastbaar feit en dat draagt bij aan de professionalisering van de creatieve industrie.

45

4.2.3 Aanbevelingen voor de totstand-koming van een online toolDe markt regelt zichzelf en vanuit de markt kunnen vraag en aanbod worden gefaciliteerd, in een tool die reguliere bedrijvigheid en de creatieve industrie samenbrengt en betrouwbare, op maat gemaakte in-formatie aanbiedt. De overheid heeft hierin de taak om aan te jagen en te stimuleren door het faciliteren van een kansrijk en actief ondernemers-klimaat (zie figuur 2 hoofdstuk 0.3 Omgevingsfactoren en hoofdstuk 1.3 De Omgevingsfactoren).Door een online paraplu te creëren die een totaalaanbod faciliteert aan betrouwbare informatie, die van toe-gevoegde waarde is en welke een handreiking biedt om zaken te kun-nen doen in zowel de reguliere als de creatieve sector, kan de overheid de creatieve industrie stimuleren en aanjagen. Een dergelijke online tool zal bijdraagt aan een goed onderne-mersklimaat, met de content, zoals deze wordt omschreven in hoofd-stuk 3.4 en wordt aanbevolen in hoofdstuk 4.2.1 en 4.2.2.

Om te komen tot een werk-bare tool is het van belang dat er wordt samengewerkt tussen (een) marktpartij(en) en de overheid om tot draagvlak en een betrouwbare, waardevolle inhoud van de tool te komen.

De marktpartij(en) weet de online tool te ontwikkelen en te beheren, omdat deze zich hierin gespeciali-seerd heeft. Vervolgens kan (kunnen) de marktpartij(en) de online tool in de markt zetten, omdat deze een lucratieve business kan (kunnen) bouwen om de online tool heen. Door de marktpartij(en), i.s.m. de overheid, kan de inhoud van de tool worden ontwikkeld en kunnen de nodige functies in de tool wor-den verwerkt om tot het gewenste resultaat te komen voor beide partijen. Vervolgens kan de overheid met haar partners en haar netwerk ervoor zorgen dat de tool ook daad-werkelijk gebruikt wordt, door haar lobby in te zetten en de tool onder de aandacht te brengen. De online tool kan vanuit deze samenwerking als startpunt groeien in haar be-trouwbare content.

Deze samenwerking biedt de over-heid de kans om vanuit de markt de creatieve industrie een handreiking aan te bieden, een goed onderne-mersklimaat te ontwikkelen en de sector te stimuleren en aan te jagen. Anderzijds biedt een online tool met een volledige content, de overheid de kans om de creatieve industrie in kaart te brengen, de impact en de marktwerking van de creatieve sec-tor meetbaar te maken en diensten beter op de sector af te stemmen.

Door te starten en te groeien vanuit de partnersteden van het Interre-gionale ECCE project, kan er een internationale content voor de tool worden gerealiseerd, die Europa dekt en daardoor wordt de stap naar internationaal ondernemen verge-makkelijkt. Daarnaast wordt de crea-tieve sector op internationale schaal meetbaar, kunnen diensten veel ge-detailleerder worden aangeboden en ontwikkeld vanuit de overheid in een bepaalde regio en kunnen regio’s met elkaar worden vergeleken.

46 47

Desk research• Alice Foundation, Het creatief DNA van de regio Eindhoven, een inven-tarisatie, Eindhoven, april 2004;• Alice Foundation, Het creatief DNA van de regio Eindhoven, feiten, cijfers, methodiek en conclusies, Eindhoven, april 2004;• Alice Foundation, Visie op kunst en cultuur, Eindhoven Innovatieve Cultuurstad, Eindhoven, 2004;• Arbeitsgemeinschaft Kulturwirt-schaft 1998, in 3. Kulturwirtschafts-bericht, Minesteriums für Wirtschaft und Mittelstand, Energie und Ver-kehr des Landes Nordreihn-Westfa-len, Düsseldorf, november 1999;• Elma van Boxel & Kristian Ko-reman, ZUS (Zones Urbaines Sen-sibles), NAi Publishers, Re-public, Naar een nieuwe ruimte-politiek, Rotterdam, 2007;• Brainport Eindhoven zuidoost-ne-derland, “Crossing borders, moving frontiers”, Eindhoven, november 2004;• Caroline Chapain, Phil Cooke, Lisa De Propris, Stewart MacNeill and Juan Mateos-Garcia, NESTA, Crea-tive clusters and innovation, Putting Creativity on the map, London UK, november 2010;• ‘Creatieve Industries Mapping Document’ van het Britse De-partment for Media Culture and Sports(DMCS), 1998, in Alice Foundation, Het creatief DNA van de regio Eindhoven, een inventarisatie, Eindhoven, april 2004;• Jeroen Cremers, Brainport Deve-lopment, handout van de presenta-tie: Seaport –Airport –Brainport, De 3 pijlers van de Nederlandse econo-mie, Eindhoven, 2010; • Ruud Dorenbos, Omer Sheikh, Peter Risseeuw, seo economisch onderzoek i.o.v. Stichting Industrie-beleid en Communicatie, Concur-rentiepositie Nederlandse Maakin-dustrie, Amsterdam, mei 2008; • ECCE Innovation Network, Res-ponse to the Commission’s Green Paper: “Unlocking the potential of the cultural and creative industries in Europe”, Nantes, 2010;• Eurocities, Towards a European Commission Green Paper on Cultu-ral and Creative Industries: Euroci-ties Recommendations, September 2009;• Europese Commissie, Groenboek, Het potentieel van culturele en crea-tieve industrieën vrijmaken, Brussel, 27 april 2010;• Philip Evans & Thomas S. Wur-ster, De Nieuwe Economie, Blown to Bits, hoe de informatie-economie bedrijfsstrategieën fundamenteel verandert, Boston USA, 2000;

• Richard Florida, The Rise of the Creative Class, ...and how it’s trans-forming work, leisure, community, & everyday life, New York USA, 2004;• Richard Florida, The Flight of the Creative Class, The New Global Competition for Talent, New York USA, 2005;• Richard Florida, Cities and the Creative Class, New York USA, London UK, 2005;• Richard Florida, Who’s Your City?, How the creative economy is making where to live the most important decision of your life, New York USA, 2008;• Elke Frye, Afstudeerscriptie MER/OGM: Podia voor Creatieve Indus-trie, Een vergelijking tussen Bochum (Duitsland) en Eindhoven (Neder-land), Eindhoven, augustus 2005;• Gemeente Eindhoven, Onderne-mersplein voor zaken en diensten, Gids Creatief en Innovatief Onderne-men, Eindhoven, 2010;• M. Hajer en A. Reijndorp, Op zoek naar nieuw publiek domein, Analyse en Strategie, Rotterdam, 2001;• Greg Hearn (Institute for Creative Industries and Innovation,Queensland University of Technology), Simon Roodhouse (University of Arts in London), Julie Blakey (Institute for Creative Indus-tries and Innovation, Queensland University of Technology.), From va-lue chain to value creating ecology: Implications for creative industries: development policy, International Journal of Cultural Policy London UK, 2007;• K. Hüskes, Amt für Wirtschafts- und Beschäftigungsförderung der Stadt Bochum, Kultur- und Freizeit-wirtschaft, Bochum, juli 2004;• Institut für Raumplanung, Fach-bereich Raumplanung Universität Dortmund, Kulturwirtschaft in der Stadt, Dortmund 1990;• Martin Kenney met Richard Flo-rida, Locating Global Advantage, Industry Dynamics in the Internatio-nal Economy, California, 2004;• John P. Kretzmann & John L. Mc Knight, Building Communities from the Inside out: A Path Toward Fin-ding and Mobilizing a Community’s Assets, Skoke IL, 1993;• Charles Landry, The Creative City, A Toolkit for Urban Innovators, London UK and USA, 2006;• Charles Leadbeater, Cloud Culture, the future of global cultural relations, London UK, 2010;• N.J.A. van der Linden, Master The-sis Leisure Studies, In the Zone?, Coaltions and creative entrepreneur-ship in creative clusters, Tilburg, augustus 2009;

• Tine Maenhout, Isabelle De Vol-dere, Jonas Onkelinx, Leo Sleuwae-gen, Creatieve Industrie in Vlaande-ren, Gent/Leuven, 2006;• G. Marlet, C. van Woerkens, voor Nyfer, Atlas voor gemeenten 2003, Breukelen, februari 2003;• Het Ministerie van Economische Zaken en Het Ministerie van On-derwijs, Cultuur en Wetenschap, Waarde van creatie, ’s Gravenhage, Brief Cultuur en Economie 2009;• Ministerium für Wirtschaft und Mittelstand, Energie und Verkehr des Landes Nordrein – Westfalen, 4. Kulturwirtschaftsbericht, Kultur-wirtschaft im Netz der Branchen, Düsseldorf, november 2001;• NAi Publishers, Networked Cultu-res, Parallel Architectures and the Politics of Space, Rotterdam, 2008;• O. Raspe, F. van Oort en P. de Bruijn (TNO Inro), Kennis op de kaart, Ruimtelijke patronen in de kenniseconomie, Rotterdam, 2004;• P. Rutten (TNO STB), W. Manshan-den, J. Muskens e.a., TNO Strategie, Technologie en Beleid, De Creatieve industrie in Amsterdam, Delft, 21 september 2004;• Paul Rutten (TNO/Hogeschool Inholland/Erasmus Universiteit), Teunis IJdens (IVA Beleidsstudies en Advies), Dany Jacobs (Rijksuni-versiteit Groningen/Hogeschool van Amsterdam), Karel Koch (Hoge-school Inholland), TNO, Knelpunten in de creatieve productie: creatieve industrie, Delft, 15 juli 2005;• Anna Lenka Schlosser & Bernd Hartmann, supported by all ECCE INNOVATION partners, Creative Industries in Northwest Europe: Mapping Innovation Opportunities, Aachen – Birmingham – Cardiff – Doncaster – Dublin – Eindhoven – Nantes – Stuttgart, Stuttgart, juli 2009;• SenterNovem: Taakveld Innovation Intelligence & Coördinatie, Innova-tion Intelligence, Verkenning Crea-tieve Industrie, Utrecht, 2009;• Studentenadviesbureau SCG, Bewerking SAB Ci/a Eindhoven, Op weg naar een prominente stad voor de Creatieve Industrie, Eindhoven, 2004;• United Nations Conference on Trade and Development, Creative In-dustries and Development, Genève, 2004; • Nader Vossoughian, NAi Publis-hers, Otto Neurath, The Language of the Global Polis, Rotterdam, 2008;• R. Wenting, samenvatting van: The Evolution of a Creative Industry, the industrial dynamics and spatial evolution of the global fashion de-sign industry, Utrecht, 2008.

BRONNENOVERZICHT

47

Online research• 99designers.com geraadpleegd op 99designs.com (02-12-2010);• b.tween – Sheffield UK geraad-pleegd op www.btween.co.uk/pa-ges/hello (30-11-2010);• b.tween – Sheffield UK geraad-pleegd op www.btween.co.uk/btween-people (30-11-2010); • Creatieve Kaart Schiedam geraad-pleegd op www.creatievekaartschie-dam.nl/?p=kaart (30-11-2010);• Preface to the paperback edition of the rise of the creative class, Richard Florida, geraadpleegd op www.creativeclass.org (01-10-2003); • Creative Guide Eindhoven Region, geraadpleegd op www.creativegui-de.nl/ (20-01-2011);• Designlink Nederland geraad-pleegd op www.designlink.nl/ (30-11-2010);• Freshheads geraadpleegd op www.freshheads.com/ (24-01-2011);• Gemaakt in Amersfoort (GiA) geraadpleegd op gemaaktinamers-foort.nl/creatieve-industrie/wat-is-gia/ (30-11-2010);• Gemaakt in Amersfoort (GiA) geraadpleegd op gemaaktinamers-foort.nl/creatieve-industrie/deelne-mers/ (30-11-2010);• Kamer van Koophandel Zuid-Oost Nederland geraadpleegd op www.kvk.nl/kvk-activiteiten/activiteiten-kvk-brabant/sectoren/creatieve-industrie (09-12-2010);• Kamer van Koophandel Zuid-Ne-derland – hallo comminity geraad-pleegd op hallo.kvk.nl/hallo (02-12-2010);• Kamer van Koophandel Zuid-Ne-derland – hallo comminity geraad-pleegd op hallo.kvk.nl/hallo/groe-pen/creatieve_professionals/default.aspx (02-12-2010);• Definitie Transfer Agents geraad-pleegd op www.investorwords.com/46 /account_balance.html (08-02-2011);• JongeHonden.nl geraadpleegd op http://www.jongehonden.nl/ (02-12-2010)• Kompetenzzentrum Kultur- & Kreatievwirtschaft des Bundes ge-raadpleegd op www.kultur-kreativ-wirtschaft.de/ (14-12-2010);• Kultur.unternehmen.dortmund geraadpleegd op www.kultur-unter-nehmen-dortmund.de/dateien/Cul-turepreneurship.pdf (20-12-2010)• Lab of Culture geraadpleegd op www.labforculture.org/en (02-12-2010);• Lab of Culture geraadpleegd op www.labforculture.org/en/labforcul-ture/browse (02-12-2010);• 045B ECCE Innovation Develo-ping Economic Clusters of Cultural and Creative Enterprises in the Innovation Process, geraadpleegd op www.nweurope.eu/index.

php?act=project_detail&id=3858 (05-09-2010); • Ontwerp Platform Arnhem (OPA) geraadpleegd op www.o-p-a.nl/cms/content/view/1492/42 (30-11-2010);• POOQ.nl geraadpleegd op www.pooq.nl/ (02-12-2010);• Start2grow geraadpleegd op www.start2grow.de/de/home (20-12-2010);• Vindcreatieven.nl geraadpleegd op www.vindcreatieven.nl (02-12-2010);• Visionscapers.net, The networked innovation company, geraadpleegd op visionscapers.net/nl (24-03-2011); • Werkgelegenheid en sectoren in Brabant geraadpleegd op werkge-legenheid.economie-in-brabant.nl/index.php (16-09-2010);• Werkspot.nl geraadpleegd op www.werkspot.nl (24-11-2010);• Originele definitie van een map-ping instrument geraadpleegd op en.wikipedia.org/wiki/Object-relatio-nal_mapping (08-12-2010).

Field researchExpertinterviews• Harrie Dona, Dona Consult, Til-burg, september / oktober 2010;• Wout Withagen, Freshheads, Til-burg, november 2010;• Kees van der Koppel, The Pro-gress Factor, Tilburg, september 2010;

Onderzoek op locatie• ECCE partner meeting, feedback op de startfase van het onderzoek, middels een presentatie van het onderzoek aan de ECCE partners, Eindhoven, 26 oktober2010;• ECCE partner meeting, feedback op de resultaten van het onderzoek, middels een presentatie van het onderzoek aan de ECCE partners, Eindhoven, 24 januari 2011;• Prof. Dr. Volker Eichener, EBZ Business School - University of Applied Sciences, Herne, augustus 2010;• Eurocities, Creative Industries Working Group, partner meeting, Dortmund, 9 en 10 december 2010;• Roy van Dalm, journalist, schrijver en senior docent m.b.t. de creatieve economie, presentatie ‘The Crea-tive Space’ tijdens de bijeenkomst Creatief en Innovatief Ondernemen van het Ondernemersplein van de Gemeente Eindhoven, Eindhoven, 24 januari 2011;• Fancy van de Vorst, Gemeente Eindhoven, Beleidsmedewerker Economie en Arbeidszaken Creatie-ve Industrie; beleidsvormende ses-sie creatieve industrie Eindhoven, Eindhoven, 14 januari 2011;• Wout Withagen, Freshheads, Presentatie over ‘Nieuw Internet, Online RFP/RFQ does it!’ Tijdens de bijeenkomst Creatief en Innovatief Ondernemen van het Ondernemers-plein van de Gemeente Ei

48

49

Angelsaksische interpretatie van Creatieve Industrie:

• Britse Task Force Creatieve Indus-tries Mapping Document uit 1998 1 „Alle vormen van bedrijvigheid die hun bestaansrecht danken aan indi-viduele creativiteit, vaardigheden en talenten, en die de mogelijkheid in zich hebben om welvaart en banen te scheppen door het genereren en of exploiteren van intellectueel eigendom.”

Sectoren:Kunst en antiek, architectuur, mode ontwerp, schrijven / uitgeven, film en video, interactieve leisure software, software, muziek, televisie en radio, podiumkunsten, reclame, ontwerp, ambacht.

• Amerikaan R. Florida, (2002) 2,3,4 “De transformatie van nu is potenti-eel bijzonder groot. Tijdens de vorige grote verandering werd de fysieke inbreng (land en arbeid) vervangen door een andere fysieke inbreng (ruwe materialen en fysieke arbeid) terwijl de huidige verandering funda-menteel is gebaseerd op menselijke intelligentie, kennis en creativiteit.”

Sectoren:Wetenschappers, ingenieurs, kun-stenaars, ontwerpers, kennisgeba-seerde professies.

• Amerikaan A.J. Scott, (2000) 5“De symbolische component neemt in belang toe. Producten en diensten worden onderdeel van een levensstijl en identiteit van groepen mensen. Hedendaagse producten en dien-sten gaan op basis van culturele waarde de concurrentie met elkaar aan, omdat de intrinsieke kwaliteiten producten niet langer voldoende onderscheid opleveren.”

Sectoren:Heterogene producten, soms fysieke eindproducten, soms diensten, hybride vormen (informatieoverdra-gers), symboliek product.

Nederlandse interpretatie van Creatieve Industrie:

• Gemeente Amsterdam en TNO 6 “De Creatieve Industrie is een spe-cifieke vorm van bedrijvigheid die producten en diensten voortbrengt, die het resultaat zijn van individu-ele of collectieve, creatieve arbeid én ondernemerschap. Ze worden aangeschaft door consumenten en zakelijke afnemers omdat ze een betekenis oproepen. Op basis daar-van ontstaat een ervaring. Daarmee speelt de creatieve industrie een belangrijke rol in ontwikkeling en on-derhoud van levensstijlen en cultu-rele identiteiten in de samenleving.”

Sectoren:Reclame, architectuur, kunst, antiek, kunstnijverheid, design, modeont-werp, film, interactieve spelsoftware, muziek, theater, uitgeven, software, televisie, radio.

• Robert Kloosterman, (2004) 7 “Het centrale en bindende element van de Creatieve Industrie ligt in de creatie en exploitatie van symboli-sche waarde onder consumenten of bedrijven. Dat is het belangrijkste onderscheidende kenmerk van de Creatieve Industrie ten opzichte van andere vormen van economische bedrijvigheid.”

Sectoren:Uitgevers, architectuur, reclame, film- en videoproductie, radio- en televisieproductie, podiumkunsten, persbureaus en journalisten, biblio-theken, musea, natuurbescherming instellingen.

Duitse interpretatie van Creatieve Industrie:

• 2. Kulturwirtschaftbericht NRW 8,9

„De „Kultur- und Medienwirtschaft“ als verfijnde groep van met elkaar verbonden branches, clusters, omvat alle bedrijven en prestatiegerichte activiteiten, van klein tot groot, die

de voorbereiding, schepping, zorg en het waarborgen van kunst en cul-tuur productie opleveren, culturele bemiddeling en/of prestaties in de media voortbrengen of producten maken of verpubliceren.“

Sectoren:Muziek, media (inclusief nieuwe media), cultureel erfgoed, litera-tuur, gedrukte media, journalistiek, kunsten (design en kunsthandwerk), film, TV en video, beeldendekunst en amusement, cultuur, gezondheid, gastronomie, toerisme, sport en belevenis aanbod.

• V. Behr, F. Gnad und K.R. Kunzmann, (1990) 10

“De „Kulturwirtschaft“ omvat alle activiteiten die in directe samenhang staan met de voorbereiding, schep-ping, zorg, verpublicering en het waarborgen van kunst en cultuur.”

Sectoren:Theater en opera, muziek en dans, beeldende kunst, literatuur, gedrukte media, audio-media, audio-visuele media en multimedia.

• Deutschland-Bundesministerium für Wirtschaft und Technologie (2009) 11

“De culturele en creatieve industrie omvatten alle culturele en creatievebedrijven die voornamelijk zijn geori-enteerd op de markt en te makenhebben met de creatie, productie, distributie en / of verspreiding via demedia van culturele / creatieve goe-deren en diensten.”

Sectoren:Het economische veld van de cultu-rele en de creatieve industrie bestaatuit de volgende elf kern branches of marktsegmenten: muziek industrie,literatuur markt, kunst markt, film industrie, omroep industrie,podiumkunsten markt, design in-dustrie, architectuur markt, gedrukte media, reclamemarkt en software en games industrie.

Bijlage 1: Definities in verschillende interpretaties

1 Alice Foundation, Het creatief DNA van de regio Eindhoven, een inventarisatie, Eindhoven, april 20042 G. Marlet, C. van Woerkens, voor Nyfer, Atlas voor gemeenten 2003, Breukelen, februari 20033 P. Rutten (TNO STB), W. Manshanden, J. Muskens e.a., TNO Strategie, Technologie en Beleid, De Creatieve industrie in Amsterdam, Delft, 21 september 20044 www.creativeclass.org, Preface to the paperback edition of the rise of the creative class, Richard Florida, oktober 20035 P. Rutten (TNO STB), W. Manshanden, J. Muskens e.a., TNO Strategie, Technologie en Beleid, De Creatieve industrie in Amsterdam, Delft, 21 september 20046 P. Rutten (TNO STB), W. Manshanden, J. Muskens e.a., TNO Strategie, Technologie en Beleid, De Creatieve industrie in Amsterdam, Delft, 21 september 20047 P. Rutten (TNO STB), W. Manshanden, J. Muskens e.a., TNO Strategie, Technologie en Beleid, De Creatieve industrie in Amsterdam, Delft, 21 september 20048 Frau K. Hüskes, Amt für Wirtschafts- und Beschäftigungsförderung der Stadt Bochum, Kultur- und Freizeitwirtschaft, Bochum, juli 2004.9 Arbeitsgemeinschaft Kulturwirtschaft 1998, in 3. Kulturwirtschaftsbericht, Minesteriums für Wirtschaft und Mittelstand, Energie und Verkehr des Landes Nordreihn-Westfalen, Düsseldorf, november 199910 Institut für Raumplanung, Fachbereich Raumplanung Universität Dortmund, Kulturwirtschaft in der Stadt, Dortmund 199011 M. Söndermann, Büro für Kulturwirtschaftsforschung (KWF), C. Backes, Creative Business Consult (CBC), Dr. O. Arndt, D. Brünink, Prognos AG,

Research Report No577, Summary: Culture and Creative Industries in Germany, Berlin, februari 2009

Bijlage 2: Toelichting op de zeven creatieve sectoren

50

Audiovisuele industrieDe audiovisuele sector valt uiteen in drie subsectoren; film, nieuwe media en radio/TV, die elk gekenmerkt worden door een eigen speci-fieke waardeketen. In de filmsector concentreert het creatieve proces zich voornamelijk bij de filmmaker, productiehuis, distributeur en exploi-tant. Binnen de productieketen van de games concentreert het creatieve proces zich dan weer voornamelijk bij de ontwikkelaar en uitgever. Voor radio en TV wordt de symbolische meerwaarde gecreëerd door de pro-ductiemaatschappij en het omroep-bedrijf. Allen zijn marktgericht en worden dan ook tot de kerncreatieve industrie gerekend.

MuziekindustrieBinnen de productieketen van de muziek concentreert het creatieve proces zich voornamelijk bij de au-teur/componist, de artiest/muzikant, de studio’s, de platenmaatschappij/publisher, producer en de concert-zalen/festivals. De studio’s, platen-maatschappijen/publishers, produ-cer en concertzalen maken deel uit van de kerncreatieve industrie.

Mode-industrieIn de modesector zijn de ontwer-pers, patroontekenaars en organi-satoren van modeshows onderdeel van de kerncreatieve industrie

Architectuur en vormgevingsindustrieIn de sector van architectuur en vormgeving concentreert het crea-tieve proces zich voornamelijk bij de designers/designbureaus, reclame-bureaus en architecten/architecten-bureaus. Elk van deze bedrijfstak-ken bestaat ook voornamelijk uit ondernemers en ondernemingen die marktconform opereren, zodat zij integraal deel uitmaken van de kerncreatieve industrie.

Gedrukte media industrieBinnen de productieketen van de gedrukte media concentreert het creatieve proces in de boekenindus-trie zich hoofdzakelijk bij de auteur en de uitgeverij. De uitgeverij wordt tot de kerncreatieve industrie gere-kend. In de kranten- en tijdschrif-tenindustrie worden de journalisten, persagentschappen en uitgeverijen van kranten en tijdschriften meege-rekend.

Beeldende kunstindustrieIn de beeldende kunstensector wordt de symbolische meerwaarde gecreëerd door de beeldend kun-stenaar, kunstenaarsateliers/pro-ductiecentra, de promotiegalerie en musea/tentoonstellingscentra. Verschillende van deze bedrijfstak-ken zijn echter niet marktconform gestructureerd, zoals de kunste-naarsateliers/ productiecentra en de musea/tentoonstellingscentra.

PodiumkunstenindustrieBinnen de productieketen van de podiumkunsten concentreert het creatieve proces zich voornamelijk bij de artiest of gezelschap en het theaterhuis.

51

Creatieve sectoren kennen, binnen de creatieve industrie, hun eigen dynamiek en kijken in veel geval-len met een beperkte blik naar hun omgeving om tot interactie te komen met andere sectoren of organisaties die mogelijk ondersteuning kunnen bieden.Onderstaand zijn inzichten in waardeketens en procesmodellen weergegeven, die binnen de zeven sectoren van de culturele en crea-tieve industrie gehanteerd worden.Deze modellen zijn statisch en toe-voegingen zullen mogelijk zijn, maar ze geven de basis processen binnen de zeven creatieve sectoren weer.

Bijlage 3: Creatieve sectoren en hun waardeketens

Kern Cultureel Ondersteunend Aanverwant

Bioscoop-exploitant

GroothandelDetailhandel

Distributie-maatschappij

Salesagent

ConsumentProducent/productiehuis

Filmmaker

Vertoners

Online distributie

make-up & styling, set design, technici, licht & geluid, cameratransport, studio’s & locaties, muzikanten, effects, multimedia, acteurs

Perserijen

Audiovisuele industrie

52


Hardwareconsole

Ontwikkelaar,publisher

Producent Verdeler Consument

Middleware:Grafischesoftware

Groothandel, aankoopcentrale,detailhandel

WebsitesOnline distributie

Muziekindustrie, internet,telecommunicatie

Studio’s

Themaparken,game centers

Game-industrie


Ateliers,fabrikanten

Show-producenten

distributie

Stoffenfabrikant

patroon-tekenaars

Modellenbureau’s, haar & make-up, styling, fotografen,grafisch design, persagenten

KleinhandelFlagship storesInkoperGroothandel ConsumentOntwerpers

Mode-industrie

53

Muziekindustrie


distributeur GroothandelDetailhandelE-commerce

InstrumentenbouwersRadio/TV, Ringtone, Telecom, Productie videoclips

Producer Studio’s Perserijen

Festivals

Concertzalen

Online distributie

Platenmaat-schappij

Publisher ConsumentManager

Management-bureau’s

Auteur/componist

Uitvoerendartiest/muzikant

ConcertpromotorenBoekingsagenten

Beheersvennootschappen


Designers/Designbureau’s

Fabrikant ConsumentHandel

R&D in modelling & prototypemaking, grafisch materiaal,uitgeverij, drukkerij

Branding industrie

packaging, meubelindustrie,mode, electronica

Design consultant

Toegepaste (Beeldende) kunstindustrie

54


DrukkerijBoekbinder

Auteur UitgeverijImporteur

Consument

Digitale media printing, papier-& inktleveranciers, design &lay-out, fotografen

Distributeur Handel

Gedrukte media

Architectuur en vormgevingsindustrie


Designers/Designbureau’s

Fabrikant ConsumentHandel

R&D in modelling & prototypemaking, grafisch materiaal,uitgeverij, drukkerij

Branding industrie

packaging, meubelindustrie,mode, electronica

Design consultant

55


Scenarioschrijver

Gezelschappen, regisseurs/choreografen

Infrastructuur

FestivalsManagementbureau’sBoekingskantoren

Publiek

Scenografie, techniek, locatie, repetitieruimtes,muzikanten, podiumbouwers

Podiumkunstenindustrie

IT industrie (R&D voorbeeld)


Omroep-bedrijf

Netwerk-exploitantkabelmij.

Digitaaldistributiebedrijf

Adverteerder Overheid

ConsumentProductie-maatschappij

56

Tijdens de bijeenkomst van het Eurocity project in Dortmund (Duits-land), kwamen een aantal essentiële onderdelen aan bod die bijdragen aan de professionalisering en de ontwikkeling van de creatieve indus-trie, waarin de waardeketen van de creatieve domeinen in de creatieve sector aandachtspunt is.

Hieronder de aanpak van o.a. Dortmund (Duitsland):

Federaal Competentiecentrum cultuur- en kunstondernemerschap 11

Culturele en creatieve industrie zijn zoveelzijdig, enkel en alleen al door de branche zelf, maar ook hun po-tentie. Het competentiecentrum voor culturele en creatieve industrieën helpt ondernemers hun kansen in de markt te vergroten en om internatio-nale markten te ontsluiten. Het doel is om deze industrietak sterker te presenteren en de randvoorwaarden voor deze ondernemers te verbete-ren.

Creatieve ondernemers moeten gemakkelijker toegang krijgen tot openbare aanbestedingen en hun ondernemerschap moet zich kun-nen door ontwikkelen. Bovendien moeten ze ondersteund worden om internationale markten beter te ont-sluiten. Oprichters, projectmakers, micro-ondernemers en freelancers moeten vooral worden aangemoe-digd.

De inspanningen van het competen-tiecentrum vullen reeds bestaande diensten aan. Het centrum zoekt de dialoog met de branche deskundi-gen om de voorhanden zijnde kennis en ervaring optimaal te bundelen.Het competentiecentrum bestaat uit een nationale inloopplek in Esch-born en uit acht regionale bureaus. Nationale en regionale bureaus zijn met elkaar verbonden en doen re-gelmatig uitwisselingen. Het team in Eschbornanalyseert de ondersteu-nende staatsmaatregelen. Met dit als basis werkt het aanbevelingen uit voor economische beleidsmakers, zodat de creatieve ondernemers de bestaande programma’s beter kun-nen benutten. Bovendien bevordert dit het regio- en branche-overstij-gende netwerken.

In de regiokantoren geven con-tactpersonen geregeld informatie door middel van raadplegingen en oriëntatiediscussies over de open-bare aanbesteding. De discussies zijn gericht op de culturele onderne-mer en de creatieven en vormen een platform waar de gebruikers netwer-ken en nieuwe samenwerkingsver-banden kunnen aangaan.

Universiteit Dortmund – The “Culturepreneurship” 12

Gedreven door innovatieve regionale krachten ondersteunt‘KulturUnter-nehmen Dortmund’ studenten en werknemers en alumni van beide Dortmundse hogere onderwijsinstel-lingen, de TechnischeUniversität Dortmund (Dortmund University of Technology) en de Fachhochschule-Dortmund (University of Applied Sci-ences and Arts). De doelgroep van ons project wordt gevormd door de studenten van de richtingen design, communicatie, muziek, architectuur, informatica, kunsten, journalistiek en moderne talen. Tot nu toe heeft hun ondernemerspotentieel en creativi-teit zich niet weten te vertalen in een professionele carrière in de creatieve industrie. “KulturUnternehmen Dort-mund” ondersteunt ondernemers ambities op diverse niveaus.

KulturUnternehmen Dortmund is een support netwerk voor studenten, medewerkers en alumni van de twee universiteiten van Dortmund. Ver-scheidene instituten binnen en bui-ten de universiteiten werken samen binnen dit netwerk:

Het initiatief is verdeeld in een aantal projecten, dieelkaar aanvullen:

Project1:’ Awareness Creation’

Dit project heeft als doel studenten werknemers en alumni bewust te maken van de mogelijkheid om een carrière te starten als ondernemers in de creatieve industrie. Er zijn verschillende mogelijkheden om de ondernemersgeest te promoten op universiteiten:

• Gastlezingen;• Informatiebijeenkomsten;• Ondernemersdagen;• Promotiemateriaal (flyers, pos-

ters, give-aways);• Een foto- of grafisch ontwerp-

wedstrijd met de creatieve industrie als onderwerp;

• Webpagina www.kultur-unterne-hmen-dortmund.de

Project2: Kwalificatie

Studenten, werknemers en alumni die geïnteresseerd zijn in het opstar-ten van hun eigen zaak in de crea-tieve industrie, kunnen deelnemen aan het cursusprogramma: “Cultu-reel werk en de creatieve industrie”. Deze cursussen zijn projectgeörien-teerd, bevatten sleutelelementen va ondernemerschap in de creatieve industrie en worden aangevuld met gastlezingen. Studenten werken in interdisciplinaire groepen. Succes-volle afsluiting van het cursuswerk wordt beloond met een certificaat getiteld ”Cultureel werk en creatieve industrie”. Het laatste werkstuk is een businessplan dat studenten ontwikkelen voor hun eigen start-up in de creatieve sector.Cursus deelgebieden:

• Politiek, recht en structuren;• Economie en financiën;• Communicatie en marketing;• Management en organisatie.

Bijlage 4: programma’s ter ondersteuning aan creatief ondernemerschap

11 Kompetenzzentrum Kultur- &Kreatievwirtschaft des Bundes geraadpleegd op http://www.kultur-kreativ-wirtschaft.de/ (14-12-2010)12 Kultur.unternehmen.dortmund geraadpleegd op http://www.kultur-unternehmen-dortmund.de/dateien/Culturepreneurship.pdf (20-12-2010)

57

Project3: Coaching

Twee “Culturepreneurship Coa-ches” hebben hun kantoor in de factulteit design (FH Dortmund) en de faculteit voor culturele studies (TU Dortmund), waar ze consulting aanbieden en als eerste aanspreek-punt fungeren. Zij bemiddelen tussen verschillende organisaties en programma’s die ondernemerschap bevorderen. Ze kunnen advies geven over onder andere het ont-wikkelen van een businessplan, het verkrijgen van leningen en sponsors, selectie van cursussen, huur van bedrijfsruimte en ander aanverwante zaken; Hierdoor vormen ze een link tussen de verschillende lagen van het initiatief.

Project4: Workshop

Workshops vinden plaats in de Cre-ative Centre in Dortmund-Dorstfeld en richten zich op het veranderen van globale business ideeën in con-crete zakelijke concepten. Profes-sionele management consultants helpen de beginnende ondernemers hun business ideeën te evalueren met betrekking tot klantenwaarde-ring en marketability. Verder geven vertegenwoordigers uit verschillende sectoren van de creatieve industrie praktische adviezen. Twaalf start-up teams kunnen jaarlijks deelnemen met de workshops. Ze werken individueel en in groepen. Na een intensieve coaching periode van drie maanden presenteren de deelne-mers hun uiteindelijke concepten voor een jury. De beste business-plannen worden beloond met een prijs en het winnende team wordt begeleid gedurende de realisatie van hun start-up.

Project5: Start-up kantoren

Businessconcepten kunnen worden getest in een professionele omge-ving. Het ‘Incubatorproject’ biedt startende bedrijven gratis kantoor- en studioruimte aan in een creatieve omgeving ingebed in lokale netwer-ken.

De jonge ondernemers kunnen dan de infrastructuur van deze faciliteiten gebruiken, inclusief alle apparatuur en diensten. Coaches zullen de on-dernemingenbegeleiden gedurende de (pre-)opstartfase en de bedrijven onderling verbinden voor wederzijd-se ondersteuning. Elk jaar kunnen zes starters een plek krijgen in deze Incubators (broedplaatsen). Afhan-kelijk van de behoeften worden de ondernemingen gehuisvest bij of een van de regionale technologie centra, een IT-incubator of op een centrum voor kunst, cultuur en media.

Stadt Dortmund –Start2grow 13

In het kader van het Dortmundpro-ject worden sinds 2001 jaarlijks met veel succes start2grow-oprichtings-wedstrijden gehouden. Alle start2grow-oprichtingswedstrij-den zijn interregionaal en kenmerken zich door een optimale knowhow uitwisseling, een ambitieus tijds-concept en hoge prijzen in geld en natura.

Het Dortmundproject is een regio-naalinitiatief voor het nieuwe Dort-mund. Sinds 2000 bundelt het met een breed draagvlak de krachten van de stad, industrie en weten-schap in een uniek netwerk. Het doel is om de duurzame ontwikke-ling te stimuleren van de stad tot een leidende technologische en industriële regio in Europa.

Het start2grow-netwerk is een kernelement van de starterswed-strijd. Netwerkdeelnemers uit verscheidene gebieden staan de deelnemers van de start2grow-com-petitie terzijde als coaches.Het netwerk bestaat uit meer dan 600 vakmensen van diverse deelge-bieden, bijvoorbeeld marketing, ver-koop, octrooirecht, belastingrecht, personeelszaken, informatietech-nologie, organisatie, etc., die zich vrijwillig als coaches voor de starters inzetten. De coaches brengen hun beroepservaringen en vakkennis in of zijn bijvoorbeeld contactpersonen bij samenwerkende netwerken. In het start2grow-netwerk hebben coaches ook de mogelijkheid om de starters op verschillende manieren te ondersteunen met het ontwikke-len van hun ideeën. Start2grow heeft als doel om star-ters te ondersteunen bij het snel gefundeerd uitvoeren van hun be-drijfsidee en zo bij te dragen aan een succesvolle opbouw van een eigen onderneming.Daarom omvat het kosteloze aan-bod van start2grow een optimaal coaching concept:

• Coaching netwerk• Online Coaching Area (OCA)• Handboek businessplan• Coaching avonden• Workshops• Branche specials• Terugkoppeling

Beroeps-ervaring

professionele expertise

Contact metnetwerken

Bundeling in Start2grow netwerk

Oprichters

13 Start2grow geraadpleegd op http://www.start2grow.de/de/home/ (20-12-2010)

58

In Nederland komen ook verschil-lende programma’s op gang die bij moeten dragen aan een betere ontwikkeling van creatief onderne-merschap, die moeten leiden tot professionalisering van de sector. Hieronder enkele voorbeelden:

Voorbeelden uit Nederland:

Kamer van Koophandel Zuid-Oost Nederland - Het project Creatieve Industrie 14

De creatieve sector levert een enorme economische impuls en bij-drage aan het vestigingsklimaat van Zuidoost- Nederland. Daarom zijn de Kamers van Koophandel Brabant en Limburg gestart met het project Creatieve Industrie. Dit project loopt van 1 april 2008 tot 31 maart 2012 en heeft als doel:

• het stimuleren en faciliteren van startende bedrijven in de crea-tieve sector;

• het tot stand brengen van netwerk en samenwerkingscom-binaties tussen bedrijven in de creatieve sector en ‘reguliere’ sectoren.

Het project richt zich op de volgen-de drie hoofdsectoren:

• kunsten (beeldende kunst, podiumkunst, en literatuur)• media en entertainment (om-

roep, muziekindustrie, film- en video/DVD-industrie

en uitgevers)• creatieve zakelijke dienstverle-

ning (vormgeving, ontwerp en reclame)

Designlink Nederland 15

Designlink vormt een unieke schakel tussen vraag, aanbod, kennis en beleid. Tezamen met haar regionale partners opereert zij op het snijvlak van vraag en aanbod en profileert zich daarbij als Nederlands enige design ketenorganisatie.

Designlink geeft antwoord op de volgende vragen:

• welke subsidies zijn er voor de-sign?

• naar welke cursus stuur ik mijn projectmanager?

• moet ik een ontwerper in huis halen of juist extern houden?

• hoe doen anderen het eigenlijk?• hoe krijg ik de resultaten die ík

wil hebben?• welk ontwerpbureau past het

beste bij mijn organisatie en hoe vind ik die?

• hoe kan ik het rendement van het productontwikkelingsproces maximaliseren?

Voordelen van aangeslotenen

• elektronische nieuwsbrief• webpresence, toegang (kennis-)

netwerk• netwerkbijeenkomsten• kwaliteitskeurmerk• diverse kortingen op activiteiten

Designlink is in 2001 ontstaan uit een fusie tussen de Stichting Goed Industrieel Ontwerp en Stichting ioN en is gevestigd in ‘s-Gravenhage.

Kamer van Koophandel Zuid-Oost Nederland geraadpleegd op http://www.kvk.nl/kvk-activiteiten/activiteiten-kvk-brabant/sectoren/creatieve-indus-trie/ (09-12-2010)15 Designlink Nederland geraadpleegd op <http://www.designlink.nl/> (30-11-2010);

Bijlage 5: Vernieuwde gids ‘creatief en innovatief ondernemen’

59

Bijlage 6: Voorbeelden van mapping tools voor de creatieve sector

60

Kamer van Koophandel Zuid-Nederland – hallo community “Hallo is de zakelijke community voor ondernemers. De groep Cre-atieve Professionals is bedoeld als netwerkomgeving / vraagbaak voor creatieve professionals, zoals foto-grafen, copywriters, (web)designers, artdirectors, signmakers, camera-mensen, regiseurs etc.”

http://hallo.kvk.nl/hallo/http://hallo.kvk.nl/hallo/groepen/cre-atieve_professionals/default.aspx

b.tween – Sheffield UK

“Wij zijn Just-b, wij doenEvents 2.0&Open InnovationWe gebruiken digitale technologie om te bemiddelen in contact tussen industriën, oud en nieuw, groot en klein.

We creëren markten, waar mensen uit verschillende sectoren ervaringen kunnen delen en zaken doen. We bouwen partnerschappen tussen kleine, flexibele bedrijven zonder ba-gage en gigantische bedrijven met opslagruimtes tjokvol met bagage. We kunnen je uitnodigen in een eco-systeem met getalenteerde digitale ondernemers, die floreren buiten het blikveld van grote bureaus.”

http://www.btween.co.uk/pages/hellohttp://www.btween.co.uk/btween-people

Designlink Nederland

“Designlink onderhoudt een uitge-breid archief van links naar de meest uiteenlopende site’s met interessan-te informatie voor opdrachtgevers, ontwerpers én gebruikers. Deze database met ruim 450 links kan via diverse zoeken sorteerfuncties worden ontsloten. Het servicedeel van deze site is uitsluitend toegankelijk voor de bij Designlink aangesloten bedrijven en haar relaties. De informatie op dit servicedeel bestaat uit:

• een uitgebreide lijst van aange-sloten bedrijven

• een overzicht van uitsluitend voor aangeslotenen toeganke-lijke bijeenkomsten

• een forum • stagebank

Designlink ontwikkelt projecten en voert deze uit, zelfstandig of in opdracht van derden. Voorbeelden van onder eigen vlag ontwikkelde projecten zijn de Erkenningen Goed Industrieel Ontwerp en DESIGNL, een collectieve beurspresentatie. Voorbeelden van samenwerkings-projecten zijn het Design Colloquium en Design ter Zake, een serie net-werkbijeenkomsten in samenwerking met DMN. In opdracht van de EVD wordt een clusterpilot gerealiseerd.”http://www.designlink.nl/

Gemaakt in Amersfoort (GiA)

“Gemaakt in Amersfoort is hét po-dium van de creatief ondernemers uit Amersfoort.Doel is Amersfoortse creatief ondernemers op de kaart te zetten. Veel te vaak worden crea-tieve producten en diensten buiten Amersfoort ingekocht. Terwijl het hier barst van het creatief talent en ondernemerschap.Gemaakt in Amersfoort bestaat uit een portal, een tweejaarlijkse portfo-liomarkt en de jaarlijkse trofee-uitrei-king voor de producten of concep-ten die het meest bijdragen aan het creatieve en innovatieve imago van Amersfoort.”http://gemaaktinamersfoort.nl/crea-tieve-industrie/wat-is-gia/http://gemaaktinamersfoort.nl/crea-tieve-industrie/deelnemers/

Ontwerp Platform Arnhem (OPA)

“Stichting Ontwerp Platform Arn-hem heeft als doel het stimuleren en professionaliseren van het regionale ontwerpklimaat vanuit een cultureel, economisch en maatschappelijk perspectief. Daartoe organiseert OPA tal van activiteiten voor ontwer-pers en bedrijven die zich bezig-houden met ontwerp, productie, distributie en verkoop van innova-tieve producten en diensten. Deze activiteiten hebben vooral tot doel het creatieve potentieel in de regio ten dienste te stellen van actuele maatschappelijke en economische vraagstukken.

OPA bracht in 2005 de eerste Cre-atieve Kaart van Arnhem en Gel-derland uit. Op de kaart staan maar liefst 4200 creatieven én creatieve organisaties vermeld in 27 discipli-nes. Van de 75.000 gedrukte kaarten zijn er ruim 70.000 verspreid over Nederland en vooral in Gelderland.”http://www.o-p-a.nl/cms/content/view/1492/42/

Creatieve Kaart Schiedam

“Het veld waarin kunst, cultuur, mensen, creativiteit, innovatie en economie hand in hand gaan, vormt bij elkaar de ‘creatieve industrie’ en dit is een groeiende sector in Schie-dam. De Creatieve Kaart Schiedam maakt dit inzichtelijk. Op deze digi-tale plattegrond is voor consument en producent informatie te vinden. Ook biedt de kaart een platform voor discussie, idee-uitwisseling, presentaties en inspiratie.“ http://www.creatievekaartschiedam.nl/?p=kaart

Lab for Culture

“Vind ideeën. Vind mensen. Vind geld. Vind evenement. Vind debat-ten.Eén website, 50 landen, 6 talen.

We werken met en voor kunste-naars, kunsten cultuurorganisaties en –netwerken, culturele profes-sionals en publiek in meer dan 50 Europese landen. We voorzien ook in een platform voor culturele samenwerking tussen Europa en de rest van de wereld. Onze missie is iedereen, die werkt aan culturele samenwerking, toe-gang heeft tot minutieus geüpdatete informatie en om de culturele sector aan te moedigen om meer te experi-menteren met online technologieën.

• Informatie, onderzoeken analyse gerelateerd aan culturele samen-werking en medewerking, waar-onder mogelijkheden voor finan-ciering, kritische perspectieven, research, nieuws en contacten (organisaties en netwerken).

• Online netwerk tools om de potentie voor culturele samen-

werking binnen de culturele sector mogelijk te maken en te versterken.

• Promotie van partijen, die zich bezighouden met culturele

samenwerking en van hun activi-teiten in Europa en daarbuiten.

• Plekken voor netwerken, uitwis-selen en delen van kennis tussen organisaties en individuen.

• Platforms voor discussie en redevoering over actuele

onderwerpen, die invloed hebben op de culturele sector.”

http://www.labforculture.org/enhttp://www.labforculture.org/en/lab-forculture/browse

61

JongeHonden.nl

“De reclamebranche is een van de lastigste vakgebieden om een goede start in te maken. Talent helpt natuurlijk enorm, maar dan moet je wel de kans krijgen om jezelf te laten zien. Stichting JongeHonden helpt je daarbij. Door pitches te organiseren, zodat je kunt werken op echte klan-ten en kans maakt op een reis naar het reclamefestival in Cannes; en door creatieven bij elkaar te brengen op mappenavonden, speeddates en workshops. Voor je het weet heb je een knallendgoed portfolio onder je arm en ben je wegwijs in de wereld die reclame heet.Iedereen die zich Jongehond voelt, kan lid worden. Het kost niets en je bent gegarandeerd als eerste op de hoogte van alles wat we orga-niseren. Jongehond zijn is geheel vrijblijvend, maar hoe actiever je deelneemt, hoe meer je uit je lidmaatschap haalt. Niet alleen zijn de pitches, workshops en map-penavonden bijzonder leerzaam, je komt ook in contact met andere creatieven. (Deelnemers van pitches mogen niet ouder zijn dan 28 jaar.)”www.jongehonden.nl

Vindcreatieven.nl

“Is de website die creatieve profes-sionals in contact brengt met het overige bedrijfsleven, geïntrodu-ceerd door De Werkbank, de lande-lijke opdrachten- en vacaturebank voor de creatieve industrie. In De Werkbank kunnen ondernemers kosteloos opdrachten en vacatures publiceren. Vindcreatieven.nl plaatst ze op een geografische kaart, zodat creatieve professionals eenvoudig opdrachten en vacatures in hun regio vinden.Doel van Vindcreatieven.nl is dan ook om professionele creatieve dienstverleners beter vindbaar te maken voor het overige bedrijfsle-ven en zo het onderlinge zakendoen te bevorderen. Het platform wordt ondersteund door onder meer de Beroepsvereniging van Nederlandse Ontwerpers BNO, reclamevereni-ging Pragma, MKB-Amsterdam en Syntens.”www.vindcreatieven.nl

99designers.com

“99designs is de #1 marktplaatsvoor crowdsourced grafisch ontwerp. We verbinden 89,428 gepassioneerde-ontwerpers over de hele wereld met kleine bedrijven, die hun ontwerp-projecten graag af willen zien. En we doen dit op een vlotte manier, zonder de normale risico’s of kosten, die geassocieerd worden met pro-fessioneel ontwerp. MantraHet is zeker een cliché, maar we kunnen het niet anders omschrij-ven—99designs begon als ontwer-pers voor ontwerpers. Onze taak bij 99designs is om een vriendelijke, professionele en veilige omgeving te bieden, waar ontwerpers uit alle la-gen van het leven kunnen wedijveren op een gelijkwaardige voet—waar ze hun werk kunnen laten zien, hun vaardigheden kunnen verbeteren, kunnen communiceren met vakge-noten en nieuwe klanten kunnen winnen.”www.99designs.com

POOQ.nl

“ZZP’ers en opdrachtgevers ont-moeten elkaar via POOQ. Bent u als ZZP’er op zoek naar een op-dracht? Of bent u een opdracht-gever (werkgever) en op zoek een geschikte freelancer? Dan zit u goed bij POOQ. POOQ betekent meer. Ook voor relevante informatie over ZZP’en en alles wat daarbij komt kijken, lees je op www.POOQ.nl. De wereld van ZZP’ers, opdrachten en opdrachtgevers is groot en on-doorzichtig. Dat hoeft niet zo te zijn. POOQ is uw meetingpoint, brengt orde in de warrige wereld. Daardoor weet uw opdrachtgever (of ZZP’er) u makkelijker te vinden.”www.pooq.nl

Bijlage 7: Vraag en aanbod faciliterende online tools

63

ColofonConcept en onderzoek:

Elke Frye, Frye Concepts te Eindhoven www.frye.nl

Onderzoeksondersteuning:

John Krijger, RTE Adviesgroep te Tilburgwww.rte.nl

Ondersteuning en redigeren:

Nicole Volleberg te Utrecht

Vertalingen:

Rosalina de Jager, Jager OC administratie, communicatie, organi-satie, te Tilburgwww.jageroc.nl

Vormgeving en illustraties:

Casper Sormani, NoSuchThing te Rotterdamwww.nosuchthing.nl

Dit document is zowel Nederlands-als Engelstalig uitgebracht.

Ecce de-gids nl

Documents

Transcript of Ecce de-gids nl