Mensen waren vroeger vooral zelfvoorzienend.

zelf zorgen voor goederen die je nodig hebt.

ook sparen van goederen voor toekomst. (is uitgesteld gebruik / consumptie)

inkomen en groei hst. 1.1

1

van

zelfvoorzienend

naar

arbeidsverdeling

(specialisatie)

veeboer landbouwer visser

hierdoor wordt ruilen noodzakelijk!

geen ruilsysteem

wel ruilsysteem

inkomen en groei hst. 1.1

2

• tractormonteur• belastingconsulent• zadenleverancier• andere leveranciers

• moet waardevol zijn • iedereen wil het graag hebben • makkelijk deelbaar• niet bederfbaar

Ruilen:

ruil in natura = directe ruil

goederen/diensten tegen goederen/diensten• brood tegen twee eieren• helpen ploegen tegen graan• vissen verkopen tegen een lekkere vis• stukje koe tegen????

vaak lastig• indirecte ruil: via een ruilmiddel.

inkomen en groei hst. 1.1

3

Op het volgende scherm zijn de percentages volkomen fictief.

0% 100%

arbeid in boerenbedrijf

andere arbeid

steeds meer in industrie en diensten

steeds meer arbeidsverdeling.

steeds minder arbeid nodig door meer mechanisatie en later meer automatisering.

inkomen en groei hst. 1.1

4

vroeger

bedrijven gebruiken om te kunnen produceren productiefactoren:

winst

pacht/huur

rente

loon

ondernemerschap

grond/natuur

kapitaal

arbeid

vergoeding (inkomen)productiefactor

inkomen en groei hst. 1.1

5

Primair inkomen is inkomen als beloning voor het beschikbaarstellen van productiefactoren:

loon/salaris

huur

pacht

rente

winst

• door eigen arbeid ter beschikking te stellen

• door iets (huis, fiets) ter beschikking te stellen

• door grond ter beschikking te stellen

• door (spaar-)geld ter beschikking te stellen.

• beloning voor ondernemerschap

inkomen en groei hst. 1.1

6

inkomsten.

winst

pacht

rente / huur

loon

vergoeding (inkomen)

primaire inkomsten uit arbeid, kapitaal of ondernemerschap

overdrachtsinkomen zoalssubsidies, AOW en uitkeringen

hier staat geen activiteit tot produceren tegenover.

inkomen en groei hst. 1.1

7

1.spaargeld gezinnen

2.banken lenen spaargeld uit aan bedrijven

4.banken betalenrente voor hetgeleende geld

3.bedrijven betalen

rente voor hetgeleende geld

inkomen en groei hst. 1.1

8

vermeerderd

door rente

toegevoegde waarde

omzet = verkopen

ook: aantal (afzet) x prijs

toegevoegde waarde = productiewaarde

inkopen

grondstoffendiensten van

derden (1)

(1)betalingen van bedrijven onderling behoren niet tot de productie.

inkopen hulpstoffen

+

inkomen en groei hst. 1.2

9

een balans is een overzicht van bezittingen, eigen vermogen

en schulden op een bepaald moment (momentopname)

debet balans per … credit

gebouwenmachinesgereedschappenvoorraad grondst.voorraad productdebiteurenbankkas

60.00012.0003.5008.900

11.4001.3008.500

700

eigen vermogenhypotheeklening bankcrediteuren

50.50040.00013.5002.300

106.300 106.300

debiteuren: zijn klanten van wie het bedrijf nog geld krijgt.

crediteuren:zijn leveranciers aan wie het bedrijf nog moet betalen.

inkomen en groei hst. 1.3

10

1.Vaste activa: gaan meerdere productieprocessen mee

2.Vlottende activa: gaat slechts één productieproces mee

3.Liquide middelen: direct opneembaar geld + kasgeld

debet balans per … credit

gebouwenmachinesgereedschappenvoorraad grondst.voorraad productdebiteurenbankkas

60.00012.0003.5008.900

11.4001.3008.500

700

eigen vermogenhypotheeklening bankcrediteuren

50.50040.00013.5002.300

106.300 106.300

ook wel activa genoemd ook wel passiva genoemd

een balans is een overzicht van bezittingen, eigen vermogen

en schulden op een bepaald moment (momentopname)

inkomen en groei hst. 1.3

11

5.Lang vreemd vermogen: geleend geld > 1 jaar

6.Kort vreemd vermogen: geleend geld < 1 jaar

4.Eigen vermogen: eigen geld in het bedrijf

debet balans per … credit

gebouwenmachinesgereedschappenvoorraad grondst.voorraad productdebiteurenbankkas

60.00012.0003.5008.900

11.4001.3008.500

700

eigen vermogenhypotheeklening bankcrediteuren

50.50040.00013.5002.300

106.300 106.300

een balans is een overzicht van bezittingen, eigen vermogen

en schulden op een bepaald moment (momentopname)

inkomen en groei hst. 1.3

12

debet balans per … credit

gebouwenmachinesgereedschappenvoorraad grondst.voorraad productdebiteurenbankkas

60.00012.0003.5008.900

11.4001.3008.500

700

eigen vermogenhypotheeklening bankcrediteuren

50.50040.00013.5002.300

106.300 106.300

een balans moet in evenwicht zijn,de tellingen moeten gelijk zijn.

schuld

bezit

EV = bezit - schuld

een balans is een overzicht van bezittingen, eigen vermogen

en schulden op een bepaald moment (momentopname)

inkomen en groei hst. 1.3

13

een resultatenrekening is een overzicht van opbrengsten en kosten.

kosten resultatenrekening per … opbrengsten

hier komen alle verschillende soorten kosten te staan

saldo winst

hier komen alle opbrengsten te staan.

saldo verlies

xxxx xxxx

ook hier moeten de tellingen altijd gelijk zijn.

ofals opbrengsten > kosten = winstEV wordt groter

als kosten > opbrengsten = verliesEV wordt kleiner

inkomen en groei hst. 1.4

14

nationaal product

of

bruto nationaal product (BNP)

of

bruto binnenlands product

(BBP)

is de optelling van alle toegevoegde waarden(ook die van de overheid)

=

de optelling van alle productiewaarden (inclusief

de ambtenarensalarissen)

nationaal inkomen is de optelling van alleprimaire inkomens: loon huur pacht rente winst

omdat loon, huur, pacht, rente en winst de vergoedingen zijn voor het produceren, zijn de totalen ook altijd gelijk:nationaal product = nationaal inkomen

inkomen en groei hst. 1

15

=

e i n d e