1

Groen licht voor Heijmans in Amsterdam: in de ko-mende drie jaar mogen we in totaal 1000 oplaad-punten gaan plaatsen voor elektrische auto’s. Ener-giebedrijf Nuon en energieleverancier Essent gaan de groene stroom ervoor leveren.

Amsterdam telt momenteel al meer dan 200 op-laadpunten, waarvan de eerste in november 2009 in gebruik zijn genomen. Diverse autofabrikanten ver-wachten volgend jaar elektrische auto’s op de markt te introduceren. Elke laadpaal is goed voor twee oplaad-punten, waardoor er dus twee auto’s tegelijk terecht kunnen. De nieuwe oplaadpunten zijn geschikt voor de (nieuwe) standaardstekker in Nederland (type 2, mode 3).

Elektrische infra op komstIn 2015 moet Amsterdam voldoen aan de Europese normen voor luchtkwaliteit. Elektrisch vervoer is goed voor de luchtkwaliteit, en bovendien is de technologie aanzienlijk zuiniger waardoor minder energie wordt

verbruikt. In Amsterdam worden auto’s opgeladen met groen opgewekte stroom uit hernieuwbare energie-bronnen. Heijmans ziet de markt van elektrisch rijden en alle ontwikkelingen eromheen als een grote kans voor de toekomst. Het ligt immers voor de hand dat meer steden interesse gaan krijgen in elektrisch ver-voer. De elektrische infrastructuur zal de komende ja-ren drastisch veranderen. Met haar ontwerp- en instal-latiekennis kan Heijmans daar een aardige steen aan bijdragen.

Heijmans maakt oplaadpunten in Amsterdam

7OnderhoudDevo naarHeijmans

de

3En de boerploegt voort

D e D u u r z a a m h e i d s k r a n tNummer 14 juni 2011

2Allesbouwenmet duur-zaam hout

In de drukke en dynamische omgeving van Schiphol voert Heijmans Infra onder meer het onderhoud uit aan het openbaar toegankelijk gebied van de luchthaven. De medewerkers bewegen zich sinds kort op een groene manier voort: ze rijden op elektrische scooters.

Alle korte ritten voor bijvoorbeeld inspecties en ver-gaderingen werden altijd gereden per auto. Niet echt milieubewust of energiezuinig in een werkgebied van nog geen 30 vierkante kilometer. Dit kan en moet an-ders, vond Heijmans Infra Schiphol. En waar een wil is, is een weg: vanaf eind maart rijden er twee elektri-sche Heijmans scooters rond op Schiphol.

Groen rijden op gele Heijmans-scooters

2

De column van Robert

Lithium accu’sMet deze stille en reukloze scooters kun je overal snel en gemakkelijk komen. Schiphol heeft immers een uitgebreid fietspadennet, waardoor je snel en op een zeer milieuvriendelijke manier naar je bestemming kunt rijden. Bijkomend voordeel: je rijdt tot aan de voordeur en parkeren is ook geen probleem meer. Door gebruik te maken van lithium accu´s, hebben de scooters een bereik van 100 kilometer, wat ruim voldoende is.

Gewoon in het stopcontactDit type accu heeft nog meer voordelen: een lange le-

vensduur, ze zijn milieuvriendelijker dan andere bat-terijen/accu´s en hebben een geringe zelfontlading. En opladen? Dat kan gewoon heel simpel via met een stekker in een standaard stopcontact.

Schiphol wil tussen 2010 en 2020 zijn CO2-uitstoot verlagen met 90%. Als een van de hoofdaannemers van de luchthaven sluit Heijmans met dit initiatief goed aan bij deze doelstelling.Zo blijven we samen met Schiphol streven naar duur-zame werkmethoden en het reduceren van CO2-uit-stoot.

En de boer ploegt voort

Wanneer je met een veranderprogramma bezig bent, moet je veel zaaien. En als je dan goed door blijft gaan met mesten (mensen betrekken, motiveren, budgetten beschikbaar stellen), mag je na verloop van tijd gaan oogsten. Wat dat aangaat hebben we op het gebied van duurzaamheid een vruchtbaar voorjaar gehad.

Wat mij betreft zijn er de afgelopen periode twee onder-werpen geweest waar we mee geoogst hebben. Op de eerste plaats het Duurzaamheidsverslag. Lang voordat het verslag verschijnt, beginnen al de voorbereidingen. Wat willen we laten zien? Wat willen we uitstralen? Welke gegevens willen we er in hebben? Welke projec-ten en initiatieven? Wie gaat wat verzamelen? Ik ben

erg tevreden met de oogst van dit jaar. We hebben sinds de vorige versie twee grote slagen gemaakt. Duurzaam-heid is veel meer verankerd in de kern van de strate-gie van Heijmans. Ook hebben we onze doelstellingen weer een slag verder gebracht en zijn er kwantitatieve prestatie-indicatoren aan gehangen. De eerste reacties van de stakeholders zijn zeer positief.

Daarnaast is er geoogst (bijna letterlijk) met de keuze om als Heijmans volledig op duurzaam geproduceerd hout over te gaan. Een geweldige stap vooruit die in de bouwsector niet wordt geëvenaard. Het lijkt logisch dat een duurzaam bedrijf geen gebruik maakt van niet-duurzaam hout. Om een voorstelling te geven: voor niet-duurzaam hout worden bossen niet gewoon ge-kapt, maar er wordt complete kaalslag gepleegd. De beste bomen worden eruit gehaald, de rest wordt ver-brand. Na een paar regenbuien is de vruchtbare boven-laag van de grond weggespoeld en is een ecosysteem voor altijd vernietigd. Ik ben blij dat we als Heijmans

3

daar niet meer aan meewerken. Duurzame bosbouw betekent dat de opbrengst per hectare sterk wordt be-perkt en dat er evenwicht is met de natuurlijke aanwas. Bomen die rijp zijn voor de kap worden er individueel uitgetrokken, zodat het bos niet te veel verstoord wordt. Je kunt je voorstellen dat deze methode arbeidsinten-siever en dus duurder is. Maar over 50 jaar kunnen uit deze bossen nog steeds bomen worden geoogst voor de toekomstige huizen.

Als je geoogst hebt, moet je ook weer zaaien. Er zijn op-nieuw tal van initiatieven gestart waaronder de veelbe-lovende werkgroep Duurzame Mobiliteit, die zich onder meer met de markt van laadpalen gaat bezig houden. Bij het toenemend elektrisch vervoer in Nederland lijkt me dit een prachtige oogst over een aantal jaren op te leveren.

Vorige maand nam de concerndirectie een bijzondere beslissing: Heijmans gaat voortaan in alle nieuwe pro-jecten alleen nog duurzaam hout gebruiken. Het besluit geldt dus ook voor projecten waarin dit niet is voorge-schreven. De extra kosten hiervan zijn voor Heijmans. Het betreft hout met een FSC- of PEFC- (met uitzonde-ring van MTCC) keurmerk. Heijmans bevestigt hiermee haar voortrekkersrol in de branche om het gebruik van duurzame materialen te stimuleren en kwaliteit te be-vorderen.

Duurzaam geproduceerd hout is afkomstig uit bossen die zodanig worden beheerd dat de ecologische functie van het bos als leefomgeving van planten- en diersoor-ten behouden blijft. Met het gebruik van enkel duur-zaam hout in de bouw wordt een aanzienlijke milieubij-drage gerealiseerd. De toepassing past bij de profilering van een duurzaam bouwbedrijf.

Wat betekent dit in de praktijk? De meest gestelde vragen op een rij:

Geldt dit voor alle projecten van Heijmans?Ja, het besluit geldt voor alle nieuwe projecten van Heijmans, vanaf 13 mei 2011 .

Geldt het besluit ook voor onszelf?Het besluit geldt voor de projecten die we bouwen en/of ontwikkelen, en ook voor houten materieel van Heijmans dat we gebruiken om te bouwen. Dus stei-gerplanken, bekistingen enzovoorts. Het is wel zo dat alle bestaande materieel pas wordt vervangen door een duurzame variant, op het moment dat je het normaliter zou vervangen.

En hoe zit het met de projecten die nu worden gebouwd? Het besluit geldt niet voor projecten die nu worden gebouwd. Indien een opdrachtgever alsnog graag het duurzame hout wil toepassen, dan treedt Heijmans in

Heijmans kiest: alles bouwen met duurzaam houtoverleg met de opdrachtgever om de mogelijkheden te bespreken.

Waarom wil Heijmans dit? Andere bouwers doen dit helemaal niet, het is niet gebruikelijk. Heijmans is er van overtuigd dat duurzaamheid belang-rijk is voor de toekomst. Steeds meer opdrachtgevers willen alleen nog maar duurzame projecten, omdat hiermee op termijn voordelen behaald worden. De bouwsector kan daarin niet achterblijven en is voor een groot deel verantwoordelijk voor de houtproductie.Een dergelijke maatregel heeft dus echt effect op de milieubelasting van de sector.

Als koploper in de bouw vindt Heijmans het belangrijk om als eerste in de sector dit signaal af te geven en zo-doende anderen te bewegen dit ook te gaan doen. Hoe kan een duurzaam bedrijf het verantwoorden om geen duurzaam hout toe te passen?

Net als de Prorail CO2-prestatieladder, zal duurzaam-heid steeds meer een selectiecriterium worden in de markt. Het is goed daar vroegtijdig op voor te sorteren.

Waar kan ik duurzaam hout inkopen, bij wie moet ik zijn voor meer informatie?Heijmans koopt centraal in, om zodoende schaalvoorde-len te benutten en kwaliteit te borgen. Heijmans Inkoop is daarvoor bereikbaar. Voor meer informatie over welk duurzaam hout Heijmans koopt (welke keurmerken) en specifieke vragen per sector, kun je contact opnemen met een van de duurzaamheidscoördinatoren.

Wat doe ik als hout niet verkrijgbaar is in FSC of PEFC?Dit zal alleen in uitzonderingsgevallen voorkomen, maar dan zou in overleg met de opdrachtgever (en vast-gelegd in verslagen) voor een alternatief gekozen kun-nen worden.

4 4

Als de opdrachtgever geen duurzaam hout wil, wat doe ik dan?Heijmans is overtuigd van de waarde van duurzaam hout. Opdrachtgevers hoeven niet extra te betalen voor deze kwaliteit. Mochten zij, bij meerdere malen navra-gen, alsnog geen duurzaam hout willen toepassen, ga dan in overleg met je leidinggevende.

Duurzaam hout kost soms meer geld, wie betaalt dat? De extra kosten van duurzaam hout worden betaald door Heijmans. Bij bijvoorbeeld externe opdrachtgevers voor woningbouw neemt Bouw de kosten voor haar rekening. Bij eigen woningbouwontwikkelingen doet Vastgoed dit. Overigens kan er veel aan gedaan worden om de meerkosten te beperken, zoals bijvoorbeeld tij-dig bestellen. Bovendien is PEFC meestal even duur als niet-gecertificeerd hout.

Komen de extra kosten op mijn project? Moet ik dan el-ders bezuinigen om het goed te maken?Nee, doel van de toepassing van duurzaam hout is extra kwaliteit toevoegen. Bezuinigen op andere materialen of andere posten heeft een tegengesteld effect. Ga in overleg met je leidinggevende bij twijfel over de bekos-tiging van duurzaam hout.

Ik ben al aan het bouwen en mijn opdrachtgever heeft het bericht ook gelezen en wil graag het duurzame hout, ook al stond het niet in het bestek. Ik heb echter alle materiaal al besteld. Wat doe ik? Ga in overleg met je leidinggevende bij twijfel over de toepassing van duurzaam hout bij projecten die reeds in gang zijn gezet. Alle nieuwe projecten vanaf 13 mei 2011 moeten automatisch worden voorzien van duur-zaam hout.

Fantastische uitvinding, die

elektrische auto’s.

Wel jammer dat je zo vaak

moet stilstaan om je accu

op te laden. Maar wie

weet wordt dit probleem

binnenkort de wereld uit

geholpen. In de VS wordt

gewerkt aan methodes om

elektrische voertuigen al

rijdend op te laten laden.

Charge while

you drive!

Elektrisch opladen op de snelweg

5

Ook lange afstand graagElektrische auto’s worden steeds populairder, maar ze kampen nog met een aantal problemen die ervoor zor-gen dat het grote publiek nog niet massaal overstapt. Ten eerste kan met een volle accu een veel kortere af-stand worden afgelegd dan met een volle benzinetank. De 100 tot 150 kilometer die je met een volle accu kunt rijden is weliswaar voor 90% van de autoritten vol-doende, maar autobezitters willen nou eenmaal ook de mogelijkheid hebben om een keer een lange afstand af te leggen. Daar komt nog bij dat er op dit moment weinig openbare oplaadpunten zijn, en de oplaadtijd duurt al snel een paar uur. Hierdoor is thuis of op het werk opladen eigenlijk noodzakelijk.

Inductie op de wegMaar er is hoop: wetenschappers van de Utah State University uit Amerika zijn nu dus bezig met het ont-wikkelen van een systeem dat deze problemen op kan lossen. Het idee is om oplaadplaten in het wegdek te bouwen die werken met behulp van inductie: op deze manier kunnen elektrische auto’s al rijdend worden opgeladen. Als deze techniek werkt zijn er automatisch minder openbare oplaadpunten nodig.

Kleiner=goedkoperDaarnaast verwachten wetenschappers het constant opladen van de accu ervoor kan zorgen dat de accu zelf

een stuk kleiner kan worden in volume, tot maar liefst 80%. Dat betekent dat het gewicht en de prijs van de auto ook kunnen dalen. Het is dan echter wel nood-zakelijk dat de auto’s ook thuis en op het werk worden bijgeladen.

Snel aan en uitEr zijn al projecten waarbij elektrische auto’s en bussen draadloos worden opgeladen via inductie. Maar hier geldt dat de auto’s ’s nachts opgeladen worden, als ze geparkeerd zijn, en de bussen op het moment dat ze stilstaan bij een halte. De Amerikaanse wetenschap-pers hebben echter als doel om auto’s op te kunnen laden die 120 km/u gaan. Met die snelheid verblijft een auto maar 30 milliseconde op de oplaadplaat. Het is dus cruciaal dat de oplaadplaat snel aan- en uit ge-schakeld kan worden.

Tijd voor tolEr zijn echter nog wat technologische doorbraken no-dig voordat dit scenario werkelijkheid wordt. De kosten van het aanbrengen van de oplaadpunten in een weg-dek wordt geschat tussen de $1 en $1,5 miljoen per kilometer wegdek, maar dit kan volgens de onderzoe-kers worden terugbetaald met het heffen van tol. To be continued…

Bron: http://www.txchnologist.com/volumes/solar-power-2/electric-roads-could-you-drive-coast-to-coast-without-stopping

Wie nog sceptisch was over het succes van duurzame voedselproducten, hoeft niet langer te twijfelen. In 2010 is de duurzame voedselproductie met bijna 30% gestegen: daarmee is de verwachte omzetgroei meer dan waargemaakt. Dit goede nieuws maakte staats-secretaris Henk Bleker van Economische Zaken, Land-bouw en Innovatie (EL&I) op 10 mei bekend in Utrecht.

De biologische voedselproducten nemen de helft (675 miljoen euro) van alle verkochte duurzamere voedselproducten voor hun rekening. Dit is een om-zetstijging van 13%. De spectaculairste stijging laat diervriendelijker geproduceerd vlees zien: in 2010 ver-dubbelde deze bijna in omzet ten opzichte van 2009. Het betreft vooral producten met een of twee sterren van het Beter Leven Kenmerk van de Dierenbescher-ming.

Meer aanbodDiverse instellingen maken zich sterk voor duurzaam

Verrassende stijging omzet duurzaam voedsel

Henk Bleker van Economische Zaken

6

Geld voor goed projectOok is er het Convenant Marktontwikkeling Verduurza-ming Dierlijke Producten. Dit is een initiatief van negen marktpartijen, die streven naar een groter aanbod in supermarkten, versspeciaalzaken en bedrijfsrestau-rants van vlees, kip en eieren die zijn geproduceerd met extra aandacht voor dierenwelzijn. Zij roepen de markt op om nieuwe producten te ontwikkelen of om be-staande diervriendelijker producten op grotere schaal te produceren. Goede projecten kunnen een financiële bijdrage krijgen.

voedsel. Het Platform Verduurzaming Voedsel is een samenwerkingsverband van o.a. (Z)LTO en het mi-nisterie van EL&I. Het Platform wil het aanbod aan duurzamer geproduceerde en verwerkte voedselpro-ducten in alle afzetkanalen vergroten. De partners in dit platform werken onder meer via innovatiepilots in ketenverband samen om dit doel te bereiken.

Over de footprint van

bedrijven wordt steeds

meer bekend. Maar hoe zit

het met je eigen footprint?

Een leuke site om je eigen

voetafdruk uit te rekenen is

www.wwf-footprint.be/nl/,

een initiatief van het WNF

in België. Of bezoek de site

www.voetafdruk.nl, deze

stelt ongeveer dezelfde

vragen.De online test is goed voor

de bewustwording en geeft

ook tips om je footprint te

verkleinen. De CO2-foot-

print van Heijmans (een

deel van de totale foot-

print) bedraagt overigens

circa 80.000 ton CO2 per

jaar.

Bereken je eigen

ecologische footprint

7

… want als we als meest duurzame bouwer in de bran-che bekend willen staan moeten we dit met z’n allen doen. Door in ons werk continu de afwegingen te ma-ken tussen ruimtelijke ontwikkeling, leefomgeving, ecologie en mobiliteit. Maar ook door zelf wat bewuster om te gaan met duurzaamheid. Met ons verstand, gevoel en moed maken we samen

het verschil en duurt duurzaamheid het langst. Lees meer over duurzaamheid binnen Heijmans in het Duurzaamheidsverslag 2010. Besloten is om het Duurzaamheidsverslag alleen di-gitaal uit te brengen (net zoals het jaarverslag). Het is nu te downloaden als PDF of als magazine te lezen op onze website www.heijmans.nl

3e Duurzaamheidsverslag:

Duurzaamheid duurt het langst…

Heb je een duurzaam idee dat je wilt delen met alle col-lega’s? Post deze dan op Yammer met hashtag #duur-zaamheid. Je kunt je idee ook doorgeven aan de Duur-zaamheidsdesk. Op intranet vind je een link naar de Duurzaamheids-desk waar je via een ideeënbox je idee kan deponeren.

Duurzame ideeën? Yammer ze!Ook reeds aangedragen ideeën kun je hier lezen. Je gaat binnenkort meer horen, lezen en zien over duur-zaamheid bij Heijmans. We gaan er namelijk ook in-tern echt werk van maken. Nieuwsgierig? Houd de site en intranet goed in de gaten.

Om verder te komen op het gebied van duurzaam-heid worden diverse initiatieven ontwikkeld. Geluk-kig maar. Dit pakt vaak goed uit, maar soms moet je ervoor kiezen om een initiatief niet door te zetten. Het autowassen zonder water is er zo een.

Medewerkers konden in maart kennismaken met Bclean2.com. Dit bedrijf heeft zich gespecialiseerd in

Niet geschoten is altijd mishet totaal water- en energievrij reinigen van auto’s op bedrijfslocatie. Met deze dienstverlening kunnen ze per wasbeurt 150 liter water en 50MJ energie besparen. Helaas was de animo in relatie tot de gevraagde prijs niet groot genoeg om het initiatief door te zetten. Niet getreurd: pilots zijn er om iets uit te proberen, niet om per definitie altijd succesvol te zijn. Op naar het vol-gende idee!

8

Na aanleg nu ook onderhoud DEVO naar Heijmans De nieuwbouwwijk Buurstede in Veenendaal is de trotse bezitter van een WKK-station (warmtekrachtkoppe-ling), dat recent werd voltooid. gereed. In opdracht van DEVO voerde Heijmans Infra Techniek dit project uit, samen met diverse andere Heijmans-onderdelen. Ook na de afronding van dit bouwproject blijft Heijmans betrokken: en wel met een on-derhoudscontract met een looptijd van 30 jaar.

Op 5 april tekenden vertegenwoordigers van Heijmans Infra Techniek en Heijmans Servicebouw (HSB) dit contract voor het Energiehuis. Heijmans Infra Techniek startte in 2008 met het ontwerp van de totale energievoorziening en met de aan-leg van het distributienet.

Comfortabel wonenMet de duurzame energiecentrale wordt duurzame warmte en koude opgewekt voor 1241 woningen en een aantal voor-zieningen in de wijk. Naast warmte wordt ook voldoende stroom opgewekt om in de behoefte van de wijk te voorzien en de warmtepom-pen aan te drijven. DEVO staat voor Duurzame Energie Veenendaal-Oost, een energiebedrijf dat warmte en koeling in de wijk levert vanuit een duurzaam concept.

Zo kunnen bewoners comfortabel wonen tegen lage kosten, met minder energieverbruik én 60% minder

Na aanleg nu ook

onderhoud DEVO naar

Heijmans

CO2-uitstoot. Beter voor het milieu en beter voor de portemonnee dus.

Wie doet wat?Meerdere onderdelen van Heijmans leverden hun bij-drage aan dit project. Zo bouwde Heijmans Service-bouw dit Energiehuis, opgebouwd uit prefab-beto-

nelementen van Bestcon. Heijmans Sport en Groen bracht een aflopend vegetatiedak aan. Burgers Ergon levert een bijdrage aan de inrichting van het gebouw. Heijmans Ser-vicebouw houdt in een periode van 30 jaar de bouwkundige constructie op een vooraf vastgesteld kwaliteitspeil. Daarvoor voert Servicebouw inspecties uit, lost storingen op en verricht preventief en correctief onderhoud aan de bouwkundige constructie.

Prikkel voor goed onderhoudHet contract is zodanig opgezet dat er een prikkel uitgaat om door kwalitatief goed preventief onderhoud de levensduur van onderdelen te verlengen en het vervan-gingsonderhoud te reduceren, en daarmee

de duurzaamheid en winstgevendheid te vergroten. Re-duceert Heijmans Servicebouw de kosten van vervan-gingsonderhoud, dan delen beide Heijmans-onderde-len in het hierdoor behaalde voordeel.

Voor meer info: Paul Pieter Smeets (Heijmans Infra Techniek), Frank van Gameren (Heijmans Servicebouw)

v.l.n.r.: Stijn Borremans (HSB), Douwe Mink (HIT)