www.AT-aandrijftechniek.nl MEI 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK18

aspecten beginnen hun belangstelling tekrijgen. Wat is de ‘total cost of owner-ship’? Is bij de productie gebruikgemaaktvan schaarse materialen? Waar is de elek-tromotor gefabriceerd, en onder welkeomstandigheden?

Europese richtlijnVoor Elbert Visser is de groeiende aan-dacht voor duurzaamheid geen onbekendfenomeen. Als salesmanager aandrijf- enbesturingsspecialist bij SEW-Eurodriveheeft hij er dagelijks mee te maken. Algaat het dan vooral om het issue energie-besparing. “Wij leveren veel aan machine-bouwers en rechtstreeks aan gebruikersoftewel de producerende bedrijven. Ma-

Inkopers stellen steeds meervragen over duurzaamheid

Prijs is niet meer het enige waar inkopers

van elektrische aandrijvingen op letten.

Duurzaam inkopen is in opkomst. Vooral

energiezuinigheid krijgt steeds meer aan-

dacht, maar ook zaken als arbeidsomstandig-

heden en de gebruikte materialen gaan een

rol spelen. Hoe spelen diverse partijen die

betrokken zijn bij de aanschaf van elektro-

motoren daar op in?

[tekst] Laura Vening, in opdracht van Agentschap NL [foto’s] SEW-Eurodrive

Steeds meer bedrijven nemen duur-zaamheid op als onderdeel van hun be-drijfsstrategie. Elektrische aandrijvingenkunnen daar een grote bijdrage aan leve-ren. Ze nemen maar liefst 70 procent van

het elektriciteitsverbruik in de industrievoor hun rekening. Met efficiëntere moto-ren is het elektriciteitsverbruik met 20 tot30 procent te verbeteren. Inkopers gaandaarom steeds meer op de energiezuinig-heid letten bij de aanschaf van elektromo-toren. Maar ook andere duurzaamheids-

Ook andere aspecten

krijgen nu aandacht

18-19-21-Agentschap_ADT 09-05-12 15:40 Pagina 18

MEI 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 19

TECHNIEK Elektrisch

chinebouwers hebben nog moeite metduurzaamheid. Duurzame techniekenmaken de aanschafprijs van een machineduurder. Besparingen zijn pas op langeretermijn te merken en daar heeft de machi-nebouwer geen voordeel van.”“Bij gebruikers merk ik wel een steeds gro-tere vraag naar duurzame oplossingen.Op de eerste plaats gebeurt dat door denieuwe Europese richtlijn die vorig jaar isingegaan, die bepaalt dat leverancierselektromotoren moeten leveren die vol-doen aan een bepaalde rendements-klasse, namelijk IE2. Op de tweede plaatszijn inkopers alert op duurzaamheid ge-zien de doelstellingen van hun onderne-ming, zoals CO2-reductie. Aandrijvingenkunnen daaraan flink bijdragen. Sommigebedrijven hebben afspraken gemaakt metde overheid over CO2-reductie, anderehebben hier zelf een programma voor op-gesteld.”

Meedenken met inkopersVisser denkt graag mee over de aanschafvan duurzame oplossingen: zijn bedrijf wilimmers meerwaarde leveren. Dat doet Vis-ser onder meer door inkopers attent temaken op de duurzaamheidsaspecten dieeen rol spelen bij elektromotoren. Daarblijken velen nog niet van op de hoogte tezijn. “Wil je een duurzaam apparaat, danmoet je allereerst kijken naar het rende-ment: de IE-classificering. Dat moet mo-menteel natuurlijk IE2 zijn, maar op ter-mijn wordt dat IE3 en IE4. Wij kunnen almotoren leveren die daaraan voldoen endus nog energiezuiniger zijn. Ik adviseermeestal om voor zo’n motor te kiezen.Maar duurzaamheid gaat verder dan demotor. Achter de motor zitten componen-ten als een overbrenging en een lastwerk-tuig, bijvoorbeeld een transportband,waarvoor je ook energiebesparende maat-regelen kunt treffen. Je kunt ook met een

frequentieregelaar ervoor zorgen dat eenmotor op een lager toerentaal draait voorenergiebesparing.”Ook op een andere manier draagt SEW-Eurodrive bij aan duurzaamheid. “Voor-heen verdween een aandrijving die nietmeer werkte op de schroothoop”, legt Vis-ser uit. “Maar klanten kunnen die aandrij-ving nu naar ons terugsturen en laten re-viseren. Wij vervangen dan de versletenonderdelen. De klant krijg dan een aan-drijving als nieuw terug. Wij noemen ditproces remanufacturing.”

Verantwoorde aandrijvingEen inkoper die zich bewust met duur-zaamheid bezighoudt, is Jan Brugging,manager inkoop bij Suiker Unie, dat suikeren suikerspecialiteiten ontwikkelt, produ-ceert en op de markt brengt. Hij is verant-woordelijk voor de inkoop van ondermeer bieten maar ook van logistieke op-lossingen. “Wij willen een duurzaam be-drijf zijn”, vertelt Brugging. “Op dat ge-bied doen we al veel. We hebben bijvoor-beeld al een verantwoorde keten, vanaf deboer die suikerbieten zaait via de fabriek

die de bieten verwerkt tot de verwerkingvan de restproducten. Nu willen we enkelereststromen gaan verkopen als groen gas.Toen we ons afvroegen wat we nog meerkonden doen, kwamen we bij onze inkoopuit.”Brugging heeft gemerkt dat er een ver-schuiving heeft plaatsgevonden bij de in-koop van duurzame producten. “Vroegerwaren we veel meer bezig met de duur-zaamheid van onze grondstoffen. Nukomt er ook steeds meer aandacht voorde elektromotoren die we gebruiken. Wemaken steeds meer gebruik van energie-verantwoorde aandrijfsystemen, bijvoor-beeld voor onze bietenbanden, roerwer-ken en pompen. We steken er veel geld inom dat duurzaam te maken. Niet alle mo-toren kopen wij zelf in. Soms kiest de leve-rancier van een machine de motor. Maarwij stellen wel eisen aan die motor. Wijbetalen er immers voor.”

Vragen voor leveranciersAls bedrijf dat veel energie verbruikt, isSuiker Unie redelijk goed op de hoogtevan de energiezuinige maatregelen die jebij aandrijfsystemen kunt nemen, zoals deinzet van frequentieregelaars. Bruggingheeft dan ook niet zozeer vragen over zui-nige elektromotoren, maar meer over deduurzaamheid van de leveranciers zélf.

“Wij verwachten dat zij duurzaam werken.Ze moeten bepaalde zaken goed geregeldhebben, net zoals wij als voedingsbedrijfmoeten voldoen aan bepaalde eisen. Leve-ranciers moeten vragen daarover kunnenbeantwoorden, net zoals wij vragen vanonze klanten moeten kunnen beantwoor-den over de duurzaamheid van onzeketen.”Brugging verwacht dat inkopers meer metvragen komen als: hoe wordt een elektro-motor afgedankt? Onder welke omstan-digheden is de motor ontstaan? Is er ge-werkt met verkeerde exotische materia-len? “Die vragen stellen we nog niet veelals inkopers, maar dat gaat wel gebeuren.In je rol van duurzame afnemer moet jedit soort zaken aan de orde stellen en ikverwacht dat de leverancier dan een ant-woord klaar heeft. Als je ervoor zorgt datje je leveranciers beter leert kennen, ont-dek je wie er vooroploopt op het gebiedvan duurzaamheid en wie niet.”Dat kan soms tot verrassende resultatenleiden, heeft Brugging gemerkt. “Wij heb-ben bij de Suiker Unie laatst een leveran-cier gesproken waarvan wij dachten dathij niet echt duurzaam was. Maar hij bleekal geruime tijd bezig te zijn met zonnepa-

Inkopers alert op

duurzaamheid

Green Deal efficiënte aandrijfsystemenDe overheid helpt burgers, bedrijven, organisaties of andereoverheden bij het realiseren van duurzame initiatieven die moei-lijk van de grond komen. Bijvoorbeeld bij projecten voor energie-isolatie of duurzamer omgaan met water. Ze doet dit door eenGreen Deal af te sluiten. Op dit moment voert de overheid over-leg over een Green Deal met de leveranciers en onderhoudsbe-drijven op het gebied van elektromotoren, verenigd in Feda enUneto-VNI. Zij kijken of er een Green Deal is te sluiten voor deversnelde invoering van efficiënte aandrijfsystemen.

CO2-PrestatieladderBij duurzaam inkopen speelt de CO2-Prestatieladder steeds vaker een rol. Ditinstrument stimuleert bedrijven diedeelnemen aan aanbestedingen tot CO2-bewust handelen in de eigen bedrijfs-voering en bij de uitvoering van projec-ten. Het gaat daarbij met name omenergiebesparing, het efficiënt gebruik-maken van materialen en het gebruikvan duurzame energie. Dit instrumentwerd in eerste instantie ontwikkeld doorProRail voor aanbestedingen in despoorsector. Meer informatie: www.co2-prestatieladder.nl.

Tips voor zuinige elektromotoren• Kies een motor die voldoet aan de rendementseis IE3 of IE4.• Kies een motor die aansluit op de gewenste belasting (karakte-

ristiek) en het juiste rendement biedt.• Kijk kritisch naar het opgegeven vermogen: hoe en wanneer is

de specificatie tot stand gekomen?• Kijk niet naar de laagste prijs maar naar de ‘total cost of owner-

ship’.• Bekijk niet alleen de motor zelf maar het hele systeem waar de

motor deel van uitmaakt, dus ook naar overbrenging, regelingen lastwerktuig, inclusief onderhoudsaspecten.

• Overweeg regeling van het toerental met een frequentieregel-aar. Vaak is er sprake van een constant toerental, terwijl datniet altijd nodig is. Soms is slechts de helft van de snelheidnodig.

• Kies de overbrenging die het best past bij een elektromotor.• Kies een motor met goede cos-eigenschappen.• Zet de machine uit als deze niet wordt gebruikt.

4

18-19-21-Agentschap_ADT 09-05-12 15:40 Pagina 19

MEI 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 21

TECHNIEK Elektrisch

nelen. Niet alleen omdat dat geld ople-vert, maar ook uit milieuoverwegingen.Dezelfde leverancier, die werk had uitbe-steed aan een lagelonenland in Oost-Eu-ropa, bleek een heel sociale visie te heb-ben. Hij wilde niet direct weg uit dat landals hij zijn werk elders nog goedkoper konuitvoeren. Hij wilde de inwoners een kansbieden. Kortom, als je goed in gesprekgaat met een leverancier kan dat aardigedingen opleveren.”

KennisnetwerkDat het duurzaamheidsbewustzijn groeit,merkt ook Maarten van Werkhoven, op-richter van TPA adviseurs en voorzitter vanhet kennisnetwerk Efficiënte ElektrischeAandrijfsystemen. Dit netwerk wordt on-dersteund vanuit het Meerjarenpro-gramma Energie-Efficiëntie van Agent-schap NL. Vragen over kinderarbeid en ge-bruikte materialen heeft Van Werkhovennog niet gehoord, maar wel merkt hij datenergiezuinigheid een issue aan het wor-den is.“De invoering van de Europese richtlijndie eisen stelt aan de efficiency van elek-tromotoren helpt hierbij. Veel bedrijvenzijn echter nog niet op de hoogte van debesparingen die kunnen worden gereali-seerd met elektromotoren.” Dat was aan-leiding voor de oprichting van het kenni-snetwerk Efficiënte Elektrische Aandrijfsy-stemen. Dit kennisnetwerk bestaat uitvertegenwoordigers van leveranciers enproducenten van elektromotorsystemen,van installateurs en onderhoudsbedrijvenen van eindgebruikers. Het doel is prakti-sche kennis en technieken op het gebiedvan efficiënte aandrijfsystemen toeganke-

lijk te maken en te verspreiden. Van Werk-hoven: “Optimalisatie van die systemen isrendabel. Het levert niet alleen kostenbe-sparingen op, maar versterkt ook de con-currentiekracht. Bovendien biedt eenfocus op duurzame aandrijfsystemen Ne-derlandse bedrijven en apparatenbouwerscommerciële kansen én de mogelijkheid

zich in Nederland en internationaal te on-derscheiden. Wij willen de toepassing vanefficiëntere aandrijfsystemen bevorderen,onder meer door een stappenplan voorinvoering op te stellen, trainingen tegeven over de invulling van zo’n plan enbekendheid te geven aan een tool voorhet merkonafhankelijk doorrekenen vanaandrijfsystemen.”

TotaalplaatjeNet als Visser benadrukt Van Werkhovendat je inkopers van elektromotoren moetwijzen op de ‘total cost of ownership’.“Het gaat niet om de laagste inkoopprijs,maar om de totale gebruikskosten tijdensde levensduur. Energiekosten maken alsnel 95 procent van deze kosten uit, terwijlde aanschafkosten van de elektromotorslechts 2 tot 4 procent bedragen. Met eenduurdere elektromotor die minder ener-gie verbruikt, ben je goedkoper uit danmet een goedkopere elektromotor dieveel energie verbruikt.”Van Werkhoven heeft nog een tip voor in-kopers: zorg voor een systematische aan-pak. “Kijk naar het totaalplaatje van in-

koop en onderhoud van het hele aan-drijfsysteem. Het is niet een kwestie vaneen paar motoren kopen en dan uit drieaangeboden varianten de beste kiezen. Jemoet het hele aandrijfsysteem analyserenom te bepalen wat je precies nodig hebt,of het niet anders kan. Het gaat om sa-menspraak tussen inkoop, techniek enmanagement. Alleen dan kun je grotestappen zetten als het gaat om energie-en kostenbesparing.” Aanbieders van elektromotoren kunneninkopers dus nog wel wat bijbrengen alshet om energiezuinigheid gaat. ZoalsBrugging al aangaf gaan er vragen komenover andere duurzaamheidsaspecten. Hetis handig om die goed in kaart te hebben.Is een motor bijvoorbeeld in China gepro-duceerd, ga dan na of daar geen kinderar-beid aan te pas is gekomen. Kortom, elek-tromotorverkopers die hun klanten tevre-den willen stellen, kunnen maar beter eenduidelijk verhaal klaar hebben als het omduurzaamheid gaat.

Inl.: AgentschapNL, tel.: (088) 602 90 00,www.agentschapnl.nl

Het gaat om ‘total

cost of ownership’

MJA-programmaIn Nederland hebben de overheid en hetbedrijfsleven afspraken gemaakt overhet effectief en efficiënt inzetten vanenergie. Die afspraken zijn vastgelegd inmeerjarenafspraken (MJA3 en MEE) enrichten zich vooral op energie-intensievesectoren. Met resultaat: de energie-effi-ciency verbeterde sinds 1992 jaarlijks ge-middeld met 2,4 procent. Het MJA-pro-gramma ondersteunt daarbij. Wie deel-neemt aan de meerjarenafspraken, kangerichte hulp ontvangen. De MJA-advi-seurs ondersteunen bij het opstarten,aanjagen, voorlichten, begeleiden, advi-seren en (deels) financieren van projec-ten. Het programma wordt uitgevoerddoor Agentschap NL, onderdeel van hetministerie van Economische Zaken. Zievoor meer informatie: www.agentschapnl.nl/mja.

WorkshopsAgentschap NL is medeorganisator van drie regionale themabij-eenkomsten ‘Optimalisatie van elektromotorsystemen’, die zijnbedoeld voor technische medewerkers van MJA-en MEE-bedrij-ven die hun elektrische aandrijfsystemen willen optimaliseren.De bijeenkomsten worden gehouden op 14 juni in Zoetermeer,21 juni in Veghel en 27 juni in Steenwijk. Informatie en een aan-meldingsformulier is te vinden opwww.registratieplatform.nl/elektromotorsystemen.

Voor de aandrijving

van een machine of

installatie zijn vaak

alternatieve syste-

men beschikbaar

18-19-21-Agentschap_ADT 09-05-12 15:41 Pagina 21