Duurzaamheid bij kmo’sDuurzaamheid bij kmo’s Noodzaak, modegril of prestige?Noodzaak, modegril of prestige?

Prof. dr. Johan LambrechtProf. dr. Johan Lambrechtjohan.lambrecht@hubrussel.bejohan.lambrecht@hubrussel.be

Studiecentrum voor Ondernemerschap (SVO),Studiecentrum voor Ondernemerschap (SVO),Hogeschool-Universiteit BrusselHogeschool-Universiteit Brussel

Kauri, Brussel, 4 maart 2013Kauri, Brussel, 4 maart 2013

Bij wijze van inleiding: vijf Bij wijze van inleiding: vijf treffende uitsprakentreffende uitspraken (een aha-ervaring?) (een aha-ervaring?)

• Ngo’s en de overheid zijn goed, want ze hebben doelen die het algemeen belang dienen. Bedrijven, waaronder ook kmo’s, zijn slecht, want zij zijn gedreven door egoïsme, hebzucht (greed) en winst

• Wij zijn een ethische en sociaal verantwoorde kmo, want wij geven heel wat geld aan liefdadigheid

Bij wijze van inleiding: vijf Bij wijze van inleiding: vijf treffende uitsprakentreffende uitspraken

(een aha-ervaring?) (vervolg)(een aha-ervaring?) (vervolg)• Zorgen voor klanten, werknemers, liefdadigheid, Zorgen voor klanten, werknemers, liefdadigheid,

… zijn middelen voor de doelstelling van … zijn middelen voor de doelstelling van stijgende winst. De enige sociale stijgende winst. De enige sociale verantwoordelijkheid van een bedrijf is verantwoordelijkheid van een bedrijf is winststijgingwinststijging (Milton Friedman) (Milton Friedman)

• Duurzaamheid, waardecreatie, MVO, CSR, …, Duurzaamheid, waardecreatie, MVO, CSR, …, dat is een modegril, theorie en blabla. dat is een modegril, theorie en blabla. Bovendien kost dat allemaal veel geld. Wij Bovendien kost dat allemaal veel geld. Wij verwerken vlees. Punt uitverwerken vlees. Punt uit

Bij wijze van inleiding: vijf Bij wijze van inleiding: vijf treffende uitsprakentreffende uitspraken

(een aha-ervaring?) (vervolg) (een aha-ervaring?) (vervolg)• Ik vind het model dat u voorstelt oubollig

(een ondernemer op 28 februari 2013)

StructuurStructuur

1)1) Wat is waardecreatie?Wat is waardecreatie?

2)2) Hoe waarde creëren?Hoe waarde creëren?

3)3) Hoe wordt waarde vernietigd?Hoe wordt waarde vernietigd?

4)4) Waarom op een consequente, flexibele Waarom op een consequente, flexibele en opvolgende manier waarde creëren?en opvolgende manier waarde creëren?

Structuur (vervolg)Structuur (vervolg)

5)5) Hebben familiebedrijven een voordeel om waarde te Hebben familiebedrijven een voordeel om waarde te creëren?creëren?

6)6) Hebben waardecreators een profiel?Hebben waardecreators een profiel?

7)7) Terug naar de treffende uitspraken: een kritische blikTerug naar de treffende uitspraken: een kritische blik

8)8) Slotbeschouwing: enkele vragen ter bezinningSlotbeschouwing: enkele vragen ter bezinning

9)9) UitsmijterUitsmijter

1. Wat is waardecreatie?1. Wat is waardecreatie?

(1)(1) Op een evenwichtige manier tegemoetkomen aan de belangen Op een evenwichtige manier tegemoetkomen aan de belangen van de van de verschillendeverschillende stakeholders stakeholders

(2) (2) Is Is vrijwilligvrijwillig en stoelt op en stoelt op waardenwaarden

- Waarden “eerlijk zijn, klanten en winst”- Waarden “eerlijk zijn, klanten en winst”- Bij FB meer afkomstig van interne stakeholders (personeel en - Bij FB meer afkomstig van interne stakeholders (personeel en

ondernemer), bij niet-FB meer van externe stakeholders ondernemer), bij niet-FB meer van externe stakeholders (cliënten en (cliënten en leveranciers)leveranciers)

(3) (3) Formuleren en uitvoeren van een ware Formuleren en uitvoeren van een ware sstrategietrategie

Een hogere doelstelling (Een hogere doelstelling (a higher purposea higher purpose))

Van winstmaximalisatie naar missiemaximalisatieVan winstmaximalisatie naar missiemaximalisatie

1. Wat is waardecreatie? 1. Wat is waardecreatie? (vervolg)(vervolg)

Wat kunnen we afleiden uit die definitie van Wat kunnen we afleiden uit die definitie van waardecreatiewaardecreatie::

1) Bedrijf kan zowel waarde creëren als waarde vernietigen 1) Bedrijf kan zowel waarde creëren als waarde vernietigen voor zichzelf en zijn stakeholders, voor zichzelf en zijn stakeholders, en omgekeerden omgekeerd

2) Manier van zijn, een houding die met hart en ziel wordt 2) Manier van zijn, een houding die met hart en ziel wordt aangenomenaangenomenThe Craftsman The Craftsman van Richard Sennett: van Richard Sennett: Een blijvende, Een blijvende, menselijke prikkel, het verlangen om een job goed te doen menselijke prikkel, het verlangen om een job goed te doen uit liefde voor het vak uit liefde voor het vak (ondernemer in hoofdrol)(ondernemer in hoofdrol)

3) Aan al zijn stakeholders ongeveer evenveel aandacht 3) Aan al zijn stakeholders ongeveer evenveel aandacht schenken (netwerkmodel versus het hiërarchiemodel en het schenken (netwerkmodel versus het hiërarchiemodel en het focusmodel, ongeveer 60 % FB netwerkmodel) focusmodel, ongeveer 60 % FB netwerkmodel)

2) Hoe waarde creëren?2) Hoe waarde creëren?

• Voor de cliëntenVoor de cliënten::- Anticiperen op hun wensen en verzoeken- Anticiperen op hun wensen en verzoeken- - HospitalityHospitality (= hoe het product de cliënt doet voelen) ≠ (= hoe het product de cliënt doet voelen) ≠ service (= technisch leveren van een product)service (= technisch leveren van een product)- Luisteren en hen opvoeden- Luisteren en hen opvoeden

• Voor de medewerkersVoor de medewerkers::- - JeunenJeunen- Goed onthaal nieuwe medewerkers (peter/meterschap)- Goed onthaal nieuwe medewerkers (peter/meterschap)

2) Hoe waarde creëren? 2) Hoe waarde creëren? (vervolg)(vervolg)

• Voor de leveranciersVoor de leveranciers::

TIJDIG betalen!! (niet tijdig, hindert groei TIJDIG betalen!! (niet tijdig, hindert groei bij 4/10 en bedreigt overleven bij 1/3) bij 4/10 en bedreigt overleven bij 1/3)

• Voor de lokale gemeenschap Voor de lokale gemeenschap (terroir)(terroir)::

Op de hoogte brengen, haar betrekken en Op de hoogte brengen, haar betrekken en creëren van goede band (voorbeeld)creëren van goede band (voorbeeld)

3) Hoe wordt waarde 3) Hoe wordt waarde vernietigd?vernietigd?

• Voor de cliëntenVoor de cliënten::Hen in de steek te laten, ze meer en meer te laten Hen in de steek te laten, ze meer en meer te laten betalen voor steeds minder (zie het boek betalen voor steeds minder (zie het boek “Deluxe. How “Deluxe. How luxury Lost Its Luster”luxury Lost Its Luster” van Dana Thomas) van Dana Thomas)

De Italiaanse familiebedrijven zaten niet alleen in zaken De Italiaanse familiebedrijven zaten niet alleen in zaken voor het geld, maar ook voor de eer. Financiële groepen voor het geld, maar ook voor de eer. Financiële groepen zijn alleen geïnteresseerd in geld. Kijk naar de Poltrona zijn alleen geïnteresseerd in geld. Kijk naar de Poltrona Frau-groep: massa’s objecten maar geen ziel. Het Frau-groep: massa’s objecten maar geen ziel. Het meubelwezen heeft de familiepassie nodig (…). Wij meubelwezen heeft de familiepassie nodig (…). Wij vechten door. De Italiaanse economie bestond vroeger vechten door. De Italiaanse economie bestond vroeger uit een grote groep fantastische kleine en middelgrote uit een grote groep fantastische kleine en middelgrote artisanale bedrijven. Die omvang is de voorwaarde om artisanale bedrijven. Die omvang is de voorwaarde om vrij te kunnen handelen vrij te kunnen handelen (Patrizia Morozo, Sabato, 18 (Patrizia Morozo, Sabato, 18 oktober 2008)oktober 2008)

3) Hoe wordt waarde vernietigd? 3) Hoe wordt waarde vernietigd? (vervolg)(vervolg)

• Voor de medewerkersVoor de medewerkers::

- Bedrijf heeft verborgen agenda → - Bedrijf heeft verborgen agenda → onzekerheid; medewerkers voelen dat het onzekerheid; medewerkers voelen dat het bedrijf de toekomst aan het plannen is bedrijf de toekomst aan het plannen is zonder hen erbij te betrekkenzonder hen erbij te betrekken

- Buitensporige vergoedingen voor de top - Buitensporige vergoedingen voor de top (ook interne rechtvaardigheid, 20-regel)(ook interne rechtvaardigheid, 20-regel)

4) Waarom op een consequente, 4) Waarom op een consequente, flexibele en opvolgende manier flexibele en opvolgende manier

waarde creëren?waarde creëren?• ConsequentConsequent::

Binnen een stakeholder-groep (voorbeeld) EN Binnen een stakeholder-groep (voorbeeld) EN tussen de verschillende stakeholder-groepen tussen de verschillende stakeholder-groepen (voorbeeld)(voorbeeld)

• FlexibelFlexibel::

Inspelen op veranderende wensen van Inspelen op veranderende wensen van stakeholders/innovatiestakeholders/innovatie

• OpvolgendOpvolgend::

Nagaan of we consequent en flexibel zijn Nagaan of we consequent en flexibel zijn (marktonderzoek, meten)(marktonderzoek, meten)

4) Waarom op een consequente, 4) Waarom op een consequente, flexibele en opvolgende manier flexibele en opvolgende manier

waarde creëren? (vervolg)waarde creëren? (vervolg)

• Hogere kans op bedrijfssucces bij Hogere kans op bedrijfssucces bij netwerkmodel en strategische missie:netwerkmodel en strategische missie:

95 % 95 %

5) Hebben familiebedrijven een 5) Hebben familiebedrijven een voordeel om waarde te creëren?voordeel om waarde te creëren?

• De overdracht van De overdracht van familiness familiness – vakkennis, – vakkennis, ondernemerseigenschappen, waarden en de ziel van het ondernemerseigenschappen, waarden en de ziel van het familiebedrijf – zorgt voor de continuïteit van familiebedrijf – zorgt voor de continuïteit van waardecreatiewaardecreatie

• De langetermijnvisie geeft zekerheid aan de De langetermijnvisie geeft zekerheid aan de stakeholders, waardoor er tussen hen en het stakeholders, waardoor er tussen hen en het familiebedrijf vertrouwen en een loyale band ontstaat familiebedrijf vertrouwen en een loyale band ontstaat ((sustainability = sustainability = duurzaamheid)duurzaamheid)

• Het waardenkader van de familie kan doorsijpelen in het Het waardenkader van de familie kan doorsijpelen in het bedrijf, waardoor er een familiale sfeer heerstbedrijf, waardoor er een familiale sfeer heerst

• Familiebedrijven kunnen snel beslissen, waardoor ze op Familiebedrijven kunnen snel beslissen, waardoor ze op de verwachtingen van de stakeholders kunnen inspelen de verwachtingen van de stakeholders kunnen inspelen en indien nodig veranderingen kunnen doorvoerenen indien nodig veranderingen kunnen doorvoeren

6) Hebben waardecreators een 6) Hebben waardecreators een profiel?profiel?

groei * * succes interne bron van waarden *

klein bedrijf * * familiebedrijf

* strategie

* stakeholder-model 1

geen strategie * niet-familiebedrijf * * groot bedrijf stakeholder-model 2 * externe bron* van waarden

* stabiel * dalend

geen succes *

1.5 1.0 0.5 0.0 -0.5 -1.0

D I M ENS I E 1

-1.0 -0.5 1.0 0.5 1.0 1.5

D I M E N S I E 2

7) Terug naar de treffende 7) Terug naar de treffende uitspraken: een kritische blikuitspraken: een kritische blik

1) Ngo’s en de overheid zijn goed, want ze hebben doelen die het algemeen belang dienen. Bedrijven, waaronder ook kmo’s, zijn slecht, want zij zijn gedreven door egoïsme, hebzucht (greed) en winst

Model van conscious capitalism (Mackey, J. van Whole Foods Market, en Sisodia, R.)

Zie volgende slide

Conscious capitalism

Coherentieen

Consistentie

Disciplineen

PassieMeten

Strategie

WAARDECREATIE voor ALLE STAKEHOLDERS

7) Terug naar de treffende 7) Terug naar de treffende uitspraken: een kritische blik uitspraken: een kritische blik

(vervolg)(vervolg)

2)2) Wij zijn een ethische en sociaal verantwoorde kmo, want wij geven heel wat geld aan liefdadigheid

Doet aan waardevernietiging voor zijn stakeholders → geen ethisch of sociaal verantwoord bedrijf

7) Terug naar de treffende 7) Terug naar de treffende uitspraken: een kritische blik uitspraken: een kritische blik

(vervolg)(vervolg)3) Zorgen voor klanten, werknemers, liefdadigheid, … zijn Zorgen voor klanten, werknemers, liefdadigheid, … zijn

middelen voor de doelstelling van stijgende winst. De middelen voor de doelstelling van stijgende winst. De enige sociale verantwoordelijkheid van een bedrijf is enige sociale verantwoordelijkheid van een bedrijf is winststijgingwinststijging (Milton Friedman) (Milton Friedman)

Het is omgekeerd: Winst is nodig en is dus een middel Het is omgekeerd: Winst is nodig en is dus een middel voor waardecreatie via strategische missievoor waardecreatie via strategische missie

Mensen kunnen niet overleven zonder te eten. Zo kan Mensen kunnen niet overleven zonder te eten. Zo kan een bedrijf niet overleven zonder winst. Maar mensen een bedrijf niet overleven zonder winst. Maar mensen leven niet om te eten. Zo moet een bedrijf ook niet leven leven niet om te eten. Zo moet een bedrijf ook niet leven om uitsluitend winst te makenom uitsluitend winst te maken (Mackey, J. en Sisodia, (Mackey, J. en Sisodia, R., 2013)R., 2013)

7) Terug naar de treffende 7) Terug naar de treffende uitspraken: een kritische blik uitspraken: een kritische blik

(vervolg)(vervolg)

4) 4) Waardecreatie, MVO, CSR, …, dat is een Waardecreatie, MVO, CSR, …, dat is een modegril, theorie en blabla. Bovendien modegril, theorie en blabla. Bovendien kost dat allemaal veel geld. Wij verwerken kost dat allemaal veel geld. Wij verwerken vlees. Punt uitvlees. Punt uit

Hoeft niet indien consequent, flexibel en Hoeft niet indien consequent, flexibel en opvolgingopvolging

7) Terug naar de treffende 7) Terug naar de treffende uitspraken: een kritische blik uitspraken: een kritische blik

(vervolg)(vervolg)5) Ik vind het model dat u voorstelt oubollig

Back to basics

Verleden geeft een voorsprong

Conscious capitalism

7) Terug naar de treffende 7) Terug naar de treffende uitspraken: een kritische blikuitspraken: een kritische blik

CSR CC

Eigenaars moeten zich opofferen Belangen van alle stakeholders

Onafhankelijk van bedrijfsmissie Integreert higher purpose

Ethisch (luister naar onze woorden, maar kijk niet naar onze daden)

Verzoent winst met stakeholders

Liefdadigheid/façade Houding/het zijn

Bedrijven egoïstisch/overheid goed/aan leiband van overheid lopen

Grootse bedrijven

(small giants)

Aparte afdeling binnen bedrijf Behoort tot de kern

8) Slotbeschouwing: enkele 8) Slotbeschouwing: enkele vragen ter bezinningvragen ter bezinning

1)1) Willen we groots of groot zijn? (denken en werken we conventioneel?)Willen we groots of groot zijn? (denken en werken we conventioneel?)

2)2) Houden we op een evenwichtige manier rekening met de belangen van Houden we op een evenwichtige manier rekening met de belangen van de verschillende stakeholders en sijpelt dat door in onze strategische de verschillende stakeholders en sijpelt dat door in onze strategische missie?missie?

3)3) Willen we de ruggengraat van onze economie zijn of het hart en de ziel Willen we de ruggengraat van onze economie zijn of het hart en de ziel van de economie?van de economie?

4)4) Wat is het kompas waarmee we aan waardecreatie doenWat is het kompas waarmee we aan waardecreatie doen

- De wedloop naar groei?- De wedloop naar groei?

- De status en het prestige?- De status en het prestige?

- Onze houding, ons zijn, onze passie of liefde voor het vak?- Onze houding, ons zijn, onze passie of liefde voor het vak?

UitsmijterUitsmijter

De paradox is dat, wanneer ik meer door geld zou zijn De paradox is dat, wanneer ik meer door geld zou zijn gedreven en minder door mijn unieke bestaansreden, ik gedreven en minder door mijn unieke bestaansreden, ik zeker niet zo succesvol zou zijn en zeker niet zo zeker niet zo succesvol zou zijn en zeker niet zo gelukkig zou zijn (…). Waarom zou ik twintig winkels op gelukkig zou zijn (…). Waarom zou ik twintig winkels op een jaar moeten openen die geen karakter hebben en een jaar moeten openen die geen karakter hebben en niets voorstellen, terwijl ik er twee of drie kan openen die niets voorstellen, terwijl ik er twee of drie kan openen die zeer interessant zijn en mensen kippenvel bezorgen zeer interessant zijn en mensen kippenvel bezorgen (…). Ik begrijp volledig de politiek van grote (…). Ik begrijp volledig de politiek van grote beursgenoteerde bedrijven en hun lanceringen in grote beursgenoteerde bedrijven en hun lanceringen in grote oplagen en agressieve marketing. Dat is al hetgeen ik oplagen en agressieve marketing. Dat is al hetgeen ik niet doe. Ik ben altijd meer geïnteresseerd in een unieke niet doe. Ik ben altijd meer geïnteresseerd in een unieke bestaansreden of “point of view” bestaansreden of “point of view” (Paul Smith)(Paul Smith)