Duurzaam sportveld onderhoud doe je samen mailing

Samenleven doe je samen. De sleutel tot duurzaam sportveld onderhoud.

regionale kennisdag voor gemeentelijke beleidsmedewerkers en uitvoerders.

Datum: Donderdag 28 februari 2013

Plaats: Kantine CVV Achilles Enschede (Horstlindelaan 255, 7522 JG Enschede)

Gemeenten en sportverenigingen hebben gezamenlijke belangen bij het onderhoud aan sportvelden. Een goede grasmat:

• waarop, gedurende het speelseizoen, met plezier gevoetbald kan worden.

• die na afloop van het speelseizoen, door de gemeente tegen redelijke kosten weer gereed gemaakt kan worden voor het volgende speelseizoen.

• waar het dagelijks onderhoud gedaan kan worden door de vereniging.

De Gemeente Enschede heeft besloten om samen met de sportverenigingen het onderhoud aan sportvelden anders aan te pakken. Dit plan van aanpak is nu een aantal jaar in uitvoering en de ervaringen zijn positief. Melspring, Dutch Outdoor Concepts en VGR Verschoor-Almkerk hebben elk, vanuit hun eigen rol in de praktijk, een gezamenlijke visie op duurzaam sportveldonderhoud.

Op de hierna volgende pagina’s worden de presentaties van Dutch Outdoor Concepts en Melspring weergegeven. Daarnaast zijn een aantal pagina’s van de folder van VGR Verschoor Almkerk opgenomen. Tijdens deze kennis dag bleek dat er een brede belangstelling is bij de gemeentes om de soms tegengestelde belangen van vereniging en openbaar bestuur te verenigen. In een periode van bezuinigingen wordt soms erg gemakkelijk gedacht dat privatiseren de oplossing is voor kosten reductie. De gemeentelijke beslissingshorizon rijkt vaak niet verder dan de zittingsperiode van de gekozen bestuurder. Wat op korte termijn geld oplevert, zal meestal zeer veel meer kosten geven in de toekomst. Beleidsmedewerkers en uitvoerders zijn zich daarvan terdege bewust. Tijdens de gesprekken tussen de presentaties in bleek dat er grote verschillen bestaan bij gemeentes ten aanzien van verdeling van werkzaamheden tussen vereniging, gemeente en aannemers. Ook de huurkosten voor velden, met of zonder licht, natuur of kunstgras liet grote verschillen zien. Wij zien het als een uitdaging om te trachten die verschillen in kaart te brengen en zullen ons beraden over de opzet van een enquête onder gemeentes. U zult nader van ons horen. Graag willen wij u bedanken voor uw enthousiaste deelname, waardoor we tot een aangename interactie gekomen zijn met elkaar op weg naar gezamenlijk duurzaam sportveld onderhoud. Met vriendelijke groet, Maurice Evers Dutch Outdoor Concepts – http://www.dutchoutdoorconcepts.nl/ Jos Theunissen & Ton Terlouw Melspring International – www.greencare-concept.nl Remy Nouwens VGR Verschoor, Almkerk – http://www.vgr-groep.nl

http://www.dutchoutdoorconcepts.nl/

http://www.greencare-concept.nl/

http://www.vgr-groep.nl/

Duurzaam sportveld onderhoud doe je samen

8-3-2013

1

Regionale kennisdag 2013“Duurzaam sportveld onderhoud doe je samen”

ir. Maurice Evers

Dutch Outdoor Concepts

8-3-2013 Nr.2

Even voorstellen!

kennis-ontwikkeling

kwaliteit-beoordeling +advies

kennis-overdracht+ service

Onafhankelijk!!


8-3-2013

2

8-3-2013 Nr.3

Inhoud

Duurzaam sportveld onderhoud

Randvoorwaarden Visie Dutch Outdoor Concepts Een goede basis Onderhoud gemeente Onderhoud door de vereniging Conclusie

Randvoorwaarden (1)

8-3-2013 Nr.4

Omgevingsfactoren: neerslag en temperatuur !


8-3-2013

3

Randvoorwaarden (2)

8-3-2013 Nr.5

Omgevingsfactoren: bodem geografisch bepaald!

Formatie van Twente:

• Dekzand

• Kalkloos

• Grindloos

• Kleiarm

• Leemarm

• Zeer fijn tot matig fijn zand

droogtegevoelig + matige drainage

Randvoorwaarden (3)

8-3-2013 Nr.6

Andere randvoorwaarden:

• Voetballen doen we in de winter! (herstel gras?)

• Toegenomen gebruiksintensiteit (groei van clubs?)

• Multifunctioneel gebruik (meerdere sporten en scholen/buurt)

• Afgenomen budget

Gebruikseisen worden opgerekt!


8-3-2013

4

Visie DOC (1)

8-3-2013 Nr.7

Creëer optimale omstandigheden voor natuurgrasvelden:1. Ontlast in de winter d.m.v. een kunstgrasveld2. Omzoming open voor optimale luchtstroom, licht en geringe bladval3. Zorg voor een sportveld(bodem) dat (die) aan NOC/NSF eisen voldoet

en blijft voldoen (renovatie/groot onderhoud)4. Maaihoogte iets hoger en bij veel groei een keer extra maaien!

Visie DOC (2)

8-3-2013 Nr.8

Creëer optimale omstandigheden voor natuurgrasvelden:5. Optimaliseer organische stof management in de top (5 cm)6. Optimaliseer bemesting en beregening (juiste timing en wees kritisch)7. Optimaliseer speelschade herstel8. Gebruik de velden op de juiste manier Gemeente voert regie, doet maaien en groot onderhoud, faciliteert Vereniging “dagelijks” onderhoud (toplaagmanagement) en

coördineert het juiste gebruik


8-3-2013

5

Visie DOC (3)

8-3-2013 Nr.9

Realisatie goede natuurgrasvelden:1. Bepaal het doel/gebruik2. Doe een nulmeting/kwaliteitsonderzoek3. Bepaal welke werkzaamheden nodig zijn4. Voer benodigde werkzaamheden uit5. Check het resultaat!6. Optimaliseer gemeentelijk onderhoud7. Schakel de vereniging in8. Reguliere check: 1 keer per 3-4 jaar

8-3-2013 Nr.10

Een goede basis (1) Problemen:

- lage grasbezetting/slechte groei- veel straatgras- losliggende zode- wateroverlast bij neerslag- hardheid bij droogte

Oorzaken top 5 (bodemfysisch):1) (ca. 60%) slechte gelijkmatigheidscoëfficiënt D60/D10 (> 6) 2) (ca. 45%) te fijn zand M50 (< 200 µm) 3) (ca. 40%) te veel leem ( > 10%)4) (ca. 30%) te veel organische stof (> 4%)5) (ca. 8%) te veel lutum (> 4%)


8-3-2013

6

8-3-2013 Nr.11

Een goede basis (2)Aanpak Veld 3 Achilles

• ijzerlaag doorbreken• tot 20 cm woelen• inbreng Stor-it(0-12 cm)

• inbreng Vitalbase(0-12 cm)

• doorzaai gras (SV7)• (evt. grover zand)

Een goede basis (3)

8-3-2013 Nr.12

Achilles

Veld 3

Winter 2011/2012

Winter 2012/2013


8-3-2013

7

Een goede basis (5)

8-3-2013 Nr.13

Onderhoud gemeente (1)

8-3-2013 Nr.14

Acties gericht op bodemkwaliteit:

• Maaien: 30 – 35 mm, 1-2 keer per week, evt. mulchen

• Slitten tot 10 cm: 1 keer per maand (juli-november)

• Diepbeluchten tot 20 cm: 2 keer per jaar

• Bezanden/dressen: 2-3 keer per jaar met 15-20m3/veld

• Bezanden/dressen met schoteldresser

• Bemesten altijd voorafgaand aan een bewerking

• Bemesten met mix van minerale en organische meststoffen (C/N < 10)

• Bemesten op basis van grondonderzoek, grasbestand, veldleeftijd en gebruik


8-3-2013

8


8-3-2013 Nr.15


8-3-2013 Nr.16

Acties gericht op graskwaliteit:

• Maaien: 30 – 35 mm, 1-2 keer per week, evt. mulchen

• Slitten tot 10 cm: 1 keer per maand (juli-november)

• Bemesten altijd voorafgaand aan een bewerking

• Bemesten met mix van snel en langzaamwerkend

• Bemesten op basis van grondonderzoek, grasbestand, veldleeftijd en gebruik

• Bemesten: Let op verhouding N:K en timing van P

• Doorzaai: graskeuze + hoeveelheid (liefst 2 x/jaar)

• Bestrijden onkruid, ziekten en plagen


8-3-2013

9

Onderhoud vereniging (1)

8-3-2013 Nr.17

Acties gericht op gebruikskwaliteit:

• Herstel speelschade: z.s.m. na wedstrijden/gebruik

• Uitvlakken doelgebieden en grote schade: grond + Stor-it + graszaad

• Topbeluchten/vlakken met prikrol: in speelseizoen 1 x per 1-2 weken

• Wiedeggen: verwijderen straatgras

Onderhoud vereniging (2)

8-3-2013 Nr.18

Acties gericht op gebruikskwaliteit + divers:

• Beregenen (goede instructie)

• Verharding/hekwerk controleren + reparaties

• Ontwatering terrein (putten) controleren

• Gebouwen onderhoud

• Bijhouden zwartstrook/groen (hakselen door gemeente)

Ondersteuning bieden bij werkplanning/uitvoering(gemeente of extern)!!


8-3-2013

10

Conclusie

8-3-2013 Nr.19

1. Bepaal de randvoorwaarden en huidige kwaliteit

2. Maak een actieplan voor verbetering + begroting

3. Focus bij renovatie/aanleg op de bodem als basis

4. Check het resultaat van renovatie

5. Focus bij onderhoud op organische stofmanagement in de toplaag

6. Maak een werkverdeling tussen gemeente en vereniging

7. Check iedere 3-4 jaar de kwaliteit en stuur zonodig bij

Schroom niet om kennis in te huren!!

Bedankt voor de aandacht / we bellen!!

Duurzaam sportveld onderhoud doe je samen 8-3-2013

DOC, Melspring, VGR 1

Resources

Research

Result

Ton Terlouw,

Product Manager Renovatie

met

Stor-it

&

Vitalbase

6-3-2012

Oorzaken van verdichting

Verdichting van de bodem wordt veroorzaakt door:1. samenstelling grond

1. hoeveelheid en soort organische stof2. poriëngrootte en volume3. korrelgrootte en vorm

2. grasgroei1. soort gras2. soort voeding3. hoeveelheid voeding

3. onderhoud1. frequentie van beluchten2. frequentie van beregenen3. frequentie bewegingen en gewicht van machines4. aanpassen bodemprofiel d.m.v. bezanden,

bodemverbeterende middelen (organisch, mineraal)



Aanleg en Renovatie

Een goed begin is het halve werk

• Kies goede organische stof• Zorg voor goede poriën verdeling

Deze 2 factoren bepalen uw succes

op langere termijn

Organische stof verschillensnel > verteerbaar > langzaam

Plantaardig

Dierlijk

Groeiend



Organische stof kringloop

Organische stof uit Marathon en Vitalbase:• Heeft een lage C/N (ca. 7)• Stimuleert bacterieel bodemleven sterk tot zeer sterk• Versnelt afbraak van bodemorganische stof• Ontsluit stikstof uit organische stof• Buffert voedingsstoffen• Houdt water in eigen poriën

Stabiele organische stof uit turf, compost, organische mest:• Heeft een hogere C/N (16 tot 100)• Stimuleert een door schimmels gedomineerd bodemleven• Bouwt bodemorganische stof op• Vervet de bodem• Werkt traag in het voorjaar• Geeft slappe groei in het najaar• Wordt waterafstotend zodra het uitdroogt

Organische stof - belangrijke keuze



zwelt sterk zwelt niet

Poriën soort

organisch mineraal

Poriën grootte en water beweging

Verzadiging Veldcapaciteit permanent verwelkingspunt

Diameter poriën wat betekent dit?

bar atm cm H2O pF (µm) 0,01 0,00987 10,2 1 286 Drainage water 0,10 0,09870 102 2 28,6 Veldcapaciteit bij lightere gronden 0,33 0,33000 339 2,5 8,6 Veldcapaciteit bij zwaardere gronden + zwaartekracht 0,50 0,49000 508 2,7 5,7 Voor de plant beschikbaar water 1,00 0,98700 1017 3 2,8 Voor de plant beschikbaar water 5,00 4,93500 5085 3,7 0,57 Voor de plant beschikbaar water 10,00 9,87000 10200 4 0,28 Voor de plant beschikbaar water 15,00 14,80000 15300 4,2 0,19 Verwelkingspunt 50,00 49,35000 51000 4,7 0,057 Aan de lucht gedroogd bij 20OC en een relatieve vochtigheid van 50 % 100,00 98,70000 101700 5 0,028 Hygroscopisch water bij 20OC en een relatieve vochtigheid van 50 % 10.000,00 9870,00000 10170000 7 0,00028 Ovengedoogde grond (105oC)

Zuigkracht

Water beweegt van nat naar droog



Stor-it bevat75 % microporiën25 % capillaire poriën

Stor-it neemt de plaats in vaneen aantal zand korrels

Poriën volume en groottePoriën volume zand + middel

Bodemverbeterende middelen

Onderzoek ETL, Schotland

Uit onderzoek blijkt dat Stor-it de water luchthuishoudingsterk verbetert door:1. De capillaire functie van de grond te verbeteren

1. De vochtopslag te verbeteren2. De drainage te verbeteren3. De luchtcapaciteit in de grond te

verbeteren2. De vertering van graswortels te verbeteren3. De voedingsbeschikbaarheid te verbeteren

Onderzoek naar Stor-it en Vitalbase door Dutch Outdoor Concepts, Herveld, 2012

Onderzoek naar bodemverbetering




Vergelijking tussen bodemverbeterende middelen.

Zand

Stor-it

Stor-it + Vitalbase


Zodedichtheidna inzaaiIn %

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

% Vochtgehalte in de wortelzone

Extreme droogte

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0


Vergelijking tussen bodemverbeterende middelen.

Zand

Stor-it

Stor-it +

Vitalbase




De combinatie Stor-it + Vitalbase• Verandert de vochthuishouding in de grond

• Versterkt de drainage• Trekt vocht in eigen microporiën en slaat het daar op• Zorgt voor een droger oppervlak en minder ziektedruk• Verhoogt de oppervlakte stevigheid

• Verbetert de voedingsbeschikbaarheid in de grond• Buffert voedingsstoffen• Ontsluit fosfaat• Bindt overmatig zout

• Stimuleert bacterieel bodemleven• Gaat vervetting en vilt tegen

• Geeft een half jaar voeding

Conclusie:• Snelle ingroei tot dichte zode• Hogere tolerantie tegen droogte• Betere afwatering bij hevige regen

Resultaten onderzoek bodemverbetering

Regulier onderhoud

Goed begonnen en nu verder!

• Voedt het gras met beleid• Houdt de toplaag schoon en vlak• Repareer schade

Deze 3 factoren bepalen uw succes

op langere termijn



Marathon prei

Prof. Dr. V. RömheldInstitute of plant nutrition, Hohenheim University2005

Raaigras bemest met Marathonfoto genomen 2 weken na inzaai,

Sterke concentratie op structuurvormingmet uitstoelen door celdeling

Marathon voeding: Ammonium opname = celdeling =

uitstoelen haarwortels

Landbouwmeststofna 2 toedieningen

Marathon 7-13-9 +Marathon 16-4-8na 2 toedieningen

Marathon voeding: actieve opname via haarwortels



SRO Amersfoort -

Vermindering gehalte organische stof

Toename voeding uit organische stof

Verhoging voedingsbuffer capaciteit (CEC)

0

10

20

30

40

50

60

N supply

valu

es

64

66

68

70

72

74

76

78

80

CEC

valu

es

Nieuwland 2008

Nieuwland 2011

Posthoorn 2008

Posthoorn 2011 0

2

4

6

8

10

12

14

16

OM C/N pH P2O5 K2O MgO S

valu

es

Nieuwland 2008

Nieuwland 2011

Posthoorn 2008

Posthoorn 2011

Marathon voeding- OS omlaag in 3 jaar

Goede grasomgeving, sterk grasSlechte grasomgeving, slechte mat



Marathon: langwerkende grasvoeding en bodemverbetering

1. Dichte mat

2. Hard gras

3. Minder maaisel

4. Organische stof afbraak

5. Tolerantie tegen droogte

6. Betere water afvoer

7. Geen verbranding

Al met al gewoon goedkoper

Duurzaam & toekomst gericht

• Ecologisch geïnspireerd

• Agronomisch bewezen

• Originele concepten

• Kosteneffectieve producten

• Sprekende resultaten in de praktijk

website: www.greencare-concepts.nl

Greencare concepts in het kort

Duurzaam sportveld onderhoud doe je samen mailing

Documents

Transcript of Duurzaam sportveld onderhoud doe je samen mailing