1

CollegeprogrammaSmallingerland 2018 - 2022

Durf te doen

2

Voorwoord

Het gaat goed met Smallingerland.Het gaat goed met Drachten.Het gaat goed met de dorpen en het platteland.

De werkgelegenheid groeit, de werkloos-heid daalt. Voorzieningen zijn op orde. Het nieuwe college heeft de mogelijk-heid vanuit deze positie de goede dingen te doen voor Smallingerland. De ge-meente ligt centraal, is goed ontsloten en biedt een prachtige woonomgeving. Dat biedt kansen. Hoe we die willen be-nutten, leest u in dit Collegeprogramma 2018 - 2022.

Het programma komt niet uit de lucht vallen. Na het opstellen en vaststellen van een raadsprogramma is er een coali-tieakkoord op hoofdlijnen gesloten. Deze beide documenten liggen logischerwijze in elkaars verlengde. Dit programma is hierop een vervolg. Wij werken binnen dezelfde contouren. Het programma bevat onze ambities voor de komende periode. Het is geen blauwdruk. Indien noodzakelijk voegen we zaken toe.

Het optimaliseren van de dienstverlening en omgevingsgericht werken zijn een absolute prioriteit. Daarnaast vraagt een aantal zaken spoed en een gevoel van (bestuurlijke) urgentie. Ook die krijgen in dit programma voorrang. Dit college wil nadrukkelijk geen papieren tijger zijn. Het is niet de intentie discussies te her-halen en dikke beleidsnota’s te produce-ren. We willen aan de slag!

In het Beleidsprogramma 2019 - 2022 zijn al enkele zaken opgenomen waar-

mee wij van start gaan. Uiteraard werken we met oog voor onze financiële situatie. Vooral in het sociaal domein zijn we ons bewust van de risico’s. Uitgangspunt is dan ook ‘nieuw voor oud’.

Verder is het zaak op korte termijn af-spraken te maken met de provincie over de samenwerking na 2019. Deze samen-werking heeft de afgelopen periode voor substantiële investeringen gezorgd. Het is daarom belangrijk dat zij wordt ver-lengd.

Ook over het zwembad moeten nu snel knopen worden doorgehakt. De bouw-kosten blijven stijgen, waardoor we steeds minder voor hetzelfde budget kunnen realiseren. Bovendien lopen ondertussen de onderhoudskosten voor het huidige zwembad op. Hetzelfde geldt voor de vaarweg naar de Drachtster industriehaven. De haven is een belang-rijke economische motor. Die moet goed bereikbaar zijn.

Vanuit een open, dienstverlenende gemeente werken we samen met ieder-een in Smallingerland doelgericht en integraal aan de opgaven waar we voor staan.

Het college van B&W van de gemeente Smallingerland

Vanuit een open,dienstverlenende gemeentewerken we samen met iedereen

3

Inleiding In Smallingerland moeten dingen moge-

lijk zijn. Regels moeten nut hebben en inwoners, ondernemers en maatschap-pelijke organisaties met goede plannen moeten gehoord worden. De gemeente is er voor de mensen, niet andersom. In-woners en ondernemers staan centraal. Wat zij zelf kunnen en willen doen, doen wij niet. Wel faciliteren we waar nodig en stimuleren we wat noodzakelijk en gewenst is.

In 2022 is Smallingerland een gemeente die inspeelt op veranderingen in haar omgeving. We hebben oog voor wat er nodig is. Dat vertalen we in opgaven, waaraan we samen met anderen gaan werken. Dit kunnen ook andere gemeen-ten zijn. We kijken niet naar wat er niet kan, maar naar hoe het wél kan. We zijn een gemeente met lef!

Om die gemeente te worden, hebben we een strakke agenda. Aan het eind van dit jaar weten we wat er nog verbeterd kan en moet worden aan onze (digita-le) dienstverlening. Die verbeteringen voeren we in 2019 door. Zo werken we verder aan een Klant Contact Centrum

(KCC), waar bewoners snel en goed ant-woord krijgen op hun vragen. In de taal van hun voorkeur; Nederlands of Fries. Vanaf 2020 is het KCC het kloppend hart van de organisatie.

Geschillen lossen we op door in gesprek te gaan. Komen we er niet uit, dan leg-gen we de zaak voor aan een onafhan-kelijke bezwaren- of klachtencommissie. Beide zijn vanaf medio 2019 aan het werk.

De gemeenteraad wordt betrokken bij het ontwikkelen en uitvoeren van plan-nen en beleid. Wel kennen het college en de raad hun eigen rollen in de pro-cessen. De nieuwe werkwijze gaat niet ten koste van de daadkracht van de gemeente.

We communiceren bij voorkeur als er nog iets te kiezen valt. We vragen iedereen in Smallingerland nadrukkelijk om feedback. Die gebruiken we om tot goede plannen te komen, maar ook om de dienstverlening de komende vier jaar verder te verbeteren. Fouten zijn daarbij onvermijdelijk, maar daar leren we van.

4

Thema’s Het college geeft de komende vier jaar

prioriteit aan vier thema’s. Wij kiezen ervoor in alle plannen en ontwikkelin-gen gebruik te maken van de kracht van Smallingerland. Dit uitgangspunt loopt als een rode draad door dit collegepro-gramma. Daarbij werken we opgave- en omgevingsgericht. We benaderen the-ma’s vanuit verschillende invalshoeken en zoeken samen met anderen de beste oplossing.

Een goede leefomgeving is een omge-ving waarin mensen prettig wonen, zich veilig voelen en naar elkaar omkijken (omtinken). Het is ook een omgeving waarin iedereen gelijk wordt behandeld en dezelfde kansen krijgt om gezond oud te worden. Waarin kinderen toegang hebben tot goede jeugdzorg en goed onderwijs, waarin voldoende goed werk is en waarin mensen van alle leeftijden mee kunnen doen, bijvoorbeeld aan sport en cultuur.

Wijk- en dorpsprofielenDe gemeente zet in op het versterken van de sociale verbanden en gemeen-schapszin (mienskip) door samen met dorpen en wijken opgaven te inventa-riseren en te beschrijven in wijk- en dorpsprofielen. Waar mogelijk of nodig, pakken we opgaven op kleinere schaal of in een groter verband op. Daarnaast ver-sterken we de samenwerking in dorpen en wijken via projecten. Eigen initiatie-

ven van buurten en dorpen kunnen een beroep doen op het buurtbudget. We willen dat dorpen en wijken trots zijn op hun mienskipszin en dat uitstralen.

Verkleinen sociaaleconomische gezond-heidsverschillenInkomen en opleidingsniveau spelen een te grote rol in hoe gezond mensen zijn en hoe oud ze worden. Smallingerland loopt voorop in de gezondheidszorg. We hebben een ziekenhuis dat in de top-10 van beste ziekenhuizen staat. Initiatie-ven als Sunenz laten zien dat we hier nieuwe zorgconcepten kunnen ontwikke-len en invoeren. Dan moeten we hier ook in staat zijn de verschillen in gezondheid tussen mensen met een hoog en een laag inkomen terug te brengen. Voor ons heeft deze opgave de komende jaren grote prioriteit.

Sociaaleconomische gezondheidsver-schillen hebben vele oorzaken. Werk- en

Leefomgeving

5

woonomstandigheden spelen een grote rol. Daarbij zijn mensen met een lager inkomen vaak minder goed geïnformeerd over hoe je gezond leeft. Het verkleinen van de verschillen vraagt een brede aan-pak waarin de bewoners een sleutelrol spelen.

De programma’s en projecten die daar-voor zijn ontwikkeld zetten we met kracht voort. De Gezonde Buurt, Gezond in... en JOGG. Daarnaast zetten we extra in op een rookvrije gemeente, om de belangrijkste vermijdbare leefstijlfactor voor ongezondheid te beperken. Medio 2019 is het uitvoeringsplan ‘Rookvrije generatie in Smallingerland’ gereed. Ook brengen we per wijk of dorp initiatie-ven samen die tot een sluitende aanpak leiden.

Het terugdringen van gezondheidsver-schillen vraagt een lange adem, duur-zame inzet en continuïteit van beleid. In 2019 zorgen we voor een nog sterkere verbinding van de beleidsterreinen die hierin een rol spelen, zoals armoede, sociaal domein en de omgevingsvisie.

OmgevingsvisieKeuzes die nu worden gemaakt, werken door in de toekomst. We willen in 2035 een duurzame, sociale en veilige ge-meente zijn, waar het welzijn van de in-woners centraal staat. Daarvoor moeten we nu de juiste afwegingen maken. We stellen een Omgevingsvisie op, in overleg met de gemeenteraad. Omdat het over de toekomst van de gemeente gaat, vinden wij het belangrijk dat ieder-

een kan meepraten en meedenken bij de totstandkoming van de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan. Hiervoor zijn in de eerste helft van 2018 duidelijke afspraken vastgelegd. Nu is het tijd voor de volgende stappen.

Wonen in SmallingerlandBetaalbaar, prettig en duurzaam wonen moet overal in de gemeente Smallinger-land mogelijk zijn, ook in de dorpen. Het nieuwe Woningbouwprogramma 2018 - 2025 biedt meer mogelijkheden om flexibel in te spelen op nieuwe ontwikke-lingen op de woningmarkt. Nieuwe wo-ningen moeten inspelen op maatschap-pelijke en demografische ontwikkelingen. Wij stimuleren flexibele bouwconcepten.

We werken aan een nieuw woonbeleid dat inzet op versnelling, bouwen voor de toenemende vraag en specifieke doel-groepen. In de dorpen moet maatwerk mogelijk zijn. Initiatieven in dorpen die passen binnen de aard en structuur van het dorp, worden positief benaderd. Het woningbouwprogramma wordt op basis van dit beleid aangepast.

InclusiefMet een ‘inclusie-agenda’ zorgen we ervoor dat mensen met een beperking op geen enkele manier worden buiten-gesloten. De openbare ruimte is van en voor iedereen en iedereen kan gebruik maken van de reguliere voorzieningen en structuren, zoals de school en de arbeidsmarkt. Daar willen we ons voor inzetten.

6

De gemeente gaat uit vande eigen kracht van bewonersen sociale netwerken

7

Sociaal DomeinIn het sociaal domein moet de nieuwe werkwijze van de gemeente voelbaar en zichtbaar zijn voor inwoners. Van welke regeling ze gebruik maken, moet voor hen niet van belang zijn. Ze dienen de ondersteuning en hulp te krijgen die ze nodig hebben om actief en zo zelf-standig mogelijk bij te dragen aan en mee te kunnen doen in de samenleving. De gemeente gaat hierbij uit van het zelf-organiserend vermogen en de eigen kracht van bewoners en sociale netwer-ken. Waar mogelijk nemen zij zelf ver-antwoordelijkheid.

TransformatieDe transformatie van het sociaal domein blijft inspanning vragen. Hiervoor wordt een nieuw integraal beleidsplan opge-steld. De rapporten van de rekenkamer nemen we hierin mee. Dit geldt ook voor de ervaringen van bewoners.

Wij zetten in op preventie. Dit doen we integraal, zo toegankelijk mogelijk voor de burger en met zo weinig mogelijk bureaucratie. Gebiedsteams spelen hierin een belangrijke rol (één klant, één plan, één contactpersoon). Budgetten moeten rechtmatig en doelmatig worden besteed. De meest kwetsbare groepen in de samenleving moeten kunnen rekenen op ondersteuning. Ook moeten ze volop kunnen meedoen in de samenleving. Hiervoor zetten we onder meer kunst en cultuur in als katalysator.

Extra aandacht is er voor de proble-matiek rondom verwarde personen, eenzaamheid en kinderen in kwetsbare

situaties. De personen die dit betreft, en met name de kinderen, moeten we goed in beeld hebben.

Re-integratieWe zetten in op een effectieve re-inte-gratie, waarin maatwerk een plek krijgt en die tot een hogere uitstroom leidt. Het aantal mensen dat gebruik maakt van de bijstand en de Participatiewet moet aanmerkelijk afnemen. De sociale werkvoorziening blijft een bescherm-de werkplek bieden aan wie dat nodig heeft. Tegelijkertijd dient zij zich meer te ontwikkelen tot mensontwikkel c.q. leer-werkbedrijf dat mensen naar de arbeids-markt leidt. Voorkomen schuldenproblematiekHet college zet in op het voorkomen van schulden. Niet alleen door samen met onder meer woningbouwcorporaties en energieleveranciers signalen zo vroeg mogelijk op te vangen, maar ook door daarop actief hulp aan te bieden. Be-langrijk is dat de privacywetgeving hier-bij wordt gerespecteerd. De hulpverle-ning gaat uit van de nieuwe inzichten in armoedebestrijding. Hierin spelen zowel risicofactoren als laaggeletterdheid een rol, als de invloed van armoede op het (on)vermogen de eigen situatie te verbe-teren. De gemeente doet mee aan een pilot om deze inzichten in de praktijk te brengen, onder de noemer ‘Mobility mentoring’. Dit is een intensieve manier van begeleiden op verschillende terrei-nen, zoals familie, gezondheid, opleiding, financiën en werk.

8

Kunst en cultuurmoeten laagdrempelig zijn en bereikbaar voor

alle inwoners

Kunst en cultuurMet de Lawei, Museum Drachten en Iduna heeft Drachten een aantal cul-tuurdragers van formaat, waarmee Drachten zijn positie als kunst- en cul-tuurcentrum in Noord-Nederland verder versterkt. Cultuur verhoogt de kwaliteit van leven en verrijkt de samenleving.

Kunst en cultuur(historie) moeten laagdrempelig zijn en bereikbaar voor alle inwoners. Zij zijn een middel om de leefbaarheid en sociale cohesie te

vergroten. We stimuleren initiatieven van onderop en staan open voor particuliere initiatieven.

Daarnaast geven we met kunst en cul-tuur een positieve impuls aan het ves-tigingsklimaat en het imago van Drach-ten. We willen een broedplaats zijn voor ontwikkeling van kunst en het verbinden van kunst en cultuur met de samenle-ving. Hiervoor wordt een productiehuis opgericht en worden tijdelijke broed-plaatsen gerealiseerd.

9

Inzet op duurzaamheid en energietran-sitieDe raad stelde in 2016 de Routekaart Duurzaamheid 2040 vast. Sinds 2016 is de noodzaak om te verduurzamen alleen maar toegenomen. We moeten de ko-mende jaren nog meer werk maken van de energietransitie en klimaatadaptatie. Door samen te werken in de Friese Ener-giestrategie, kunnen we sneller stappen zetten. Daarnaast zetten we in op een circulaire economie.

Dit college verleent in principe geen medewerking aan gaswinning. We kiezen voor duurzame oplossingen en geven daarbij zelf het goede voorbeeld. Nieuwbouw, zoals schoolgebouwen en het zwembad, is duurzaam. Bestaande gebouwen verduurzamen we, evenals het wagenpark.

ZonneplanWe zetten actief in op zonne-energie. Om de doelstelling tot 2020 te halen, zijn tientallen hectares zonneveld nodig.

Dit betekent met de huidige techniek dat er ruimte moet worden gevonden voor vele honderdduizenden zonnepane-len. Samen met stakeholders wordt een zonneplan opgesteld dat zorgt voor een goede landschappelijke inpassing. Hierin worden ook gebouwen van de gemeente meegenomen, zoals het gemeentehuis, parkeergarages en de gemeentewerf.

Energieneutrale wijkenWe stimuleren en ondersteunen dor-pen, wijken en individuele bewoners met duurzaamheidsplannen. Eind 2021 is er een vastgesteld plan waarin het tijd-pad voor het verduurzamen van wijken is vastgelegd. Bewoners en bedrijven krijgen bij het digitale duurzaamheidslo-ket alle informatie die ze nodig hebben om te besparen en verduurzamen. Voor particulieren stellen we een duurzaam-heidslening beschikbaar. We hebben extra aandacht voor bewoners met een smalle beurs. Ook zij moeten kunnen verduurzamen en energie besparen.

10

EconomieDrachten ligt gunstig voor economische bedrijvigheid. We hebben een prima vierbaans ontsluiting. De verbinding over water vraagt dringend aandacht. Een aantrekkelijk vestigingsklimaat is van groot belang voor de werkgelegenheid. Acquisitie-, promotie-, aanbestedings- en detailhandelsbeleid moet onderne-mers stimuleren en motiveren. Vanaf begin 2019 is er een ondernemersloket, waar ondernemers door de gemeente goed en snel worden geholpen.

Gebiedsontwikkeling Hege WarrenVan de westkant van Drachten tot aan de Hege Warren moeten noodzakelijke ontwikkelingen met elkaar in samen-hang worden gebracht, verder worden ontwikkeld en uitgevoerd. Het betreft de volgende onderdelen:

• Waterfront. Het college wil vaart maken met het uitvoeren van de Water frontplannen en het realiseren van de eerste stappen, waaronder een pontverbinding over het Gaas-terdiep, een strandje met paviljoen en de geplande Parkhaven.

• Oudega aan het water. De plannen voor Oudega aan het water moeten tot realisatie worden gebracht. We zetten in op de verbetering van de

recreatieve mogelijkheden door op-waardering van het havengebied en de vaarverbinding. De omgeving van de melkfabriek willen we in samen-werking met het dorp verbeteren. Met de realisatie van een nieuwe school en een brandweerkazerne kan het dorp dan weer jaren vooruit.

• Industriehaven Drachten. Het ont-sluiten van de industriehaven van Drachten met een vaarroute voor Klasse Va-binnenvaartschepen is no-dig voor de ontwikkeling van Drach-ten en omgeving en de werkgelegen-heid in de haven.

In het kader van een integrale gebieds-ontwikkeling voor de Hege Warren komt er een doorwrocht en gedragen plan, dat het mogelijk maakt het project binnen tien tot vijftien jaar te realiseren.

Centrum DrachtenDrachten moet, meer nog dan nu al het geval is, een aantrekkelijk centrum worden voor bewoners en bezoekers. Wij stimuleren culturele activiteiten in het centrum en werken nauw samen met ondernemers aan het versterken van het kernwinkelgebied. We zetten hierbij niet primair in op investeringen in ruimtelijke ontwikkeling, maar vooral op het goed gebruik van bestaande infrastructuur

Drachten moet, meer nog dan nu al het geval is, een aantrekkelijk centrumworden voor bewoners en bezoekers

11

in relatie met aanbod en profilering. We sturen op een krachtig centrumma-nagement waarin centrumondernemers samenwerken.

Innovatiecluster DrachtenHet Innovatiecluster Drachten is zeer succesvol. Zowel het aantal projecten als het aantal bedrijven dat deelneemt groeit. Het meerjarenplan dat hiervoor heeft gezorgd, loopt dit jaar af. We on-derzoeken hoe de gemeente een stimu-lerende rol kan blijven spelen om ervoor te zorgen dat het Innovatiecluster zich kan blijven ontwikkelen en de maak-industrie in Drachten kan groeien als hét noordelijk centrum van de (hightech)

maakindustrie dat nieuwe bedrijven en werknemers trekt.

O3 NetwerkHet bedrijfsleven kan niet zonder goed en passend opgeleide medewerkers. Een goede samenwerking tussen onderwijs, overheid en ondernemers is daarom een voorwaarde voor economische bedrij-vigheid. We willen beleid formuleren om hier nadrukkelijker op in te kunnen zetten. Met name om kansen die door onderwijs en ondernemers niet vanzelf-sprekende worden opgepakt te kunnen benutten.