DUITS Tweede graad ASO Tweede leerjaar: 1...

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEKSECUNDAIR ONDERWIJS

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

DUITS

Tweede graad ASOTweede leerjaar: 1 uur/week

Brussel - Licap D/2002/0279/009 - september 2002

AV Duits 3 2de graad ASOD/2002/0279/009

INHOUD

1 BEGINSITUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

3 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN, CONCRETEDIDACTISCHE WENKEN, EVALUATIE, MINIMALE MATERIELEUITRUSTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

3.1 Landeskunde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53.2 Luistervaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73.3 Leesvaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83.4 Spreekvaardigheid/Gespreksvaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93.5 Schrijfvaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.6 Grammatica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.7 Woordenschat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

4 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

4.1 De christelijke inspiratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134.2 Verwerking van moderne didactische inzichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144.3 Rol van de moedertaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144.4 Authenticiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154.5 Oefening en toetsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154.6 Als afscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

5 BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16


1 BEGINSITUATIE

- De leerlingen beginnen met deze cursus Duits bij de start van het tweede leerjaar van de tweedegraad ASO. Alle ASO-leerlingen nemen eraan deel.Men mag van deze leerlingen enerzijds een zekere taalgevoeligheid en enige aanleg voor het lerenvan talen verwachten; anderzijds kunnen de verwachtingen, de motivatie en de mogelijkheden tochnog zeer verschillen.

- Voor de meeste leerlingen is Duits de derde moderne vreemde taal die ze leren. Enerzijds is dekennis van de Duitse taal en van de Duitstalige landen nog beperkt, anderzijds hebben ze al veelervaring opgedaan in het hanteren en beheersen van alle mogelijke vormen van leren leren: wedenken aan gebruik van hulpmiddelen, van luisteren leesvaardigheidsstrategieën, aan persoonlijkemanieren van woordenschatverwerving ...Ze hebben bovendien een aantal nuttige werkvormen leren gebruiken die het leren gemakkelijkermaken: samenwerking met anderen, gericht opzoeken, gebruik van ICT.Deze instapgegevens mogen ons tot een voorzichtig optimisme leiden: we moeten beslist niet vannul beginnen.Toch wordt de Duitse taal door heel wat leerlingen vooraf als moeilijk ervaren, en leven er nogvooroordelen tegen het Duits en de Duitsers.

- Deze cursus Duits is het voorwerp van verschillende, soms tegenstrijdige verwachtingen.@ Op het eerste gezicht lijkt er met één lesuur weinig te verwezenlijken. Dat wordt bevestigd door

de enquête over de huidige leerplannen Duits van de derde graad die tijdens het schooljaar 1996-1997 door het VVKSO werd gehouden. Deze bescheiden opstelling wordt versterkt door deverwachting dat de leerlingengroepen vrij heterogeen zullen zijn, en dat scholen kunnen beslissentot samenzetting van nog heterogenere groepen. Het moet daarbij in elk geval duidelijk zijn datde hier nagestreefde doelstellingen niet kunnen worden bereikt met zeer grote en zeer heterogenegroepen.

@ Anderzijds verwacht de maatschappij terecht dat ook een beperkte cursus rendeert. Over de vormdie dit rendement aanneemt, lopen de meningen sterk uiteen. Gaat het om zelfredzaamheid in dedagelijkse maatschappelijke omgang, om een degelijke voorbereiding op contact met Duitstaligelanden, op het lezen van wetenschappelijke teksten, op culturele ontplooiing? ... De vrijwelonbeperkte keuzemogelijkheden op het einde van het secundair onderwijs versterken uiteraardhet verschil in de verwachtingen. Hier moet in elk geval duidelijkheid worden geschapen.

- Bij de beginsituatie moet uiteraard al aan de eindsituatie worden gedacht. Alle ASO-leerlingenvolgen in het tweede leerjaar van de tweede graad deze cursus; maar in de derde graad zullen zezeer verschillende wegen uitgaan. Sommigen zullen, in de studierichtingen met componentModerne Talen, nog relatief veel onderwijs Duits krijgen; anderen zullen zich beperken tot eenminimale cursus via het complementair gedeelte, en nog anderen zullen helemaal geen Duits meervolgen. Met al deze situaties moet worden rekening gehouden. Leerlingen die later geen Duitsmeer zullen volgen, moet in deze minimale omstandigheden het alleressentieelste worden meegege-ven; de anderen moeten hier een overtuigende inleiding vinden op wat volgt in de derde graad.

- In dit leerplan hoeft geen rekening te worden gehouden met eindtermen: er zijn immers geeneindtermen ontworpen voor een situatie Duits als derde moderne vreemde taal in de tweede graad.Dat betekent natuurlijk niet dat er geen rekening is gehouden met de inzichten van de moderne(vak)didactiek en de in de eindtermen moderne vreemde talen verwerkte prioriteiten.


2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN

De leerlingen krijgen enige greep op een aantal aspecten van de Duitstalige socio-culturele wereld inde ruimste zin, in aansluiting bij de eigen leef- en ervaringswereld.

In een eerste concretisering wordt dat:- interesse opbrengen voor het maatschappelijk leven in Duitstalige landen; de weg kennen om het

te ontsluiten; een beperkte feitenkennis verwerven;- lees- en luisterteksten begrijpen die, in ruime zin, aansluiten bij dat maatschappelijk leven;- deelnemen aan zeer korte, eenvoudige dialogen;- met hulpmiddelen zeer eenvoudige boodschappen kunnen schrijven;- doelbewust strategieën kunnen hanteren die voor het verwerven van deze vaardigheidsdoelstellin-

gen nodig zijn, en daarbij maximaal profiteren van de verwantschap Duits-Nederlands en het inandere (taal)vakken geleerde;

- weten dat het Duits een specifiek morfologisch systeem heeft dat in enkele onderdelen opvallendvan het Nederlands verschilt; verschijningsvormen ervan kunnen detecteren en situeren.

De leerlingen realiseren de doelstellingen van het christelijk onderwijs:- door positieve integratie in de klasgroep via allerlei collectieve werkvormen;- door gevoeligheid te ontwikkelen voor de positieve waarden die in het vak worden aangeboden.

Al deze doelstellingen zijn basisdoelstellingen; deze cursus is zo beperkt, dat er weinig ruimte is vooruitbreiding. Toch moet het zeker met sterkere leerlingen mogelijk zijn iets meer te bereiken (bv. aanliteraire belangstelling tegemoetkomen).

De vakoverschrijdende eindtermen zijn en blijven zeer belangrijk; door het laattijdig aanbod van hetvak Duits worden ze echter niet meer aangeleerd, maar op een hoog niveau toegepast (bv. leren leren).

3 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN, CONCRETE DIDACTI-SCHE WENKEN, EVALUATIE, MINIMALE MATERIELE UITRUSTING

3.1 Landeskunde

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

- De leerlingen kennen enkele elementaire geo-grafische gegevens over de Duitstalige landen;

- ze kunnen die situeren op de landkaart;- ze weten dat België/Vlaanderen en de Duitsta-

lige landen zeer intense contacten hadden enhebben, en kunnen dat preciseren voor de hui-dige economische relatie met Duitsland;

- ze beseffen dat, in dat kader, kennis van Duitsbelangrijk is;

- ze ontwikkelen interesse voor de belangrijksteactuele gebeurtenissen in Duitsland;

- Verschillende interculturele aspecten naar aan-leiding van de gekozen thema's, teksten en er-varingen van de leerlingen

- geografische situering van Duitsland (BRD),Oostenrijk, Zwitserland, de Oostkantons tenoverstaan van België en Europa

- hoofdsteden van Duitsland, Oostenrijk, Zwit-serland

- situering van Rijn, Donau en Elbe op een kaart;- actuele gegevens over de economische relatie

met Duitsland


- ze kennen belangrijke Duitstalige bronnen: tv-programma's, kranten, internet

- ze leren omgaan met vooroordelen.

- enkele recente teksten over gebeurtenissen ofreacties in Duitsland, o.a. in relatie tot België

- ARD en ZDF - één ernstige krant (FAZ? Süddeutsche Zeitung?

...) één ernstig tijdschrift (Der Spiegel, Focus? ...)

- enkele interessante Duitse internetadressen enzoekmachines

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

- De cognitieve elementen zullen vaak al volledig of gedeeltelijk gekend zijn; voorafgaand overlegmet collega's aardrijkskunde, geschiedenis, economie ... verdient dan ook aanbeveling. De leraarDuits zal dan ook in de eerste plaats deze kennis activeren. Uiteraard moet ook gebruik wordengemaakt van de eventuele leerlingenkennis en -ervaringen die voortvloeien uit reizen, uitstappen,vriendschappen ...

- De Landeskunde-elementen worden zoveel mogelijk aangebracht in een actualiteitssfeer waarbijook de leerlingen zich betrokken voelen; algemene kenniselementen worden in de mate van hetmogelijke gekoppeld aan boeiende tv- en krantenteksten, en aan de ontwikkeling van vaardigheden(cf. 3.2, 3.3).

- De in deze context verworven kennis, vaardigheden en attitudes dienen als vertrekbasis voor ver-volgstudie.

CONTROLE/EVALUATIE

In deze Landeskundecontext verwerven de leerlingen kennis en vaardigheden en ontwikkelen zeattitudes. Deze verschillende aspecten worden op verschillende manieren gecontroleerd en geëva-lueerd:- helemaal in het begin kan worden nagegaan wat de leerlingen al weten en doen; deze kennis kan

worden veralgemeend, eventuele contacten kunnen in de klas worden geïntegreerd;- de kennismaking met de verschillende Duitstalige bronnen wordt geregeld hernieuwd; de leerlingen

nemen hopelijk na een tijd het initiatief; die ontwikkeling wordt geregeld door de leraar gestimu-leerd;

- aan het eind van het jaar moeten de kenniselementen verworven zijn. Die verwerving wordt danook telkens gecontroleerd, en de controle wordt geregeld herhaald. Dat kan via traditioneletoetsvragen, of het kan ook worden geïntegreerd in (bv.) lees- of luisteropdrachten.

MINIMALE MATERIËLE UITRUSTING

- Een tv met kabelaansluiting (ARD, ZDF) en videoweergave;- internetaansluiting;- recente Duitse kranten of tijdschriften;- een landkaart met een duidelijk beeld van de Duitstalige gebieden;- enkele video-opnamen over actuele Duitse thema's;- informatiemateriaal over de relatie Duitsland-België.


3.2 Luistervaardigheid


- De leerlingen kunnen teksten op het taalni-veau van nieuwsberichten en interviews bijeen normale beluistering globaal (tekstsoortherkennen) en cursorisch (boodschap herken-nen) begrijpen;

- Minimum vier teksten (waarvan minimum tweemet beeldondersteuning) op het niveau vannieuwsberichten en interviews

- de leerlingen kunnen korte, eenvoudige tek-sten bij een normale beluistering globaal, cur-sorisch, selectief (gezochte informatie herken-nen) of intensief (gedetailleerd) begrijpen.

- minimum vier korte, eenvoudige teksten (waar-van minimum twee met beeldondersteuning;bijvoorbeeld lesinstructies, weerberichten, pro-gramma-aankondigingen, stationsmededelin-gen, straatinterviews ...)


- De leerlingen leren, en kunnen in deze situatie maximaal profiteren van hun ervaring met luister-vaardigheid in andere (taal)vakken, en van de verwantschap Nederlands-Duits. Zeker in dezeASO-situatie mag de lat hoog worden gelegd.

- De tekstkeuze moet verscheiden zijn; ook fictionele teksten kunnen worden gebruikt.- De luistervaardigheid moet geleidelijk worden opgebouwd. De 'normale beluistering' kan dan ook

als eindfase worden gezien; ze kan worden voorafgegaan door een fragmentering van de tekst, eentrager tempo, er kunnen Verstehenshilfen worden aangeboden ...

- Het gebruikte materiaal en de daarbij horende opdrachten moeten authenticiteit nastreven. Doorhet aanwenden van gepaste luistervaardigheidsstrategieën zal de leerling heel wat hiermee samen-hangende moeilijkheden (bv. i.v.m. woordenschat) kunnen oplossen.

- De leerling zal in de loop van de luistervaardigheidsactiviteit een heleboel taalmateriaal verwerken.Dit materiaal staat in dienst van de vaardigheidsverwerving, en functioneert dus voor het korteter-mijngeheugen, tenzij de leraar het nadrukkelijk anders wil laten verwerken.

- Luistervaardigheidsontwikkeling is ook uitstekend mogelijk via zelfstandig leren. Voor remedi-ering, differentiëring of uitbreiding moet er dan ook veel materiaal ter beschikking staan.

CONTROLE/EVALUATIE

- In principe kan er gekozen worden tussen permanente evaluatie of evaluatie aan het einde vanbepaalde periodes. In het eerste geval moet het duidelijk zijn dat aan evalueren oefenen voorafgaat;in het tweede geval dat leerlingen recht hebben op meer dan één moment voor toetsing.

- Voor evaluatie staat een ruimer, nu wel algemeen gekend assortiment aan toetsvormen ter beschik-king. Op dit niveau is het belangrijk dat luistervaardigheid 'zuiver' wordt getoetst; fouten in hetgebruik van Duits in de antwoorden mogen het beoordelingscijfer voor luistervaardigheid nietbeïnvloeden.Voor Richtig-falschaufgaben, Mehrwahlaufgaben ... zijn er specifieke correctiecriteria, die intussenalgemeen gekend zijn.Het is natuurlijk zeer belangrijk dat in parallelklassen dezelfde correctiecriteria worden gebruikt.

- In deze situatie heeft evaluatie zoveel mogelijk een aanmoedigende of positief-corrigerende functie.Voor leerlingen die hier zwak presteren, kan de leraar altijd remediëringsmateriaal ter beschikkingstellen. Dat is op de leermiddelenmarkt zeer ruim voorhanden.



- Tv;- videotoestel met videomateriaal;- cassetterecorder en cd-speler met audiomateriaal;- uitgebreide oefenen testbatterij.(Cf. ook 3.1)

3.3 Leesvaardigheid


- De leerlingen kunnen teksten op het taalni-veau van een krantenartikel bij een rustigelezing globaal en cursorisch begrijpen;

- de leerlingen kunnen korte, eenvoudige tek-sten (bv. gebruiksaanwijzing, spijskaart, ad-vertentie, reclamefolder, evenementenkalen-der, websites ...) bij een rustige lezing globaal,cursorisch, selectief en intensief begrijpen;

- de leerlingen kunnen efficiënt gebruik makenvan een tweetalig woordenboek.

- Minimum vier teksten op het niveau van eenernstig krantenartikel

- minimum vier korte, eenvoudige teksten


- De leerlingen leren, en kunnen, in deze situatie maximaal profiteren van hun ervaring met leesvaar-digheid in andere (taal)vakken, en van de verwantschap Nederlands-Duits. Zeker in deze ASO-situatie mag de lat hoog worden gelegd.

- De tekstkeuze moet verscheiden zijn; ook fictionele teksten kunnen worden gebruikt.- De leesvaardigheid moet geleidelijk worden opgebouwd. De 'normale lezing' kan dan ook als

eindfase worden gezien; ze kan worden voorafgegaan door een fragmentering van de tekst, eentrager tempo, er kunnen Verstehenshilfen worden aangeboden ...

- Het gebruikte materiaal en de daarbij horende opdrachten moeten authenticiteit nastreven. Doorhet aanwenden van gepaste leesvaardigheidsstrategieën zal de leerling heel wat hiermee samen-hangende moeilijkheden (bv. i.v.m. woordenschat) kunnen oplossen.

- De leerling zal in de loop van de leesvaardigheidsactiviteit een heleboel taalmateriaal verwerken.Dit materiaal staat in dienst van de vaardigheidsverwerving, en functioneert dus voor hetkortetermijngeheugen, tenzij de leraar het nadrukkelijk anders wil laten verwerken.

- Leesvaardigheidsontwikkeling is ook uitstekend mogelijk via zelfstandig leren. Voor remediëring,differentiëring of uitbreiding moet er dan ook veel materiaal ter beschikking staan.

CONTROLE/EVALUATIE

- In principe kan er gekozen worden tussen permanente evaluatie of evaluatie aan het einde vanbepaalde periodes. In het eerste geval moet het duidelijk zijn dat aan evalueren oefenen voorafgaat;in het tweede geval dat leerlingen recht hebben op meer dan één moment voor toetsing.


- Voor evaluatie staat een ruimer, nu wel algemeen gekend assortiment aan toetsvormen ter beschik-king. Op dit niveau is het belangrijk dat leesvaardigheid 'zuiver' wordt getoetst; fouten in hetgebruik van Duits in de antwoorden mogen het beoordelingscijfer voor leesvaardigheid niet beïn-vloeden.Voor Richtig-falschaufgaben, Mehrwahlaufgaben ... zijn er specifieke correctiecriteria, die intussenalgemeen gekend zijn.Het is natuurlijk zeer belangrijk dat in parallelklassen dezelfde correctiecriteria worden gebruikt.

- In deze situatie heeft evaluatie zoveel mogelijk een aanmoedigende of positief-corrigerende functie.Voor leerlingen die hier zwak presteren, kan de leraar altijd remediëringsmateriaal ter beschikkingstellen. Dat is op de leermiddelenmarkt zeer ruim voorhanden.


- Een reeks (liefst actuele) kranten en tijdschriften waarmee de leerlingen gelijktijdig kunnen werken;- allerlei origineel en gereproduceerd materiaal (folders, gebruiksaanwijzingen, informatiebrochures

...);- uitgebreide oefenen toetsbatterij;- woordenboeken;- internetaansluiting.(Cf. ook 3.1)

3.4 Spreekvaardigheid/Gespreksvaardigheid


- In de gebruikelijke spreeksituaties voor begin-ners kunnen de leerlingen een rol spelen inzeer korte, zeer eenvoudige, zo authentiek mo-gelijke dialogen met een vijftal tot maximumeen achttal vragen en idem dito antwoorden;

- ze kunnen dat met een vrij authentiek lijkendevlotheid, en een vrij grote (op imitatie steunen-de) correctheid op lexicaal, grammaticaal enuitspraakvlak;

- ze kunnen binnen de dialoog beperkt transfere-ren met voorgegeven materiaal.

- Reproductie van een acht- à tiental rollen in dehiernaast beschreven dialogen, en beperktetransfer

- ter ondersteuning van deze reproductie wordende volgende deelaspecten aangestipt:@ de belangrijkste elementaire uitspraakelemen-

ten die van het Nederlands afwijken, die ver-warrend zijn (Umlaut, u, v - w ...) worden in-geoefend

@ grammaticale verschijnselen die tot verwar-ring kunnen leiden (bv. naamvallen) kunnenzeer kort worden verklaard, cf. 3.6

@ woorden, kleine woordvelden, en Redewen-dungen worden aangeleerd (werkwoorden metinfinitief, substantief met lidwoord/meer-voud), cf. 3.7


- De dialoogvorm wordt geleidelijk opgebouwd van minder naar meer vragen en antwoorden.- In het begin kunnen enkele uitspraakdriloefeningen misschien nuttig zijn, maar noch de uitspraak,

noch de woordenschat, noch de grammatica mag doel op zich worden.


- Als eerste kennismaking kan de dialoog enkele malen worden beluisterd (hij wordt uiteraard doorMuttersprachler gesproken). Hij kan dan (allicht deel per deel) worden nagezegd. De leraar bepaaltwanneer de tekst ook kan worden bekeken.

- Er worden transfermomenten voorzien met kleine onderdelen (verandering van naam, veranderingvan plaats ...).

- Voor de inhoud wordt allicht het best aan een situatie gedacht waarbij een Nederlandstaligekennismaakt met routineaspecten van het leven in de Duitstalige landen.

- De doelstelling is van die aard dat niemand partij moet kiezen tussen vlotheid en correctheid: beidemoeten maximaal worden nagestreefd.Op dit niveau steunt de correctheid niet op inzicht (dat trouwens steeds beperkt geldig is), maar opimitatie.

CONTROLE/EVALUATIE

- In het werken met deze dialogen zijn zowel goed begeleide opbouwmomenten, vrije oefenmomen-ten en evaluatiemomenten voorzien;

- deze spreekvaardigheidsevaluatie, traditioneel het zorgenkind van het modernetalenonderwijs, moetstevig worden onderbouwd. Dat betekent dat er@ voldoende evaluatiemomenten moeten zijn; de spreekmomenten zijn immers nog zeer kort;@ duidelijke beoordelingscriteria moeten zijn (vlotheid, uitspraak, transfer);@ een evaluatieverantwoording moet kunnen worden gegeven (audio- en video-opnamen kunnen

daarbij helpen);@ uiteraard gelijkvormigheid is in parallelklassen.


- Cassetterecorder en cd-speler, met audiomateriaal: modellen met Muttersprachler (zowel vooruitspraakdrill als voor dialogen).Deze cassetterecorder is een absoluut minimum per leerkracht.

- Videorecorders.- Een goede, vlot beschikbare klankapparatuur en videocamera verdienen zeker aanbeveling.

3.5 Schrijfvaardigheid


- De leerlingen kunnen, met hulpmiddelen (na tebootsen modellen, werken met bouwstenen,uitdrukkingen ...), zeer korte boodschappenschrijven;

- Reproductie (eventueel met eenvoudige trans-fer) van enkele teksten zoals persoonlijke vra-genlijstjes, briefjes, kattebelletjes ...

- ze kunnen schrijven ter ondersteuning van an-dere doelstellingen, als ze daar behoefte aanhebben (bv. een woord neerschrijven ter onder-steuning van het geheugen).

- Ter ondersteuning van deze reproductie wordende volgende deelaspecten aangestipt:@ Umlaut @ hoofdletter van het substantief



- Het devies is hier: grote matigheid. Schrijfvaardigheid wordt van alle vaardigheden het beperktstuitgewerkt. Het gaat meer om de kennismaking met het Duitse schriftbeeld dan om actief schrijven;

- wat geschreven wordt, moet correct zijn; vlotheid is in deze beperktheid niet aan de orde;- het heeft beslist zeer weinig zin alle te leren woorden in het schrift van de leerling te laten schrijven.

CONTROLE/EVALUATIE

Uiteraard zullen de controle en evaluatie van deze beperkte doelstelling ook beperkt zijn.


Een aantal modellen en bouwstenen voor beperkte schrijfvaardigheid.

3.6 Grammatica


- De leerlingen maken kennis met en verwerveneen voorlopig inzicht in de opvallendste vanhet Nederlands afwijkende kenmerken van hetDuits morfo-syntactisch systeem (Verstehens-grammatik);

- ze kunnen bronnen hanteren waarmee ze dezekenmerken in het geheel kunnen situeren.

- Ter kennismaking: enkele zinnen die de relatietussen functie (bv. lijdend voorwerp) en vorm(Akkusativ) duidelijk maken

- opzoekingswerk in een grammatica, waar debetreffende verschijnselen worden gesitueerd


- Het gaat hier nadrukkelijk om kennismaking en (beperkt) inzicht, niet om gebruik dat stoelt op uitte voeren denken transferprocessen; er is wel toepassing in de beperkte spreek- en schrijfopdrach-ten, maar daar gaat het om imitatie.

- Het aangeleerde zal in deze context het meest gericht zijn op het juiste begrip van de luister- enleesteksten.

- De traditionele vormleer is op dit niveau dan ook uit den boze; de traditionele (meestal invul-)oefeningen zijn hier nog niet relevant.

- Het verdient aanbeveling vooraf de collega's Nederlands te polsen over de stand van zaken i.v.m.syntactisch inzicht. Als leerlingen met een Latijnse of Latijns-Griekse achtergrond met anderenworden samengezet, vloeit daaruit op dit vlak een serieus verschil van niveau voort. Dergelijkesamenzetting wordt dus het best vermeden.

CONTROLE/EVALUATIE

Het betreft hier beperkte doelstellingen, die middelen worden voor de finale vaardigheidsdoelstellin-gen. De controle zal dan ook beperkt zijn, en enerzijds indirect gebeuren in de vaardigheidstests, enanderzijds ook via het efficiënt laten raadplegen van een grammatica.



- Elke leerling moet kunnen beschikken over een grammaticaal overzicht, didactisch en functioneel-communicatief gestructureerd en beperkt tot het essentiële.

3.7 Woordenschat


- De leerlingen maken in luisteren leestekstenkennis met een heleboel woorden die ze doorbronnengebruik, contextinzicht en de verwant-schap Nederlands-Duits begrijpen en zinvol inde samenhang kunnen situeren (Verstehensvo-kabular). Deze woordenschat heeft een die-nende functie, en is geen doel op zichzelf (cf.3.2, 3.3).

- Als woordvelden kunnen alle items van deRaad van Europa in aanmerking komen (cf.bibliografie) Hier aangebrachte woorden kunnen eventueelexpliciet worden geleerd (Verwendungsvoka-bular)

- De leerlingen gebruiken in spreek- en schrijfsi-tuaties een aantal woorden die ze door bron-nengebruik, contextinzicht en de verwantschapNederlands-Duits begrijpen en zinvol kunneninzetten (Verstehensvokabular/Verwendungs-vokabular). Deze woordenschat heeft in deeerste plaats een dienende functie (cf. 3.4, 3.5),en is basiswoordenschat die expliciet wordtaangeleerd.

- De leerlingen worden aangezet tot het zelfstan-dig organiseren en verwerken van Ver-wendungsvokabular.

- Als woordvelden komen eenvoudige items vande Raad van Europa in aanmerking, zoals: per-sonalia, inkopen, verkeer en reizen, school envrije tijd ...Deze woorden worden expliciet geleerd (sub-stantieven met lidwoord, en meervoud als datvrij frequent wordt gebruikt; werkwoorden metinfinitief)


- Moeilijke woordenschat bij lees- en luistervaardigheid kan als Verstehenshilfe worden aangebodenen hoeft niet te worden geleerd.

- Langetermijnkennis van de receptief te beheersen woorden is niet de bedoeling; het is natuurlijk welmooi meegenomen als leerlingen deze woorden toch onthouden en later kunnen gebruiken.De leraar kan uiteraard beslissen dat een aantal van deze woorden toch voor langetermijndoeleindenworden aangeleerd.

- De actief te beheersen woorden worden liefst in een context aangeleerd; de tekstsituering zal daarvoldoende aanleiding toe geven. Geregelde herhaling is nuttig; het gaat immers om basiswoorden-schat.

CONTROLE/EVALUATIE

- Controle en evaluatie gebeuren bij de receptief te beheersen woordenschat indirect, in het kader vande volledige lees- of luisteropdracht.Beslist de leraar dat sommige woorden toch actief worden aangeleerd, dan kunnen die ook eendirect voorwerp van toetsing en evaluatie worden.


- Ook voor de actief te beheersen woordenschat kunnen controle en evaluatie het best indirectgebeuren, in het kader van de volledige spreek- en schrijfopdracht.Expliciete toetsing heeft het meest zin als tussenfase; wegens het belang van de woorden (basis-woordenschat!) kan er geregeld op worden teruggekomen.


- Elke leerling moet kunnen beschikken over een woordenboek.

4 ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN

4.1 De christelijke inspiratie

- Dit leerplan Duits kadert in het globale opvoedingsproject van het katholiek secundair onderwijs.Het vak Duits in de tweede graad ASO zal daartoe slechts een bescheiden bijdrage kunnen leveren,maar dat mag geen reden zijn voor inertie: de kansen liggen voor het grijpen.

- Voor de leraar is de christelijke inspiratie steeds opnieuw een reden tot optimisme en hoop, ook alsde realiteit van elke dag ons soms ondankbaarheid, onverschilligheid, oppervlakkigheid en voorin-genomenheid lijkt te bieden. Wij weten dat er een hoopvol perspectief is, dat deze hoop ons doetgeloven in de toekomst en ons in liefde doet handelen. We zullen daar ook de leerlingen steedsweer nieuwe kansen aanbieden vanuit deze fundamentele houding, vanuit onze vakbekwaamheiden onze persoonlijke creativiteit.Welke kansen?

We leren de leerlingen op een positieve, open en sociale manier met elkaar omgaan. Er is een ruimaanbod van groepswerk en duowerk, waarbij geregeld van partner(s) wordt gewisseld, iedereen metiedereen wil samenwerken, iedereen zich in het werk wil integreren zonder zich te sterk op devoorgrond te dringen, iedereen bereid is de anderen te helpen als er bij hen iets misgaat; wie eenbepaald tempo niet aankan, wordt positief opgevangen.Deze mentaliteit komt ook tot uiting in andere werkvormen: iedereen krijgt de kans om met internette werken, iedereen mag en wil zijn woordje doen in het klasgesprek ...Ook als leerlingen alleen werken, gedragen ze zich niet asociaal: in terugkoppelmomenten zijn zebereid hun opgedane kennis mee te delen en in een open geest ter discussie te stellen, ze zijn positiefkritisch t.o.v. het werk van anderen en kunnen zelf ook probleemloos dergelijke kritiek accepteren...Er zou op dat vlak in de andere lessen al veel verwezenlijkt moeten zijn, maar dat belet niet dat ookwij hieraan uitvoerig aandacht moeten besteden, zeker als er vrij heterogene groepen wordensamengezet.

- Deze positieve geest kan ook tot uiting komen in de tekstkeuze. De eenvoudige spreekvaardig-heidsdialoogjes kunnen situaties behandelen waarin iemand geholpen wordt, in correcte omgangs-vormen (de du/Sie-tegenstelling); de vreemdeling (bv. de Vlaming) kan positief in het Duitstaliggebeuren worden geïntroduceerd ...In de lees- en luisterteksten kan worden ingegaan op goed en kwaad in de actualiteit (nieuwsberich-ten), maar ook al in de Duitse geschiedenis, of in fictie (Duitse jeugdliteratuur behandelt vaakdergelijke problemen). Hier kan al heel wat receptief worden aangebracht, ook al beschikken deleerlingen nog niet over de taalmiddelen om adequaat te reageren in het Duits.


- We mogen nooit vergeten dat de mens belangrijker is dan het vak. Er moet dus altijd oog zijn voorprobleem- en crisissituaties, voor individuele noodgevallen en spanningen.Duits beslaat één lesuur van een programma van 32. Dat betekent dat we ons zullen moetenbeperken en onze verwachtingen terugschroeven, hoe graag we het ook anders zouden willen.

4.2 Verwerking van moderne didactische inzichten

- Zelfstandig leren

In het moderne onderwijs is er een sterke tendens naar 'zelfstandig leren', waarbij de leraar meer derol van begeleider vervult. De leerlingen hebben zich al verschillende vormen van leren leren eigengemaakt, en zouden dan ook goed gewapend moeten zijn om deze aanbevelenswaardige uitdagingaan te gaan.

Het vak biedt kansen genoeg. We denken aan geïndividualiseerde leesopdrachten, aan gedifferen-tieerde (maar altijd beperkte) schrijfopdrachten, aan eigen internetonderzoek enz. Uiteraard moeter hiervoor een minimale materiële uitrusting aanwezig zijn (cf. supra).

Dit zelfstandig werk kan steeds aanleiding geven tot terugkoppelingsactiviteiten voor de volledigegroep.

- ICT

ICT dient ruim aandacht te krijgen en moet dus beschikbaar zijn. We denken hier in de eerste plaatsaan middelen die al als traditioneel moeten worden beschouwd, ook al ontbreken ze jammer genoegnog vaak in het onderwijs Duits: tv, video(camera), overhead ...

Internet is onontbeerlijk. Cd-roms, computerprogramma's ... kunnen vooral voor zelfstandig lerenworden ingezet. De aanzet kan in de klas worden gegeven; dikwijls kan er thuis worden verdergewerkt; er moeten materiële voorwaarden worden geschapen om dat voor iedereen mogelijk temaken.

- Intercultureel leren

Landeskunde is al lang meer dan een verzameling van geïsoleerde feitenkennis. Via de tussenstapErlebte Landeskunde gaat de ontwikkeling naar intercultureel leren. Het komt erop aan dat deleerling kritisch over de eigen cultuur en de cultuur van de vreemde taal leert nadenken doorauthentieke ervaringen te bestuderen, en die te toetsen aan de eigen leefwereld.De bedoeling is de ontwikkeling van een juist zelfbeeld, de afbouw van vooroordelen, en bewustzijnvan het beeld dat de anderen over ons hebben. Het einddoel is internationale samenwerking, en eengeest van begrip en tolerantie. Goed begeleide studiereizen, uitwisselingsprojecten kunnen hier eensleutelrol vervullen.

4.3 Rol van de moedertaal

Voor de rol van de moedertaal verwijzen we naar het document "Moedertaal in de lessen Duits", datop ruime schaal is verspreid.


Enerzijds kan, zeker op dit niveau, niet alles in de doeltaal worden opgelost; we verwijzen bv. naar hetinspelen op persoonlijke problemen.Anderzijds moet toch gezegd dat een aantal situaties waarin vaak de moedertaal wordt gebruikt hiernog niet aan de orde zijn (bv. het traditionele grammatica-onderwijs), en dat doeltaalgebruik vaak alte gemakkelijk door allerlei druk wordt opgegeven. We moeten er in elk geval van uitgaan datdoeltaalgebruik de regel, en moedertaalgebruik de uitzondering is.

4.4 Authenticiteit

De discussie over de "authenticiteit" van situaties, tekstmateriaal en opdrachten ... is nog steeds nietuitgewoed. Uiteraard is maximaal gebruik van uit de realiteit geplukt, "normaal-functioneel" materiaalaan te bevelen. Toch mag niet uit het oog worden verloren dat het onderwijs grotendeels een "doenalsof"-situatie is, waar plaats moet zijn voor opbouwfasen die als dusdanig normaal niet in de dagelijk-se realiteit voorkomen. Een dergelijke "onnatuurlijke" situatie hoeft ons dan ook niet a priori af teschrikken.In dit kader past ook de discussie over isolatie en integratie van vaardigheidstraining. De aanhangersvan maximale authenticiteit zijn meestal ook aanhangers van maximale integratie van elke taalactivi-teit. Zeker in deze beginfase moet er bij het leerproces en de toetsing ook ruim oog zijn voor isolatie:luisteren, lezen, spreken, schrijven moeten grotendeels geïsoleerd worden aangebracht en geëvalueerd.In de realiteit zijn er overigens genoeg momenten waar dat ook voorkomt (lezen van een tekst,luisteren naar nieuwsberichten, een korte nota schrijven ...).

4.5 Oefening en toetsing

Dat oefenen een essentieel onderdeel van het leerproces is, spreekt vanzelf. In dat oefenen moet meerbelang worden gehecht aan oefeningen in verschillende groepsvormen, en aan verschillende oefenvor-men die passen in het kader van zelfstandig leren; het gaat daarbij om het zelfstandig probleemoplos-send werken, en veel minder om contextloze invuloefeningen en andere traditionele geleide oefenin-gen.

Om te voldoen aan een aantal algemeen-didactische eisen, en om betwistingen te vermijden, moetenwe voor toetsing uitgaan van volgende principes:- toetsing is geen eindpunt, maar leidt tot bevestiging ('het is goed'), tot remediëring ('dit kan beter,

op die manier'), en zeer uitzonderlijk tot uitsluiting (die alleen door de delibererende klassenraadkan worden uitgesproken); de leraar moet ook oog hebben voor de vervolgsituatie en voor dealgemene uitslag van de leerling;

- toetsing moet altijd bij het verworvene aansluiten;- voor de receptieve vaardigheden wordt bij toetsing het verworvene toegepast op nieuw materiaal;- toetsing bestaat niet, zoals vroeger, uit één eindproduct, maar uit een verzameling van proeven die

op verschillende momenten voor elk vakonderdeel worden afgelegd;- toetsing moet voor de buitenwereld (en in de eerste plaats voor de leerling) zo doorzichtig mogelijk

zijn;- toetsing moet slaan op alle aspecten van het vak, en daarvan ook getuigenis afleggen. Er moeten

dus ook duidelijke sporen van spreek- en luistervaardigheid zijn.


4.6 Als afscheid

Duits onderwijzen in de beginfase, met slechts één uur per week, is een gecompliceerde, onvoorspelba-re, soms ook ondankbare taak. Anderzijds doet dat onderwijs ook een beroep op het beste in ons: onzevakbekwaamheid, onze professionele fierheid, onze creativiteit, ons optimisme, ons geloof.Wij wensen alle collega's het allerbeste bij deze "hondse, prachtige" taak (Ida Gerhardt).

5 BIBLIOGRAFIE

5.1 Didactiek van het DaF-onderwijs

5.1.1 Algemeen

- DITMAR, N., ROST-ROTH, M., Deutsch als Zweit- und Fremdsprache, Lang, Frankfurt/M.,1995.

- HÄUSSERMANN, U., PIEPHO, H.-E., Aufgabenhandbuch. Deutsch als Fremdsprache. Abrisseiner Aufgaben- und Übungstypologie, iudicium, München, 1996.

- HEYD, G., Aufbauwissen für den Fremdsprachenunterricht (DaF), Narr, Tübingen, 1997.

- HUNEKE, H.-W., STEINIG, W., Deutsch als Fremdsprache: Eine Einführung, Erich SchmidtVerlag, Berlin, 1997.

- MEISSNER, F.-J., Interaktiver Fremdsprachenunterricht, Narr, Tübingen, 1997.

- NEUNER, G., KRÜGER, M., GREWER, U., Übungstypologie zum kommunikativen Deut-schunterricht, Langenscheidt, München, 1996.

5.1.2 Spreekvaardigheid

- NEUF-MÜNKEL, G., ROLAND, R., Fertigkeit Sprechen, Langenscheidt, München, 1991.

- PRANGE, L., 44 Sprechspiele, Hueber, München, 1993.

5.1.3 Schrijfvaardigheid

- FEILKE, H., PORTMANN, P., Schreiben im Umbruch, Klett, Stuttgart, 1996.

- MÜLLER, R., Interaktives Schreiben im Unterricht Deutsch als Fremdsprache, Schneider VerlagHohengehren, Baltmannsweiler, 1997.


5.1.4 Luistervaardigheid

- DAHLHAUS, B., Fertigkeit Hören, Langenscheidt, München, 1994.

- KÜHN, P., Hörverstehen im Unterricht Deutsch als Fremdsprache, Lang, Frankfurt/M., 1996.

- WIEMER, C., EGGERS, D., NEUF, G., Hörverstehen, Hueber, Ismaning, 1997.

5.1.5 Leesvaardigheid

- WESTHOFF, G., Fertigkeit Lesen, Langenscheidt, München, 1997/98.

5.1.6 Woordenschattraining

- BAEYERLEIN, O., Erwerb und Vermittlung von Wortschatz, iudicium, München, 1997.

- BAUSCH, K.-R., CHRIST, H., KÖNIGS, F., KRUMM, H.-J., Erwerb und Vermittlung vonWortschatz im Fremdsprachenunterricht, Narr, Tübingen, 1995.

- BOHN, R., Probleme der Wortschatzarbeit, Langenscheidt, München, 1999.

- MÜLLER, B.-D., Wortschatzarbeit und Bedeutungsvermittlung, Langenscheidt, Berlin, 1994.

5.1.7 Intercultureel leren

- APELTAUER, E., Körpersprache in der interkulturellen Kommunikation, Bildungswissenschaft-liche Hochschule, Flensburg, 1996.

- BLEI, D., ZEUNER, U., Theorie und Praxis interkultureller Landeskunde im Deutschen alsFremdsprache, ASK-Verlag, Bochum, 1998.

- MACAIRE, D., HOSCH, W., Bilder in der Landeskunde, Lang, München, 1996.

5.1.8 Evalueren

- BOLTON, S., Probleme der Leistungsmessung, Langenscheidt, München, 1996.

- KLEPPIN, K., Fehler und Fehlerkorrektur, Langenscheidt, München, 1997/98.

- SCHELTEN, A., Testbeurteilung und Testerstellung, Franz Steiner Verlag, Stuttgart, 1997.

5.1.9 ICT

- DONATH, R., Vernetztes Lernen – Hypertexte, Homepages & ... was man im Sprachunterrichtdamit machen kann, Klett, Stuttgart, 1998.


5.2 Vaktijdschriften

5.2.1 Onderwijs Deutsch als Fremdsprache

- Der Deutschunterricht. Vereinigt mit Diskussion Deutsch. Beiträge zu seiner Praxis und wissen-schaftlichen Grundlegung, Friedrich Verlag in Zusammenarbeit mit Klett Vertrieb, Postfach 10 0150, 30917 Seelze, tel. 0511/40004-0, fax 0511/40004-119, ISSN 0340-2258.

- Deutsch als Fremdsprache. Zeitschrift zur Theorie und Praxis des Deutschunterrichts für Aus-länder, Herder-Institut interDaF e. V. am Herder-Institut Uni Leipzig, Lumumbastraβe 2-4, 04105Leizig, tel. 0341/9737521, fax 0341/9737548, ISSN 0011-9741.Besteladres: Langenscheidt KG, Crellestraβe 28-30, 10827 Berlin.

- Extra Editie. Uitgave van de werkgroep Deutsch macht Spaβ, i.s.m. het Goethe-Institut Amster-dam en uitgeverij Thieme, Deutsch macht Spaβ, PB 2936, NL-2601 CX Delft.

- Fremdsprache Deutsch. Zeitschrift für die Praxis des Deutschunterrichts, Ernst Klett VerlagInternational GmbH, Klett Edition Deutsch, Postfach 106061, 70049 Stuttgart, tel. 0711/66640-0,fax 0711/617201, ISSN 0937-3160.

- Germanistische Mitteilungen. Zeitschrift für deutsche Sprache, Literatur und Kultur, RolandDuhamel u. a. im Auftrag des Belgischen Germanisten- und Deutschlehrerverbandes (BGDV),Vrijheidslaan 17, B-1081 Brussel, www.bgdv.be

- Info DaF. Informationen Deutsch als Fremdsprache, Deutscher Akademischer Austauschdienst inZusammenarbeit mit dem Fachverband DaF, Referat 221, Kennedyallee 50, 53175 Bonn.Besteladres: iudicium verlag GmbH, Hans-Grässel-Weg 13, 81375 München, Postfach 701067,81310 München, fax 089/7142039, e-mail [email protected]

- Langenscheidts Sprach-Illustrierte. Verlag Langenscheidt KG, Berlin-Schöneberg, ISSN 0023-8252

- Levende Talen. Vereniging van Leraren in Levende Talen, Postbus 75148, NL-1070 AC Amster-dam, tel./fax 020-6739424, ISSN 0024-1539.

- nm. Neusprachliche Mitteilungen aus Wissenschaft und Praxis, Fachverband Moderne Fremd-sprachen im Pädogogischen Zeitschriftenverlag, Postfach 269, 10107 München, tel. 030/20183-592,fax 030/20183-684, www.hsd.de/pzvBesteladres: Christa Mosiniak, tel. 030/20183-588, fax 030/20183-593.

- Pädagogik. Pädagogische Beiträge Verlag GmbH, Rothenbaumchaussee 11, 20148 Hamburg,ISSN 0933-422X.Besteladres: Beltz Zentralauslieferung, Postfach 100161, 6940 Weinheim, tel. 06201/703-227, fax2729476, e-mail [email protected]

- Praxis des neusprachlichen Unterrichts. Pädagogischer Zeitschriftenverlag GmbH + Co. KG,Postfach 269, 10107 Berlin, tel. 030/20183-592, fax 030/20183-593, www.hsd.de/pzv, ISSN 0938-802


- Sprachreport. Informationen und Meinungen zur deutschen Sprache, Institut für deutscheSprache, Postfach 101621, 68016 Mannheim, tel. 0621/1581-0, www.ids-mannheim.de, ISSN0178-644X

- Zielsprache Deutsch. Max Hueber Verlag GmbH + Co.KG, Max Hueberstraβe 4, Postfach 1142,8729 Ismaning, tel. 089/9602-0, fax 089/9602-358, www.hueber.vfd.deBesteladres: Verlagsservice Klaus Klott, Apostel-Paulus-Straβe 32, 10832 Berlin,tel. 030/78707060, fax 030/78707062, e-mail [email protected]

5.2.2 Landeskunde voor leraars

- AZ-Journal. Aktuelle Texte aus der Abendzeitung, Jürgen Schenkendiek, München GI, Ref42/AWD, Postfach 201009, 8000 München 2

- Begegnungen. Deutsche Schulen im Ausland, Auswärtiges Amt Bonn/ Bundesverwaltungsamt-Zentralstelle für Auslandschulwesen Köln, Varus-Verlag Birgit Laube, Königswinterer Straβe 552,53227 Bonn, tel. 228/440015, fax 228/440017, e-mail [email protected], www.varus.com

- Brüssel – Rundschau. Amédée Lynenstraat 25/12, 1210 Brussel, tel. 02/2192919, fax 02/2199200,www.a-1.be/de/b-r

- Bulletin. Presse-und Informationsamt der Bundesregierung, Welckerstraβe 11, 53113 Bonn, tel.0228/208-3341, fax 0228/208-3149, www.bundesregierung.de/01/pressf.html, ISSN 0342-5754

- DAAD Letter. Hochschule Ausland, Deutscher Akademischer Austauschdienst e.v., Kennedyallee50, 53175 Bonn, tel. 0228/882-0, fax 0228/882-444, e-mail [email protected],www.daad.deBesteladres: Postfach 2266, 53631 Königswinter, tel. 02223/911480, fax 02223/911481, [email protected]

- Der Kontakt. Das deutschsprachige Magazin für Belgien, Rossel, Koningsstraat 112, 1000Brussel, tel. 02/2191258, fax 02/2192335.Besteladres: “der kontakt”, GE-Verlag, Marktplatz 8, 4700 Eupen, tel. 087/591300, fax 087/743820

- Deutsche Bücher. Forum für Literatur, Verlag Rodopi B.V., Keizersgracht 302-304, 1016 EXAmsterdam, tel. 20/6227507, fax 20/6380948, e-mail [email protected]

- Deutschland. Zeitschrift für Politik, Kultur und Wirtschaft, Societäts-Verlag. In Zusammenarbeitmit dem Presse- und Informationsamt der Bundesregierung, 60268 Frankfurt am Main, tel.49(0) 069/7501-0, fax 49(0)69/75014361, e-mail [email protected]: Verlag Frankfurter Societäts-Druckerei GmbH, Postfach 100801, Frankenallee 79-81,6000 Frankfurt am Main.

- Grenzecho. GE-Verlag , Marktplatz 8, 4700 Eupen, tel. 087/591300, fax 087/743820,www.euregio.net/grenzecho/index.html

- Informationen zur politischen Bildung. Bundeszentrale für politische Bildung (BpB), BerlinerFreiheit 7, 53111 Bonn, fax: 02228/515-309, e-mail [email protected], www.bpb.deBesteladres: Franzis ‘print &media, Postfach 150740, 80045 München, tel. 089/2730193, fax089/5117-292


- Sprache im technischen Zeitalter. Am Sandwerder 5, 14109 Berlin, e-mail [email protected],www.leb.deBesteladres: Inter abo Betreuungs-GmbH, Postfach 360520, 10975 Berlin, tel. 030/61105475, fax030/61105480

- Von Schule zu Schule. Lehrzeitschrift der Deutschsprachigen Gemeinschaft, Ministerium derDeutschsprachigen Gemeinschaft, Gospert 1-5, 4700 Eupen, tel. 087/744539, tax 087/556475.

Sommige van deze tijdschriften, of gedeelten eruit, kunnen ook door leerlingen worden gebruikt.

5.2.3 Internettijdschriften

- DerDieDaF. Klett Internet-Zeitschrift, e-mail [email protected], www.klett-international.de,www.stufen.de

- Infobrief DaF. Institut für internationale Kommunikation, www.deutsch-als-fremdsprache.de

- Neues aus dem Internet. Klaus Brehm, [email protected]

5.2.4 Tijdschriften voor leerlingen

- Authentik auf deutsch. Zeitung und Kassette für den Deutschunterricht mit Fortgeschrittenen,Authentik, 27, Westland Square, Dublin 2, Ireland, tel. +353/16771512, fax +353/16771196, [email protected], www.authentik.com

- Das Rad [1ste jaar] - Schuss [2de jaar] - Aktuell [3de jaar], Mary Glasgow Magazines; UitgeverijAverbode, Postbus 54 , 3271 Averbode, tel. 013/773311, fax 013/780136, e-mail [email protected]

- DJI-Bulletin. Die regelmäβige Information des deutschen Jugendinstituts, Deutsches Jugendinsti-tut e.V., Nockherstraβe 2, 81541 München, tel.089/62306-0, fax 089/62306-162, www.dji.de

- jetzt. Das Jugendmagazin der Süddeutschen Zeitung, Süddeutscher Verlag GmbH, SendlingerStraβe 8, 80331 München, tel.089/2183-8410, fax 089/2183-8415, e-mail [email protected],www.jetzt.de

- JUMA. Das Jugendmagazin, Redaktion JUMA/TIP, Frankfurter Straβe 40, 51065 Köln, tel.+221/962513-0, fax +221/962513-14, e-mail [email protected], www.juma.de, ISSN 0940-4961

- Kinder-Freunde-Zusammen. European Language Institut/Benelux Studie Centrum, Postbus 111,2910 Essen, tel. 03/8250825, www.elipubli.com

- Presse und Sprache. Deutsch lernen mit Originalartikeln aus der deutschen Presse, Eilers &Schünemann Verlag GmbH, Postfach 106067, 28060 Bremen, tel. 0421/3690376,fax 0421/3690348, e-mail [email protected], www://Presse-und-Sprache.de


- PZ. Bundeszentrale für politische Bildung (BpB), Berliner Freiheit 7, 53111 Bonn.Besteladres: Universum VerlagsAnstalt, Postfach 300, 65174 Wiesbaden, www.universum.de/pz,ISSN 1433-2906

Uiteraard zijn deze tijdschriften ook nuttig en stimulerend voor leerkrachten.

5.3 DaF op het internet

5.3.1 Over het zoeken op internet

http://www.suchfibel.dehttp://kresch.com/search/dsuch.htm (Lijst van Duitstalige zoekmachines.)

5.3.2 Zoekmachines en catalogi

5.3.2.1 Duitstalige zoekmachines

MetaGer: http://meta.rrzn.uni-hannover.de (Meta-zoekmachine met zeer snelle zoekmachineAllTheWeb.)

http://www.aladin.dehttp://www.allesklar.dehttp://www.altavista.dehttp://austronaut.ims.athttp://www.crawler.dehttp://www.dino-online.dehttp://www.eule.dehttp://www.excite.dehttp://www.fireball.dehttp://www.infoseek.dehttp://www.intersearch.dehttp://www.lycos.dehttp://www.nathan.dehttp://www.sharelook.dehttp://www.spider.dehttp://www.web.dehttp://www.yahoo.de

5.3.2.2 Startpunt voor Duitstalige thema's: catalogi / adressen

Goethe-Institut: http://www.goethe.de/z/demindex.htm(Heterogeen aanbod. Daarnaast ook on-line-aanbiedingen over de webgalerij, Duits leren, bibliotheeken informatie, andere WWW-servers. Actuele thema's worden extra belicht en soms van oefeningenvoorzien. Aansluitend interessante websites.Een boeiend interactief spel over Goethe is beschikbaar.Talrijke links naar Duitstalige kranten en tijdschriften.)


Inter Nationes: http://www.inter-nationes.de(Met "Medienkoffer" over bv. Berlijn, Brecht, Goethe-Weimar, enz….. Met video's, filmen, voorgele-zen literatuur, evenementenkalender, aanbevolen links, enz. In de aanbieding "Landeskunde-Online" vindt men gedidactiseerde actuele krantenartikels over aller-hande thema's.)

http://www.dwelle.de(Met nieuws en informatie in maar liefst 35 talen. Je kunt er steeds de laatste nieuwsberichten enandere informatie rond actuele thema's lezen én beluisteren.Nuttige links naar geschiedenis van de Duitstalige landen met telkens bewegende beelden, teksten enmateriaal om te beluisteren. Schriftelijke informatie over alle programma's die kunnen worden be-luisterd, kan aangevraagd worden.)

http://www.k.shuttle.de/eurocentre/welcome.htm(Zeer rijke site van de Europaschule in Keulen: interessante links naar geschiedenis, politiek, aardrijks-kunde, alle kranten en tijdschriften, informatie van en over scholieren in Duitsland.)

http://www.ualberta.ca/~german/goethem.htm(Universiteit Alberta Canada: handleidingen voor internetgebruik, links naar authentieke teksten, linksnaar Landeskunde, links naar gedidactiseerde teksten en methodes om internetteksten te didactiseren,verwijzing naar het elektronische tijdschrift voor DaF-onderwijs.)

http://www.english.schule.de/DaF2.htm(Reinhard Donath: verwijzing naar vele startpunten, voorbeelden van internetprojecten, adressen vanpartnerscholen, lijst van schoolhomepages, e-mailprojecten, schooltijdschriften en vele andere DaF-links.)

http://www.tu-dresden.de/sulifg/daf/daflinks.htm(Universiteit Dresden: zeer uitgebreide site met talrijke links naar Landeskunde, naar allerlei on-linetests, Duitse zoekmachines, methodes om internet in het DaF-onderwijs te gebruiken, bibliografieën,discussiegroepen en e-maillijsten, enz.)

Meyers Language Lab: http://www.artsci.wustl.edu/~langlab/gerteachaid.html (Lang wachten bij het opladen door de vele foto's en iconen.)

German Web Trails: http://www.uncg.edu/~lixlpurc/germ.html(Interessante verwijzingen.)

Institut für Internationale Kommunikation der Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf:http://www.iik-duesseldorf.de/Datenbanken/dafueb/(Vrij professioneel.)

Zentrale für Unterrichtsmedien: http://www.zum.de(Materiaal voor het onderwijs, scholen op het internet, discussieforum, internetcursus …)

Schulweb: http://www.schulweb.de(Scholen in Duitstalige landen en over de hele wereld. Met informatie en communicatiemogelijkhedenzoals chat/forum/mail-lijst/contact/…)


Western European Specialists Section: http://gort.ucsd.edu/rsonn/wessref.html(German Studies Web.)

Le cybergermanique: http://perso.club-internet.fr./jjblanc/net_all/net_All.htm

Heel wat links naar het vak Duits via de startpagina's of portaalsites. Bijvoorbeeld:http://www.digischool.nl/du/dulok.htmhttp://www.iwork.com/web99/index.htmlhttp://www.iwork.com/onderwijsweb:nieuws/projecten/65.htmhttp://www.uni-jena.de/philosophie/daf/set.html

Meer specifiek: Landeskunde

Landeskunde –online: http://www.inter-nationes.de/d/schulen/laku/landkuninfo.html

Landeskunde: http://www.deutschlandreise.de(Talrijke links over Duitse steden.)

Deutsche Zentrale für Tourismus : www.focus.de/D/DR/dr.htm(Talrijke links over Duitsland.)

Euregio "Rhein-Maas": http://www.euregio-mr.org/(Stelt in meerdere talen het culturele, politieke en economische leven in het Duits-Nederlands-Belgischgrensgebied voor.)

Share Look: http://sharelook.de

Meer specifiek: Geschiedenis

Virtueel museum over de Duitse geschiedenis: http://www.dhm.de/lemo(Een virtuele wandeling door de Duitse geschiedenis van 1900 tot nu. 3D-animatie, film-en klankdocu-menten en informatieve teksten worden aangeboden.)

1900 – 2000: Zeitgeschehen im Unterricht : http://www.inter-nationes.de/d/gaz/zeitgeschehen.html

Meer specifiek: Duitse nieuwsservers

http://www.paperball.dehttp://www.spiegel.dehttp://www.focus.dehttp://www.tagesschau.dehttp://www.zdf.dehttp://www.mathematik.uni-ulm.de.germnewshttp://www.zeit.dehttp://www.tagesthemen.dehttp:// rhein-zeitung.dehttp://w3.zdt.msnbc.de/query.asp


Bovendien vindt men in tijdschriften (bvb. 'Focus') elke week een pagina met nieuws over links enwordt het thema van de week extra uitgewerkt.Bv. het thema "10 Jahre Mauerfall": http://www.dieberlinermauer.de

(Fotograaf Jürgen Müller-Schneck toont foto's uit Berlijn.)http://www.bstu.de(Kroniek van de Gauck-Behörde met Stasi-documenten.)http://www.ddr-im-www.de(Overzicht van het leven in de DDR rond 1988-1990.)http://www.berlin-aid.de(De Aufarbeitungsinitiative Deutschland e.V. toont originelebeelden van een 'Fluchthelferprozess'.)http://www.berlin-wall.de(Een blik op de muur met de muurkunstgalerij.)http://ddr.home.pages.de(Satirische Ostalgie: de campagne voor de wederopbouwvan de muur.)http://www.honecker.de(De Honecker-site met commentaar van Erich Honecker.)

Ook op het adres van Nederlandstalige kranten en tijdschriften (bv. 'De Standaard', 'Humo' …) kanmen links naar Duitse thema's vinden.

Meer specifiek: Literatuur

Gutenbergproject : http://gutenberg.aol.de/gutenb.htm(Literatuur op internet)

Meer specifiek: Spelling

Rechtschreibung: http://www.duden.de(Over de veranderingen in de Duitse spelling.)

http://www.wuerzburg.de/rechtschreibreform/a-tests.html(Oefeningen en toetsen.)

Meer specifiek: Authentiek tekstmateriaal door leerlingen geschreven

http://www.spickzettel.de(Verhandelingen, huistaken.)

http://www.san-ev.de(Scholen op het net.)


5.3.3 Daf-oefeningen en toetsen

Schumanns foreign language tests & exercises: http://www.Goethe.verlag.com/tests(Meer dan honderd toetsen.)

Institut für Internationale Kommunikation: http://www.wirtschaftsdeutsch.de/(Ruim aanbod.)

Interdeutsch Studienbibliothek: http://www.virtuelles-kaufhaus.de/interdeutsch/studien1.htm(Interactieve mogelijkheden van het interne: onmiddellijke feedback en hulp.)

German for Beginners: http://castle.Uvic.CA/german/149/(Gedeeltelijk met klank.)

Andreas Lixl-Purcel: http://www.uncg.edu/~lixlpurc/german.html(Deutsche Internet Chronik.)(Deutsche Internet Gegenwartskultur: oefeningen, gerangschikt volgens thema en taalniveau.)(Netzspiegel: Landeskunde op het internet: oefeningen voor beginners.)

Databank voor oefeningen DaF op het internet: http://www.deutsch-als-fremdsprache.de/daf-uebungen/

Ook zijn er onder de titel van bepaalde leerboeken oefeningen en teksten uit het gelijknamige boek tevinden.bv. http://Stufen.de (van uitgeverij Klett)

http://www.Themen-neu.de/lernerli.htm

5.3.4 Nieuwsbrieven

ABOUT [email protected] : http://german.about.com/library

5.3.5 Tijdschriften

PZ-on-line: http://www.pz-net.deJUMA: http://www.juma.de

http://polyglot.lss.wisc.edu/german/irfg/3.htm(Een adressenlijst van de bekendste tijdschriften voor germanistiek en onderwijs.)

5.3.6 Duitstalige boekhandels op het internet

In België

http://buchkatalog.de/lesezeichen(Lesezeichen, deutschsprachige Buchhandlung, Vander Elststraat 38, 1950 Kraainem. Tel: (02)784 2334. Fax: (02)784 23 35)


(Binnenkort heeft de Gutenberg Buchhandlung, Leuvenseweg 34, 1000 Brussel, tel. (02) 512 45 10 enPotaardestraat 26, 1950 Kraainem, tel. (02) 731 83 29 ook een internetadres.)

In Duitsland

http://www.amazon.dehttp://www.bol.de(Bertelsmann Online (BOL))http://www.buecher.de

5.3.7 Verenigingen/Centra

UIA - Centrum voor Beroepsvervolmaking Leraren: http://cbl-www.uia.ac.beBelgischer Germanisten- und Deutschleherverband: http://www.bgdv.beGoethe-Institut: http://www.goethe.de

5.3.8 Literatuur

- BREINDL, E., Daf goes Internet. Neue Entwicklungen in Deutsch als Fremdsprache. DeutscheSprache, 25(4), 289-342, 1997.

- RICHTER, R., Interkulturelles Lernen via Internet? Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprache-nunterricht [Online], 3(2), 20 pp, 1998.Aufrufbar unter : http://www.ualberta.ca/~german/ejournal/richter 1.htm

- RIECHERT, R., Internet im Unterricht Wirtschaftsdeutsch. Erfahrungsbericht aus der Erstellungund Anwendung von Hilfsmitteln für eine effektive Nutzung deutschsprachiger Web-Angebo-te. Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprachenunterricht [Online],3(1),11 pp., 1998.Aufrufbar unter: http://www.ualberta.ca/~german/ejournal/richter 1.htm

5.4 Woordenboeken

- BERTELSMANN, Die neue deutsche Rechtschreibung, Bertelsmann Lexikon Verlag, München.

- DUDEN, Deutsche Rechtschreibung, Langenscheidt, Mannheim.

- DUDEN, Das größte Wörterbuch der deutschen Sprache, Langenscheidt, Mannheim.

- PONS, Basiswörterbuch. Deutsch als Fremdsprache. Das einsprachige Lernerwörterbuch, ErnestKlett Verlag, Stuttgart.

- VAN DALE, Groot Woordenboek Duits-Nederlands/Nederlands-Duits, Van Dale Lexicografie,Utrecht.

- VAN DALE, Nederlands-Duits/ Duits-Nederlands (in set), Van Dale Lexicografie, Utrecht.


- VAN DALE, Handwoordenboek Nederlands-Duits / Handwoordenboek Duits-Nederlands, VanDale Lexicografie, Utrecht.

- WAHRIG, G., Deutsches Wörterbuch, Bertelsmann Lexikon Verlag, München.

- WAHRIG, G., Wörterbuch der deutschen Sprache, Bertelsmann Lexikon Verlag, München.

5.5 Grammatik

- BUSCHA, J., Grammatik in Feldern, Verlag für Deutsch, Ismaning, 1999.

- DUDEN, Grammatik der deutschen Gegenwartssprache, Duden-Verlag, Mannheim, 1995.

- FUNK, H., KOENIG, M., Grammatik lehren und lernen, Fernstudieneinheit 01, Langenscheidt,München, 1996.

- GLOYER, H., Das Grammatik-Karrussell, Verlag für Deutsch, Ismaning, 1999.

- HACKEL, W., Verfahrensgrammatik. Eine alternative Grammatikbeschreibung für den SU, Lang,Frankfurt/M., Berlin, 1996.

- HOFMANN, G., Grammatik in Frage und Antwort, Langenscheidt, München, 1998.

- LUSCHER, R., Übungsgrammatik DAF für Anfänger, Verlag für Deutsch, Ismaning, 1998.

- LUSCHER, R., Grammatik in gebruik-Duits, Intertaal, Antwerpen, 1999.

- VAN EUNEN, K., Grammatikbogen, Langenscheidt, München, 1994.

- VON GERNGROβ, G., Grammatik kreativ, Langenscheidt, München, 1999.

DUITS Tweede graad ASO Tweede leerjaar: 1...

Documents

Transcript of DUITS Tweede graad ASO Tweede leerjaar: 1...