SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm: A-stroom

Graad: Eerste graad

Leerjaar: Tweede leerjaar

KEUZEGEDEELTE

Basisoptie: ARTISTIEKE VORMING

Vak(ken): KV Instrument 2 Lt/w

Vakkencode: KU-g

Leerplannummer: 2001/006 (vervangt 99047)

INHOUDSTAFEL Visie ......................................................................................................................................................... 2 Beginsituatie ............................................................................................................................................ 2 Algemene Doelstellingen ........................................................................................................................ 3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden ................................................................................................ 5 Minimale materiële vereisten ............................................................................................................... 21 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen............................................................... 24 Evaluatie ................................................................................................................................................ 30 Bibliografie ............................................................................................................................................. 31

2

VISIE In het 2de leerjaar van de eerste graad maakt de leerling kennis met de "de basistech-niek" van het instrument. Naast het hoofdinstrument (1½ uur per week krijgt de leerling de gelegenheid een twee-de instrument te kiezen, neveninstrument genoemd (½ uur per week). Er wordt rekening gehouden met de vooropleiding van de leerling en de persoons- en leeftijdsgebonden verschillen. Rekening houdend met de ontwikkeling van de stem als hoofdinstrument, wordt de eigenlijke stemvorming pas vanaf de tweede graad aangeboden. Lijst instrumenten: Accordeon Altviool Blokfluit Cello Contrabas Dwarsfluit Fagot Gitaar Harp Hobo Hoorn Klarinet Klavecimbel Luit Orgel Piano Saxofoon Slagwerk Trombone Trompet Tuba Viool BEGINSITUATIE Leerlingen die kiezen voor de basisoptie Artistieke Vorming hebben een bijzondere interesse ontwikkeld voor één of andere kunstzinnige activiteit. Het 2de jaar Artistieke vorming is dan ook de voorbereiding om verder te studeren in het KSO Alle leerlingen hebben in het eerste observatiejaar gezongen, gemusiceerd en naar muziek geluisterd. Anderen hebben een vooropleiding genoten in het Deeltijds Kunstonderwijs of in een jeugd-muziekschool... Er wordt een oriëntatieproef voorzien bij de aanvang teneinde de muzikale mogelijkheden van de leerling te kunnen peilen (gehoortest, stemtest, nagaan van theoretische kennis)

3

DOELSTELLINGEN A. Algemene doelstellingen 1. Ontwikkelen van een algemeen culturele vorming 2. Ontplooien van de persoonlijkheid. De leerlingen kunnen:

• zelfstandig problemen aanpakken door het vertonen van o.a. de volgende atti-tudes: aanpassingsvermogen - kritische zin voor afwerking - algemene be-langstelling - concentratie doorzettingsvermogen - beslissingsvermogen - zelfvertrouwen verantwoordelijkheidszin, -bereidheid eigen fouten te verbete-ren - bereid zijn tot permanent leren - bereid zijn tot herscholen.

• Praktische en esthetische vaardigheden aanwenden. • Blijk geven van creativiteit en expressiviteit.

3. Ontwikkelen van een maatschappelijk engagement. De leerlingen kunnen:

• een positieve houding vertonen t.o.v. de mens als individu en als lid van een groep.

• Bereidheid vertonen tot communicatie en samenwerking • Afspraken naleven. • Verantwoordelijkheid opnemen t.o.v. . anderen.

4. Ontwikkelen van vaardigheden die bijdragen tot probleemoplossend handelen. De

leerlingen kunnen:

• problemen definiëren • technische hulpmiddelen hanteren • informatie verwerven, ordenen, kritisch verwerken en integreren. • informatie doorgeven • vanuit informatie een oplossingsmodel ontwikkelen • fouten opsporen • besluiten trekken, formuleren en veralgemenen • eigen problemen oplossen

5. Ontwikkelen van een bewuste rationele houding. De leerlingen zijn gericht op:

• het zelfstandig problemen aanpakken • het gebruiken van een werkmethode • het opsporen van fouten • het oplossen van eigen problemen.

4

B. SPECIFIEKE DOELSTELLINGEN Cognitieve doelstellingen

het verwerven van een voldoende muziektechnische bagage om een compositie uit te voeren.

Psychomotorische doelstellingen deze doelstellingen hebben verband met het verwerven van de noodzakelijke vaardigheid om het instrument behoorlijk te bespelen (houding, ademhaling, vin-gervaardigheid e.d.).

Affectieve doelstellingen

de student moet zich kunnen inleven in een compositie, het verwerken ervan en daarna terug uitzenden op een artistiek verantwoorde wijze (interpretatie).

Einddoelstelling:

een eindresultaat bereiken dat de leerling toelaat de tweede graad van het KSO aan te vangen.

5

LEERPLANDOELSTELLINGEN EN LEERINHOUDEN PER INSTRUMENT INLEIDING De leerinhoud van het neveninstrument is moeilijk te bepalen gezien het niveauverschil van de leerlingen. In de tweede graad kan de leerling nog overschakelen naar een ander neveninstrument. De leerkracht zal observeren en evalueren teneinde de leerling zo goed mogelijk voor te bereiden op de leerinhoud van de tweede graag KSO. Er zal rekening worden gehouden met de algemene vooropleiding van de leerling. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen:

1. de onderdelen van het instrument behandelen en benoemen 2. de ademhaling en de algehele lichaamshouding beheersen in functie van de al-

gehele ontspanning 3. een repertoire op een muzikale wijze individueel uitvoeren met aandacht voor

ritme, melodie, contrastwerking, vorm, timbre 4. de basistechniek verder verfijnen.

LEERINHOUD

• Structuur van het instrument en benoemen van de onderdelen. • Ademhalingen en lichaamshouding behandelen in functie van de ontspanning.

6

ACCORDEON

• Toonvorming en techniek:

• Manuaal I en III

− Tessituur van twee octaven − Eenvoudig te spelen tweeklanken − Soepel duimgebruik (manuaal I) − Articulatie: vingerlegato

vingerstaccato vingerportato

• Manuaal II

− Grond- en tertsbasrij in eenvoudige toonaarden (tot 2 kruisen en

2 mollen) − Ritmische begeleidingsvormen (wals - mars...) − Eenvoudige akkoordbassen − Majeur, mineur, Dom7 in eenvoudige toonaarden (twee kruisen

en twee mollen) − Articulatie: vingerlegato

vingerstaccato vingerportato

• Balgvoering

− Beheersing van de elementaire basisbewegingen − Coördinatie tussen balgvoering en zinsbouw − Forte - piano − Balgstop − Gelijkmatige "bellows shake" met beide handen samen in matig

tempo − Toonvorming. − Onafhankelijkheid van de handen bij de articulatietechnieken − Elementaire polyfonie

7

ALTVIOOL LEERINHOUD • Toonvorming en techniek:

A. Linkerhand

− plaatsing van de vingers - dosering van de kracht − correcte intonatie door houding en vingerzetting − ontwikkeling van de stevigheid en onafhankelijkheid van de vingers − intervaloefeningen - bewustmaking van het verband tussen de vingers

op de verschillende snaren − het principe van de positiewisselingen − oefeningen met dubbele noten ter versteviging van de houding en als

controle van de intonatie.

B. Rechterhand

− booghouding en boogvorming − rationele boogverdeling (onderste helft, bovenste helft, volledige boog,

snelle en langzame boogstreek) − snarenwisseling − forte en piano − coördinatie tussen rechter- en linkerhand − articulatieoefeningen: korte en brede noten, legato, bindingen − het stemmen − repertoirevorming.

8

BLOKFLUIT LEERINHOUD Toonvorming en techniek:

− basis van de ademtechniek − articulatie: toonaanzet - enkelvoudige articulatie met d en t − basisgrepen: C-sopraan: c'' tot a''' (klinkend) − F-alt: f' tot d'' − alteraties: C-sopraan: bes'', cis''', fis'', gis''', es''', fis''' − F-alt: es'', fis'', b'', cis''', as''

9

CELLO Toonvorming en techniek:

A. Linkerhand

− plaatsen van de vingers, dosering van de kracht − juiste intonatie − ontwikkeling van de stevigheid en onafhankelijkheid van de vingers − het principe van de uitzettingsmogelijkheden. − intervaloefeningen - bewustmaking van het verband tussen de vingers

op verschillende snaren. − het principe van de positiewisselingen − oefeningen met dubbele noten

B. Rechterhand

− booghouding - boogvoering − rationele boogverdeling (volledige boog - onderste helft bovenste helft

- snelle en langzame boogstreek) − forte en piano − snarenwisseling − coördinatie tussen rechter- en linkerhand − articulatieoefeningen (korte en brede noten - legato bindingen) − het stemmen − opbouw van repertoire.

10

CONTRABAS Toonvorming en techniek:

A. Linkerhand

− plaatsen van de vingers − doseren van de kracht − nastreven van correcte intonatie (belang van de houding) − ontwikkeling van de stevigheid van de vingers, gevoeligheid en onaf-

hankelijkheid − eerste, tweede en derde positie.

B. Rechterhand

− booghouding en boogvoering: − rationele boogverdeling

volledige boog onderste helft bovenste helft snelle en langzame boogstreek forte en piano snarenwisseling

− coördinatie tussen rechter- en linkerhand − onafhankelijkheid van rechter- en linkerhand − noties van articulatie (staccato, legato) − pizzicato (geef ook de nodige aandacht aan de linkerhand) − stemmen: elementaire initiatie − opbouw van een elementair repertoire (zie evaluatie).

11

DWARSFLUIT Toonvorming en techniek:

− toonvorming in de toonruimte d' - g''' − tooncorrectie − waarnemen van verschil in toonhoogte en -kleur − stemmen − articulatie: non legato, portato, legato, staccato − intervaloefeningen buiten één octaaf − ontwikkeling van de vingertechniek − repertoirevorming

FAGOT Toonvorming en techniek:

• bouw, werking, behandeling en onderhoud van het instrument • houding, ademtechniek, functionele spierwerking, soepelheid/ontspanning • basistechniek • tessituur van BES naar bes' • toonaanzet • non legato en legato • toonstabiliteit • sensibilisering voor intonatie • beginselen van dynamiek • vingerbeheersing • elementair repertoire.

12

GITAAR Toonvorming en techniek:

A. Linkerhand

− gebruik van de vier vingers − eenvoudig positiespel - eenvoudige positiewisselingen in eerste en

tweede positie − aanzet tot dalende en stijgende bindingstechniek (coulé) − eenvoudige dubbelgrepen − vijfde positie − akkoordgrepen.

B. Rechterhand

− aanslagtechniek met en zonder steun − verschillende combinaties van wisselslag − akkoordaanslag − duimaanslag − snaarovergangen in verschillende combinaties − arpeggiotechniek − verscheidenheid van klankkleuren − akkoordspel - toonvorming - legatospel − inzicht verwerven in vingerzettingen.

HARP Toonvorming en techniek:

− synchronisatie en onafhankelijkheid van de handen − gelijktijdig plaatsen van de vingers − functionele vingerzetting (inzonderheid van de intervallen) − diverse aanslagtechnieken − akkoorden: staande, arpeggio's (plaqué) − octaven linkerhand: open en gesloten − eenvoudige glissandi − afdempen − opbouw van elementair repertoire

13

HOBO Toonvorming en techniek:

• bouw, werking, behandeling en onderhoud van het instrument • ademhaling - functionele spierwerking • soepelheid/ontspanning • basistechniek • tessituur van bes tot d''' • toonaanzet • non legato en legato • toonstabiliteit • sensibilisering voor intonatie • beginselen van dynamiek • vingerbeheersing • repertoirevorming.

HOORN Toonvorming en techniek:

− oefeningen inzake trefzekerheid − aangehouden tonen − lage klanken − articulatie: portato, legato, staccato, accenten − lipbindingen - intervaloefeningen − toonreeksen en akkoorden (binnen mogelijke tessituur) − forte en piano − tessituur van g tot f'' − bewustwording van genoteerde en reële toonhoogte − opbouw elementair repertoire

14

KLARINET Toonvorming en techniek:

− toonvorming − alle normale grepen tot en met hoge register − mondstand in functie van klankbeheersing − kennismaking met algureregister − links-rechts problematiek − legato − beginselen van staccato − articulaties in functie van stijl − elementaire repertoirevorming.

KLAVECIMBEL Toonvorming en techniek:

− toonvorming door correcte aanslag (op één register) − diverse articulaties − akkoordtechniek: staande en gebroken akkoorden (arpeggio's) − elementaire versieringen − agogiek en dynamiek − kennismaking met oude vingerzettingen − het stemmen van octaven − diminutiepraktijk: eenvoudige omspelingen en diminutiepraktijk op één

akkoord (het leren bedenken en spelen van toonreeksen die bij een toon of akkoord passen). in de beginperiode kan het ook éénstemmig. Daarna de twee buitenste stemmen.

− opbouw van elementair repertoire.

15

LUIT Techniek:

− synchronisatie van de handen − eenvoudige akkoorden − eénstemmig spel − begin van meerstemmig spel − stemmen − tabulatuurlezen (Italiaans - Frans) − eenvoudige melodieën in notenschrift

A. Linkerhand

− gebruik van de vier vingers − eenvoudig positiespel − eenvoudige positiewisselingen in eerste posities − aanvang van dwarsgreeptechniek − eenvoudige grepen

B. Rechterhand

− toonvorming door correcte aanslag − wisselaanslag − duimaanslag met en zonder steun − opbouw van elementair repertoire

16

ORGEL LEERINHOUD

• kennis van het instrument en zijn onderdelen

− de grote delen en hun functie − tractuur: verbinding toets/pijp - openen en sluiten van het ventiel (tou-

cher) − de onderscheiden klankkarakters van de grote registerfamilies: pres-

tanten, fluiten, strijkers en tongwerken − het begrip voethoogte

• algemene lichaamshouding • plaats op de orgelbank • soepelheid van de bewegingen • ontspanning • techniek

− contact tussen vinger en toets met aandacht voor aan- en afspraak met de toon (mechanische structuur)

− progressieve ontwikkeling van de onafhankelijkheid van de vingers − verplaatsen & overzetten van de vingers, onderzetten van de duim,

vingerwisseling − het overnemen van een middenstem van de ene naar de andere hand − tweestemmig polyfoon spel − eenvoudig driestemmig spel − homofoon vierstemmig spel − initiatie in het pedaalspel − ontwikkeling van onafhankelijkheid tussen rechterhand-pedaal en lin-

kerhand-pedaal − het bepalen van de juiste vinger- en voetzetting − repertoirevorming

17

PIANO LEERINHOUD

• bouw, werking, behandeling en onderhoud van het instrument • algemene lichaamshouding, ademhaling, functionele spierwerking, soepelheid,

ontspanning • basistechniek • in verband met de algemene lichaamshouding dient uiteraard ook de nodige

aandacht te gaan naar de houding van de armen, de polsen, de vingers en de voeten.

• aanslag • aandacht voor dubbelgrepen - toetsdiepgang

− begrippen van legato, portato en staccato − hand- en vingerspreiding − open en gesloten hand

• duimtechniek: onderzetten in secunde en gebroken drieklank • onderlinge onafhankelijkheid van de handen in beweging • nuancering en frasering • elementair gebruik van rechterpedaal • opbouw elementair repertoire.

SAXOFOON Toonvorming en techniek:

− toonaanzet − alle grepen van c' tot c''' (genoteerd) − verschillende vingerzettingen o.m. FIS en BES − homogeniteit van de toonvorming − legato − beginselen van staccato − elementaire articulaties (in functie van de vorderingen van de leerlingen) − notatie op reële toonhoogte − opbouw van basisrepertoire

18

SLAGWERK LEERINHOUD

• bouw, werking, behandeling en onderhoud van de instrumenten • algemene lichaamshouding, ademhaling, functionele spierwerking, soepel-

heid/ontspanning • basistechniek voor: kleine trom - drums - xylofoon - vibrafoon - marimba

• kleine trommel

− enkelslagen en enkelslagen met accenten tot en met zestiende noten, met de kwartnoot als teleenheid

− korte roffels met bewegingen in zestiende noten − roffels met eenvoudige ritmische figuren − de fla − de gesloten ra van 3

• Drums

− ontwikkelen van het onafhankelijkheidsgevoel van de verschillende ledematen

− oefeningen tot en met zestiende noten met de kwartnoot als tijdseen-heid

− gebruik van de verschillende toms − eenvoudige ritmen uit verschillende muziekgenres, gecombineerd met

invullingen tot en met zestiende noten

• Xylofoon − verkennen van het klavier − oefeningen inzake trefzekerheid van de intervallen, hand per hand:

terts, kwint, sext, septiem en octaaf. − korte roffels (zestiende noten) − roffels met eenvoudige ritmische figuren

• Vibrafoon

− verkennen van het klavier − pedaaloefeningen met eenvoudige fraseringen − drieklanken: staande en in gebroken vorm: I-IV / I-V / I-IV-V in C, G en

F (indien mogelijk)

• Marimba − verkennen van het klavier − drieklanken (cfr. vibrafoon)

• pauken

− stemoefeningen met twee pauken − enkelslagen en enkelslagen met accenten tot en met zestiende noten

met de kwartnoot als teleenheid − korte roffels met bewegingen in zestiende noten − roffels met eenvoudige ritmische figuren − de fla − afdempen bij eenvoudige ritmische figuren

19

TROMBONE Toonvorming en techniek:

− toonaanzet met d en t − aangehouden tonen lage klanken − articulatie: portato, legato, staccato, accenten − lip- en tongbindingen − toonreeksen en akkoorden − intervaloefeningen − forte en piano − tessituur tot f'

• opbouw van elementair repertoire TROMPET Leerinhoud

• Toonvorming en techniek:

− aangehouden tonen − lage klanken − articulatie: portato, legato, staccato, accenten − intervallen (r.5 - r.4 - eventueel gr.3) − toonreeksen en akkoorden (binnen haalbare tessituur) − forte en piano − tessituur: van FIS tot f'' − opbouw van elementair repertoire

20

TUBA Toonvorming en techniek:

− toonaanzet met d en t − aangehouden tonen − elementaire articulaties − lipbindingen − toonreeksen en akkoorden − intervaloefeningen − klankschakeringen - forte en piano − tessituur: tot f (genoteerd) − notatie in G- en F-sleutel − repertoirevorming.

VIOOL Toonvorming en techniek:

A. Linkerhand

− plaatsing van de vingers - dosering van de kracht − correcte intonatie door de houding en plaatsing van de vingers − ontwikkeling van de stevigheid en onafhankelijkheid van de vingers − intervaloefeningen: bewustmaking van het verband tussen de vingers

op de verschillende snaren. − het principe van de positiewisselingen − oefeningen met dubbele noten ter versteviging van de houding en als

controle van de intonatie

B. Rechterhand

− booghouding en boogvoering − rationele boogverdeling (volledige boog - onderste en bovenste helft -

snelle en langzame boogstreek) − snarenwisseling − forte en piano − coördinatie tussen rechter- en linkerhand − articulatieoefeningen (korte en brede noten - legato - bindingen) − stemmen − elementair repertoire

21

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN A. Algemeen

• lokaal met goede akoestiek • piano om te begeleiden • muzieklessenaars • metronoom • bord • kasten om alles in te bergen • indien mogelijk: goede geluidsinstallatie (+ opnameapparaat) • toegang tot het lokaal ICT

De lessen "instrument" vinden plaats in de kunsthumaniora waar een klavecimbel, orgel en slagwerk aanwezig zijn. B. Bijkomende infrastructuur per instrument Accordeon: - verstelbare vlakke stoel (bv. Pianostoel). Blokfluit: - stoelen die correcte speelhouding toelaten klavecimbel moet ter be-

schikking zijn om de vorming van homogene samenspelgroepen toe te laten is het aangewezen dat de school zelf zorgt voor de aanvullende blokfluiten.

Cello: - enkele celloplanken - stoel die correcte speelhouding toelaat - reservesnaren - exemplaren van basisrepertoire Klavecimbel: - Beethovenstoel - snaren - plectrums

- er moet mogelijkheid zijn andere instrumentalisten te ontvangen. Contrabas: - spiegel - video-opnamen (+ bijpassende apparatuur) Dwarsfluit: - spiegel die toelaat dat de leerling zichzelf in volledige lengte

kan bekijken van het basismateriaal moet er steeds ten minste één exemplaar aanwezig zijn.

Fagot: - spiegel die toelaat dat de leerling zichzelf in volledige lengte kan bekij-

ken. Gitaar: - spiegel - voetbankjes - vlakke stoel - rustig lokaal Harp: - spiegel - aan te bevelen: twee grote harpen

- verstelbare stoel reservesnaren (eerste vier octaven dubbel)

22

Hobo: - spiegel waarin men zich helemaal kan bekijken staander om instrument in te zetten elektronisch stemapparaat

Hoorn: - spiegel waarin men zich helemaal kan bekijken - stoel die juiste speelhouding toelaat - verschillende soorten mondstukken en dempers - elementair onderhoudsmateriaal - studieboeken - orkestrepertoire Klarinet: - spiegel waarin men zich helemaal kan bekijken - vlakke stoel - tafel (mogelijke instrumentensteun) Orgel: - verstelbare orgelbank - stemijzer - instrument, bij voorkeur met twee manualen - pedaal en zwelkast

- een voor het instrument aangepaste verwarming en verlichting. Piano: - vleugelpiano is noodzakelijk - tweede piano Slagwerk: minimale instrumentenset:

- standaard drumstel (m.i.v. basdrum met pedaal, toms 12,13 en 16 inch, snaart-rommel, standaard voor kleine trom, 3 cimbaalstatieven, 1 hi-hay-statief, 1 verstelbare stoel)

- cimbalen crash 16 en 18 inch en ride 20 inch - cimbalen hi-hat 14 inch - kleine trom - 4 pedaalpauken - drums - xylofoon - klein klokkenspel - vibrafoon - marimba - paukentamboerijn - castagnetten - bongo's - conga's - klein slagwerk (ratel, woodblock, triangel..) - gong Trombone: zie hoorn Trompet: zie hoorn + instrumentenhouder Tuba: zie hoorn - aanwezig instrument:

- euphonium ("gecompenseerd systeem" voor intonatieverbetering) - bastuba (4 of 5 ventielen - C of BES(ES)) - 1 demper Viool - spiegel waarin men zich helemaal kan bekijken - reservesnaren - colophane

23

24

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN A. ALGEMEEN 1. Het prima-vistaspel moet regelmatig worden gestimuleerd. 2. Voortdurend dient het muzikale geheugen te worden geoefend. 3. Tevens moeten steeds oefeningen worden ingeschakeld om het inwendig voorstel-

lingsvermogen te oefenen. 4. Aandacht moet worden besteed aan de inleidende analyse (harmonisch, vorm,

sfeer en eventueel programma). 5. Gekend materiaal moet herhaald worden. ("Geef tijd om een compositie te laten rij-

pen"). 6. Het is logisch dat de ganse studieduur aandacht moet zijn voor de Vlaamse mu-

ziek. 7. Ook de "muziektaal van nu" mag niet verwaarloosd worden. 8. De leerling moet regelmatig gelegenheid hebben om zich te oefenen in het voor

een publiek spelen. 9. Tevens dient concertbezoek gestimuleerd te worden. 10. Het voorspelen van de leraar is belangrijk. 11. De muzikale creativiteit moet voortdurend kansen krijgen. 12. Tijdens de ganse studieduur moet de leraar de student attent maken op een ruimer

aanbod van repertoire dan dit wat de student zelf uitvoert. 13. Het aspect FRASEREN is altijd belangrijk! 14. Luisteroefeningen (via opnamen of uitgevoerd door de leraar) moeten regelmatig

ingeschakeld worden. 15. Denk er aan dat fotokopieën verboden zijn! 16. Aandacht voor de présence op het podium (op- en aftreden, groeten...). 17. Het gebruik van ICT is aangewezen.

25

B. BIJKOMENDE METHODOLOGISCHE WENKEN PER INSTRUMENT Accordeon

1. Met het oog op verdere studie aan een KMC (en tevens omwille van de grotere tessituurmogelijkheden) wordt de voorkeur gegeven aan een ac-cordeon met knopklavier.

2. Gelet op de leerinhoud moet het instrument ook manuaal III omvatten. 3. De leerling moet ook kennis maken met andere soorten van accordeons

(bv.: basaccordeon). Altviool

Zie viool.

Cello

1. Geef extra aandacht aan het melodisch aspect. 2. Oefeningen dienen te worden voorzien inzake ontwikkeling van het maat-

gevoel. 3. De leerkracht zal ook voorspelen.

Klavecimbel

1. Aandacht voor kennen en herkennen van intervallen en deze al stemmend op het instrument realiseren. Een elektronisch stemapparaat MAG gebruikt worden maar de leerling moet het ook zonder kunnen.

2. Er moet tevens aandacht worden gegeven aan verschillende belangrijke klavecimbeltypes (auditief en visueel). Uiteraard kan de video goede dien-sten bewijzen vermits auditief en visueel hier samengaan.

3. Het voorspelen van de leraar kan aangeraden worden (o.m. om de nodige aandacht te geven aan de sensibiliteitsontwikkeling van een getemperd in-terval).

4. let op het grote belang van de stemming terts/kwint. 5. Indien mogelijk moet een bezoek worden gebracht aan een klavecimbel-

bouwwerkplaats. Contrabas

1. Geef veel aandacht aan oefeningen inzake gehoorvorming lage register. 2. Elektronisch stemapparaat mag gebruikt worden maar liefst als controle

van de eigen stemming. 3. Extra oefeningen dienen te worden voorzien inzake ontwikkeling van het

maatgevoel. 4. Zoveel mogelijk spelen met pianobegeleiding.

Dwarsfluit

1. Bijzondere aandacht dient te gaan naar de juistheid van de toon. Voortdu-rende training is noodzakelijk. Hierbij kan ook de leraar een actieve rol ver-vullen (via "muzikale dialoogvorm"). Het spreekt voor zich dat de leraar dan ook steeds het eigen instrument bij heeft.

2. Materiaal uit orkestrepertoire en kamermuziek moet regelmatig worden in-geschakeld.

26

3. De leraar moet zelf oordelen (per leerling) of de kennismaking met piccolo, alt- en basdwarsfluit in het SO een kans moet krijgen ofwel wordt doorver-wezen naar het HO.

Fagot

1. Het leren doseren van het inademen in functie van de frasering. 2. Techniek van het in- en uitademen: de leraar geeft indien nodig gepaste

oefeningen (kan verschillen per leerling). 3. De leerling moet er zich van bewust zijn dat de snelheid van het inblazen

van de lucht in functie moet staan van de dynamiek. 4. In functie van de kleur en de intonatie worden er bij bepaalde grepen één

of meerdere sleutels meer gebruikt. 5. Moderne speeltechnieken ("Flatterzunge" , dubbelgrepen) worden met de

leerling besproken. 6. Geef de nodige aandacht aan de contrafagot. (hulp van video). 7. Het is belangrijk aandacht te hebben voor de "oude muziek".

Gitaar

1. Geef extra aandacht aan het melodisch aspect (opbouw van de melodie - melodische analyse)

2. Hecht veel belang aan het éénstemmig spelen. 3. De leerling moet ook horizontaal leren kijken.

Harp

1. Bij de glissandi moet veel aandacht worden besteed aan het juiste eind-punt, de gelijkmatige sonoriteit en de snelheid.

2. De leerlingen moeten worden geoefend in het zelf opzetten van de snaren. 3. De leerlingen die de kleine harp bespelen moeten ook wel eens gelegen-

heid hebben om te musiceren op de grote harp (ook omgekeerd). Hobo

1. Het is zeer belangrijk om zelfstandig rietjes te kunnen maken (vooral in de derde graad).

2. In verband met het latere groepsmusiceren dient nu reeds aandacht te worden gegeven aan het ontwikkelen van daartoe bestemde bijzondere vaardigheden.

3. 0ok duetjes moeten kansen krijgen. 4. De video kan een welkome hulp bieden inzake kennismaking met de ande-

re instrumenten van de hobofamilie. 5. Er wordt verwacht dat de leraar veel voorspeelt ten dienste van toonvor-

ming, kleurschakering, frasering, interpretatie en aanwenden van versie-ringen.

6. Kijk ook naar "fagot". Hoorn

1. Het gebruik van F/lage BES-hoorn is aangewezen. 2. Aandacht geven aan het gebruik van de hoorn in de diverse soorten or-

kest-repertoire. 3. Aandacht voor het gebruik van de dempers. 4. Zowel rechtstaand als zittend spelen.

27

Klarinet

1. Geef de nodige aandacht aan materiaal uit orkestrepertoire en kamermu-ziek.

2. Regelmatig moeten transpositieoefeningen voorkomen (vanuit BES naar A en C).

3. Eventueel met behulp van de video kennis maken met de andere instru-menten van de klarinetfamilie.

4. Voor mondstand en klankbeheersing is het spelen van veel lange tonen een noodzaak. Voor lipspanning: grote sprongen inoefenen.

Luit

1. Geef extra aandacht aan de geschiedenis van het instrument. 2. De leraar moet veel voorspelen. 3. De leraar kan ook veel meespelen (een bijpassende partij).

Orgel

1. Kennismaking met de literatuur bestemd voor de diverse orgeltypes en uit-voeringspraktijken.

2. Geef veel aandacht aan improvisaties (vb.: creëren van eenvoudig voor-spel, tussenspel, naspel).

3. De orgelstudent moet gelegenheid hebben zich te bekwamen in het bege-leiden (ook bij zangers).

4. Diverse orgels bezoeken. 5. De student moet elementaire begrippen hebben over orgelbouw. 6. Liefst moeten verschillende orgeltypes bespeeld worden.

Piano

1. Let op keuze en juiste afregeling van de pianostoel. 2. Het voorspelen van de leraar wordt aangemoedigd (bij wijze van voorbeeld

voor toonvorming, kleurschakering, frasering, interpretatie, uitvoering van versieringen enz.).

3. Groepsmusiceren moet ook bij de pianisten worden aangemoedigd. 4. Vierhandig klavierspel kan kansen krijgen.

Saxofoon

1. Geef de nodige aandacht aan materiaal uit het orkestrepertoire en de ka-mermuziek.

2. Gebruik verschillende vingerzettingen voor (o.m.) FIS en BES. 3. Oefen alleen legato. 4. Aandacht besteden aan elementaire articulaties (in functie van de vorde-

ringen van de leerling). Slagwerk

1. Het zou verkeerd zijn de opleiding enkel louter technisch te houden. Reke-ning moet immers worden gehouden met de enorme evolutie van het me-lodische slagwerk. Zowel bij de alleen maar ritmische als bij de melodische

28

slaginstrumenten moet aan expressiviteit en muzikaliteit veel aandacht worden besteed.

2. De improvisatie moet volwaardige kansen krijgen (o.m. in de vorm van ca-denzen bij drums en akkoordische improvisatie bij melodisch slagwerk).

3. Meestal studeren de leerlingen op school. Het is logisch dat ze dan ook het nodige respect moeten opbrengen voor de instrumenten.

4. ALLEEN de leerlingen slagwerk mogen op deze instrumenten musiceren. 5. Gebeurlijke fouten aan de instrumenten moeten onmiddellijk worden ge-

meld. Trombone

1. Kennismaking met de verschillende types van trombones (alttrombone, tenortrombone met en zonder kwartventiel, bastrombone met dubbel draai-ventiel).

2. Rechtstaand en zittend spelen. 3. Kennismaking met de verschillende dempers.

Trompet

1. Liefst zijn de diverse types trompet in de school aanwezig. 2. Kennismaking van het gebruik van de trompet in verschillende soorten van

orkesten en repertoire. 3. Geef speciale aandacht aan het gebruik van de dempers. 4. Rechtstaand en zittend kunnen spelen.

Tuba

1. De leerling moet gelegenheid hebben om te musiceren op de verschillende types van de tubafamilie.

2. Aandacht voor zittend en rechtstaand spelen. Viool

1. Het is goed bepaalde boogtechnieken (o.m. martelé) te oefenen op open snaren.

2. Zeer veel belang dient gehecht aan de juiste intonatie. • De toonhoogte leerkracht/leerling. wordt steeds vergeleken. In het

begin stelt de leraar zich frontaal t.o.v. de leerling op. Daarna zijde-lings.

• Wanneer de leerling individueel studeert dient hij steeds te vergelijken met de klanken van de open snaren.

3. Bij samenspel met andere instrumenten dient de violist zich qua intonatie te baseren op een basstem (piano, cello...).

4. Veel aandacht dient ook te worden besteed aan het kamermuziekrepertoi-re.

5. 0p het einde van de derde graad moet de leerling zelfstandig een hem on-bekende partituur kunnen benaderen (vingerzetting, boogstreken, frase-ring).

6. De leraar moet steeds zijn persoonlijk instrument bij hebben.

29

TIJDSINVESTERING De tijd om dit leerplan te realiseren werd berekend op 25 lesweken (zie voorbeeld jaar-plan). Hierin is ook ruimte voor de persoonlijke inbreng van de leerkracht en de mogelijk-heid om deel te nemen aan projecten.

30

EVALUATIE In dit voorbereidend jaar van de kunsthumaniora zal de leerkracht nagaan of de leerling voldoende aanleg en werkkracht bezit om de leerinhoud van de tweede graad KSO te kunnen volgen. De ervaring heeft aangetoond dat sommige leerlingen in de tweede graad KSO tot volle-dige ontplooiing komen ondanks een trage start in de eerste graad. Er dient dan ook omzichtig te worden geëvalueerd. Permanente evaluatie De punten dagelijks werk geven de kwalitatieve inschatting weer van het leerproces, in-clusief de uitgevoerde resultaten (procesbeoordeling), tevens rekening houdend met de vakattitudes. PARAMETERS (zie inhouden) De leerlingen worden beoordeeld op basis van objectieve criteria die per instrument wor-den gespecificeerd. PRODUCT

• Kennis • Technieken • Vaardigheden

PROCES

• Inzet • Doorzettingsvermogen • Creativiteit • Betrokkenheid • Motivatie • Leergierigheid • Gedrevenheid • Medewerking • Studiegeest

EXAMEN 1 EN 2 Per examen wordt er een minimum programma vastgelegd.

31

Per instrument kan de leerkracht kiezen uit o.m.: • studies; • repertoirestukken; • indien mogelijk: - korte zichtlezing; - eenvoudige improvisatie.

32

BIBLIOGRAFIE ACCORDEON Literatuur

• ESCHENBACHER, W., Rudolf Wurthner und das Orchester des Hauses Hohner (Hohner Verlag, Trossingen)

• MONICHON, P., L' Accordéon (Van de Velde/Fayot Lausanne) • L. PUCHNOWSKI, Tongestaltung und Balgfuhrung auf dem Akkordeon (Hohner) • FEZTT, A., Kultur-Geschichte der Harmonika (Intermusik Schmülling) • LIPS, F., Die Kunst des Bajanspiels (Intermusik Schmulling) • ZINTGRAF, W., Hugo Herrmann's Weg bach Trossingen (Loeper) • MAURER, W.

− Accordion (Harmonia, Wien) − Akkordeon-Bibliographie (Hohner)

Studiemethodes

• WILLEMS, J., De student accordeonist (4 delen) (Prop, Antw.) • EISENMANN, M.

− Akkordean Schulwerk (delen lA,lB,2,3) (Hohner) − Fur Kinder (delen 1 en 2) (Hohner) − Steps (Hohner)

• FAKIN, A., Accordeonmethode (delen 1, 2 ,3 ,4) (Drzavna Zalozba, Slovenië - Ljubljana)

• MOGENS ELLEGAARD, Comprehensive method for the chromatic free bass system (Hohner)

• MAHR, C., Czerny pour Accordéon, (Helbling) (2de gr.) • WILSON, J., Fourteen rhytmic studies boek 1 (Waterloo Music comp limited)

(2de gr.) • ESPITALIER, G., Gelaufigkeits- und Vortragstucke (Hohner) (2de gr.) • AVRIL, E., Ten studies in contemporary style (Waterloo Music comp. limited)

(2de graad) • HUNDZIAK, A., Choral - fantazja (PWP,Warzawa) (3de gr.) • ROMANI, G., Giacona Accademica (Hohner) • HERRMANN, H., Konzertetuden (Hohner) (3de gr.) • BREHME, H., Paganiniana (Hohner) (3de gr.) • HUNDZIAK, A., Ritmy (PWP,Warzawa) (3de gr.) • CZERNY, C., Scuola della velocita (Varisch) (3de gr.) • WURTHER, Gradus ad parnassum (Hohner) (3de gr.)

33

Repertoire

• BOLL, Musikalische Delicatessen (Hohner) • DRAEGER, Accordeon progression (delen 3,4,5) (Helbling) • HESSE, Polyphones Spielbuch (Preissler) • LUCK, Originalmusik fur Akk.1 (Harth, Leipzig) • ZILCHER, Album fur akk. (Hohner) • JACOBI, 10 Polyphone STucke nach Spanischen Volksliedern (Pre-

issler,Munchen) • JACABI, 10 kleine Akk.Stucke (Pilger,Drefeld) • LUNDQUIST, 9 Zweistimmige Inventionen (Hohner) • WIMMER, Sonatine in D(Preissler) • KEPNIKOW, Kindersuite 1 (Intermusik) • BORGSTROM

− Prelude nr. 1,2,3 − Theme and variations (Waterloo)

• LUNZ, Toccata (Preissler) • KUBANAK, L.

− Sonatine in d nr.5 (Bosworth & Co) − Sonatine in C nr.6

• BRAEGER, J., Burlesque - prelude (Melbling) • VANDECAVEYE, J., Melodiek (niet uitgegeven) • PRZYBYLSKI, Br.

− Sonatina giocosa - sonatina scherzina (Harm.) − Kleine Spartakiade (Hannover)

• MÜLLER, G., Kleine suite (Preissler) • MATTHYS, M., Promenade in blue (niet uitgegeven ) • GART, J., Poeme - In deep thought - In thirds and sixths (Music Graphics) • KOELS, H.G., Tiebreak (Hohner) - High Fly (Hohner) • LÖCHTER, J., Spatzen in Kirschbaum - Tänzchen im Freien (Mreissler) • RICHTER, W.

− Mosaik (VEB) − UNGER, H., Kleine Fuge (Hohner)

• DRAEGER, J., Accordeon progression 5 (Helbling) • PRINCIPE, P., Concertino (Bèrben) • FFREY, P., Der Test (Melodie) • DIV., Die neue Musik (Hohner) • REINBOTHE, H., Die Kristallisationen (Hohner) • REPNIKOV, A., Kindersuite nr.1 (Intermusik Schmülling) • HUMMEL, H., Leichte Tonspiele III (Hohner) • FLECIJN, E., Lijnen en strepen (eigen beheer) • DIV., Neue Originalmusik (Hohner) • Abbott, A., Nostalgies (Bala Music) • VANDERMEULEN, R., Petit rond (eigen beheer) • GARBATINI, S., Piccola danza (Berben) • DIV., Polyphones Spielbuch (deel 4) - (Preissler) • ABBOTT, A., Pour Fabrice (Billaudot) • ZIPOLI, D., Prelude and aria (Ars nova) • BORGSTRÖM, B., Preludes nr. 1,2,3 (Waterloo Music Comp.) • GARBATINI, S., Scherzo (Bèrben) • HOVHANNES, A., Suite (Peters) • BOLL, H., Suite nr.1 (Preissler) • BORGSTRÖM, B., Two pieces (Waterloo Music Corp.) • FLECIJN, E., Toccata (eigen beheer)

34

ALTVIOOL Literatuur

• TERTIS, L., My viola and I (Kahn & Averill, London) • DALTON, D., Playing the viola (conversations with Primrose) (Oxford University

press) • FINK, I. en MERRIELL, C., String quartet playing Paganiniana (Publ. - Inc.)

Studiemateriaal

• WOHLFAHRT, 60 studies (IMC,1961) • KAYSER, H.E., 36 studies (MC 1956) • SEVCIK, O., Schule der Violatechnik (I,II,III - Bosw.) • SITT, H., Doppelgrif-etuden op; 32 (Kunzelmann 1932) • CARSE, A., The viola school (II,III - Aug. 1932) • VOLMER, B., Bratschenschule deel 2 (Schott 1963) • Second and fourth position (Belwin) • APPLEBAUM, S., Third and fifth position (belwin - 1061) • MATZ, A., 8 etuden in 3 posities (Peters 1965) • PALASCHKO, J., 12 studies op.55 (IMC) • SCHRADIEK, H., School of viola technique (IMC - 1950) • ORSZAGH, T., Bratschenschule (EMB) • MAZAS, F., Etudes speciales op.36 (IMC 1950) • DONT, J., 24 étuden op.37 (IMC) • SEVCIK, D.,Lagenwechsel und tonleitervorstudien (Bosw.)

Repertoire

• DVORAK, A., Humoresque op. nr.7 (Fischer-Sim) • TELEMANN, G.Ph., Telemannsuite in D (Schott, 1952) • BARTOK, B.

− Ein Abend am Lande − Tanz der Slowaken (Zene 1967)

• PEPUSCH, J.C., Largo en allogro in d (Broekm. 1948) • KALLIWODA, J.W., Zes nocturnes (IMC) • GRAZIOLI, G.B., Sonate in F (Belwin) • HAENDEL, G.F.

− Sonate in F (bew. Tertis - Boosey) − Sonate in A (David-Hermann - IMC 1957)

• BRUCH, M., Kol Nidrei op. 47 (IMC) • DAVID, G., Sonatine, 1969 (EMB1971) • VERACINI, F., Sonate in g (bew. Longrée - Maurer) • MARCELLO, B., Sonate in C en G (IMC 1966) • TELEMANN, G. Ph., Concerto in G (EMB 1985) • VIVALDI, A., Sonate in a (bew. Primrose - IMLC) • VANHALL, J.B., Concerto in C (IMC) • SCHUBERT, J., Concerto in C (Schott -1967)

35

BLOKFLUIT Literatuur

• HUNT, E., De blokfluit en zijn muziek (Bohn,Scheltema & Holkema 1982) • PETER, H., Die Blockflöte und ihre Spielweise in Vergangenheit und Gegenwart

(Linau, Berlin - Lichtenfelde 1953) • GANASSI, S., Opera intitulata fontegara (Arnaldi Forni - 1980- • LINDE, H.M., Handbuch des Blockflötenspiels (Schott ED 4846) • VEILHAN, C., La flute a bec, ens. complet (II,III) (Leduc - Paris) • HOTTETERRE, Principes de la flute (Bärenreiter - Kassel - 1973) • BALFOORT, B. en VAN DIXHOORN, J., Ademen wij vanzelf (Bosch en Keuning

n.v. - Baarn - 1979 • SAMAMA, A., Muscle control for musicians (Bohn,Scheltema en Holkema) • MATTER, B.B., Interpretation of french music from 1675-1775 (Ginnis & Marx -

New York 10024 - 1978) • HOTTETERRE LE ROMAIN, L'Art de préluder (ed. Zurflun - Paris 1966) • DEGEN, D., Zur Geschichte der VBlockflöte in der Germanischen Landern (Hein-

richshofen 's Verlag) • SCHMIDT, L.J., A practical and historical source-book fir the recorder (NW Uni-

versity Illinois - UMI dissertation service) • VAN HEYGHEN, P., De relevantie van historische studiemethodes voor het he-

dendaags blokfluitonderwijs. (KMC Gent) • BRAUN, G., Neue Klangwelt auf der Bloickflöte (Heinrichshofen 's Verlag • BROWN, A., The recorder- a basic manual workshop (Dolce) • ERIG, R., Italienische Diminutionen (Amadeus) • VAN BAAK GRIFFIOEN, Ruth, VAN EYCK'S, Jacob, Der Fluyten Lusthof (VNM -

Utrecht) Tijdschriften

• The American Recorder Society • Tibia • Galpin society journal • The recorder magazine

Repertoirekeuze • Sopraan

− ANONYMUS, Greensleeves to a ground − HOOK, J., Sonatina nr.2 − KLEIN, R.R., Sonatine in C − Loeillet, J.B.

− Sonata in C − Sonata in a

− MARAIS, M., 5 Alt-Französische Tänze − PEPUSH, 6 Sonaten − BASTON, Concerto nr.2 in C − CAMPAGNE, C., Country dances − DALLINGER, Humoreske − FRESCOBALDI, Canzonas

• Alt

− ANDRIESSEN, Kleine suite − HOOK, Sonatina nr. 1 − LOEILLET, Sonate nr.1

36

− PHILIDOR, 6 Sonaten für Altblockflöte + b.c. − PURCELL, Chaconne nr.7 − SCHICKHARDT, Elisabethan dances − BACH, J.S., 6 Sonates − DE FESCH, 6 Sonates − HAENDEL, Four sonatas − LOEILLET, Sonate op.3 nr.1

37

CELLO Literatuur

• ADENAY, M., Tomorrow's Cellist, Exploring the basis of Artistry,Harris ( Oak-ville,Ont. 1984)

• ALEXANIAN, D., traité théorique et pratique du violoncelle (1910-14) ;l' Ensei-gnement du violoncelle (samen met Casals) 1912

• BAILLOT, LEVASSEUR, CATEL en BAUDIOT, méthode de violoncelle et de basse d'accompagnement (Paris, 1804)

• BECKER, H. en RYNAR, D., Mechanik und Aesthetik des Violon cell-spiels,Universal ed. Wien, 1929

• BEWLEY, I., The new approach for the cellist (The Strad 1975) • BLUM, D., Casals et l'art d'interprétation (Ed. Buchet/ Chastel Paris 1980) • BUNTING, Chr., Essay on the craft of cello playing (Cambridge University Press,

1983 - 2 vol.) • CAMPBELL, M. , The great cellists (Gollancz, London, 1988 • DUPORT, J.L.,(1749 - 1819), Essai sur le doigté du violoncelle et la conduite de

l'archet • EISENBERG, M., Cello playing of today (The Strad, London) • GEMINIANI, F., The art of playing in a true taste the cello (1687 - 1762) • GINSBURG, Lev, History of the violoncello (Paganians publ. Eng. vertaling,

1983) • GUNN, J., The theory ans practice of fingering the violoncello (London 1795) • HIND O'MALLEY, P., Casals and intonation (The Strad) • KENNESON, Cl., A cellist's guide to the new approach (exp. press, N.Y.) • KLAUSS, Max, Die Entwicklung des Violoncello und seiner Spieltechnik bis J.L.

Duport,(G. Bosse, Regensburg 1963) • LEISEGANG, Peter, Methodischer leidfaden für den Violoncello-Unterricht (Ver-

lag Musikhaus Pan AG Zürich 1989) • MANNES, Hans, Catechismus van de cellist (eigen uitgave 1984) • MANTEL, Gerhard, Cellotechnik, Bewegungsprinzipien und bewe gungsformen

(Musikverlag Hans Gerig, Köln 1972) • MARKEVITCH, D., Cello story, Summy-Birchard (Princeton N.Y. - 1984) • MARX, K., Das Violoncell und seine Spieltechnik (University of Münster - 1960) • NAVARRA, A. en CARLIER, E., Comment débuter le violoncelle (The Navarra

method, PDP Publ. Antwerpen) • PLEETH, W., Cello (Macdonald, London 1982) • STRAETEN, E. van der, History of the violoncello, the viola da gamba, their pre-

cursors ans collateral instruments (William Reeves, London - 1915 • TORTELIER, P., How I play - How I teach (Chester Music) • WILSON, Ch., Teaching Suzuki cello (Diabolopress, Berkeley California 1980) • YOUNG, Ph., Playing the string game - Strategies for teaching strings; the string

play Studiemateriaal

• LEE, S. − 12 melodische Etüden op. 113 − Melodische und progressive Etüden deel I op.31 (behalve nr. 21) − deel II op. 31 studies (zonder duimpositie)

• DOTZAUER − afwerking van boeken I,II en III (t.e.m. 7de pos.) van de METHODE − Studies uit boeken I,II en III (eventueel zonder duimpositie)

• GRUTZMACHER, selectie uit Etüden op .38 deel I • MATZ, For young hands • LIÉGOIS, Studies uit "Etude complète"op.17

38

Voordrachtstukken bruikbaar in tweede en derde graad,

• BRÉVAL; Concertino's 5 en 4 (eerste deel) • BOMBERG, Concertino nr.2 in G (deel I) • BOMBERG, Concertino nr.1 in e (deel I) • DECADT, Wiegelied • FARCAS, "4 stukken" (3 - 4) • KUMMER, Concertino 's 1 en 3 • BENKER, Inventionen (deel 1) • GOLTERMANN, Concerto nr.4 in C (eerste deel) • KLENGEL, Concerto br.1 inC (drie delen) • MARTINU, Arabesques (1 en 4) • MARTINU, Pastorales

Voordrachtstukken met gebruik van duim

• BRÉVAL, Concerto nr. 2 (deel I,II,III) • ROMBERG, Concertino nr.3 (deel I) • GOLTERMANN, tweede en derde concerto • FAURE, Elegie, Berceus, Sicilienne • VIVALDI, Concerto in c • MONN, Concerto in g (deelI) • BRÉVAL, Sonate in G (deel I) • BACH, J.C., Concerto in c • HINDEMITH, Trauermusik • GLAZOUNOW, Melodie • BOCCHERINI, derde concerto in G (deelI)

Enkele Belgische werken

• WAMBACH, Andante appassionato • DEROO, Heimwee • VETS, Andante • DE BOECK, Feuillet d'album • DEVREESE, G., Concertino • VAN ROSSUM, F., Duetto op.18

Orkesttrekken

• ROSE, Classical and modern works (drie vol.) I.M.C. New York

39

KLAVECIMBEL Literatuur

• HIPKINS, A.J., A description and history of the pianoforte and of the older key-board instruments (London, 1896 R. 1975)

• KROPP, E.U., Das Zupfklavier (Verlin 1925) • JAMES, P., Early keyboard instruments (London, 1930) • NEUPERT, H., Das cembalo (Kassel, 1933) • HARICH-SCHNEIDER, E., Die Kunst des Cembalospiels (Kassel, 1939) • POLS, A.M., De Ruckers en de klavierbouw in Vlaanderen (Antwerpen, 1942) • STELLFELD, J.A., Bronnen tot de geschiedenis der Antwerpse clavecimbel- en

orgelbouwers in de XVI en XVII eeuwen. • WÖRSCHUNG, J., Die historischen Saitenklaviere und der moderne Klavichord-

und Cembalobau (Mainz,1946) • LANDOWSKA, W.

− La musique ancienne (Paris, 1908) − Commentaries for the treasure of harpsichord music (New York, 1947)

• DUFOURQ, N., Le clavecin (Paris, 1949) • RUSSELL, E., The harpsichord since 1800 (PRMA,1955) • HUBBARD, F., The encyclopedie and the French harpsichord (CSJ, 1956) • CURTIS, A., Dutch harpsichord makers (TVNM,1960) • LADE, J., Modern composers and the harpsichord (Consort; 1962) • HUBBARD, F., Harpsichord regulating end repairing (Boston,1963) • RIPIN, E.M., The early clavichord (MQ,1967) • ZUCKERMANN, W.J., The modern harpsichord (New York 1969) • BEDBROOK, C.S., Keyboard music from the Middle Ages to the beginnings of

the Baroque (London, 1949) • APEL, W., The history of keyboard music tot 1700 (Ind. Un. Press, London) • BACH, C. Ph. E., Versuch über die wahre Art das Clavier zu spielen (Breitkopf &

Härtel, Leipzig) • CALDWELL, J., English keyboard music before the l9th century (Dover publica-

tions) • EMERY, W., Bach's ornaments (Novello, Sevenoaks, Kent) • FERGUSON, H., Keyboard interpretation (oxford U.P.,London) • BOXALL, M., Harpsichord method (London, 1977,SChott) • NURMI, R., A plain and easy introduction to the harpsichord (Albuquer-

que,1974,Un. of New Mexico press) • ROSENHART, K., The Amsterdam harpsichord tutor (2 delen) (1982,Saul B.

Groen - Amsterdam) • TROEGER, R., Technique and interpretation of the harpeichord and clavichord

(Bloomington en Indianapolis, 1987 - Indiana Un. Press) • VALENTI, F., The harpsichord, A dialogue for beginners (Hackensack, New Jer-

sey, 1982, Jerona music corp.) Handleidingen en oefeningen voor basso continuo

• KELLER, H., Schule des Generalbas-spiels (Bärenreiter) • VAN OOSTVEEN, K., Praktische modulatieleer (Paris, Amsterdam) • MATTHESON, J., Grosse Generalbasschule (Schott) • BACH, J.S., 371 vierstimmige Choralgesänge (Breitkopf & Härtel)

Versieringspraktijken

• BACH, C.Ph.E., Versuch über die Wahre Art....(zie hoger) • GEOFFRAY-DECHAUME, A., Les secrets de la musique ancienne (Fasquelle) • LINDE, H.M., Kleine Anleitung zum versieren alter Musik (Schott) • SCHMITZ, H.P., Die Kunst der Verzierung im 18. Jahrhundert (Bärenreiter)

40

• BRUNOLD, P., Traité des signes et agréments employés par les clavecinistes Français des XVIIe et XVIIIe siècles (Georges Delrieu)

Studiemethoden

• AHLGRIMM, I., Manuale der Orgel- und Cembalotechnik (Doblinger, 1982) • BACH, C.Ph.E., Versuch über die Wahre Art...., zie hoger • COUPERIN, F., L'Art de toucher le clavecin (Paris, 1717) • DIRUTA, G., Il transilvano (Bologna 1969, heruitgave) • RAMEAU, J.Ph., Pièces de clavecin avec une méthode pour la mécanique des

doigts (Paris, 1724) • CORETTE, M.

− Les amusements de Parnasse − Le mâitre de clavecin (Lemoine, Paris)

• DECHAUME, A.G., Le langage du clavecin (Van de Velde) • HALFORT, The harpsichord manual (Alfred publ. co. inc.) • PASQUALI, N., Thorough bass made easy (Oxford Un. P.) • ROSENHART, K., The Amsterdam harpsichord tutor I & II (Saul groen, Amster-

dam) • DIFFERENT AUTHORS, A collection for young practitioners on the harpsichord

(oxford Un. P.)

41

Repertoire "De lage landen" • Imitatieve vormen

− ANON, Echo (Monumenta Musica Neerlandica III, blz. 59) − ANON., Versus 11 (Kees Rosenhart II p.2) − ANON, Versus 45 en 63, Kees Rosenhart I(p. 67/40) − MUFFAT, Ciacona (Early German keyboard music II,p. 25) − MURSCHHAUSER, Fuga (Kees Rosenhart II,p. 37) − SWEELINCK, J.P., Fantasia - Toccata in G p. 133 &136-Toccata in C (The in-

strumental works) − WALTHER, Bicinium (Kees Rosenhart I p.41) − Duo (Kees Rosenhart I p. 54) − Fuga (Kees Rosenhart I p.47)

• Vrije vormen

− ANON., Praeambulum super (Early German KeyLoard music I) − KOTTER, Procemium in re (id. p.18) − TÜRK, Allegro non troppo (Kees Rosenhart I p.23) − BACH, kleine préludes − PACHELBEL, Praeludium (Kees Rosenhart II,p.34) − BACH, Applicatio (Kees Rosenhart II,p.33)

• Dansen

− VAN BLANKENBURG, La contre-dance variée (Kees Rosenhart II p.58) − RAICK, D., Gavotte (Monumenta musicae Belgicae - De Ring Berchem 1948) − LOEILLET, J.B., Minuet Roundo (id. )

• Variaties

− BOUTMY, Ais (id. 1943) − STEENWICK, Serband (Kees Rosenhart II p. 22) − VAN HELMONT, Menuet (MMB)

• Karakterstukken

− SWEELINCK, Malle symen (Kees Rosenhart II p.10) − FIOCCO, La Française (MMB) − FIOCCO, Les promenades (MMB)

Engeland • Imitatieve vormen

− GIBBONS, Fantasia (Kees Rosenhart II p.53) − TOMKINS, For Eduard (Kees Rosenhart II p.49) − SIMPSON, A piece in three parts (Kees Rosenhart p.41)

• Vrije vormen

− GIBBONS, Prelude (Kees Rosenhart II p. 47 ) 53) − BULL, Prelude (Kees Rosenhart II p.43) − MOCKE, Prelude (Kees Rosenhart II p. 34)

• Dansen

− PURCELL, Eight suites (Stainer and Bell, New York) − HAENDEL, Suites

• Variaties

− BYRD, Lavolta (Kees Rosenhart II p.36) − HAENDEL, Sarabande (suite in d - Kees Rosenhart II p.8)

42

• Karakterstukken

− FARNABY − Giles farnaby's dream − His rest (Fitzw. Virginal book II)

− PEERSON − The primerose (FWVB II -p. 422) − The fall of the leaf (FWVB - 423)

Frankrijk • Vrije vormen

− COUPERIN, Prelude (Kees Rosenhart p.50) − COUPERIN, Prélude in a (EFKM I), Prélude in C (Le puppitre - Heugel, Paris)

43

• Dansen − COUPERIN, Allemande (Kees Rosenhart II p.46) − DIEUPART, Passepied (Kees Rosenhart II p.24) − Gavotte (Kees Rosenhart II`

• Variaties

− COUPERIN − Chaconne (K.R.II p.56) − Chaconne p.85 (Le pupitre 18,Heugel, Paris) − Chaconne p.126 (id.)

• Karakterstukken

− RAMEAU, J.Ph., Le lardon (K.R.II p.48) − DE CHAMBONNIÈRES, La drollerie (K.R.II p.41) − COUPERIN, Fr., Les tambourins (K.R. II p.35)

"Het Zuiden" • Imitatieve vormen

− PASQUINI, Exercise (K.R.II p.3) − DE SANTA MARIA, Th., Arte de taner Fantasia (Valladolid, 1565) − CARREIRA, Tento, Silva Ibérica II (Schott, Mainz)

• Vrije vormen

− ZIPOLI, Preludio uit suite in g (1716) − GABRIELI, Intonationen

• Dansen

− PICCHI, Todesca (EIKM p.20) • Variaties

− FRESCOBALDI, G., Partite sopra folia (EIKM p.51) • Karakterstukken

− ANONYMUS, La cara cossa del Berdolin (It. Keyboard music I Ed. Musica, Budapest)

− ANONYMUS, Le forze d'Hercole (EIKM I p.26) − FACOLI, Aria delle Signora Cinthia (EIKM I p.36)

44

CONTRABAS Studiemethodes

• NANNY, E., Volume 1 (Leduc) • GREEN, B., The fundamentales of double bassplaying (Piper comp.Cincinati) • BILLÉ, I., New school for double bass (I en II)(Ricordi) • SIMANDL, F., Boek II (Doblinger)

Repertoire

• BOADEN, F., Petite suite (Chappel) • CARROLL, I., Five easy peaces (Doblinger) • DARE, M., Menuet (York) • DRAGONNET, P., Three simple waltzes (York) • ELLIOT, V., Odd man out (York) • GATES, E., Night song (Boosey & Hawkes) • RATEZ, E., Six pièces characteristiques (Billaudot)

Derde graad (eventueel reeds in tweede graad)

• BAINES, F., Grounds (solo) (York) • ALPERT, T., Trigger fantasy (Chappel NY) • GIOVANNINO, Sonate in a (York) • GOSSEC, Gavotte (Volkswein) • SCARLATTI, Three sonatas (Fischer) • VAN ROSSUM, F., Reminiscanze (CEBEDEM) • CABUS, P., (solo) (bij componist) • RUSSELL, A., Buffo set (Schirmer) • MARCELLO, 6 sonatas (Doblinger) • KOUSSEVITZKY, S., Chanson triste • Valse miniature (Doblinger) • FONTAIRE, F., Prélude et allegro vivace (Leduc) • CAPUZZI, A., Concerto (Boosey & Hawkes)

45

Fagot Literatuur

• LANGALL, L.G., The bassoon and contrabassoon (London E Ben) • CAMDEN, A., Bassoon Technique (Oxford U.P.) • KUNITZ, H., Das Fagott (Breitkopf)

Studiemethodes Duits systeem

• HARA, Fagott-Iskola II (Musica , Budapest) • SATZENHOFER, Praktische Fagott-schule I (Zimmerman) • SELTMANN-ANGERHOFER, Fagott-Schule II (Schott)

Frans systeem

• ALLARD, Méthode de basson, (Billaudot) • GANZOINAT, Préambule (Leduc) • GIAMPIERI, Petodo progressivo (Ricordi)

Etuden

• KOPPRASCH, C., 60 studies (twee delen) (I.M.C.) • OZI, E., 42 Capricen voor fagot (Hofmeister) • PACIORKIEWICZ, R., Toonladders, gebrokon akkoorden en studies voor fagot

(Polski Wydawnictwo Muzychne) • VAN BEEKUM, J., Fagotterie II (Harmonia) • WEISSENBORN, J., Studies op.8 deel 2 (peters)

Repertoire

• ALLARD, M., Courtes pièces dans tous les tons (Billaudot) • ARRIEU, C., Rusticana (Amphion) • BACON, E., The woodchuck (Rongwen, N.Y.) • BAINES, F., Inroduction and hornpipe (Schott) • BARILLER, R., Fantasia (Schott) • BOERLIN, R., Soliloque (Elkan) • CHERUBINI, L., Morceau pour le basson (Boccaccini & Spada) • CLERISSE, R., Notturno (Leduc) • DAMASSE, J.M., Basson junior (Lemoine) • DEBAAR, M., Légende et caprice (Brogneaux) • • DE BOISMORTIER, J.B.

- Suite op. 40 (Peters) − Petites sonates op. 66 (Oxford U.P.) − DE ROYE, E., Pastorale & dance (Metropolis)

• DILLON, R., Lament (Boosey and Hawkes) • DUBOIS, P.M.

− Ballade des pinguins (Lido mélodies) − Virelai (Leduc) − Aria et ruade (Billaudot)

• DUHAUT, R., Sicilienne (Leduc) • FARKAS, F., Nepdal-sonatina (Musica) • FALCINELLI, R., Berceuse (Leduc) • FORBES, W., Classical and romantic pieces (2 delen) (oxford U.P.) • FOSTER, I.

46

− Serenade op. 10 nr.1 (Stainer & Bell) − Rondo op. 10 nr.2 (Williams)

• GABAYE, P., Toccarina (Leduc) • GALLIARD, J. E., 6 sonates voor fagot en b.c. (Marx) • GEEURICKX, E., Canzone (B) (MA Asse) • GEISER, W., Capriccio (Bärenreiter) • GLIERE, R., Humoresque op. 35 nr.8 (I.M.C.) • GOOSSENS, E., Vielle chanson à boire (Leduc) • Grades wind music series (boek I) (Associated Board of the Royal schools of

music) • HARRISON, P., Fagott dance (Chappell) • HEINICHEN, J.D., Sonate (Peters) • HILLING-BERGMAN, Second book of bassoon solos (Faber) • JACOB, G., 4 Sketches (Emerson) • KOSA, G., 4 leichte Stücke (Musica) • LANTIER P., , Danse bouffonne (Leduc) • MARKIEWICZOWNA, W., Sonatina (Zimmerman) • MERCI, L., Sonate in g (Schott) • MORITZ, Scherzo (Zimmerman) • NIVERD, L., 6 petites pièces de style (Andrieu) • NOBLE, H., The happy vagabond (Peters) • PARKER, E., 3 trifles (Stainer & Bell) • PAXTON, S., 6 easy solos for bassoon & b.c. (Grancino) • PETIT, P., Guilledoux (Leduc) • RAPHAEL, G., Berceuse (Leduc) • REUTTER, H., Sérénade (Leduc) • SAINT-SAËNS, C., 2 pièces (oxford U.P.) • SCHAFFRATH, C., Duetto f moll (Heinrichshofen) • SCHAFFRATH, C., Duetto in g moll (Schott) • STAROKADOMSKY, 4 pièces (I.M.C.) • UYTTENHOVE, Y., Prelude (B) (auteur) • VACHEY, H., 3 pièces faciles (Delflieu) • VERDRAEKEN, C., Ruyterlied (MA St. Pieters-Woluwe) • WATERHOUSE, W., Bassoon solos (2 delen) t Chester) • WEISSENBORN, J., Romanza op. 227 (Rubank)

47

GITAAR Literatuur Zie onder "Luit".

• SAGRERAS, deel II,III,IV • CARCASSI, M., op.60 • BROUWER, deel I,II,III • CASANAS, E., 10 études • SOR, F., 20 studies (nrs. 2 en 5) • ALFONSO, N., deel II • RANIERI, S., deel II • PUJOL, E., Escuela razonada, deel II • TARREGA, F., studies • COSTE, N., op. 38 • BRINDLE, R.S., Guitarcosmos, deel I en II

Repertoire

• ABSIL, J., Pièces caracteristiques • ALFONSO, N., Valse, choral, fandango • BACH, J.S., 26 pièces pour guitare • BREAM, J., verzamelboek • BREAM, J., Canzonen und Tänze aus dem 16e JH. (Scheitt) • COECK, A., 3 Nocturnes, Dulcamara • FORTEA, D., Valse nr.3 - Romance • FORTEA, D., Estudios poeticos • FORTEA, D., Tarleton's resurrection, Lady Hammond's Almain. • Flandrisches Gitarrebuch • Gerrits Magic guitar • GIULIANI, M., 3 sonatines • HARTOG, C., verzamelboek Spaanse dansen • IPARRAGUIRE, Piezas faciles • KLEYNTJANS, F., Valse choro, valse Française • LAURO, Variaties op een kinderlied • LEGNANI, Capriccio • LIPPENS, J., Mosaic • LOGY, suites - partita a • MARSCHNER, 12 Bagatellen • MATIEGKA, Serenata in C - sonate • MILAN, L., Pavanas • NEGRI, C., Dansen uit de 16de eeuw • PAGANINI, N., korte stukjes voor gitaar • PONCE, M., 6 preludios cortos- preludes • POULENC, F., Sarabande • SANGRERAS, J., Nenufar, El Zorzal - Dédé - Bebita • SANZ, G., Pavane en fuga - 2 fuga's • SEMANZATO, D., Choros • SOR, F., Menuet en rondo • TANSMAN, A., 12 pièces faciles • Tänze und Weisen aus dem Barock (Scheitt) • TARREGA, F., 2 preludes - Adelia - Marieta • TOUCHART, H., Erste Gitarrestücke • TOPPER, C., 3 jazzy moods • WALDERRABANO, E., Sonate • Verzamelboeken, ROAD, F., BARTOLI, ANDIA, 200 years of classical guitar • VILLA-LOBOS, H., Preludes

48

• WALKER, L., Kleine romance

49

HARP Methodes Tweede en derde graad

• ZINGEL, Neue Harfenlehre I (methode)* (Hofmeister) • ZINGEL, Neue Harfenlehre II (studies)* (Hofmeister)

Repertoire

• ALBERTI − Souvenir (Choudens AL 20933) − Prière (Choudens AL 20933)

• ANDRES, Automates (Hortensia EMH 567) • BACKOFEN, Drei Menuette (Hofmeister FH 2069) • BARTOK

− Mikrokosmos for harp (Boosey and Hawkes B51.128) − Este a székeleyknel(Ed. Musica Budapest Z 4706)

• BOCHSA, EO études op. 318 * (Leduc AL 20.029) • BOUCHAUD, Pièces classiques (Billaudot (G 4369 B) • CELIS, Menuet (in O.V.S.G.) • CHALLAN

− Laura ( Lido melodies LM 1126) − Cascatelle (id. 1127)

• Promenade a Marly (id. 1128) • CHARPENTIER, 10 pièces variées (Billaudot G3346 B) • CLEMENTI, Andante con variazione (Suvini Zerboni S 6780 Z) • COLINET, Ballade for Celtic harp (Colinet, Paul N.030) • GABUS, Images de Chine (Billaudot G 4019 B) • GRANDJANY

− Et ron ron ron petit patapon (Durand) * − Petite suite classique (Fischer N 5314)*

• HANSTEDT, Ausgewählte Lied- und Tanzsätse (Hofmeister) • HASSELMANS

− Trois petites pièces (Durand D&F 4533) * − Feuilles d'Automne (Durand D&F 5651) *

• LANCEN, Pour Raphaelle (Boosey and Hawkes LM 1082) • LE DENTU, Variations sur un théme de Mozart (Billaudot) • MEGEVAND

− Ballade Celtique (E.F.M. Technisonor 1614) − Mary Pontkaleg (E.M. Intersong Tuttu 9936

• MILLIGAN, Medieval to Modern (Lyon & healy harps 7716 B-22) • MOZART-HÄUSSLER, Téma é variacemi (Supraphon 1976 H. 5835) • MYNDHIN, Neuf pièces pour apprivoiser la harpe Celtique (Centre Breton d'art

populaire) • NADERMAN

− 12 études et un thème varié (Billaudot G 2257 B) − Pour harpe Celtique (I & II)(Zurfluh, Paris)

• O'GALLAGHER, Irish airs for the harp (Walton) • PACHELBEL, Canon in D (Musicworks-harp ed.) • PURCELL

− Ground in F with variations (Barger and Barclay) − Purcell for the harp (Schirmer)

* De methodes zonder aanduiding zijn uitvoerbaar op kleine harp. De methodes met *

zijn voor pedaalharp

50

• RENIE, 6 pièces brèves (Leduc)* • RIVOAL & GARSON, Chansons et danses d'Am. Latine (Lemoine) • ROLLIN, Pièces anciennes (Leduc AL 27187) • SCIORTINO, Brin (Hortensia EMH 521) • STEVENSON, An album of Celthic music (Un. music publishers) • VOIRPY, 5 pièces (Lemoine 24811 HL) • WATKINS, 6 pièces for harp (Boosey and Hawkes) • WEHER, Harpalpha (Transatlantiques EMT 1485) • WERNER, 5 pièces modales (id. 1160)

Tweede en derde graad

• BOCHS − 20 études op. 318 II (Leduc LR 286)* − 25 études op.62 (Leduc LR 226)

• DUSIK, 6 sonatines (Supraphon H 1748) * • GUT, Suite champêtre (Billaudot G 2175 B) • HAENDEL

− Tema con variazioni (Schott 4913) − Passacaille (Leduc A.L. 20.028)

• MAMY, 6 pièces brèves (Eschig M.E. 8238) • POZZOLI, Studi di Media Difficolta (Ricordi ER 2250)* • THOMAS, The minstrellts adieu to his native land (Billaudot G 2036 B)*

51

HOBO Literatuur

• BATE, P., The Oboe • GOOSSENS, H., Hobo • ROTHWELL, E., Oboe technique

Studiemethodes

• BARRET, Methode complet du hautbois (deel 2) • BROD, Methode du hautbois (deel 1) • HINKE, Praktische Elementarschule • SINGER, Metodo teorico-pratico (delen 2 en 3) • SZESZLER, Oboiskola (deel 2) • VAN BEEKUM, Schalmei (deel 2)

Repertoire

• ANDRIESSEN, H., Ballade • ARNE, M., Pastorale • BACH, J.S.

− Bist du bei mir − Jesus bleibet meine Freude

• BARILLER, R.,Paysages • BARRAUD, H., Nina au matin bleu • BELMANS, R., Variaties op een oud kerstlied • BARTOK, B., Ein Abend am Lande • BARTSCH, C., Suite • BENOIT, P., In de velden • BERSOZZI, C., Sonate in D • BIZET, G., Aragonaise (uit "Carmen") • BOZZA, E., Ais pastorale • BRAHMS, J., Berceuse • CIMAROSA, D., Concerto in g • CLERISSE, R.

− Pour un soir de Noël − L' Adieu du berger

• CORELLI, A., Concerto in F • COUPERIN, F.

− Musette de Taverny − Berceuse - Rondeau

• CUI, C., Orientale • DARKE, H., 6 Miniatures • DE BOECK, A., Lied • DE BOISMORTIER, J.B., Sonate nr. 1 in C • DE ROYE, E., Canzonetta • DE LA CROIX, N., Rondo • DEBUSSY, C., Le petit nègre • DEVREEZE, F., Treurklacht • DONDEYNE, D.

− Passepied − Petit bourre − Neuf esquisses

• DUIJCK, G., Romance • ELGAR, E., Salut d' amour • ELLICT, M., 3 pieces • FASCH, J. Fr., Concerto in g

52

• FAURE, G. − Berceuse − Pièce

• GEMINIANI, F., Sonate in e • GILLIS, D., Corthouse Square • GRIEG, E., 4 pieces • GRÉTRY, A., Le huron • HAENDEL, G.F., Concerto nr.1 in Bes • HAENDEL, G.F., Concerto nr. 2 in Bes. • HAND, C.

− Aria en Giga − Petite suite champêtre

• HEAD, M. − Presto & eligiac dance − Rondo

• JACOB, G., Interludes • JOLIVET A., , Chant pour les Piroguiers de l'Orinoque • JONGEN, L., Humoresque • KELLY, B., Three Bagatelles • KERSTERS, W., Meditatie op een Middeleeuws lied • LESIEUR, E., Pastorale e allegro • LOEILLET, J.B., Sonate in C - sonate in D • MARAIS, M., Three old French dances • MARCELLO, B.

− Largo e allegretto − Sonate in C − Sonate in Bes − Concerto in d

• NIVERD, L., Pastournelle • PEPUSCH, J., Sonate • PIERNÉ, G.

− Pièce en sol mineur − Sérénade

• PLANEL, R. − Chanson romantique − Comme une sérénade

• RAMEAU, J.P., Gavotte • RATEZ, E., 5 pièces • REED, A., Concertino • REGER, M., Romanze • RICHARDSON, A., Roundelay • RIDOUT, A., Concertino • RIVIER, J., Aria • SCHAFFRATH, C., Sonate in d • STANLEY, J., Suite • TELEMANN, G.P., Sonate in g • TOMASI, H., Chant Corse • VIVALDI, A., Il Pastor fido • WIGGY, F., Andante en rondo.

53

KLARINET Methodes en studiemateriaal

• BAERMANN, Klainett Schule (Leduc) • COLLIS, Modern course for the clarinet (Derde deel - B&H) • ENDRESEN, Supplementary studies for the clarinet (2de deel - B&H) • POLATSCHEK, 24 Clarinet studies for beginners (Chester) • CALMEL, 14/16 studies (Combre, Paris) • ROSE, 26 Etudes (Leduc)

Studieboeken die slechts één aspect behandelen • Toonladders

− DE BROUWER (metropolis) − DAVIES (B&H)

• Staccato

− KELL, 30 Staccato studies

54

Cadenzen − LANGENUS , Cadenzas (B&H)

Repertoire

• DESPREZ, Divertimento • OBERTHUR, Le désir (Chester) • VAN DORSELAER, Invocation et danse (Billaudot) • BARAT, Chant slave (leduc) • BOZZA, Aria (Leduc) • DOMAZLICKY, Romance (Harmonia) • JACOB, Five pieces for solo clarinet (B&H) • KIPS, Oosterse schetsen (Andel)

55

KOPERS Algemeen Literatuur

• BAINES, A., Brass instruments, their history and development (Faber & Faber) • PORTER, M., The embouchure • SPEETS, D., Koper blaasinstrumenten (Lisper, Hilversum)

Trompet Literatuur

• CARSE, A., A musical wind instrument (London 1939) • DAY, C.R., Catalogue of musical instruments in the Royal military exhibition • EICHBORN, H.L., Die Trompete in alter und neuer Zeit(1881) • KIRBY, P.R., The trumpets of Tut-Ankh-Amon and their successors(Proceedings

Anthropolgogical institute) • MAHILLON, V., La trompette (Brussel, 1907) • MENKE, W., Die Geschichte der Bach- und Haendeltrompete (Leipzig) • SACHS, S., Chromatic trumpets in the Renaissance (in "Musical quaterly") • EICHBORN, H.L., Das Clarinblasen auf Trompeten • PIETSCH, H., Die Trompete als Orchesterinstrument • SACHS, S., The history of musical instruments

Studiemethodes

• VANNETELBOSCH, J., De beginneling trompettist (deel 2) (Schott) • HERING, S., 32 studies (Fisher) • PICAVAIS, L., 20 studies (Billaudot) • CLODOMIR, P., 20 études chantantes (Leduc) • VANNETELBOSCH, J., 23 wedetrijdstudies (Schott) • MOECK, W., 20 Technical studies • MOECK, W., 20 Melodic studies

Repertoire

• BARAT, J., Orientale (Leduc) • VANSTREELS, R., Etude op. 49 (Scherzando) • HUGGENS, T., A trumpet ballad (Molenaar) • BERNSTEIN, L., Rondo for Lifay (Boosey ~ Hawkes) • WAIGNEIN, A.

− Concertino − Ballade insolite

• SAEYS, E., Divertissement (Maurer) • LEDUC, J., Allegro ritmico (Maurer) • DUYCK, G., Dialoog (Maurer) • LANGLOIS, T., Intermezzo (Maurer) • STREET, A., Rondino (Maurer) • DESPREZ, F., Petite pièce (Maurer) • STRAUWEN, Fantasia (Gervan)

56

HOORN Literatuur

• BRÜCHLER, B., Horn - Bibliagraphie (Heinrichshofen's Verlag) • SCHÜLER, G., Horn - Technique (Oxford U. P -New York-Toronto) • KUNITZ, H., Horn - Die Instrumentation (Breitkopf & Härtel) • ALTENBURG, J.E., Versuch einer Anleitung zur Heroisch-musika lischen Trom-

peter-und Paukerkunst (Halle, 1795) • GARSE, A., Musical windinstruments (1939) • EICHHORN, H.L., Die Dämpfung bei Horn • FORSYTH, C., Orchestration • PIERSIG, F., Die Einführung des Hornes in die Kunstmusik • RITTER VON FREIBERG, G., "Das Horn" ("Hohe Schule der Musik" IV)

Studiemethodes

• FREUND, R., Waldhornschule (Doblinger) - ook voor beginners • GAUL, J.B., Etudes ("De Lier", Lier) • RUBANK

− Rubank elementary method for French horn (Rubank, Miami - Florida) − Rubank intermediate method for French horn (Rubank, Miami - Florida)

Repertoire

• LEBRUN, G., Chant du berger (Brogneaux - "De Lier", Lier) • SERVAIS, T., eerste solo (Brogneaux - "De Lier", Lier) • MORTELMANS, L., Lyrische pastorale (Metropolis) • GUILLAUME, E., Melodie (Schott) • BRUSSELMANS, M., La legende du chapeau (Salabert - Paris) • DUBOIS, P.M., Corndraille (Rideau rouge, Paris) • GLAZOUNOW, A., Rêverie (Belaieff - Frankfurt)

Trombone Literatuur

• RAMIN, F., Die Posaune (Hohe Schule der Musik - 1938) • ELSENAAR, E., De trombone (1947)

Studiemethodes

• VOBAREN, Methode voor trombone • WASTALI, P., Learn as you play (Molenaar) • TRAMPLER, Schule für Zugposaune (Molenaar) • MUELLER, R.

− Schule für Zugposaune (Zimmerman) − Studienwerke und Unterhaltungsst. (Zimmerman)

• LANGEY, O., trombone methode (Boosey & Hawkes) • COUILLAUD, H., Ens. complet de trb. a coulisse (Leduc) • UBER, D., Method for trombone (Southern Mus.) • COUILLAUD, H., 26 études techniques d'après Bordogni (Leduc) • MANNA, Douze études pour trombone(Billaudot)

57

• HERING, S. − 40 études progressives pour trombone (Fisher) − 32 études pour trombone (Fisher)

Repertoire

• DANEELS, Petite piece (maurer) • DEPREZ, J., Piece de concours (Maurer) • HIGUET, N., Larghetto et allegretto (Maurer) • MEULEMANS, Sonnet (Schott fr.) • GRILLAERT, Amoroso (Maurer) • CABUS, P., Concertstuk (Maurer) • LEDUC, J., Arioso et danse (Maurer) • DEPETRIS, Ch., Roghisnes (Andel) • MACHETTI, F., Fascination (Rubank) • UBER, D., Golden leaves (Southern Mus.) • VAN DE COOK, Diamond (Ruhank)

Tuba (Euphonium) Literatuur

• BEVAN, Cl., The Tuba family (Faber & Faber) • PERANTOM, D., Contempory systems and trends for the tuba (The instrumental-

ist) Studiemethodes • Tenor-tuba

− CLOODMIR, F., Ecole moderne du cornet et de trompette (Leduc) − CHARLIER, Th., 32 perfecte studies (King) − BLUME, O., 36 Etuden für Posaune (deel I,II,III)

(Schmidt, Heilbronn) − GALLAY, 12 études (Estevan Dax) − DUBOIS, P.M., Douze soli en forme d'études (Leduc) − DELGUIDICE, M., Douze études rytmiques et melodiques (Eschig) − JOB, M., Trente airs classiques (Leduc)

Tenor of bastuba

− LANGEY, O., Selected studies from Bb and BBb Tutor (Boosey and Hawkes) − HERFURTH, A tune a day (Boosey and Hawkes)

• Bariton euphonium

− ARBAN, G., Famous method for baritone − BERNARD, P., Methode complète (Leduc) − FINK, From treble clef to bass clef baritone (Accura) − MÜLLER, 30 leichte étuden (Hofmeister) − DELGUIDICE, M., 12 études (Eschig)

58

− CHARLIER, T., 32 études de perfectionnement (Lemoine) − BLEGER, Nouvelle méthode complète de basse à 4 pistons (Leduc)

• Bastuba

− BLAZHEVICH, 70 studies for Bass tuba (King) − BERNARD, P.

− méthode complète (Leduc) − Etudes et exercices (Leduc)

− GOWER, W.M. - VOXMAN, H. − Advanced Method (1ste deel- Ruhank) − Advanced Method (2de deel - Rubank)

− GEIS, Fr., Method for tuba (Fischer) − STEGMANN, R., Elementarschule für Tuba (Stegmann Würzburg) − SKORNICKA, J. E., Instrumental course (Boosey & Hawkes) − SKORNICKA, J.E. & BOLZ, E.G., Intermediante method for Eb or BBb Bass

(Rubank) − WEKSELBLATT, H.

− Solo for the tubaplayer (Schirmer) − First solos for the tubaplayer (Schirmer)

− VASILIEV, S., 24 melodius études for tuha (King) Repertoire • Tenortuba

− BAKALEINIKOFF, V., Meditation (Belwin-Mills) − BAKALEINIKOFF, V., Andante cantabile (Belwin-Mills) − BARILLER, R., L' enterrement de Saint-Jean (leduc) − DUBOIS, P.M., Cornemuse (Leduc) − FAYEULLE, R., Bravaccio (Leduc) − NIVERD, L., Six petites pièces de style (Andrieu) − MARTELLI, H., Suite pour tuba (Eschig) − PETIT, P., Fantaisie (Leduc) − QUERAT, M., Relation (Philippo) − SEMLER COLLERY, J., Barcarolle et chanson (Lezduc)

• Bas tuba

− BENSON, W., Ariose (Belwin/Mille) − CLERISSE, R., Romance (Leduc) − HARTZELL, D., Egotistical Press (Shawnee press) − QUERAT, M., Relation (Philippo) − VON KLEISLER, A., Allegretto grazioso (Southern music)

59

LUIT Literatuur (ook voor gitaar)

• BAINES, A., Die Musikinstrumente (Verlag Prestel) • BELIOU, A., The illustrated history of the guitar (Belwin Mills Publ. corp.) • BOBRY, Vl., The Segovia Technique (mc Millan) • BONE, Ph., The guitar and mandoline (Schott & co) • BUEK, Fr., Die Gitarre und ihre Meister (Robert Lienau) • Die Musik in Geschichte und Gegenwart, artikels over gitaar, luit, vihuela. (Bären-

reiter) • EITNER, R., Biographisches Quellen-Lexicon (Breitkopf & Härtel) • EVANS, T.& M., Guitars from the Renaissance to Rock (Padingtron press - ook in

Ned.) • GIESBERT, F.J., Die Musikforschung XXV (1972 - Bärenreiter) • GILMORE, G. & PERREIRA, M., Guitar music index (Galliard press) • GRUNFELD, F., The art and times of the guitar (Macmillan) • HECK, Th., The birth of the classical guitar and its cultivation in Vienna (Ann Ar-

bor) • JAHNEL, Fr., Die Gitarre und ihr Bau (Verlag "Das Musikinstr") • JEFFREY, Br., Fernando Sor, composer and guitarist (Tecla) • KASHA, M., A new look at the history of the cla~sical guitar (Guitar review 30,

Soc. of the clas. guitar) • KORTE, O., Laute und Lautemusik bis zur Mitte des 16 jahr. (Breitkopf & Härtel) • MORPHY, G., Die Spanischen Lautenmusik des 16. JH (Breitkopf & Härtel) • MOSER, W., Gitarre-Musik ,ein Internationaler Katalog (Volkamusikverlag) • MUNROW, D., Instruments of the Middle Ages and Renaissance (Oxford Un. Pr.) • PFÄGGEN, P., Laute und Lautespiel in der ersten Hälfte des 16 JH (Breitkopf &

Härtel) • PEPPERCORN, L., Heitor Villa-Lobos, Leben und Werk (Atlantis Verlag) • POHLMANN, E., Laute, Theorbe, Chitarrone (Ed. Eres) • PURCELL, R., Classic guitar,Lute and vihuela discography (Belwin Mills Music

Publ. Corp.) • RAGOSSNIG, K., Leitfaden zum täglichen Uben für Gitarristen (Musikverlag aux

Guitares) • SASSER, W., The guitarworks of Fernando Sor (Ann Arbor) • SPIESSENS, G., Leven en werk van de Antwerpse luitcomponist ( E. Adriaens-

sen, Paleis der Academiën) • TURNBULL, H., The guitar from the Renaissance to the present day (B.T. Sats-

ford Ltd.) • WALKER, L., Das Tägliche Training (Heinrichshofes's Verlag)

Methodes voor Renaissance-luit

• BOSQUET Pasc., Approche du Luth Renaissance (Soc. Française de luth) • BUETENS, St., Method for the Ren. Lute (Instrumenta Antiqua P.)

Methodes voor Barok-luit

• F.J. GIESBERT, Schule für die Barocklaute (Schott) • T. SATOH, Method for the Baroque Lute (Free ed.)

Repertoirelijst voor Renaissane-luit (Vihuela en Aartsluit) De belangrijkste componisten,

E. ADRIAENSEN, P. ATTAIGNANT, R. BALLARD, J. BESARD, D. BIANCHINI, P.P. BORRONO, Fr. BOSSINENSIS, V. CAPIROLA, A. CASTELIONO, Fr. DE MILANO, J.A. DALZA, J. DOWLAND, A. FRANCISQUE, M. DE FUENLLANA, H. GERLE, H. JUDENKUNIG, A. LE ROY, P.P. MELLI, L. MILAN, L. DE NARVAEZ,

60

C. NEGRI, H. NEUSIDLER, A. PICCININI, Th. ROBINSON, Fr. SPINACCINO, Er. DE VALDERRABANE, N. VALET ...

Repertoirelijst voor Barokluit De belangrijkste componisten

D. GAULTIER, E. GAULTIER (le Vieux), J. GAULTIER (d'Angleterre), P. GAUL-TIER, DU FAULT, J. GALLOT, Ch. MOUTON, R. DE VISEE, E. REUSSNER, S.L. WEISS, E. GOTTLIEB, J.S. BACH, J. KROPFFGANSS, D. KELLNER, A. FALKENHAGEN, J. BITTNER, Chr.G. SCHNEIDLER...

61

ORGEL Literatuur

• ADELUNG W., , Orgeln der gagenwart (1972) • ANDRIESEN, P.G., Organbuilding and design (1969) • APEL, W., The history of keyboardmusic to 1700 (1967) • ARMSTRONG, W.H., Organs of America Life and work of Tannerberg (1968) • BALZ, H., Orgeln und Orgelbauer der ehemaligen Provinz Starkenburg (1969) • BARNES - GOMMONS, Two centuries of American organ-building (1970) • BARTH, M., Elsass, das Land der Orgeln im l9.JH. (1966) • BEDBROOK, G., Keyboard music from the MA (1973) • BLANTON, J.E., The revival of the organ case (Alban, Texas 1955) • BÖSKEN, F., Quellen und Forschungen zur Orgelgeschichte des Mittelr-

heims(1967) • BORMANN, K., Die Gotische Orgel von Halberstadt (1966) • BREIG, W., Die Orgelwerke von Heinrich Scheidemann (1966) • BUNJES, P.G., The praetorius organ (1966) • CARSPRECHEN, F., 500 Jahre Kasseler Orgeln (1968) • CELLIER, A., Traité de la registratition de l'orgue (1960) • CURTIS, A., Sweelinck's Keyboard music (1969) • DÄHNERT, M., Der Orgel- und Instrumentenhauer Zacharias Hildebrandt (1962) • DOUGLAS, F., The language of the claccical French organ (1969) • DRAGT, J., Orgelmethoden in heden en verleden (A'dam 1973) • EGGEBRECHT, H.H., Orgel und Orgelmusik heute (1968) • GILLESPIE, J., Five centuries of Keyboard music (Belmont, Californië 1965) • HARDMAYER, W., Rund um die orgel (1971) • HOVING, M., Het orgel in Nederland (1966) • JACOB, F., Orgelbau und Orelspiel von der Antik bis zur Gegenwart (1969) • JONGEPIER, J., Friesland's orgelgracht(1970) • KIRBY, F.E., A short history of keyboard music (NY 1966) • KRAUS, E., Orgeln und Orgelmusik. Das Bild der Orgellandschaften (1972) • MENGER, R., Das Regal (Tutzing 1973) • MICHEL, J., Umgang mit Orgeln 1969) • MOORTGAT, G., Oude orgels in Vlaanderen (deel II - 1965) • NORMAN, H & J., The organ today (1962) • PALMER, L., Hugo Distler and his church music (1972) • PEETERS - VENTE, De orgelkunst in de Nederlanden van de 16de tot de 18de

eeuw. • PIERROT, The organ from its invention in the Hellenistic period to the end of the

13th. Cent. (1970) • PRÖGER, J., Mozart's Verhaltnis zur Orgel und zur Orgelcomposition • QUOIKA, R., Vom Blockwerk zur Registerorgel,zur Geschichte der Orgelgotik

1200 - 1520 (1966) • REICHLING, A., Acta organologica (3 delen) • REUTER, R., Bibliographie der orgelliteratur zur Geschichte der Orgel bis 1968

(Kassel 1973) • SCHÜTZ, K., Der Wiener Orgelbau • WEYER, M., Die Deutsche Orgelsonate von Mendelssohn bis Reger.

(z.j.)(Peters) • WILLIAMS, P., The European Organ 1450 - 1850 (1966)

Nota, Het gaat hier enkel om een beperkte keuze uit het zeer ruime aanbod. Repertoire Eenvoudiger programma

• LEDEMA, Harke, De jonge organist (6 delen) (Harmonia)

62

• DEAN, F., Harmonium-orgel (ixijzet, Naarden) • PEETERS, Fl., Ars organi (Schott) • KALLER, E., Orgelschule (Schott) • LEMMENS, J.N., Orgelschool (Harmelle) • DUPRÉ, M., Orgelmethode (2 delen) (Leduc) • TACHEZI, H., Ludus organi contemporari (Doblinger) • SCHOUTEN, H.

− Technische oefeningen voor orgel (Strengholt) − Duo's en trio's voor orgel(Strengholt)

• BLOCKEEL, D., Een orgel van papier (eigen beheer,Hooglede) • PEETERS, Fl., Tien pedaalstudies op. 11 (Ledent-Malay) • KARG-ELERT, S., Pedaaletudies op. 83 (Peters) • HESSE, A., 8 pedaalstudies (Heuckart) • MERKEL, G., 30 pedaalstudies op. 182 (Peters) • PLUM, P., Concertante pedaalstudie (Schott) • DOPPELBAUER, J.F., 10 studies voor pedaalsolo (Doblinger) • DUGRÉ, M., Improvisatiecursus voor orgel (Leduc) • SCHOUTEN, H., Improviseren op het orgel (Strengholt)

Oude meesters - Bach en tijdgenoten

• Alte Italienische Meister (Peters) • Alte Meister des orgelspiels (peters) • Choralvorspiele Alter Meister (peters) • FRESCOBALDI, G., Orgelwerke (Peters) • SCARLATTI, A., Toccata primi toni (Breitkopf) • WALTHER, J.G., Ausgew. Orgelwerke (3 delen) • PEETERS, Fl.

− Alte orgelmusik aus England und Frankreich (Schott) − Altniederländische Meister (Schott)

• SCHLICK, A., Orgelkompositionen (Schott) • CHAUMONT, L., Pièces d'orgue sur les huit tons (Le Pupitre Heugel, Paris) • GUILMANT - ARCHIVES, Werke von Alter meister (Schott) • CLÉREMBAULT, Orgelwerke (Schott) • DANDRIEU, Orgelwerke (Schott) • ROBERDAY, F., Fugues et Caprices (Le Pupitre) • COUPERIN, F., Pièces d'orgue (ed. de l'oiseau-Lyre, Monaco) • PACHELBEL, J., Orgelwerke (Peters) • MUFFAT, G., Orgelwerke (Schott) • HASSLER, J., Sämtliche Orgelwerke (Doblinger) • TUNDER, Fr., Sämtliche Orgelwerke (Breitkopf) • FISCHER, J.K.F., Sämtliche Orgelwerke (Breitkopf) • CORNET, P., Orgelwerken (Kalmus organ series) • LÜBECK, V., Sämtliche Orgelwerke (Breitkopf) • REINCKERT, J.A., Sämtliche Orgelwerke (Breitkopf) • BRUHNS, N., Sämtliche Orgelwerke(Breitkopf) • BACH, J.S., Sämtliche Orgelwerke (10 delen) ( Breitkopf of Bärenreiter) • BUXTEHUDE, D., Sämtliche Orgelwerke (Breitkopf) • HAENDEL, G.F.

− 6 Fugen (Breitkopf) − Konzerte (Peters)

verdere aanvulling, Incognita Organo (Harmonia) Romantiek - Neo-barok - Vlaamse componisten

• VAN BEETHOVEN, L., Fünf Stücke für Flötenuhr (Peters) • VAN BEETHOVEN, L., 3 trio's (Tournemire) • KREBS, J.T., Ausgew. Orgelwerke (Peters) • MOZART, W.A., Orgelwerke (band I - V) (Universal ed., Wien)

63

• VAN DER GHEYN, M., Morceaux fugués (doc. centr. voor orgel - Veurne) • ALBRECHTSBERGER, J.G., 12 preludes en fuga's (Breitkopf) • HAYDN, F.J.

− Flötenuhr (H.W. Gray publ) − 6 Sonatinen (Schott)

• MENDELSSOHN, F., Sämtliche Orgelwerke (Peters) • BRAHMS, J., Sämtliche Orgelwerke (Peters) • SCHUMANN, R., Fugen über BACH, op. 60 (Peters) • WIDOR, Ch.M., Symphonies pour orgue (Hamelle, Paris) • FRANCK, C., L' Oeuvre d'orgue (Peters - Durand) • SAINT-SAËNS, C., 3 préludes et fugues (Durand) • GIGOUT, E., L' Oeuvre d'orgue (Durand) • VIERNE, L., Pièces de fantaisie (Lemoine) • GUILLAU, R., Andante Symphonique (Lemoine) • Liszt, Fr., Orgelwerke (I - IV) (Musica, Budapest) • TOURNEMIRE, Ch., L'Oeuvre d'orgue (Lemoine - Universal, Wien) • DUBOIS, Th., 12 pièces pour orgue (Leduc) • DUPRÉ, M., L' Oeuvre d'orgue (Leduc) • LITAIZE, G., 12 pièces pour orgue (Leduc) • FRANÇAIX, J., Suite Carmelite (Ed. Musicales Transatlantiques) • LANGLAIS, J.

− Tryptique (Novello) − 8 chants de Bretagne − 8 préludes (Bornemann)

• HINDEMITH, P., Sonate I, II, III (Schott) • ALAIN, J., L'oeuvre d'orgue (Leduc) • MESSIAEN, O., L'oeuvre d'orgue (Leduc) • ALAIN, J., Quatres oeuvres pour orgue (Universal, Wien • AMY, G.,Quasi una toccata (Universal) • BERIO, L., Fa-si (Universal) • PÄRT, A.

− Mein Weg hat Gipfel und Wellentäler − Pari intervallo − Annum per annum (Universal, Wien)

• DE KLERK, Alb. − 10 orgelwerken (Heuwekemeijer, Ameterdam) − Prélude en fuga (Van Rossum, Utrecht)

• STRATEGIER, H., Toccata (Van Rossum, Utrecht) • ANDRIESSEN, H.

− Intermezzi I, II − Passacaglia − Thema met variaties (Van Rossum)

• MONNIKENDAM, M., Toccata (Van Rossum) • ROELSTRAETE, R.

− 3 sonatines − Preludio e passacaglia − 3 modale fantasia's − Suite op. 112 − Meditationes Vespertinae − 2 sonatines 142 − 6 inventies − 2 Psalmen − Sonata per organo I,II,III,IV (Musica Handrorum, Vichte)

nota, Het volledige werk van H. Roelstraete is ter inzage en verkrijgbaar in de

Kon. Albert-bibliotheek te Brussel. • PEETERS, Fl., Orgelwerken • KERSTERS, W., 2 preludes ( Maurer,Brussel)

64

• VERSCHRAEGEN, G., Orgelwerk (Gents orgelcentrum - p/a MAGO Gent - de Heer Dirk Verschraegen)

• WAUTERS, Chr. A., Sonatina sopra ("Aus tiefer Noth" (Antares) preludium, fughetta en cadenza) (over de naam Roelstraete - Maurer)

• DUBOIS, Ch. − Rorate Caeli − Intermezzo − Meditations on the hymn "Abide with me" − Variaties op een oud Vlaams volkslied (Antares Belgium)

• VAN INGELGHEM, K., Impressie op. 27 nr.3 (Documentatiecentrum orgel, Veur-ne)

• TAS, R., Sonatine Paschalis

65

PIANO Literatuur

• BADURA, P. – SKODA, E., L'art de jouer Mozart au piano (Buchet-Chastel, paris) • BOOTH, V., We, piano-teachers (Hutchinson, London) • CZÖVECK, E., Mutie and the child (Kiado, Budapest) • DICHLER, J., Der Weg zum Künstlerischen Klavierspiel (Doblinger, Wien) • EIGELDINGER, J.J., Chopin vu par ses elèves (La Baconnière, Neufchatel,

Suisse) • FRISKIN, J. – FREUNDLICH, I., Music for the piano (Teaching a concert material

repertoire - Dover) • GAT, J., Die Technik des Klavierspiels (Bärenreiter) • HUTCHINSON, E., The litterature of the piano (Hutchinson, London) • MARER, C., Lehre des Klavierspiels (Atlantis, Zürich) • MARTIENESEN, C.A., Schöpferischer Klavier-Unterricht (Breitkopf & Härtel,

Leipzig) • NEUHAUS, H., L'Art du piano (Van de Velde - Tours,France) • SAHLING, H., Notatie zur Pianistik (Deutscher Verlag für Musik, Leipzig) • VARRO, M., Der labendige Klavierunterricht (Simrock) • VON BESSELE, H., Das Klavierspiel (Bärenreiter)

Studiemethodes Uit het rijke aanbod werd een keuze van modern materiaal gemaakt.

• DE LEEUW, T., Cinq études (Donemus, Ameterdam) • LACHERT, P., Etudes premières • LACHERT, P., Etudes intelligentes (Andel) • LAST, J., Time twisters (oxford U.P.) • LAST, J., Magic circle (O.M.P.,London) • SEIBER, M., Rhythmische Studien (Schott) • TOCH, E., 10 Anfangsétuden (Schott)

Repertoire We maken een keuze uit het hedendaags repetoire.

• ALBUM, Van Bartok naar Strawinsky (Schott 4769) • ALBUM, Das neue Klavierbuch (Schott 6011) • ALBUM, Klavirni palety (Janacek, Martinu...) (Supraphon.) • ANDRIESSEN, H., 3 dansen (Broekmans & Van Poppel) • BAIRD, T., Little suite for children (P.W.M., Polen) • KADOSA, P., 3 very easy sonatinas op. 18 (Musica, Budapest) • KODALY, Z., Children's dances (for the black leys) - (Boosey and Hawkes) • LUTOSLAWSKI, W.

− Volksmelodien (P.W.M., Polen) − 3 pieces for the toung (P.W.M.,Polen)

• MARTINU, B., Bajky (Praha) • TAKACS, J., From far away places, op. 111 (Universal, Wien) • TOCH, E.

− Kleinstadtbilder op. 49 (Schott) − Sonatinetta op. 78 (Schott)

• WEBERN, A., Kinderstück (Boosey & Hawkes)

66

SAXOFOON Literatuur

• GEE, H.R., Saxopfone soloists and their music 1844 - 1985. (Indiana Un. Press, Bloomington U.S.A.)

• HAINE, M., Adolphe Sax, sa vie, son oeuvre, ses instruments (Ed. de l'Université de Bruxelles)

• LONDEIX, J.M. − 125 ans de musique pour saxophone (Leduc) − Music for saxophones vol.2 (Ron corp. U.S.A.)

• HAINE, M., Les facteurs d' instruments de musique à Paris (éd.de l'Université de Bruxelles)

• RONKIN, B., The orchestral saxophonist (Ron corp. U.S.A.) • HORWOOD, W., Adolphe Sax, 1814 - 1994 (Egon Publ. LTD Baldock England)

Studiemateriaal

• LACOUR, G. − 100 déchiffrages manuscrits (vol.1) − 50 études faciles et progressives (dl.2)

• FRATI, H., 17 études faciles et progressives • VAN BEEKUM, J., Soeur saxophones • LACOUR, G., 24 études atonales faciles • KLOSE, H.E., 25 daily exercises for saxophones • SENON, G.

− 32 études − Techni-sax

• VERROUST, S., 24 études mélodiques

67

Repertoire Tweede graad

• ABSIL, J. − Berceuse − Sicilienne − 5 pièces faciles

• AMELLER, A., Andante espressivo • AVIGNON, J., Spiritual et danse exotique • BENSON, W., Cantilena • BERTHELOT, R., Un air triste, un air gai • BESWICK, A., Six for sax. • BOZZA, E.

− Aria − Gavotte des demoiselles

• CHAILLEUX, A., Andante et allegro • COWLES, C., Scherzino • DAUTREMER, N.

− Rêverie interrompue − Emotion

• DUBOIS, P.M. − Dix figures à danser − Les écureuils

• DUCLOS, R., Pièce brêve • GALLOIS-MONTBRUN, Intermezzo • HEATH, R., Reflections • IBERT, J., Mélopée • KIPS, R., Oosterse schetsen • PAUWELS, M., Andante en allegro • PLANEL, R., Suite Romantique • ROUSSEL, A., Vocalise • TOMASI, H., Chant corse • VERGAUWEN, A., Voorspel en dans • WAIGNEIN, A., Feeling

68

Slagwerk Literatuur

• MASSELINCK, H. – LAMERS, T., Slagwerk, een wereld vol klank ("De Haske", Heerenveen)

• BLADE, J., Percussion instruments and their history (Faber &Faber, London-Boston)

• PEINKORFER - TANNIGEL, Handbuch des Schlagzeugs (Schott's Söhne, Mainz)

• BROWN, T.A., Afro-Latin Dictionary (Alfred Publ. cvo. inc.) Studiemethodes

1. Trommel − BURMS, R. – FELDETEIN, S., Snare drum music (Alfred's) − COUTELIER, Th., Studie van de orkesttrommel (Metropolis) − DUPIN, Fr. – JORAND, M., 28 miniatures (Leduc) − FINK, S., Studien für kleine Trommel (Simrock) − HATHWAY, K. – WRIGHT, Y., Graded music for snare drums (boek 2 en 3)

(ABRSM,London) − STONE, G.L., Stick control (G.B. Stone) − TAVERNIER, J.Cl. & M., 230 ex. et études pour c.cl. (2 cahiers) (Billaudot) − DELECLUSE, J., Méthode de caisse-claire (Leduc) − WHALEY, G., Recital solos for snare drum (Meredith)

2. Pauken

− COUTELIER, Th., De studie van de pauken (Metropolis) − DELÉCLUSE, J., 30 études (drie bundels) (Leduc) − FIRTH, V., Roto tom technique (Fischer) − GOODMAN, S., Modern method for timpani (Doblinger) − HOCHRAINER, R., Etüden für Timpani (3 delen) (Wien) − WRIGHT, I., Graded music for Timpani (delen 2 en 3) (ABRSM,London) − KNAUER, H., 85 Ubungen für Pauken (Hofmeister, leipzig) − SCHINSTINE, W.J., Timpani audition solos (Kendor)

3. Drums

− CAPOZZOLI, P., Encyclopedia "around the drums" (cactus music) − COHEN, Fr. – WILLEMSEN, E., de Drummethode (Slagwerkkrant) − FINK, S., Studien für Drumset (Sierock) (3 delen) − HOULLIF, M., Today's sounds for drumset (Kendor) − TAVERNIER, J.Cl. & M., 290 ex. et études (2 cahiers) (Billaudot) − VAN WIJK, R., René Van Wijk's drumboek (De noteboom) − APPICE, C., Realistic rock (warner bross) − DOBOC, Ch., Funk drumming workbook (Mel Bay publ.) − LATHAM, R., Advanced funk studies (Dallas) − PICKERING, J., The drummer cookbook (mel Bay publ.) − ROTHMAN, J., Recipes (J. Rothman) − TILLES, B., Practical percussion studies (H. Adler)

4. Xylofoons

− BROWN, Th. A., Simple solos for mallets (Kendor) − GOLDENBERG, M., Modern school for xyl. - mar. - vib. (Chappell U.S.A.) − HAMILTON GREEN, G., Instruction course for xyl. (meredith) − TAVERNIER, J.Cl. & M.

− 100 ex. et études (Billaudot) − 120 ex. et études (Billaudot)

− STONE, G.L., Mallet control (G. Stone)

69

− VEIGL, W., Etüden für xylophon (Doblinger) − WHALEY, G.

− Fundamental studies − Musical studies (Meredith music)

5. Vibrafoon

− BROWN, Th. A., The solo vibist (Kendor) − KRAUS, Ph., Modern mallet method (3 delen) (H. Adler) − FELDMAN, V., Mallets in wonderland (Kendor) − FRIEDMAN, D., Vibraphone technique (Berklee pr.) − SCHLUTER, W.

− Studien für vibraphon − Soloboek (Simrock)

6. Marimba

− JOAQUIN, X., Estos 12 estudios (Catalana D'Ediziones mus.) − HOLMGREN, M., Developing for mallet (Studio 4 prod.) − STEVENS, L., Method of movement for marimba (marimba prod.)

7. Diverse − WHALEY, G., Auditions études (Meredith) − MORALES, H., How to play latin-American (H. Adler N.Y.)

nota, voor al deze geciteerde werken is uiteraard een bepaalde vooropleiding vereist.

Repertoire

• DUPIN, Fr. − Courtes pièces (Leduc) − 7 Pièces (Leduc)

• DUPIN - JORAND, 7 Moments musicaux (Paxton, Kent) • TAVERNIER, J.Cl. & M., 4 études pour batterie (Billaudot) • VAN NECK, W.

− Suite for percussion (Metropolis) − 5 solos for percussion (Metropolis)

• VAN WIJK, R., René Van Wijk's drumboek (De notaboom) • ALDILA, W., Brushes on top (Musigrafica) • BENSON, A.C., Fanfare au printemps (Schmitt, Hall & mc. Creary) • BURMS - FELDSTEIN, Drum set music (Alfred Music) • BUYLE, E. – DELHAYE, A., Roll on (5cherzando) • CLAUDY, Fr., Le xylo taquin (Maurer) • COUTELIER, Th. - DE POPPE F., 4 études (Mertropolis) • DEKESEL, J. - DECLOEDT E., Tambouresque(Andel) • DESPORTES, Y., Premier concours (Bi!llaudot) • EYLES, R., Raggedy ragtime - rags (Meredith) • FLAMME, A., Vibraphonis I & II (Maurer) • FRAZEUR, Ted, The quiet place (marimba) (Kendor) • FRAZER, J., The multiple percussion (Barnhouse) • JOLLIFF, A., 787 solos for marimba (Belvin Miles) • KEEZAR, R., Chop city (Kendor) • KETLE, R., Nine solos for drumset (B. Homas Publ.) • LIPPENS, J., Drum up (Metropolis) • KENZIE, J. Mc., Concertino for timpani & piano (Music for percussion, N. Y.) • MILLAN, Th. Mc., Masterpieces for marimba (Pro Art) • NOAK, Fred, Suite (Glissando, Ohio) • O' REILLY, J., Solo for the percussion (Schirmer) • PECHER - LEDENT, Jongleries (Andel) • PENNÉ - VANSTREELS

70

− Sonatine (Andel) − Impression for percussion (Andel)

• ROEDER, T., Der junge Solist (Zimmerman, Frankfurt) • ROGERS, D.G., Solo studies for drumset (I, II, III) (Southern music) • ROSSIGNOL, Br., La jument grise (Billaudot) • SCHINSTINE, W.J.

− Rototom solos (Southerns/ Kendor) − Whispering woods (marimba) (Kendor)

• TSJEREPNINE, A., Sonatina (Boosey & Hawkes) • VACHEY, H.

− 4 Epreuves faciles (Leduc) − Récit et valse (Leduc)

• VAN BELLE, A., 5 études (Maurer) • VAN WIJK, R., Drumsolo's (De noteboom) • WAIGNEIN, A., First story (Scherzando) • WHALEY, G., Solos and duets for timpani (Meredith) • WIENER, R., Childrens duets (P.P.P.) • WILMS - DEKERPEL, Ritmische capriolen (Maurer)

71

VIOOL Literatuur

• JUDA, J., Mens en viool (pedagogische ervaringen ) (Heuff Nieuwkoop/Weesp) • MENUHIN, Y., Viool en altviool (Strengholt) • YOLAMIAN, Y., Principes van het vioolspel en onderwijs (Broekmans & Van Pop-

pel) • BARRET, H., The complete guide for teacher and student (The Univ. of Alabama

press) • COLLINS, G., Violin teaching in class (Oxford Univ.) • MOZART, L., Grondig onderwijs van de viool (Oosthoek, Utrecht) • OLOF, Th., Daar sta je dan opnieuw (Heuff -Nieuwkoop) • COUTURIER, L., Over de viool,haar makers en virtuozen (Kruseman - Den

Haag) • CABOS, F., Le violon et la lutherie (Paris) • COVENTRY, W.B., Notes of the construction of the violon (London) • MÖCKEL, O., Die Kunst der Geigenbaues • SANDYS AND FORSTER, The history of the violin • VERWEY, A., Vioolbouw, bijdrage tot oplossing van het probleem der oude

meesterviolen ('s Gravenhage) • VAN DER STRAETEN, E., The history of the violin its ancestors and instruments

from earliest times to the present day (London) • MENUHIN, Y., L'Art de jouer du violon (Buchet/Chastel, Paris)

Studiemateriaal

• ALARD, Méthode de violon • BLOCH, J., Vioolmethode (5 delen) • CHAUMONT, E., l'Ecole du violon (5 delen) • CRICKBOOM, M., De viool (5 delen) • DANCLA, J.Ch.

− Méthode élémentaire de violon − Méthode progressive de violon

• DE BERIOT, Ch., Vioolmethode (3 delen) • DOFLEIN, E., Das Geigenschulwerk (5 delen) • JOACHIM, Methode in 3 delen • KUCHLER, F., Violinschule op.2 • LAOUREUX, N., Ecole pratique du violon • NASSAU, A., Methode die begint in de derde positie • PIOT, A., Methode • METZ, L., Vioolmethode (3 delen) • RIES, H., Violinschule • SANDOR, F., Violinschule (7 delen) • SELING, S., Wie und warum der geigenschule • SUZUKI, H., Violin school

Specifieke aspecten van de techniek • Toonladders

− BETHUME, C., Résumé des gammes et arpèges pour violon − BLOCH, J., Tonleiterschule op.5 (I,II en III) − DUPARLOIR, Studie der toonladders − FLESCH, C., Das Skalensysteem − HRIMALYI, J., Tonleiterstudien − SEVCIK, 0., Violintechnik (III en IV)

72

• Dubbelgrepen

− BLOCH, J., Doppelgrifschule op 50 (I en II) − POLO, 30 dubbelgreepétudes − SCHRADIECK, H., Die Schule der Violintechni − SEVCIK, 0., Doppelgrofvorstudien op.9 H. Sitt, 20 études op .32

• Positiespel

− FLOR, S., The positions − HAUCHARD, E., Ecole de positions − KAYSER, H.E., Etudes op.20 − MACKAY, N.

− A tune for introduction − Position changing

− METZ, L. − Het positiespel (5 delen) − De hogere posities

− SITT, H., 20 études op. 32 (II, III, IV) • Linkerhandtechniek

− BLOCH, J., Fingerübungen − CRICKBOOM, M., La technique du violon − DANCLA, J. Ch., Ecole du méchanisme − SCHRADIECK, H., Die Schule der Violintechnik I − SEVCIK, 0., Violintechnik op. 1

• Boogtechniek

− SCHRADIECK, H., Die Schule der Violintechnik III − SEVCIK, 0., Schule der Bogentechnik op. 2

Studies

• DANCLA, J.Ch., 15 études faciles op. 68 • DON’T, J., Gradus ad Parnassum • KOCHLER, F., 30 Etüden op. 36 I • MAZAS, F., Etudes speciales

Voordrachtstukken

• AUBERT, J., Aria • BAKLANOVA, Acht leichte Stücke • BARTOK, B., Tien Slowaakse volksliederen • CORELLI, A., Gigue (uit vijfde sonate) • CRICKBOOM, M., Chante et morceaux III,IV • FIOCCO, J., Allegro • GISTELINCK, E., Lullaby for Nathalie • ILINSKY, A., Berceuse • LECLAIR, J.M., Musette, largo en allegro • MOFFAT, A., Alte Meister für junge Spieler • RADMALL, P., Chester string series, Graded violin pieces III • SITT, H., Albumblätter • SERIO, A., Allegro gioccoso

Concertino’s en concerto's

73

• ACOLEY, B., 1ste concertina • BACEWICZ, G., Concertino • BARTSCH, Th., Concertino • HUBER, A., Schülerkonzert op.5 in d en op.7 • KÜCHLER, F., Concertino in D (op.12) en in D (op.15) • NARDINI, P., Concerto in F op 1 nr.3 • PORTNAV, L., Concertino in a op.14 en in d op.96 • RIEDING, O.

− Concertino in Ungarische Weise op.21 − Air varié op. 23 nr.3 − Concertino in D op.25

• SEITZ, F., Concerto op 13 en op.22 • SUGAR, R., Concertino in d • TELEMANN, G. Ph., Concert in G en in a • VIVALDI, A., Concerto in a - in G (op.7) en in g (op.4/6) • VAN DOOREN, Th., Romantisch concertino

Sonatines en Sonates

• DE FESCH, W., 6 sonates • MARTINU, B., Sonatina • PEPASCH, J.C., Sonate in G • TELEMANN, G. Ph., Methodische sonates • VERACINI, F., 12 sonates op.1

74

ZANG Literatuur

• AVERKAMP, A., Uit mijn praktijk. Wenken en raadgevingen bij het onderwijs en de studie van de solozang.

• BALFOORT, B., Houding, adem en keel. Fundamenten voor zangers, blazers en sprekers.

• BATHORI, J., Conseils sur le chant • BUNCH, M., Dynamics of the singing voice • GARCIA, M., Traité complet de l'art du chant • GOURRET, J. - LABAYLE J., L'art du chant et la médicine vocale • GUEMMER, P., Erziehung der menschlichen Stimme • HAEFLIGER, E., Die Singstimme • IFFERT, A., Allgemeine Gesangschule (Dresden 1894) • MILLET, J., La belle méthode ou l'art de bien chanter (New York 1973) • PANZERA, Ch., L'art de chanter • PANSERON, A., Méthode complète de vocalisation pour mezzo-soprano (Parijs

1855) • REINDERS, A., Atlas van de zangkunst (1993) • RONDELEUX, L.J., Trouver sa voix. petit guide pratique de travail vocal. • SCHIPPER, A., Het gulden ABC • SOET, M.I., De stem, handleiding voor het goede gebruik • STOCKHAUSEN, J., Gesangtechnik und Stimmbildung • VAN DEINSE, J.B., De zangtechniek in Nederland • VAN ZANTEN, C., Hogere techniek van de zang (Amsterdam 1899) • LAFAUT, R. – VANDEPLAS, M., Stem en uitspraak (De Sikkel) • KAINZ, F., Psychologie der Sprache (Stuttgart 1962) • MANEN, L., The art of singing (Faber music, London) • PANOFKA, H.

- L'abécédaire vocal - L'art de chanter

• FAURE, J., La voix et le chant • Grover's Dictionary of music and musicians • GLOCKNER, A., Der Kunstgesang • VINCENT, Jo, Zingend door het leven • LEHMANN, L., Meine Gesangkunst • SIMON, G., Voix, diction et mimique pour chanteurs et diseurs. • MILLER, R., Techniques of singing • SCHIPPER, A., Inleiding tot de zangmethodiek • BOLL, A., L'opéra - Spectacle intégral

Studiemateriaal • Vocalises

• CONCONE, Op.9, van nr. 7 tot en met 18 (Schott) • VACAI, Metodo Pratico (Peters) • SIEBER, Op.92 • PANOFKA, Op.85 (Jobert) • BORDOGNI, 24 nouvelles vocalises • VAN BEVEREN, 20 vocalisen • MARCHESI (Schirmer 384 - 391) • ABT, F., Practical singing tutor (Schirmer)

− S of T, 453 − Mezzo of A.,458 − Bar./Bas, 463

• BEHNKE, E. & PEARCE, C.W., 30 Voice-training exercises (Schirmer) − S, 1090

75

− M,1091 − A., 1092 − T,1093 − Bar.1094 − B., 1095

• BONA, P., Rhythmical articulation (Schirmer 1170) • BONOLDI, F., Exercises in vocalization (Schirmer)

− S, 117 − M, 118 − A, 119

• BORDOGNI, M., 25 easy vocalises in progressive order (Schirmer 82) • CONCONE, J., Op. 10,11,17 (Peters) • LABLACHE, Exercises (hoch/mittel) (Peters) • LÜTGEN, B., 20 daily exercises (Schirmer)

− Hoog, 654 − midden, 655 − diep, 656

• LÜTGEN, B., The school of sight-singing (Schirmer 245) • SIEBER, Solfeggios op. 30 - 35 &44 - 49 (alle stemmen) (Augener ltd.)

Repertoire

• BERGERETTES, Romances et chansons du XVIII siècle (Heugel) • ARIEN-ALBUM (sop.) 2 banden (Peters 734 a en b) • ARIEN-ALBUM (mezzo) 2 banden (Peters 794 a/b) • ARIEN-ALBUM (alt) (Peters 735) • ARIEN-ALBUM (tenor) (Peters 736) • ARIEN-ALBUM, (bariton en bas) (Peters 737 a/b) • Liederkranz (Peters 207) • Unterrichtelieder H,M en D. (Peters 2882 a,b,c) • Alte Meister des Bel Canto (Peters 3348) • Alte Meister des Deuteches Liedes (Peters 3495) • BACH, J.S.

− 25 geistliche Lieder (Peters 3392a) − Lieder aus dem Notenbuch der A.M. Bach (Peters) − Geistliche Lieder und Arien (hoog) (Breitkopf) − Geistliche Lieder und Arien(diep) (Breitkopf)

• HAENDEL, G.F., Gesänge für eine Frauenstimme (Peters) • VAN BEETHOVEN, L., Lieder (Peters 3493) • Das Lied der Völker, Keltische Volkslieder (Schott) • Südslavische Volkslieder (Peters 3493) • Lied om lied (De Garve) • Alouette liedboek • Klassiker des Deuteches Liedes (Peters) - 2 delen

Enkele Vlaamse liederen

• S. DERIEMAKER, Melopee • J. RYELANDT, 'k En hore u nog niet

76

• L. VAN DEN BROECK, 't Is goed in 't eigen hart te kijken • P. GILSON, Moeder • A. DE BOECK, Het kerkske van te lande • L. MORTELMANS, Liederen • P. BENOIT, Mijn moederspraak • A. MEULEMANS, Aleer het licht ten avond raakt • J. DUYCK, Zes adagioliederen

Uiteraard is dit een zeer beperkte keuze