De bibliotheek verbinDtDoor verhalen

2016 | 5

tijdschrift voor bibliotheek

& archief

E-learning voor de informatieprofessionalBibliotheekgebouwen in Wallonië en BrusselKoen Van Bockstal over de Frankfurter BuchmesseWaarom nog translitereren?

DrijFhout

Per

iod

icit

eit:

Maa

nd

elijk

s •

jun

i 20

16 •

Afg

ifte

kan

too

r: T

urn

ho

ut

• E

rken

nin

gsn

um

mer

: P8

020

70

Powered by librarians

Without libraries a country can become a kind of desert.”Stephen Fry

“Libraries are where minds flourish and grow. They are like a kind of water supply.

Thanks to Stephen Fry for his support. © image Claire Newman Williams. Poster free to share and copy, not to adapt or for commercial use (CC BY-NC-ND 4.0)

META 2016 | 5 | 1

Tussen twee stoelenVERANTWOORDELUKE UITGEVER

Julie Hendrickx, Statiestraat 179,

2600 Berchem

HOOFDREDACTEUR

Julie Hendrickx • julie.hendrickx@vvbad.be

REDACTIE

Bram Baert, Klaartje Brits, Paul Buschmann,

Gerd De Coster, Noël Geirnaert, An Labis,

Myriam Lemmens, Kris Michielsen,

Paul Nieuwenhuysen, Veronique Rega,

Peter Rogiest, Eva Simon, Patrick Vanhoucke,

Bruno Vermeeren.

REDACTIESECRETARIS

Tom Van Hoye • tom.vanhoye@vvbad.be

REDACTIEADRES

VVBAD • META

Statiestraat 179, 2600 Berchem

Tel. 03 281 44 57

meta@vvbad.be • http://www.vvbad.be/meta

Reageer op Twitter: #overmeta

ADVERTENTIES

Marc Engels • marc.engels@vvbad.be

LAY-OUT

Marc Engels

DRUK

EVM

META verschijnt 9x per jaar,

niet in januari, juli en augustus.

META is een uitgave van de VVBAD en is

begrepen in het lidmaatschap, maar is ook

verkrijgbaar als abonnement. Meer informatie

op http://www.vvbad.be/lidmaatschap.

ISSN 2033-639X

Bruno Vermeeren, coördinator

“Alweer een?” zo luidde het commentaar op Facebook toen de VVBAD daar melding maakte van het nieuwe cultureel- erfgoeddecreet dat in de maak is. Inderdaad: 2008, 2012, 2016: de decreten volgen elkaar op in een mooie cyclus. Zeg maar:

een vierjaarlijks onderhoud. Gaan we erop vooruit, of is het zoals bij een auto, een hopeloze strijd tegen onvermijdelijke aftakeling?

Dat hangt allicht af het standpunt dat je inneemt. De boodschap dat de erfgoed-bibliotheken als een volwaardige sector behandeld zouden worden, werd alvast glunderend gebracht. Inderdaad een antwoord op een vraag van de sector. Het nieuwe decreet creëert een basisinfrastructuur van instellingen ‘waarvan het bestaan niet meer in vraag wordt gesteld’. Als de drie deelsectoren inderdaad gelijk behandeld worden, maken niet alleen musea, maar ook archiefinstellingen en erfgoedbibliotheken deel uit van die basisinfrastructuur.

Maar tijdens de uiteenzetting werd ook uitdrukkelijk gesteld dat het decreet focust op de ondersteuning van organisaties die cultureel-erfgoedwerking als kerntaak hebben. Een gelijkaardige keuze zien we in andere beleidsdomeinen. Bibliotheken uit het hoger onderwijs lijden onder besparingen en plooien zich noodgedwongen terug op hun kerntaak: ondersteuning van het onderwijs. Publiekrechtelijke archieven moeten zich concentreren op hun administratieve opdracht. De cultureel-erfgoedwerking komt onder druk, ook al beheren deze instellingen belangrijke erfgoedcollecties.

Heel wat cultureel erfgoed dreigt zo tussen twee stoelen te belanden. De con-ceptnota die de Vlaamse regering eerder al goedkeurde, stemt op dat vlak wei-nig hoopvol. “Het is belangrijk dat andere domeinen zich van die aanwezigheid bewust zijn en hun verantwoordelijkheid inzake erfgoedwerking opnemen”, stelt minister Gatz daarin. Jammer genoeg maakt hij niet duidelijk hoe hij zijn col-lega’s binnen de regering zal sensibiliseren.

Het nieuwe decreet zelf hanteert een zeer generieke benadering. Er zal geen ruimte meer zijn voor specifieke paragrafen over een Archiefbank Vlaanderen of een Vlaamse Erfgoedbibliotheek. Bovendien sprak Luc Delrue, de nieuwe secre-taris-generaal van het departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, de hoop uit om de decreten voor erfgoed, kunsten en sociaal-cultureel werk op termijn op dezelfde leest te kunnen schoeien. Worden binnen Cultuur de schotten neerge-haald, tussen de beleidsdomeinen onderling blijven ze blijkbaar stevig overeind.

Misschien liggen er voor hybride organisaties kansen in de ‘dynamische ruimte’. Het nieuwe decreet voorziet in een ruime waaier aan projectsubsidies, al blijft het afwachten hoeveel geld daarvoor beschikbaar zal zijn en tegen welke voor-waarden. De minister leek er alvast van overtuigd dat hij nog deze beleidsperi-ode extra middelen zou vinden voor het cultureel erfgoed.

Aan het decreet wordt nog volop geschreven. Ondertussen voorziet de minister al overlegmomenten met de sector. Laat ons hopen dat die twee stoelen toch nog een zetel worden.

META 2016 | 5 | 1

editoriaal

Meta 2016/5Jaargang 92 - juni 2016

VASTE RUBRIEKEN

1 EditoriaalTussen twee stoelen

4 Nieuws

21 InzetChris Goetschalckx

22 EtalageVrijwilligers M – Bibliotheek

24 SignalementLiZa

31 De vraagWaarom (nog) translitereren?Jan Steeman en Line Pattyn

32 Over de schuttingDe bibliotheek van het StripmuseumTinne Anthoni

34 TrendBib HoGent bouwt byblabBruno Bevernaegie

35 Het plan

36 UitgepaktCSV – weg ermee!Barbara Dierickx

37 ColumnPagina 888Laurent Meese

37 Citaat

“ WERK JIJ IN EEN BIBLIOTHEEK? — BESTAAN DIE DAN NOG?”

42 KroniekOKBV-studiereis New York

45 Personalia

46 Toepassing

47 Zo gezienJan Stuyck

48 Uitzicht

2 | META 2016 | 5

近

inhoud

16

Onder de titel ‘Drijfhout’ nodigde de bibliotheek van Oostende samen met de cultuurdienst en iStoires auteurs uit om een literair verhaal te schrijven over vinden en wat vinden met een mens kan doen. Drijfhout ambieerde om zo veel mogelijk mensen met zo veel mogelijk verhalen in aanraking te brengen. Een verhaal van Charlotte Mutsaers was het startsein, iedereen kon een verhaal insturen dat zich afspeelt in Oostende. Een terugblik op een geslaagd project.

RONDETAFEL

Bibliotheekgebouwen in Brussel en Wallonië

E-learning voor deinformatieprofessional

Eva Simon

De bibliotheek verbindtdoor verhalen

Martine Vandermaes en Rosemie Callewaert

Essay: Nederlandstalige boeken in de grootste vitrine ter wereld

Koen Van Bockstal

10

26

38

ARTIKELS

“ WE VERKIEZEN EEN KLEINE BIBLIOTHEEK DIE EEN NAUWE BAND HEEFT MET HAAR PuBLIEK, BOVEN EEN GROTE BIBLIOTHEEK DIE ZO’N FAMILIALE SFEER NIET KAN CREëREN.”

inhoud

26

38

Conceptnota cultureel erfgoed

In maart keurde de Vlaamse regering de conceptnota cultu-reel erfgoed van minister Gatz goed. Met de nota tekent de minister een langetermijnvisie uit voor cultureel erfgoed en cultureel-erfgoedwerking in Vlaanderen. De nota schetst zes beleidslijnen voor de komende jaren:• Een gevarieerde aanwezigheid van cultureel erfgoed in

Vlaanderen waarborgen;• Het cultureel-erfgoednetwerk verder versterken en uitbou-

wen;• Een participatieve en open cultureel-erfgoedwerking rea-

liseren;• Cultureel erfgoed in de samenleving valoriseren;• Een toonaangevend internationaal erfgoedbeleid nastre-

ven;• Een duurzame basis voor cultureel-erfgoedwerking garan-

deren.

Over de nota organiseerde de commissie Cultuur van het Vlaams parlement een hoorzitting. FARO, het Overleg Cultureel Erfgoed (OCE) en het platform immaterieel cultu-reel erfgoed voerden er het woord, naast vertegenwoordigers van grote musea en hun samenwerkingsverbanden.

OCE, waar ook de VVBAD deel van uitmaakt, waardeerde de manier waarop de sector betrokken was bij het tot stand komen van de nota en was ook blij met de integrale bena-dering van roerend en immaterieel erfgoed.

De belangenbehartiger maakte zich vooral zorgen over het financiële kader: “Om al de ambities waar te maken zal een

aanzienlijke verhoging van het erfgoedbudget nodig zijn. Het is belangrijk dat Vlaanderen hierin een consequente opstel-ling aanneemt. Men kan niet voortdurend het culturele (iden-titeit), maatschappelijke (diversiteit, groei democratie) en economische (toerisme) belang van het erfgoed onderstre-pen en het multidimensionale beheer ervan ondergefinan-cierd laten. Hier is een inhaaloperatie meer dan wenselijk, op diverse niveaus moeten achterstanden worden weggewerkt. Kortom: aan de zoveelste decreetherziening zou de al zolang beloofde financiële inhaalbeweging moeten worden gekop-peld.” OCE vroeg ook meer duidelijkheid over het begrip-penkader. “De opeenstapeling van vaag gedefinieerde rollen, functies, uitgangspunten en principes (zorgt) voor ongerust-heid omdat de correlatie tussen de begrippen onduidelijk is en de gehanteerde terminologie niet eenduidig. Een coherent beleid vraagt duidelijke keuzes en prioriteiten en een helder begrippenkader. Het vereist bovendien een heldere regierol: wie of wat gaat deze opnemen?”

Al tijdens de hoorzitting was duidelijk dat de minister er geen gras over zou laten groeien. Op 30 mei stond er immers al een informatiesessie over het nieuwe cultureel-erfgoed decreet gepland, één van de instrumenten die het beleid zoals uitge-tekend in de conceptnota, moet concretiseren. (BV)

> Conceptnota (pdf) http://kunstenenerfgoed.be/sites/default/files/

uploads/160325_Conceptnota_erfgoed_Vlareg_2.pdf

> reactie oCe http://www.overlegcultureelerfgoed.be/?p=191

Regering beslist over provincies

Op de laatste ministerraad van mei nam de Vlaamse regering — eindelijk — een beslissing over de afslanking van de pro-vincies. Struikelblok was de hervorming van de belastingen. Vlaanderen neemt bevoegdheden over van de provincies en de financiering daarvan moet gegarandeerd worden.

Lang werd er veronderstelt dat de provincies zelf geen belastingen meer zouden innen — geen provinciale opcentiemen meer — maar een dotatie zouden ontvangen van de Vlaamse overheid. Omdat de belastingsdruk niet in alle provincies even zwaar is, bleek deze piste niet haalbaar. Door de provinciale opcentiemen af te toppen, kan Vlaanderen extra belastingen innen zonder dat de burger daar iets van merkt.

Op een informatiemoment over het nieuwe cultureel-erfgoeddecreet benadrukte minister Gatz opnieuw dat deze operatie geen besparing mag inhouden voor de culturele sectoren. Hij maakte zich sterk dat Vlaanderen voldoende middelen zou innen om de overgedragen bevoegdheden ten volle te kunnen uitoefenen. Daarmee kunnen de vakministers nu eindelijk ook een nieuw beleid uitwerken. Zo zal Gatz werk maken van een decreet regionaal cultuurbeleid. De overdracht van bevoegd-heden wordt wel met een jaar uitgesteld en verschuift van 1 januari 2017 naar 1 januari 2018. Voor het betrokken personeel betekent dat een extra jaar onzekerheid. In andere dossiers, zoals dat van de provinciale bibliotheeksystemen, zijn tijdelijke maatregelen noodzakelijk of blijft de impasse, zoals voor het interbibliothecair leenverkeer, allicht nog even aanslepen. (BV)

4 | META 2016 | 5

nieuws

Voor u ligt de vijftigste META, tijd-schrift voor bibliotheek & archief.

Sinds de eerste META verscheen in 2011 zijn we 2400 pagina’s ver-der. Allemaal naast elkaar nemen ze vijftien centimeter van uw boe-kenkast in en wegen ze 8,5 kilo-gram. Vijftig META’s, dat zijn ruw-weg 1200 bijdragen.

Op naar nummer 100!

05

initiatieopleiding in volledig afstandsonderwijs

Reeds geruime tijd organiseert de Biblio-theekschool Gent de initiatieopleiding in contactonderwijs. Vanaf februari 2017 wordt deze opleiding, naast de con-tactversie, ook volledig in afstandson-derwijs aangeboden. Projectsubsidies werden aangevraagd in samenwerking met de Gevangenis Gent en toegekend door het departement Onderwijs in juni 2015. Binnen twee jaar moet het project operationeel zijn. In het eerste semester van het schooljaar 2016-2017 zal wor-den proefgedraaid om effectief in febru-ari 2017 van start te gaan met de modu-les ‘Introductie’, ‘Inlichtingenwerk’ en ‘Bibliotheekautomatisering’.

Door de afstandsversie wordt cursisten de mogelijkheid geboden om de opleiding te volgen zonder zich te moeten schikken naar vastgelegde uren op een vaste loca-tie. Hiermee komt de Bibliotheekschool beter tegemoet aan de nood aan oplei-ding voor werkende mensen, of mensen die door familiale of andere omstandighe-den moeilijk een contactopleiding kunnen volgen. Ook moet het hierdoor mogelijk worden om homogenere cusistengroepen samen te stellen. Tevens wordt expertise ontwikkeld binnen de VSPW om in de toekomst andere opleidingen in afstand te organiseren.

Peter Van den Broeck

2018 wordt het europees Jaar van het erfgoed

De Europese Commissie stelt voor om in 2018 een Europees Jaar van het Erfgoed te organiseren. Met dit nieuws werd het Eu-Cultuurforum op dinsdag 19 april geopend. De voorzitter van de Commissie Jean-Claude Juncker deelde deze beslissing ook al aan de voorzitter van het Europese Parlement Martin Schulz mee op 14 april 2016. De finale beslissing is aan het Europees Parlement en de Europese Raad. Dit lijkt geen obstakel meer te vormen want deze instanties waren al langer vragende partij voor dit jaar.

Binnen de internationale erfgoedsector werd er al sinds 2014 geijverd voor een der-gelijk jaar, dat een kans betekent om het erfgoed, haar betekenis en waarden bij het brede publiek bekend te maken en in het bijzonder bij jongeren. Het initiatief voor een dergelijk jaar kwam vanuit de Duitse erfgoedadministraties en werd mee gesteund en voorbereid door de denkgroep ‘Eu en erfgoed’. Deze denkgroep ijvert al meer dan vijf jaar voor meer aandacht voor het belang van erfgoed en haar meerwaarde voor het brede Eu-beleid. Ook de steun van het internationale erfgoedmiddenveld, met als belangrijkste motor European Heritage Alliance/Europa Nostra, zorgde voor een doorbraak in dit dossier.

Het Europees Jaar van het Erfgoed wordt nu verder uitgewerkt door de Europese Commissie. Andere, recente initiatieven van de Eu op het vlak van erfgoed zijn o.m. het Europese Erfgoedlabel en de werkgroep over het participatief beheer van erfgoed. Dit laatste is een werkgroep met vertegenwoordigers uit de lidstaten die in 2015 en 2016 werken aan een handboek over dit onderwerp.

> Bron: departement CJsM

amnesty schrijft voor russische bibliothecaris

Amnesty International is een brievenactie gestart voor Natalya Sharina, hoofd van de Bibliotheek voor Oekraïense Literatuur in Moskou, die eind oktober 2015 werd gearresteerd door de Russische politie. Sindsdien heeft Sharina huisarrest. Amnesty wil met de actie bewerkstelligen dat haar huisarrest wordt opgeheven.

Natalya Sharina is directeur van een bibliotheek die vooral Oekraïense litera-tuur in de collectie heeft en die volgens de autoriteiten anti-Russische boeken zou bezitten. Sharina werd eind oktober 2015 door de Russische politie gear-resteerd en onder huisarrest geplaatst. Onlangs werd ze ook aangeklaagd voor ‘verduistering’ van geld van de bibliotheek, waarvoor ze tien jaar cel kan krijgen.

De nieuwe aanklacht maakte het mogelijk om haar huisarrest met een jaar te verlengen. Ze mag alleen contact hebben met haar advocaat. Ze mag geen gebruik maken van internet en ze mag niet bellen. Zelfs een korte wandeling buiten wordt haar geweigerd.

Amnesty beschouwt Sharina als een gewetensgevangene en vraagt om haar onmiddellijke vrijlating. De mensenrechtenorganisatie is daartoe een brieven-actie gestart. IFLA sprak in november 2015 reeds haar zorg uit over de inval in de Bibliotheek voor Oekraïense Literatuur en het huisarrest van Sharina. IFLA-directeur Stuart Hamilton geeft op Twitter aan dat de internationale bibliotheekorganisatie met de zaak bezig is en in contact staat met Sharina’s advocaat.

> https://secure.amnesty.nl/urgentaction/

Bron: Bibliotheekblad.nl

META 2016 | 5 | 5

nieuws

aCtiViteitenkalender

16.09 Archiefles begrepen?

Workshop lesgeven aan

archiefvormers

VVBAD27.09 Een collectieplan.

Hoe werk je eraan?

VVBAD10.10 Focus op Auteursrecht

VVBAD20.10 20 jaar FELNET

FELNET

Uw activiteit in deze kalender? Meld ze aan via onze website http://www.vvbad.be/activiteiten

Aan historici, aan het historisch bedrijf en aan de historiografie worden gere-geld studies gewijd. Over professionelen uit de wereld van het archief en de bibliotheek zijn zulke werken veeleer uitzonderlijk. Over ontwikkelingen in beide disciplines die zij beoefenen, is zo mogelijk nog minder bekend. Om daar veran-dering in te brengen richt Archief- en Bibliotheekwezen in België (ABB) met het colloquium ‘Professionals met passie. Belgische archivarissen en bibliothecaris-sen van vroeger en nu’, de schijnwerpers op archivarissen en bibliothecarissen die de voorbije 250 jaar de handen uit de mouwen hebben gestoken in België, en er ten dienste van historici, historisch geïnteresseerden, humane en sociale wetenschappers het spreekwoordelijke verschil hebben gemaakt.

In de eerste plaats worden dus biografische bijdragen gezocht die handelen over coryfeeën uit één van beide sectoren. Wie heeft zich naast Louis-Prosper Gachard bij het Rijksarchief in de kijker gewerkt? Wie heeft de Koninklijke Bibliotheek van België als wetenschappelijke instelling mee op de kaart gezet? Welke archivarissen en bibliothecarissen hebben op het niveau van provincies, steden en gemeenten een rol van betekenis gespeeld? En kunnen ook in privé-archieven en -bibliotheken gepassioneerde professionals worden gesignaleerd?

Naast individuele parcours wil dit colloquium ook ruimte bieden aan collectieve portretten van archivarissen en bibliothecarissen. Welbepaalde periodes, regio’s, instellingen, families en geslachten kunnen daarbij — al dan niet comparatief — worden behandeld. uiteraard dient bij dit alles ook (en vooral) aandacht te gaan naar de bedrijvigheid van al die personen. Wat maakt deze heren en dames zo verdienstelijk? Zowel bij individuele realisaties als bij collectieve prestaties (die hetzij synchroon hetzij diachroon geleverd werden) kunnen praktische zaken aan bod komen zoals de huisvesting, de inrichting en de infrastructuur van archieven en bibliotheken; kunnen concrete werkzaamheden besproken worden zoals de ontsluiting van specifieke bestanden en de beschrijving van welbepaalde collecties; kunnen meer theoretische aangelegenheden onder de aandacht gebracht worden, zoals de ontwikkeling van principes, termen en beginselen die de archivistiek en de bibliotheconomie richting hebben gegeven; kunnen activiteiten belicht worden betreffende de valorisatie van bibliotheken en archieven, enzovoort.

Voorstellen tot bijdragen kunnen ingestuurd worden tot 15 juli 2016 naar dirk.leyder@arch.be, marc.dhoore@kbr.be en claude.de_moreau@arch.be.

Call for papers: Belgische archivarissen en bibliothecarissen van vroeger en nu

Voorleestoer in sint-niklaas wint koningin Paolaprijs

Sint-Niklaas deed zijn reputatie van scholenstad alle eer aan door alle Vlaamse Koningin Paolaprijzen voor het Onderwijs weg te kapen. De drie bekroonde scholen en hun leerlingen kregen hun prijs persoonlijk overhandigd door konin-gin Paola. De prijzen, die twintig jaar bestaan, bekroonden dit jaar leerkrachten uit het secundair onderwijs die een origineel en kwalitatief pedagogisch project bedachten, dat blijk geeft van creativiteit en innovatie.

Zowel voor Vlaanderen als Wallonië waren er drie laureaten en in het Vlaamse landsgedeelte gingen alle prijzen naar Sint-Niklaas. Eerste laureaat werd de Voorleestoer van Scholengemeenschap Sint-Nicolaas. In samenwerking met de bibliotheek organiseerde de scholengemeenschap een toer door het Sint-Niklase stadshart, waarbij de leerlingen telkens 36 auteurs of illustratoren ont-moetten. “Zowel leerlingen als auteurs waren enthousiast. We zijn bijzonder gelukkig met deze erkenning. Financieel hing het project aan een zijden draadje, maar dankzij deze prijs (waaraan 6500 euro verbonden is, nvdr.) zal er zeker een nieuwe editie komen”, glunderde hoofdbibliothecaris Ann Schatteman.

Bron: Het Nieuwsblad

een collectieplan, hoe werk je eraan?

Voor veel bibliotheken zijn begrippen als collectieplan en collectievorming nog vage begrippen. Hier en daar rijzen er ideeën om er aan te werken, al dan niet in een samenwerkingsverband. Om die bibliotheken te inspireren, organiseert de sectie Openbare Bibliotheken deze studiedag.

Jeroen Walterus stelt het traject voor dat erfgoedbibliotheken rond collectie-vorming aflegden. Naar aanleiding van dat traject brengt FARO een brochure met stappenplan uit, die wordt toege-licht. Marleen Vandenreyt (PBLimburg) en Koen Calis (OB Brugge) doen hun ervaringen uit de doeken en ook van Cultuurconnect mag je een bijdrage ver-wachten.

PrAKTISCHWanneer Dinsdag 27 september 2016Waar Congrescentrum Lamot

Meer info over prijs, programma en inschrijving volgt.

Foto

: Birg

it R

eynd

ers.

6 | META 2016 | 5

nieuws

Krijtlijnen Cultureel-erfgoeddecreet

Op 30 mei maakte de minister van Cultuur de krijtlijnen bekend van een nieuw cultureel-erfgoeddecreet. De sector zou in de toekomst opgedeeld worden in drie domeinen: een basisinfrastructuur, het brede veld en een dynamische ruimte. De basisinfrastructuur zou bestaan uit instellingen waarvan het bestaan niet meer ter discussie zou worden gesteld. De minister zou hen uitnodigen een dossier in te dienen. Na aan-vaarding zouden zij alleen nog op vaste tijdstippen beoor-deeld worden door een visitatiecommissie. Of alleen musea deel kunnen uitmaken van de basisinfrastructuur, was niet duidelijk.

Het brede veld zou opgedeeld worden in een landelijk en een regionaal niveau. De verantwoordelijkheid voor het lokale ligt volledig bij de steden en gemeenten. Op beide niveaus wordt een onderscheid gemaakt tussen collectiebeherende instellingen die ‘functies’ uitvoeren en dienstverlenende orga-nisaties die ‘rollen’ opnemen. Er was sprake van vijf functies: herkennen en verzamelen, behouden, onderzoeken, publieks-gericht werken en participeren. Rollen worden niet vooraf gedefinieerd, maar per rol kan er niet meer dan één organi-satie erkend worden. Dat kan overigens ook een collectiebe-herende instelling zijn. Er komen geen afzonderlijk bepalin-gen meer voor organisaties zoals Archiefbank Vlaanderen of de Vlaamse Erfgoedbibliotheek. Deze moeten een rol opne-men. De erfgoedconvenants zouden functioneren als regio-nale dienstverlenende organisaties. De vijf kunststeden wer-den hier ook vermeld, maar het was niet duidelijk hoe zij in dit plaatje passen.

De dynamische ruimte zou vooral vorm krijgen door middel van projectsubsidies die ruim ingezet konden worden. Ook structureel gesubsidieerde organisaties kunnen daar in de toekomst beroep op doen voor initiatieven die hun normale werking overstijgen en ze kunnen ook gebruik worden voor

cofinanciering van internationale projecten. Meerjarige pro-jecten zijn mogelijk.

Doorheen het decreet zou er veel aandacht zijn voor samen-werking en netwerking. De minister benadrukte dat die klem-toon er niet komt vanuit een managementbenadering. Wat dit concreet betekent, was nog niet duidelijk. In de wandel-gangen werd lachend de vraag gesteld of het er nu op aan zou komen om zoveel mogelijk samenwerkingsovereenkom-sten af te sluiten.

Luc Delrue, de nieuwe secretaris-generaal van het departe-ment Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM) pleitte uitdruk-kelijk voor een generieke benadering en stelde op langere termijn een gelijkaardige benadering voor de kunstensec-tor voor en zelfs voor het sociaal-cultureel werk. Tijdens de uiteenzetting werd ook duidelijk dat de politiek sterker zou kunnen sturen, door het invullen van de basisinfrastructuur, door bepaalde ‘rollen’ te benadrukken of projectsubsidies gericht in te zetten.

Marina Laureys beklemtoonde dat de drie deelsectoren, musea, culturele archiefinstellingen en erfgoedbibliotheken, nu eindelijk gelijkwaardig behandeld zouden worden. Het gaat dan wel om die erfgoedbibliotheken die cultureel erf-goed als kerntaak hebben, zodat allicht een groot deel van de sector toch weer in de kou blijft staan. Welke ondersteu-ning het decreet zal bieden voor erfgoedcollecties buiten de strikte erfgoedsector, was niet duidelijk.

Ongetwijfeld zullen alle vragen snel opgehelderd worden. Het is immers de bedoeling van de minister om het nieuwe decreet nog voor het zomerreces een eerste keer goedge-keurd te krijgen door de Vlaamse regering. (BV)

Cilip, onze Britse tegenhanger, heeft acteur en comedian Stephen Fry kunnen strikken voor een postercampagne (zie binnencover).

Met een quote van Fry wil de organisatie het belang van bibliotheken in de verf zetten. Volgens de BBC hebben er in Groot-Brittannië de afgelopen zes jaar al 343 biblio-theken de deuren moeten sluiten wegens besparingen.

> Je kan de poster ook zelf downloaden op de Cilip-website:

http://tinyurl.com/cilipfry

rECHTZETTING

In de infographic in META 2016/4 sloop een foutje. De 96.000 boeken in de hogeschoolbibliotheken zijn er eigenlijk 960.000.

En de directeur van Iedereen Leest heet nog altijd Sylvie Dhaene.

8 | META 2016 | 5

nieuws

Schrijf je in op foliotijdschriften.be/nieuwsbriefVind ons leuk op facebook.com/foliotijdschriften

Elke maand gratis het beste van 30 tijdschriften in je mailbox?

Vlaamse literaire, culturele en erfgoedtijdschriftenbundelen de krachten in de koepelvereniging Folio.

e-learning voor de informatieprofessionalEva Simon

Online leren is populair en het aanbod aan e-learning cursussen groeit gestaag. Het is complex om een overzicht te krijgen van alle platformen die online cur-sussen aanbieden. Nog moeilijker wordt het om uit te zoeken wat daarbij de interessante plaatsen zijn waar je je kennis en vaardigheden rond bibliotheek-, archief- en documentatiewerk kan bijspijkeren. Hieronder volgt een altijd evolu-erende samenvatting.

Onder de noemer e-learning vallen verschillende types online leren. Er wordt onderscheid gemaakt tussen synchroon en asynchroon leren: iedere deelnemer volgt gelijktijdig de les via bijvoorbeeld videoconferencing, of elkeen neemt deel op eigen tempo. Een andere indeling is die volgens de mate van animatie en interactie in het aangeboden materiaal: cursussen met de klemtoon op tekst, met een grote hoeveelheid visuele elementen, met veel interactie tussen de deelnemers, met uitgebreide ondersteuning van een coach, cursussen waarbij simulaties of spelelementen primeren, enz.

In dit artikel hanteer ik een meer vormelijke onderverdeling, namelijk die tussen tutorials, MOOCs en SPOCs.

10 | META 2016 | 5

artikel

“ WIE DENKT VIA MOOCS EEN BIBLIOTHEEKDIPLOMA TE BEHALEN, KOMT ECHTER VAN EEN KALE REIS TERuG.

TUTOrIAlSPlatformen die tutorials aanbieden zijn in hoofdzaak videosites. Denk aan YouTube en Vimeo. Je vindt er — tussen de mil-jarden opgeladen filmpjes — allerhande instructievideo’s en how to’s. Hier komt het erop neer de juiste educatieve kana-len te vinden, bijvoorbeeld dat van CrashCourse, SciShow of dichter bij huis dat van TV.Klasse, en de vodcasts (video broadcasts) op te volgen, eventueel via de abonneerfunctie van het platform.

Ook gekend zijn de TED en TEDx Talks, zie bijv. www.ted.com/topics/library, en daarmee verwante educatieve TED-Ed video’s, zie bijv. ed.ted.com/lessons?category=information-literacy.

Een ander gratis educatief videoplatform is Khan Academy dat duizenden animatie-filmpjes en interactieve oefeningen bevat. De onderwerpen zijn veeleer klassiek en op beginnersniveau: wiskunde, weten-schappen, economie, kunst, … Dit heeft te maken met de ontstaansgeschiedenis: Khan Academy vloeide voort uit de bijles-sen wiskunde die Salman Khan voor zijn familie en vrienden op YouTube plaatste.

Een betaalmodel vind je onder meer bij Lynda.com. Na een proefperiode van tien dagen krijg je vanaf 15 euro per maand toegang tot een databank van meer dan 4500 cursussen en vele tienduizenden video’s. Er is een Premium lidmaatschap voor wie de inhoud wil downloaden en offline bekijken. Bibliotheekgerichte opleidingen vind je er niet, maar je kan via Lynda.com wel je communicatie- en marketingvaardigheden aanscherpen of je verdiepen in sociale media, creativiteit en allerlei softwarepakketten.

Een ander betalend platform is Skillshare dat zich in de markt zet met ‘learn by doing’ als unique selling point. Bij elke class hoort een project dat de deelne-mers aanspoort om een portfolio te cre-eren. Gratis kun je kennismaken met een beperkt aanbod, maar een lidmaatschap vanaf 8 dollar per maand geeft toegang tot heel wat meer. Ook hier geen biblio-theekgerichte opleidingen, maar erg uit-eenlopende onderwerpen: van digitale

fotografie tot muziektheorie, van crea-tief schrijven tot visual storytelling, van spreken in het openbaar tot ondernemer-schap.

Verder zijn Codecademy en Treehouse vermeldenswaard voor wie snel wil leren werken met HTML, CSS, PHP, SQL, Java, Python, APIs, … Bij Codecademy vind je een groot aanbod gratis opleidingen, maar voor 20 dollar per maand krijg je toegang tot een gepersonaliseerde leerweg begeleid door een expert. Bij Treehouse betaal je — na een free trial van een week — 25 dollar voor het Basic Plan en 49 dollar voor het Pro Plan. Meer iets voor de gemotiveerde coder!

Graag wil ik opmerken dat tutorialsites als Khan Academy, Lynda.com, Skillshare en Codecademy een pak meer inhoud bieden dan louter video’s. Je vindt er — afhankelijk van het platform — ook ach-tergrondartikels, multimediale en interac-tieve oefeningen, ondersteuning via dis-cussieforums, en gamification-elementen: per voltooide stap in je leertraject verdien je punten. Niet alles biedt altijd evenveel meerwaarde. Zo vind ik de stortvloed aan aanmoedigingen om een level hoger te klimmen bij Khan Academy veeleer sto-rend dan motiverend. Al is het wel begrij-pelijk vanuit de (oorspronkelijk) jonge doelgroep van de Academy.

MOOCSHet begrip MOOC (Massive Open Online Course) staat voor online studietrajecten die kosteloos toegankelijk zijn (open) en waarbij het aantal deelnemers onbeperkt is (massive).

MOOCs werden in eerste instantie inge-richt door grote onderwijsinstellingen vanop hun eigen platformen. Zo bood Stanford in 2011 een MOOC aan rond kunstmatige intelligentie wat wereldwijd maar liefst 160.000 studenten aantrok.

Nu vind je MOOCs vooral terug via alge-mene platformen als Coursera, edX en FutureLearn. Er zijn MOOCs die enkel op deelname gericht zijn en dus niet certificeren, en er zijn MOOCs waar-bij je — tegen betaling — credits van de

META 2016 | 5 | 11

artikel

organisator ontvangt, tenminste als je het traject tot een goed einde brengt. Deze credits zijn meestal louter symbolisch, een mooie aanvulling voor je cv of profiel op LinkedIn. Ze worden meer niet dan wel — en voor een beperkt aantal opleidin-gen — gelijkgesteld met officiële studie-punten. Al zal daar gauw verandering in komen, want universiteiten en hogescho-len praten steeds vaker met elkaar over de door hen aangeboden MOOCs. Dit met het oog op overeenkomsten waar-bij elders behaalde MOOC-credits erkend kunnen worden als onderdeel van de eigen onderwijsprogramma’s.

Hieronder volgt een toelichting bij enkele MOOC-platformen.

COURSERACoursera is misschien wel het bekendste MOOC-platform. Toegankelijk voor ieder-een en met een ruim aanbod aan gratis of betaalbare opleidingen. Voor certifi-cering — heel wat Amerikaanse univer-siteiten werken samen met Coursera — betaal je doorgaans meer. Af en toe vind je in het aanbod een cursus die zich meer tot informatiewerkers richt. Zo werden in het verleden MOOCs aangeboden rond Metadata en Research Data Management and Sharing (university of North Carolina at Chapel Hill), Leading Innovation in Arts and Culture (Vanderbilt university) en Academic Information Seeking (university of Copenhagen).

Zelf volgde ik bij Coursera een gecertifi-ceerde cursus rond de programmeertaal

Python via de university of Michigan. Ik was tevreden over de inhoud van die cur-sus, alsook over de visuele omgeving en administratieve omkadering van Coursera.

EDXOok op het edX-platform - een samen-werking tussen rivalen MIT, Harvard en Berkeley — zijn gespecialiseerde tra-jecten te vinden in de interessesfeer van onze sector: Library Advocacy unshushed (university of Toronto), Books in the Medieval Liturgy (Harvard), ICT Accessibility (Georgia Tech). Je vindt er bovendien enkele MOOCs aangeboden door KuLeuven en université Catholique de Louvain.

FUTURELEARNEen Europees alternatief is FutureLearn, opgericht door de Britse Open university. Je vindt er cursussen van internatio-nale en Europese onderwijsinstellin-gen, waaronder een aantal Nederlandse (Rijksuniversiteit Groningen, Technische universiteit Eindhoven en universiteit Twente), maar geen Belgische. Wel zijn er enkele bijzondere partners zoals British Museum en British Library. Een greep uit het aanbod: Propaganda and Ideology in Everyday Life (British Library), Reading Literature In The Digital Age (university of Basel), Learning Online: Searching And Researching (university of Leeds).

OVERIGE MOOC-PLATFORMENHieronder geef ik nog enkele bij-zonderheden mee van andere plat-formen. Bij geen van deze vond ik

specifiek biblio theekwetenschappelijke opleiding en terug.

• Iversity heeft Berlijn als basis en werkt net als FutureLearn samen met Euro-pese onderwijsinstellingen waaron-der Karlsruhe Institut für Technologie, Amsterdam university of Applied Sciences en European Business School.

• udacity is een marktplaats voor online leren met focus op technologie. Interessant als je bijvoorbeeld in data science of machine learning geïnteres-seerd bent. udacity is ook bekend van zijn volledig online masterprogramma Computer Science (Georgia Tech) en de prijzige Nanodegree-programma’s waarbij de lesgevers uit het bedrijfs-leven komen (Facebook, Google, Amazon, AT&T). Het Nanodegree Plus-programma garandeert afgestudeerden — voorlopig enkel Amerikaanse — een job binnen de zes maanden na afstu-deren, of betaalt het integrale (hoge!) inschrijfgeld terug.

• Ook openHPI, in handen van het Hasso-Plattner-Institut, specialiseert zich in ICT-gerichte opleidingen. De leertrajec-ten van telkens zes weken zijn geba-seerd op de eigen bachelor- en mas-terprogramma’s, en hebben het Engels of Duits als voertaal. Staan dit jaar nog op het menu: Wie designe ich meine eigene Homepage, Wie funktioniert das Internet, Linked Data Engineering.

• udemy onderscheidt zich van de andere platformen door zich te richten op expert-hobbyisten die — los van een verbintenis met een officiële onderwijs-instelling — op het platform een cursus kunnen aanmaken en gratis of tegen betaling aanbieden. Een systeem van reviews laat toe om — vooraleer je je voor een cursus inschrijft — na te lezen wat vorige deelnemers van de oplei-ding vonden.

• Het NovoEd-platform heeft haar wor-tels in Stanford en verschilt van de andere omdat sociale onderwerpen én samenwerkend leren er centraal staan. Momenteel volg ik er een traject van zeven weken rond Human-Centered Design. Daartoe vorm ik een team met vijf andere Vlaamse deelnemers met

De homepage van de Kahn Academy website.

12 | META 2016 | 5

artikel

“ VEEL VAN DEZE OPLEIDINGEN WORDEN GEORGANISEERD VAN-UIT VOORAANSTAANDE INSTELLINGEN EN BIEDEN HOGE KWALITEIT.

wie ik geregeld samenkom. Niet alleen leer je zo iets bij over het onderwerp in kwestie, maar kun je ook volop ervarin-gen uitwisselen met gelijkgestemden.

• Fransen zouden geen Fransen zijn, als ze niet een apart nationaal plat-form zouden oprichten: FuN-MOOC (France université Numérique). Enkele MOOCs uit het aanbod: Du manager au leader agile (Cnam Paris), Initiation à HTML5 (Groupe INSA), Innover et entreprendre dans un monde numéri-que (MinesTelecom). Een opleiding om in het oog te houden is die rond Web Sémantique et Web de Données van het prestigieuze Inria, het Franse nati-onale onderzoeksinstituut voor compu-terwetenschappen. Ik kwam deze zeven weken durende opleiding ruim laat op het spoor en heb de opdrachten vereist voor certificering dan ook niet tijdig kunnen volbrengen. Wat ik ervan heb meegepikt, was echter veelbelovend. Bovendien is het dé gelegenheid om op een aangename manier nog eens je Frans bij te schaven. Als de opleiding hernomen wordt, doe ik zeker weer mee.

• Ook buiten Noord-Amerika en Europa worden MOOC-platformen opgezet: OpenLearning en Open2Study situe-ren zich in Australië, NPTEL komt uit India, XuetangX.com bevindt zich in China, Miriada X herbergt Spaanse en Latijns-Amerikaanse universiteiten. Wel kun je stellen dat MOOCs vooralsnog een Westerse aangelegenheid blijven.

MOOCS VANUIT DE BIBlIOTHEEK(OPlEIDINGEN)Vanuit het bibliotheekonderwijs werden in het verleden al enkele MOOCs geor-ganiseerd, al draaiden die dan niet op de bovengenoemde platformen, maar in eigen beheer.

Eerst was er de New Librarianship Open Online Course van David Lankes die in 2013 werd aangeboden door School of Information Studies (Syracuse university). Later volgden de Hyperlinked Library MOOC door Michael Stephens en de Emerging Future: Technology Issues and Trends MOOC door Sue Alman van San José State university School of

Information, en de Metaliteracy MOOC, ingericht door de universiteitsbibliotheek van university at Albany.

Wie denkt via MOOCS een bibliotheek-diploma te behalen, komt echter van een kale reis terug. Zoals gezegd kunnen MOOCs — na bewezen inzet — wel een certificaat uitreiken, dit geeft nog geen recht op officieel erkende credits. De bovenvermelde MOOCs telden hoogstens mee voor studiepunten voor de eigen studenten, die voor de volledige biblio-theekopleiding aan hun onderwijsinstel-ling navenant inschrijvingsgeld betaalden.

Graag vermeld ik ook een Vlaams ini-tiatief uit 2015, de Mediacoach MOOC van Mediawijs.be, een open en online course, maar qua aantal deelnemers niet echt massive te noemen. Wie interesse heeft, kan zich nog steeds registreren op mediacoach.mediawijs.be en de filmpjes, kennisvragen en achtergrondinforma-tie doornemen rond mediawijze thema’s als online identiteit, informatievaardig-heden en gamegeletterdheid. Naast de Mediacoach MOOC biedt Mediawijs.be een opleiding Mediacoach aan volgens het blended learning of flipped classroom principe: de theoretische kennis halen de deelnemers uit de MOOC waarna tijdens de contactmomenten de stof toegelicht en uitgediept wordt door experts.

Verder organiseerde Hogeschool PXL in 2015 een MOOC met als titel ‘Word mediawijzer!’ PXL host de materialen zelf op www.wordmediawijzer.be en gebruikt daartoe het Open edX course manage-ment system. Zoals de naam doet ver-moeden is dit een toepassing ontwikkeld vanuit edX. Registreren om de cursusma-terialen van PXL te bekijken is nog altijd mogelijk.

Meer en meer bibliotheken nemen zelf een actieve rol op in de wereld der MOOCs. Ik schreef al dat British Library de Propaganda MOOC aan-biedt via FutureLearn. New York Public Library pakt het anders aan. Zij orga-niseerde als pilootproject een aantal meet-ups voor de deelnemers van enkele

META 2016 | 5 | 13

artikel

Coursera-opleidingen, dit onder de des-kundige begeleiding van door de biblio-theek aangestelde trained facilitators.

Een boek over het onderwerp MOOCs en bibliotheken kon niet uitblijven. In de zomer van 2015 verscheen in de Library Technology Essentials reeks een publica-tie van de hand van Kyle Courtney, advi-seur bij Harvard, het MOOC-initiatief van Harvard. MOOCs and Libraries wil een lei-draad bieden voor bibliotheken die zelf een MOOC willen opzetten in het kader van bijvoorbeeld bibliografische instructie of bijscholing van personeel.

TIPS VOOr MOOC-STUDENTENZin gekregen om je voor een MOOC in te schrijven? Eerst dien je natuurlijk een MOOC te vinden die aan je interes-ses beantwoordt. Zelf lijd ik wat MOOCs betreft behoorlijk aan fomo (fear of mis-sing out). Het is me al meermaals over-komen dat ik een MOOC te laat ont-dekte, namelijk als hij (bijna) afgelopen was. uiteraard kun je je op de afzon-derlijke MOOC-platformen inschrijven op nieuwsbrieven en attenderingstools, maar er bestaan ook enkele toepassin-gen die je e-learning leven vergemakke-lijken. Zo biedt Class Central, een zoek-machine voor MOOCs, zowel een Follow Button als een MOOC Tracker aan, zodat je bepaalde topics, keywords, universitei-ten en MOOC-platformen nauwgezet kan opvolgen. Bovendien laat Class Central toe dat je een lijstje aanlegt — een cata-logus, zo je wil — van de MOOCs die je gevolgd hebt en die je nog wil volgen, en op basis daarvan krijg je dan weer aan-bevelingen. Wat Goodreads dus is voor boeken, is Class Central voor MOOCs. CourseTalk biedt met een Course Advisor en Tracker gelijkaardige diensten.

Het belangrijkste om op te letten vooraleer je je voor een MOOC registreert, is het course schedule. Hoe lang duurt de MOOC, wat is de werklast per week, wanneer val-

len de harde deadlines voor opdrachten, quizjes en oefeningen? Enig inzicht in je eigen time management vaar-digheden komt daarbij zeker van pas. De kans om de vereisten te onderschatten is groot.

Een andere tip is om het eerst gewoon eens uit te proberen, dus om niet meteen voor een certificaat te betalen. Zo kun je ervaren of je persoonlijke leerstijl zich leent voor onderwijs via een MOOC, en je MOOC-studievaardigheden eventueel bijsturen tegen een volgende keer. Denk er ook aan dat de waarde van een MOOC niet zozeer schuilt in het certificaat dat je kan toevoegen aan je cv of LinkedIn, maar in het project dat je verwezenlijkt als gevolg van je nieuwe verworvenheden.

SPOCSSPOC staat voor Small Private Online Course. Meestal worden SPOCs gepubli-ceerd op het eigen leerplatform van de aanbieder en zijn ze niet vrij toegankelijk. Ze zijn zelden gratis, het aantal deelne-mers is doorgaans beperkt en er kunnen bijzondere inschrijfvoorwaarden gelden. Het begrip SPOC is relatief nieuw, maar uiteraard zijn SPOCs geen nieuw ver-schijnsel. Denk aan de Open universiteiten die al jaren afstandsonderwijs aanbieden. Wat een SPOC tot een SPOC maakt, is dat de opbouw van het cursusmateriaal en het cursusverloop — het educatieve scenario — geïnspireerd is door wat men van MOOCs geleerd heeft: gevarieerde werkvormen en aandacht voor interactie.

Om het verschil met MOOCs te verdui-delijken, geef ik eerst een algemeen voorbeeld van een SPOC-platform. Zelfstudie.be richt zich onder het motto ‘de school die nooit sluit’ op starters, leer-krachten en zelfstandigen, maar kan ook interessant zijn voor de informatiewerker. Deze online school omvat meer dan 60

cursussen die je per stuk kan betalen of ineens allemaal kan inkopen.

In Vlaanderen en Nederland kun je de ver-volgprogramma’s op de sociale media cur-sus 23 Dingen, namelijk de VerdiepDingen (Coers Internet Trainingen) en 10 om te Zien (Bibliotheekschool Gent) beschou-wen als SPOCs.

Bij de VerdiepDingen doorloopt de indivi-duele deelnemer alle materialen digitaal. Feedback krijgt hij via chat, blog, video-gesprek en forum. Een variant op de VerdiepDingen wordt door GO opleidin-gen aangeboden als Social Media Dingen.

10 om te Zien start met een fysieke bijeen-komst op het adres van Bibliotheekschool Gent, vervolgens gaan de deelnemers 36 uren zelfstandig aan de slag en krijgen ze begeleiding via de elektronische leerom-geving (ELO).

Bovendien zal Bibliotheekschool Gent — naast de opleidingen in dag-, avond- en weekendonderwijs — vanaf februari 2017 de modules van de Initiatie BDI-kunde als SPOCs aanbieden via de ELO van de school. Wie voor alle opdrachten bij de vakken slaagt, zal dus volledig vanop afstand het certificaat kunnen beha-len. Bibliotheekschool Gent wil daarmee tegemoetkomen aan enkele doelgroepen (werknemers, beperkte mobiliteit, hoger opgeleiden) die de leerstof zelfstandig, op eigen tempo en los van locatie wen-sen door te nemen. Tegelijkertijd wordt zo meer ruimte gecreëerd voor de cursisten die net wel de voorkeur geven aan klas-sikaal contactonderwijs.

Kijk je naar het buitenland, dan kun je heel wat aanbieders van kort- en lang-durige online opleidingen terugvinden. Hieronder vermeld ik enkele belangrijke aanbieders die zich ook tot een internati-onaal publiek richten. E-learning initiatie-ven van lokale bibliotheekorganisaties die zich veeleer wenden tot de eigen achter-ban, laat ik buiten beschouwing.

AlA ONlINE lEArNING Bij de American Library Association vind je webinars en eCourses (gemiddeld

Een SPOC certificaat.

14 | META 2016 | 5

artikel

200 dollar voor een opleiding van 10 uren gespreid over 4 weken). De diverse ALA units of afdelingen hebben elk een eigen aanbod. Ben je bijvoorbeeld geïn-teresseerd in jongeren, kijk dan bij Young Adult Library Services Association en vind opleidingen met titels als Beyond Booklists en Boys and Books.

WEBJUNCTIONWebJunction, een initiatief van OCLC Research, richt zich op medewerkers van openbare bibliotheken en heeft een gra-tis en gevarieerd aanbod aan asynchrone, korte opleidingen (1 à 4 uren). Je vindt er ook achtergrondinformatie, handouts en opnames van webinars. Enkele voorbeel-den: Serving Library users on the Autism Spectrum, Dealing with Angry Patrons, Merchandising That Work.

lJALibrary Juice Academy is een onafhan-kelijke speler op de e-learning markt. De Academy biedt een aantal losstaande workshops (175 dollar voor 15 uren over 4 weken), maar ook langere cursussen.

Zo volgde ik gedurende zes maanden het traject voor het Certificate in XML and RDF-Based Systems via hun elektronische leeromgeving Moodle. Inhoudelijk zeer diepgaand, maar vooral tekstgebaseerd en met chatmomenten in Amerikaanse tijd. Ik kan LJA aanbevelen, maar wie mul-timediale leermiddelen verkiest, is er niet aan het goede adres.

SJSU ISCHOOlBij San José State university School of Information vind je het serieuze werk. Je kan er kiezen uit een ruim aanbod open classes op masterniveau (Cybersecurity, Encoded Archival Description, Informa-tion Architecture, ...), een certificaat in Big Data of Digital Assets, twee master-programma’s (Library and Information Science of Archives and Records Admini-stration) en — gespreid over maximaal 8 jaren — volledig op afstand een doctoraat in de bibliotheekwetenschappen halen. Je betaalt een kleine 500 dollar per unit, variërend van 3 units voor een open class tot 43 voor een master.

CONClUSIEE-learning is een recent uit zijn voegen gebarsten fenomeen. Als je een dag gras-duint langs TED, Coursera, WebJunction en consoorten, kom je terug met een tas vol online cursussen over alles wat je maar bedenken kan, ook in ons vakgebied.

Veel van deze opleidingen worden geor-ganiseerd vanuit vooraanstaande instel-lingen en bieden hoge kwaliteit. Niet in het minst doordat de online netwerkom-geving zinvolle leerervaringen mogelijk maakt. Denk aan peer-assessment waar-bij je het werk van collega’s aan de andere kant van de wereld kan bekijken en beoor-delen.

E-learning is bij uitstek geschikt om je in te werken in de sexy thema’s voor de 21e-eeuwse informatieprofessional: big data, digital humanities, machine learning, semantic web, … The sky is the limit!

> reacties zijn welkom op @commissaresse.

artikel

Bron: Nationaal Archief, Den Haag

Bibliotheekgebouwen in Brussel en Wallonië

“ we hoeven echt niet de vraag te stellen of we bibliotheken nodig hebben. ”

16 | META 2016 | 5

rondetafel

Bibliotheekgebouwen in Brussel en Wallonië

Tekst: Simha Chardon Foto’s: Marc Engels

V.l.n.r. Patrick Vanhoucke, Patrick Vanouplines, Jean-François Füeg, Chantal Stanescu en Christian Brouwer.

META sprak met Brusselse en Waalse specialis-ten uit de sector: Chantal Stănescu, bibliothé-caire-dirigeante de la Bibliothèque Publique Centrale pour la Région de Bruxelles-Capitale; Jean-François Füeg, directeur de la lecture Lecture publique de la Fédération Wallonie-Bruxelles; Patrick Vanouplines, hoofdbiblio-thecaris Vrije universiteit Brussel (VuB); Christian Brouwer, directeur de la Bibliothèque des Sciences Humaines de l’université Libre de Bruxelles (uLB). Patrick Vanhoucke, ver-antwoordelijke projecten Digitale Bibliotheek bij de Vlaamse Gemeenschapscommissie in Brussel, was onze gastheer en zorgde voor de koffie.

rElEVANTIE VAN BIBlIOTHEEKGEBOUWBibliotheken zijn niet meer wat ze waren. Mensen komen er niet meer per se om informatie te zoeken. Studenten en onderzoe-kers raadplegen bijv. steeds meer digitale informatie thuis of op hun werkplek en moeten niet meer naar de bibliotheek om informatie te vinden. De vraag kan gesteld worden in hoeverre een bibliotheekgebouw nog nodig is en of de bibliotheek nog een rol te spelen heeft in de 21e eeuw. “Het is de manier waarop gebruik wordt gemaakt van een biblio-theekgebouw die de bibliotheek nog relevant maakt”, zegt Jean-François Füeg. “Vroeger bouwden we bibliotheken als een soort prachtige kruidenierswinkel waarbij de gedachte was dat we wel mensen zouden aantrekken als we veel boeken konden aanbie-den. De klanten zouden vanzelf toestromen, we hoefden de deu-ren maar wijd open te gooien. Als we nu nog zo zouden functi-oneren dan zou een bibliotheek niet meer nodig zijn want zo’n soort ‘kruidenierswinkelbibliotheek’ trekt de mensen niet meer aan. Ze kunnen hun producten immers thuis geleverd krijgen. Bibliotheken zijn echter veranderd, ze blijven niet meer vastzit-ten in hun gebouw maar werken op een veel breder gebied en analyseren de noden van hun publiek. Ze bekijken zelfs de noden van een publiek dat de bibliotheek op een manier gebruikt die we ons vroeger nooit hadden kunnen voorstellen. Denk aan mensen die geen boeken uitlenen en die de boeken zelfs niet bekijken. Ze komen tijdens de middag met hun eigen laptop, boeken en magazines in de bibliotheek zitten. Mensen komen iets anders zoeken in een bibliotheek dan boeken die ze kun-nen uitlenen.”

De bibliotheek verandert en dat beaamt ook Chantal Stănescu: “Er is inderdaad een wijziging in de visie die we hadden op een openbare bibliotheek. Nu moeten het open plekken zijn waar het ontvangen van ‘de publieken’ op de voorgrond treedt en waar de collectie een minder grote plaats inneemt.” Bibliotheken spreken niet meer van het publiek maar van ‘de publieken’ omdat het publiek telkens onderverdeeld kan worden in een deelpubliek. Zo hebben alle bibliotheken naast een volwasse-nenpubliek, ook de jeugd, de ouderen e.a. Maar binnen al die groepen zijn er nog verschillen. Hoewel het publiek per catego-rie homogeen lijkt — ze zijn allemaal volwassen, ze zijn allemaal jong of oud — blijkt het toch heel verschillend te zijn. Zo heeft

META 2016 | 5 | 17

rondetafel

een volwassen Brusselaar niet dezelfde noden als een volwas-sen nieuwkomer of immigrant.

“Door ernaar te streven om aan de noden van iedereen te vol-doen, zijn het de projecten die in en door de bib gerealiseerd worden die de bibliotheek nuttig maken”, legt Füeg uit. “Als je aan alfabetisering denkt dan merk je dat 35 procent van onze bibliotheken daar actief aan meewerken. Projecten voor alfabe-tisering worden gerealiseerd in bibliotheken, met bibliothecaris-sen en samen met verenigingen die naar de bib komen. Zoiets hadden we ons vroeger nooit kunnen inbeelden.” Bibliotheken worden plekken waarin een scala aan activiteiten plaatsvinden, en waarin gebruikers op verschillende manieren gebruik maken van de bib. Zo’n verandering vraagt om aanpassingen van zowel het gebouw als het personeel.

In de universiteiten is een gelijkaardige evolutie aan de gang beamen zowel Patrick Vanouplines als Christian Brouwer. “Wij zeggen wel niet dat “er meer publieken zijn”, wij zeggen “er is niet één toepassing maar er zijn toepassingen”, die ook nog het hele jaar door veranderen”, legt Vanouplines uit. “Het belangrijk-ste aspect van de universiteitsbibliotheek is nu inderdaad dat ze meerdere functies vervult”, vult Brouwer aan. “Op het eerste gezicht lijkt het alsof we een homogener publiek hebben dan de openbare bibliotheken, namelijk studenten en onderzoekers. Maar dat publiek heeft toch andere noden, afhankelijk van het soort werk dat uitgevoerd moet worden of van de studierich-ting die gevolgd wordt. Zo hebben humane wetenschappers in bepaalde richtingen wel nood aan boeken, maar richtingen als economie veel minder.” Omdat studenten zeer verschillende eisen stellen in de loop van het jaar moet er plaats worden gemaakt voor de andere gebruiken en moet de bibliotheek flexi-bel zijn om zich in de loop van het jaar te kunnen aanpassen waar nodig. Zowel aan de VuB als aan de uLB werd er beslo-ten om de klassieke inrichting van de seminarielokalen om te zetten naar groepswerklokalen. Door de specifieke collecties die standaard in de seminarielokalen stonden uit die lokalen te halen en te integreren in de collectie van de leeszaal, kwam er aan de VuB plaats vrij voor groepswerk. De uLB groepeerde de verschillende seminarielokalen om in de vrijgekomen ruimtes groepswerkruimten in te richten.

“We hoeven echt niet de vraag te stellen of we bibliotheken nodig hebben. Tijdens bepaalde periodes, zoals de blok, zit de bibliotheek gewoon stampvol — en dat is in elke bibliotheek zo”, poneert Brouwer resoluut.

MEEr rUIMTE ‘VINDEN’Stampvolle bibliotheken in Brussel — de grootste studentenstad van België — blijkt niet enkel een fenomeen te zijn binnen de uni-versiteitsbibliotheken. Ook de openbare bibliotheken zien een toestroom van studenten naar hun gebouwen. Kunnen biblio-theken dit eigenlijk aan?

“Wij hebben het probleem vastgesteld, gemerkt dat we plaats-gebrek hebben en beseft dat er zalen nodig zijn waar studenten naartoe kunnen komen om er in stilte of in groep te werken”, begint Stănescu, “Maar we hebben niet het vermogen — of nog niet — om zoveel studenten te ontvangen als we zouden wil-len. We staan onder grote druk omdat er veel studenten (zoals hogeschoolstudenten) zijn die geen plek vinden in universiteits-bibliotheken.” Deze studenten vinden geen plek meer in de uni-versiteitsbibliotheken tijdens het massablokken omdat die tij-dens de blok enkel plek verlenen aan hun eigen studenten. “De bibliotheek van de Humane Wetenschappen aan de uLB heeft

plaats voor 2250 studenten, maar tijdens de blok kunnen we enkel onze eigen studenten en die van de VuB binnenlaten. Zo groot is de vraag”, legt Brouwer uit.

De uitdaging waar de bibliotheken voor staan, is om meer ruimte te vinden om al hun gebruikers te kunnen ontvangen. Maar hoe maak je ruimte, wanneer je geen nieuw gebouw kunt bouwen?“Veel bibliotheken reorganiseren nu om meer ruimte te cre-eren. Als ondersteunende coördinatoren hebben wij bij de bibliotheken aangedrongen om te snoeien in hun collectie. Bibliothecarissen zijn dol op hun boeken en het is niet altijd gemakkelijk om het ‘snoeiconcept’ uitgelegd te krijgen. We heb-ben daarom een centraal magazijn opgericht en handleidingen opgesteldom bibliothecarissen te helpen met het uitdunnen van hun collectie. Want zeg nu zelf, boeken over de pareltjes van de DDR horen niet meer tussen de rekken”, zegt Füeg.

“Bibliotheken reorganiseren nu helemaal anders dan vroeger. Ongeveer tien jaar geleden werd er nog gezegd: ‘Kijk we hebben al die rekken nog eens dichter opeen gezet om nog meer boe-ken binnen te halen.’ Zoiets wordt nu niet meer gedaan. Soms willen de bibliothecarissen graag snoeien om meer ruimte te hebben, maar zit het probleem bij de gemeente”, legt Füeg uit. “Een burgemeester denkt misschien dat de bib minder goed is omdat ze minder toont. Maar door uit te leggen dat die boe-ken niet weggegooid worden maar naar het magazijn gaan, voelt niemand zich benadeeld.” Op de universiteiten zijn het de professoren die het moeilijk hebben met het uitdunnen van de collectie. “In de fantasie van een prof is een goede bibliotheek een heiligdom waarin alle boeken die hij ooit nodig zal hebben ter beschikking staan”, lacht Brouwer, “Maar vreemd genoeg zijn het toch de professoren die veel meer gebruik maken van digitale informatie dan de studenten.” Het klassieke beeld dat mensen hebben van bibliotheken moet dus veranderen, maar dat vraagt telkens ook om goede communicatie, zowel bij de openbare als bij de universiteitsbibliotheken.

De VuB en de uLB plannen gezamenlijk een Learning and Innovation Centre voor wetenschappen en ingenieursweten-schappen. “Doordat ‘Campus Oefenplein’ en ‘Campus de la Plaine’ zo dicht bij elkaar liggen is dat ideaal voor een gezamen-lijke bibliotheek of learning centre dat met 9000 m² zo’n 1000 studenten gelijktijdig zal kunnen ontvangen”, legt Vanouplines uit. “Met een Learning and Innovation Centre willen we de stu-denten en de onderzoekers de kans geven om alles in de biblio-theek te vinden dat ze nodig hebben om er te kunnen werken”, voegt Brouwer eraan toe. “Een van onze inspiratiebronnen was de universiteitsbibliotheek van Maastricht. Daar leren de stu-denten vooral door praktijkwerken te maken en dus hebben de studenten uiteraard veel ruimte nodig om aan die projecten te kunnen werken. Ze hebben daar een fantastische verscheiden-heid aan ruimtes want het idee is dat de student al zijn opdrach-ten op de universiteit kan maken zonder nog thuis te moeten doorwerken.”

Ruimtes beschikbaar stellen aan de bezoekers zodat ze kunnen studeren, werken of zelfs ‘chillen’ met vrienden. Wordt de biblio-theek dan gewoon een gebouw voor vergaderingen en om er te werken? “Bibliotheken zijn veel meer dan ruimtes”, reageert Stănescu. “Denk aan alle activiteiten die in en door de biblio-theek georganiseerd worden. Gemeenten geven trouwens veel opdrachten aan de bibliotheken omdat ze erachter zijn gekomen hoe belangrijk een bib is. Het is ons gelukt om de gemeenten te laten inzien dat het belangrijker is om een goede activiteiten te voorzien in de bibliotheek dan een grote collectie boeken

18 | META 2016 | 5

rondetafel

te hebben die niemand inkijkt. Die activiteiten trekken immers een heel breed publiek aan dat tien jaar geleden niet naar de bib zou zijn gekomen. Wanneer ze eenmaal de stap naar de bib hebben gezet, ontdekt dat publiek een hele wereld van cultuur.”

Doelgroepen die vroeger niet naar de bibliotheek konden komen, kunnen dit nu wel omdat de ruimtes naar hun noden worden aangepast. Zo kunnen moeders met baby’s en peu-ters terecht in de babyhoek waar alles ingericht is om het ze gemakkelijk te maken: plaats voor de buggy’s, luiertafels, enz. Naast babyboekjes zijn er ook boeken over kinderpsychologie, opvoeding e.d. die de jonge ouders kunnen interesseren. De bibliotheken worden gesegmenteerd in zones die polyvalent zijn om op verschillende momenten een ander publiek te ontvan-gen. Ook organiseren en coördineren bibliotheken steeds meer activiteiten. Zo werd er in Namen een bibliotheek opgericht die enkel en alleen stripverhalen bevat: de BD-thèque. Naast strip-verhalen lezen en uitlenen kunnen kinderen ook deelnemen aan workshops waarin ze onder begeleiding van tekenaars hun eigen strip kunnen maken.

Ook Vanouplines beaamt dat bibliotheken veel meer zijn dan ‘plekaanbieders’. “Op de medische campus Farmacie en Geneeskunde in Jette zijn we tot het ‘Geïntegreerd BegeleidingsLandschap Jette’ (GBLJ) gekomen. Daarin hebben we de medische bibliotheek, het zelfstudiecentrum van vroe-ger en het Skillslab samengebracht. In dit landschap hebben we verschillende ruimtes om in te spelen op de verschillende gebruiken. Zo vinden studenten geneeskunde allerlei materiaal dat vroeger in het Skillslab zat, zoals modellen van dijbenen, schedels, e.d. die ze kunnen vastnemen en bekijken. Daarnaast is er ook nog een heel klein beetje literatuur op papier beschik-baar, wel veel minder dan vroeger zodat er nu meer ruimte is voor computers en voor groepswerkruimtes.”

De nieuwe aanpak van de bibliotheken waar gefocust wordt op de gebruiker en niet op de collectie maakt de bibliotheken nu toegankelijker voor mensen met een fysieke of mentale handicap. “Al meer dan 20 jaar ondersteunen de openbare bibliotheken de

vereniging voor slechthorende kinderen APEDAF (Association des Parents d’Enfants Déficients Auditifs Francophones). Brussel en Waals-Brabant zijn daar toppers in, en voorzien een heel pro-gramma voor kinderen met gehoorproblemen. Het interessantste zijn de programma’s waarin gewone kinderen samenkomen met kinderen met gehoorproblemen tijdens o.m. leessessies waarin voorgelezen wordt op twee manieren: verbaal en met tekens. Zulke programma’s verbinden kinderen die elkaar anders niet zouden kennen.” vertelt Füeg enthousiast. Bibliotheken blijven constant zoeken naar manieren om het publiek met een handicap te verwelkomen. “In 2015 organiseerde de centrale bibliotheek de studiedag ‘tous à la bibliothèque, vraiment tous’ om na te denken over het publiek dat moeilijker de weg naar de bib vindt. Naast slechthorenden is er immers nog een heel scala aan mensen voor wie de bib niet altijd toegankelijk is. Denk we aan mensen met dyslexie, oudere personen die slecht zien, zonder officieel erkend te zijn als slechtziende, zwangere mama’s met kleine kindjes, tijdelijk gehandicapten zoals mensen met een gebroken been, rolstoelgebruikers en noem maar op”, legt Stănescu uit.

Füeg knikt instemmend en pikt daar op in: “Vroeger was het ‘heel simpel’ wanneer het centrum voor mensen met het syn-droom van Down naar de bibliotheek kwam. Ze arriveerden in een strakke rij met een begeleider voor en achter. Ze namen een paar boeken en marcheerden weer buiten. Op een bepaald ogenblik beseften de bibliothecarissen dat deze bezoekers zich niet op hun gemak voelden in de bib, ze begrepen niet goed hoe de bibliotheek werkte. Zo ontstond het project waarin de bibliothecarissen samen met de personen met een handicap en hun begeleiders rond de tafel gingen zitten. Het resultaat was een gids met pictogrammen die duidelijk maakt hoe de bib in elkaar zat en wat je waar kon vinden. Deze gids werd zo’n suc-ces dat de bibliotheek die ook aanbood aan de andere bezoe-kers. Men had nog nooit zo’n goede gids in handen en niemand wist dat die gids oorspronkelijk voor en door personen met een handicap gemaakt was”, lacht Füeg. “Maar het mooiste is dat de personen met een handicap vroeger in groep moesten komen terwijl ze nu, dankzij deze handleiding, helemaal alleen naar de bib komen.”

“ BIBLIOTHECARISSEN ZIJN DOL OP HuN BOEKEN EN HET IS NIET ALTIJD GEMAKKELIJK OM HET ‘SNOEICONCEPT’ uITGELEGD TE KRIJGEN.

META 2016 | 5 | 19

rondetafel

Bibliotheken moeten aan details denken die voor ons zo vanzelf-sprekend zijn dat we niet meer beseffen dat personen met een handicap daar moeite mee kunnen hebben. Zo denken biblio-theken er nu ook aan om de rekken ver genoeg uit elkaar te zetten zodat mensen in rolstoelen er door kunnen, maar ook midden in de gang kunnen omkeren zonder eerst de hele gang te moeten afgaan. Maar dit is niet genoeg, want als de rekken te hoog zijn kunnen die bezoekers niet aan de boeken die op de hoogste rekken staan.

DE BIB AlS MEDIATOrBibliotheken krijgen er een nieuwe opdracht bij: het wordt de plek bij uitstek om te creëren. “In zijn boek Expect more benadrukt David Lankes deze nieuwe taak van de bibliotheek. Volgens Lankes mag de bibliotheekgebruiker meer verwachten van een bibliotheek. Dit betekent het nog net iets verder zet-ten van wat we tot nu toe in bibliotheken gedaan hebben: we moeten meer de nadruk leggen op creëren en co-creëren. Dit kan in elke soort bibliotheek gedaan worden, zowel universi-tair, wetenschappelijk, als openbaar. De gebruiker gaat dus niet enkel informatie zoeken, vinden en in de bib verwerken, maar ook informatie produceren en creëren, samen met anderen. Een van de middelen daartoe zijn de ‘makerspaces’, en zelfs repair cafés. Vanuit alle bibliotheken moeten we daar de nodige aan-dacht aan besteden en het verder uitwerken”, vindt Vanouplines. Stănescu is het daar volmondig mee eens: “Onze bibliotheken gaan inderdaad steeds meer de richting uit die Lankes beschrijft. We zijn zowel een digitale, culturele als sociale mediator gewor-den. De rol van de bibliothecaris is niet meer om een boek naar de gebruiker te brengen, maar de gebruiker te ondersteunen in een creatief proces. Waar creëren de gebruikers? In de zones waar vaak ook makerspaces in geïntegreerd worden. We onder-steunen nu meer gemeenschappen in hun creativiteit en minder de individuele lezer. Als mediator van cultuur stappen wij ook uit het gebouw door bijv. in parken te gaan lezen. Ook hier heb-ben we een evolutie doorgemaakt. Vroeger brachten we boe-ken naar de parken en was de boodschap: “lees een boek en je vindt wel de weg naar de bibliotheek”. Nu is het anders en zijn we op weg om een ‘zwervende bibliotheek’ op te richten. Een bibliotheek die alle diensten bevat die een gewone bibliotheek al heeft, maar die zich in bepaalde gebieden opstelt. Pas op, dit is totaal iets anders dan een bibliobus. Een zwervende bibliotheek integreert zich in een gemeenschap die al bestaat, maar waar geen bibliotheek is en die bijv. elke woensdag open is. Dankzij de ID-boxen van bibliotheken zonder grenzen is zoiets nu reali-seerbaar. De bibliotheekkits zijn een geweldige uitvinding want

ze zijn van alles voorzien.” Door meer mediator te worden, verandert ook het beroep van bibliothecaris. Beroep en

gebouw evolueren samen. “In Luik”, vertelt Füeg,” is er in elke zaal van de bibliotheek een ‘mediator-bibliothe-caris’ die meer doet dan inlichtingen verstrekken. Hij is er ook om bepaalde activiteiten te coördineren.”

De bibliothecaris als mediator die ook buiten de muren van de bibliotheek de gebruiker helpt is eveneens een fenomeen in de universiteitsbibliotheken. “Veel onderzoekers komen niet meer naar de bib omdat ze minder en minder boeken moeten raadplegen, alle informatie die ze nodig hebben vinden ze in een digitale versie. De bibliothecaris moet dan naar de onderzoek-centra gaan om te zien wat de noden van deze gebruiker zijn.” Legt Brouwer uit. “Want we mogen niet vergeten dat de digi-tale informatie beschikbaar is voor thuiswerkende gebruikers omdat de bibliotheek geabonneerd is op allerlei databanken, en die informatie beschikbaar stelt.” Aan de uLB is men begon-nen met het concept van ‘Subject Librarian’, dat al jaren in de Angelsaksische landen bestaat. Deze ‘Librarian’ heeft als functie om de verbinding te maken tussen de bibliotheken en de gebrui-kers van bepaalde richtingen. Zo is er een ‘subject librarian’ voor geschiedenis, en een voor psychologie of aardrijkskunde, enz. Deze bibliothecarissen zoeken contact op met onderzoekcen-tra, houden zich op de hoogte van nieuwe publicaties e.d. om hun informatie up-to-date te houden. “Het is belangrijk om te weten dat een bibliotheek niet enkel meer een plek is waar de gebruiker dingen kan doen, maar ook een dienstverlening is die zelfs buiten het gebouw kan aangeboden worden” bena-drukt Brouwer. Er bestaan zelfs in het buitenland Embedded Librarians die permanent op een bepaalde plek werken, zoals een ziekenhuis. Om contact te houden met onderzoekers, die steeds minder fysiek naar de bib komen, worden er ruimtes voor hen gecreëerd waar ze vergaderingen, seminaries en soms zelf enkel een lunch kunnen organiseren.

Om contact te houden met hun publieken kozen de Franstalige openbare bibliotheken voor ‘nabijheid’ door kleine bibliotheken te bouwen. “We verkiezen een kleine bibliotheek die een nauwe band heeft met haar publiek, boven een grote bibliotheek die zo’n familiale sfeer niet kan creëren”, legt Stănescu uit. “Door deze visie worden de bibliotheken een soort groot apparte-ment waar de mensen zich op hun gemak voelen. Ik vraag me af of we nog hetzelfde publiek zouden hebben als we vijf kleine bibliotheken zouden sluiten om één grote te maken. We weten immers goed genoeg dat voor het publiek van de openbare bibliotheken het psychologisch gezien een immense, of zelfs onoverkoombare stap is om bijv. het kanaal over te steken om naar de andere kant te gaan.” Füeg voegt hier aan toe dat er voor de 273 Franstalige gemeenten 550 bibliotheken zijn. “En niet elke gemeente heeft haar bibliotheek!” Een cijfer dat dui-delijk maakt dat er een grote wil is om dichtbij gelegen biblio-theken te hebben.

VAN PASSIEF NAAr ACTIEFRuimte creëren voor werkplekken, activiteiten, workshops, e.d. zijn allemaal veranderingen die ernaar streven om de gebruiker ‘aan het werk te zetten’. “De lezer stapt over van een redelijk passief statuut naar een actief statuut. Daar waar hij vroeger naar de bib kwam om iets uit te lenen kan hij vandaag iets bou-wen in de bibliotheek”, concludeert Füeg. “Dit collectief creëren van culturele werken samen met de bibliothecaris is volgens mij de toekomst van de bibliotheek.”

20 | META 2016 | 5

rondetafel

Chris Goetschalckx:

Geboren op 3 mei 1954 te Antwerpen

• 1978bibliothecarisSHISS • 1995bibliothecaris-

coördinator Hogeschool Antwerpen/Artesis

• 2013projectmedewerker bibliotheek UAntwerpen

Eerste baan: Stagiair wetenschappelijkassistentMuseum Mayer van den Bergh

Hobby’s: reizen, lezen, golf, yoga

Inspiratie: mensen, natuur, culturen

Chris goetsChalCkx

“Sta in de wereld waarin je werkt en leeft en doe alles met goesting”Hoebenjeindebibliotheeksectorbeland? In mijn laatste jaar geschiedenis heb ik de akte van bekwaamheid behaald, met de ambitie om in een bibliotheek te werken. Dat is ook vrij vlug gebeurd. Ik heb eerst nog even les gegeven en in een museum gewerkt maar ik ben vrij snel in een hogeschoolbibliotheek aan de slag kunnen gaan, het Stedelijk Hoger Instituut voor Sociale Studies in Antwerpen. Dat was een kleine bibliotheek, zoals de meeste hoge-schoolbibliotheken voor 1995, waar we veel contact hadden met studen-ten en docenten. In 1995 zijn we door fusies van meer dan honderd Vlaamse hogescholen naar een vijfentwintigtal gegaan. In Antwerpen zijn daar de Karel de Grote-hogeschool, Plantijn, Lessius en de Hogeschool Antwerpen uit voort-gekomen. Toen heb ik zelf de overstap gemaakt van een kleine bibliotheek naar bibliothecaris-coördinator voor de Hogeschool Antwerpen, met belangrijke en zeer verscheiden collecties.

Inhoeverrehaddenjestudiesjevoor-bereidopjebaanalsbibliothecaris?De akte was eerder gericht op biblio-theekmedewerkers voor openbare bibliotheken. Je kon toen een syllabus bestellen, die instuderen en examen doen. Ik heb het examen afgelegd in de Nottebohmzaal van wat toen nog de Antwerpse Stadsbibliotheek heette. Het gaf wel een beeld van wat biblio-theekwerk inhield maar een specifieke voorbereiding op de taak in het hoger onderwijs was het niet. Het werd dus leren op de werkvloer. Toen de Speciale Licentie IBW werd opgericht in 1983 was ik trouwens bij de eerste afgestu-deerden.

Watzijninjouwcarrièredegrootsteuitdagingen geweest? De bibliotheekautomatisering, nog geen evidentie in de jaren negentig, de aansluiting bij een groter netwerk, het latere Anet, en de opkomst van de elek-tronische informatie waren belangrijke momenten. Het belang van informatievaardig-heden is een constante geweest. We hebben altijd veel aandacht gehad en

initiatieven genomen om studenten te begeleiden bij het zoeken naar en ver-werken van informatie.De diversiteit in de collecties en de cul-turen, de financiële krapte van zowel de Hogeschool Antwerpen als van het gehele Vlaamse Hogescholenlandschap maakte de weg vooruit boeiend maar ook niet altijd even gemakkelijk.

WanneerbenjelidgewordenvandeVVBADenwatwasjemotivatie?Dat zal begin jaren tachtig geweest zijn. Daarna ben ik bestuurslid geworden van de sectie Hogeschoolbibliotheken. Binnen de VVBAD heb ik ook de sec-tie vertegenwoordigd binnen de Raad van Bestuur. Daarnaast was ik ook penningmeester en ondervoorzitter van het Vlaams Overleg Orgaan Wetenschappelijke Bibliotheken (VOWB) en lid van Elektron. Ik was ondervoor-zitter en nadien voorzitter van de werk-groep Bibliotheken van de AuHA. Ik heb die engagementen en de samenwerking altijd erg belangrijk gevonden. Ze zijn mede bepalend geweest voor het beeld en belang van het bibliotheeklandschap in het hoger onderwijs.

Watwasvoorjouhetvoordeelvanaldie engagementen? De VVBAD, IBW — waar veel profes-sionals elkaar ontmoetten — en ook de VLHORA, VOWB en Elektron zijn cru-ciaal geweest voor dit overleg en de samenwerkingen. Op Vlaams niveau was er bijvoorbeeld o.a de gezamenlijke aan-koop van elektronische informatie. Binnen de AuHA hebben we een aantal regelingen en verschillende projecten kunnen uitwerken. Niet alle resultaten waren altijd even zichtbaar en nuttig voor tegelijkertijd alle hogeschoolbiblio-theken, juist vanwege de diversiteit in de sector. De collegialiteit en solidariteit waren wel bepalend en inspirerend.

Watisjegoederaadvoorjongebiblio-thecarissen? Sta in de wereld waarin je werkt en leeft en doe alles met goesting. Dan kan er veel!

DankjewelChrisvoorjejarenlangeinzet!

> Zie ook p. 45

META 2016 | 5 | 21

inzet

M – BiBliotheek

M – Bibliotheek is offici-eel nog niet ‘heropend’ omwille van de interne verhuisbewegingen

Collectie:10.000publica-ties,7000Veilingcatalogien1500OudeDrukken

Topstuk: het Cruydt-boeck van Dodoens uit de 17e eeuw

Ons lievelingsstuk: vooral nuttige publicaties en documentatie zoals Louvain Monumentale van Edward Van Even (stads-archivaris en de eerste onofficiële conservator van hetstedelijkmuseum)

leukste compliment ooit gekregen:“Amai,julliehebben hier veel waarvan iknietwistdatjulliehethadden!”

“Wij voelen ons erg gewaardeerd”Vrijwilligers M – Bibliotheek

Julliewerkenalsvrijwilligersbij MLeuven,watisjulliemotivatie?Wij zijn nieuwsgierig naar kennis, heb-ben een grote liefde voor kunst in het algemeen en boeken in het bijzonder, én zijn vastbesloten om bij te dragen aan de werking van M. Bovendien spreekt de concrete taak ons aan. We werken ergens naartoe en streven mee naar het behoud van kunst en erfgoed, zodat we met trots kunnen zeggen: “Dit heb ik kunnen redden”. De vrijwilligers van onze bibliotheek vinden ook het sociale aspect erg belangrijk: erbij horen, in beweging blijven, je hersenen bij de les houden en je sociale contacten vernieu-wen. En last-but-not-least: je bent vrij-williger omdat je het graag doet; omdat het mag; niet omdat het moet!

Watisjullieopdracht?Els en Gerd zijn vrijwilligers van het eerste uur (2009): elk boek ging door hun handen. Het werd afgestoft, geor-dend per categorie en naar een nieuwe plek herbestemd. Daarna begon de registratie: met voorrang voor de Oude Drukken, gevolgd door de reguliere museumpublicaties. In die beginjaren was het een huzarenstukje gezien de beperkte omkadering en dito middelen. Peter sloot zich in 2012 bij het team aan. Samen vormen zij het ‘oerteam’ van de M – Bibliotheekvrijwilligers. Chris, Marie-Paule, Pieter en Zanne zijn de enthousi-aste nieuwkomers. Sinds het begin van dit jaar staan ook zij in voor de conser-vatie, inventarisatie, registratie, stand-plaatstoekenning en het labelen van de bibliotheekcollectie, de Oude Drukken en de Veilingcatalogi. En ten slotte kan de M – Bibliotheek ook nog tijdelijk beroep doen op sterke mannen zoals Filip en José die hun spierballen ter beschikking stellen voor interne verhuis-bewegingen.

Door de diverse taken en deelcollecties van de M – Bib vervullen de vrijwilli-gers verschillende rollen: ze zijn regis-trator, speurneus, erfgoedverzorger, verhuizer. Allen helpen zij om de ken-nis en zichtbaarheid van de collectie te

vergrootten, te delen en de uitstraling te verhogen op een zo professioneel mogelijke manier.

Opwelkeverwezenlijkingenzijnjullietrots?Zanne heeft een flinke opdracht achter de rug: de nummering van alle rekken en leggers. Op het eerste zicht een min-der glamoureus werk maar het levert veel op voor alle betrokkenen; nu kan een definitieve standplaats toegekend worden aan alle publicaties zodat we ze heel snel kunnen terugvinden.

Pieter is trots op het afronden van zijn eerste sectie van het lemma ‘Kunsttakken’: hij heeft zich ontfermd over de finalisering van de registra-tie van boeken omtrent Architectuur. Volgens de regels van de kunst — lees, de regels van het registratiehandboek — heeft hij zijn eerste pluim verdiend.

Chris is dan weer een erg opmerkzame registrator: een boek dat moet onder-gebracht worden binnen een meer passende categorie, de naam van een schrijver die niet overeenkomt met de referentiedatabank, een foutieve datum. Niets ontsnapt aan haar aandacht!

Speuren is ook de favoriete bezigheid van Marie-Paule: op zoek naar de juiste context of herkomst van een archiefstuk of overdruk in het stads- of rijksarchief of gewoon online via Worldcat. Dan schijnt de zon in de gedempte compac-tus.

M heeft een prachtige, inhoudelijk rijke collectie Oude Drukken, publicaties en archief (vanaf de 16e eeuw tot nu) en dit verhoogt het wetenschappelijk karakter van het museum. Els blijft, met evenveel enthousiasme als in de eerste jaren, bij-dragen tot de ontsluiting van de collec-tie en is daar bijzonder fier op.

De M – Bibliotheek heeft al diverse ver-huisbewegingen overleefd en dat verliep niet altijd volgens een leien dakje. Gerd is dan ook tevreden dat dit alles gelukt

Veerle Ausloos, M leuven

22 | META 2016 | 5

etalage

“ JUIST DIE COMPLEMENTARITEIT VAN DE VERSCHILLENDE LEDEN VAN DE GROEP ZORGT VOOR EEN MOOI GEHEEL.

V.l.n.r. Anne Liefsoens, Chris Ceusters, David Somers, Els Wauters, Gerd Dekeyser, Marie-Paule Dumont, Marjan Debaene, Pieter Renmans en Zanne Ringoot.Alle fotos © Cis Van Nijverseel, behalve foto Marie-Paule Dumont.

is met zo’n klein team, zonder calamitei-ten en met een bijzonder mooi resultaat: bijna ieder boek is ondergebracht bin-nen de juiste categorie.

Voor Peter staat het buiten kijf: een groot aantal boeken is geïnventariseerd en geregistreerd door een beperkt aan-tal, maar daarom niet minder enthousi-aste vrijwilligers. En de eindmeet is nog lang niet in zicht: dat is ronduit schit-terend.

Watmaaktjullieteamzouniek?Iedereen is unaniem: wij delen dezelfde passie en motivatie en dat creëert een positieve sfeer van samenwerking en ondersteuning. En niet te vergeten: we kunnen al eens goed lachen! Pieter en Chris maken ook nog deel uit van het hostenteam en dat zorgt nog meer interactie en afwisseling.

Alle vrijwilligers hebben een professio-nele carrière achter de rug of zijn nog steeds aan het werk. In tegenstelling tot de werkvloer, werpt niemand zich nog op als haantje de voorste, er is geen concurrentie meer. Al is het niet altijd evident om terug in een groep aan de slag te gaan en goed samen te werken op een kleine oppervlakte. Maar juist die complementariteit van de verschillende leden van de groep zorgt voor een mooi geheel: Iedereen wordt aanvaard zoals hij/zij is en ieders talenten worden gewaardeerd.

Bovendien voelen de vrijwilligers zich erg gewaardeerd in M: ze worden goed verzorgd en hun inzet wordt serieus genomen binnen de organisatie.

Welkeachtergrondhebbenjullie?De achtergrond van de M – Bibliotheek-vrijwilligers is erg divers: leerkracht

en lector geschiedenis en esthetica of Nederlands in het secundair en hoger onderwijs, administratief bediende in de chemische en automobielsector, carrière in het bankwezen, logopediste, business analyst en tekenaar mecha-nica. Achtergrond moet niet altijd maat-gevend zijn voor je interesses: de goes-ting om, in je vrije tijd, op zoek te gaan naar nieuwe kennis, is veel belangrijker.

Bekijkenjulliedebibliotheekdankzijdeze ervaring anders? Ieder bekijkt de bibliotheek op een andere manier sinds hun engagement. Els kreeg meer respect voor de kun-stenaars uit vroegere tijden. Ze beleeft hierdoor veel bewuster de innerlijke ver-rijking die haar vrijwilligersengagement blijft geven. Gerd, Peter en Marie-Paule interesseren zich nu nog meer voor het bibliotheekwezen bijvoorbeeld als ze op reis zijn. Ze gaan speciaal op bezoek in de Strahov Bibliotheek in Praag of bestuderen de geschiedenis van uitge-ver Plantin Moretus in het gelijknamige museum in Antwerpen.

Voor Pieter en Zanne is het specifieke classificatiesysteem complexer dan oorspronkelijk gedacht: dit creëert uit-dagingen voor de registratie en het beheer. Ze schieten in de lach want ze hebben ook een bekentenis: de boeken-lift! Dat is voor hen dé grootste ontdek-king.

Chris staat graag in contact met andere mensen en had zich de bibliotheek veel saaier voorgesteld: ze wist niet dat M zo’n grote bib had met een oude col-lectie. Telkens staat ze versteld van het beheer van de uitgebreide en diverse bibliotheekcollectie: de nauwkeurige registratie van ieder boek neemt veel tijd en onderzoek in beslag.

META 2016 | 5 | 23

etalage

signaleMent

24 | META 2016 | 5

Tegenover het ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) in Genk beschikken de uC Leuven-Limburg, voor de opleidingen Verpleegkunde en Vroedkunde, en HBO5 Verpleegkunde Genk sinds juni 2015 over een gloednieuwe campus voor ca. 1500 studenten.

LiZa is het samenwerkingsverband tussen HBO Verpleegkunde Genk, uC Leuven-Limburg en het Ziekenhuis Oost-Limburg. De Limburgse Zorgacademie focust op een maximale aansluiting tussen het werkveld, het onderwijs, onderzoek en de maatschappij en wil op die manier garant staan voor kwaliteitsvolle zorg-opleidingen die bijdragen aan de maatstaf voor hedendaagse zorg.

Foto’s: Een strakke architectuur in roodbruine steen (1) en een warm interieur met veel lichtinval.Rond de twee centraal gelegen studielandschappen (3-4) liggen de lokalen, aula’s, skills-labs (5) en de verschillende diensten, zoals restaurant, administra-tie, vaardigheidscentrum, simulatiecentrum en bibliotheek (2).

liza

META 2016 | 5 | 25

signaleMent

de BiBliotheek VerBindt door verhalenMartine Vandermaes, openbare bibliotheek Kris lambert Oostende en rosemie Callewaert, iStoire Services

De Openbare Bibliotheek van Oostende zette begin 2015 in op het verbinden van schrijvers en lezers. Onder de titel Drijfhout werd Oostende in verband gebracht met ontdekkingen, ont-moetingen, toevallig en onderweg, met fantaseren over het onbekende, over het aangespoelde. De bibliotheek van Oostende nodigde samen met de cultuurdienst en iStoires auteurs uit om een literair verhaal te schrijven over vinden en wat vinden met een mens kan doen.

De verhalen werden gepubliceerd op www.drijfhout.be. Elk online verhaal was een uitno-diging om een bijpas-sende foto in te sturen. Charlotte Mutsaers gaf het startschot met een verhaal dat zicht afspeelt op de vijfde etage in een residen-tie op de Oostendse Zeedijk. Haar ver-haal Vijf hoog in Résidence Marly werd in een mooie uitgave met een reproductie van werk van James Ensor in print u i t g e b ra c h t . Het verhaal van Mutsaers werd een hebbeding voor heel wat Oostendenaren

die na aankondiging van de verdeelloca-ties in de stad kwamen aanschuiven om een exemplaar te bemachtigen.

OPrOEP NAAr VErHAlENHet verhaal van Charlotte Mutsaers kreeg een wikkel met een oproep naar meer ver-halen en een verwijzing naar de deelna-mevoorwaarden op drijfhout.be. Iedereen kon een verhaal insturen dat zich afspeelt in Oostende. Er waren nog een aantal andere voorwaarden die ervoor moes-ten zorgen dat de verzameling ook inte-ressant zou worden voor de lezer. Wie erin slaagde om op tijd een verhaal in te sturen dat voldeed aan de voorwaarden werd geselecteerd voor publicatie op de verhalenwebsite. Deze selectie doorstaan en de online zichtbaarheid verdienen was, zo bleek, een beloning die op prijs gesteld werd. 60 dagen na de oproep hadden 52 auteurs elk een verhaal ingestuurd waar-van er 42 gepubliceerd werden.

OPrOEP NAAr BEElDENElk gepubliceerd verhaal was een oproep

26 | META 2016 | 5

artikel

Oostende leeft in tal van verha-

len, auteurs beschrijven de stra-

ten, de haven, het strand en

de zee, de inwoners en de

bezoekers. Vakantiedagen

vol zon of doordeweekse grijze

winterdagen duiken op in een wereld

waar fantasie en werkelijkheid in elkaar

verglijden. Oostende duikt op in het

werk beroemde bezoekers van toen:

Huxley, Simenon, Graham Greene, D.H.

Lawrence, Lord Byron, Verhaeren, … Met

Drijfhout geven we inwoners en bezoe-

kers van nu een plek om hun unieke

‘Oostende-verhaal’ te delen. Via deze

verhalen wordt Oostende zichtbaar bij

een breed en gevarieerd lezerspubliek.

“Pourquoi le simple fait d’arriver à

Ostende était-il devenu un plaisir, un

soulagement?”

G. Simenon

De foto’s hierboven zijn slechts een fractie van de ingestuurde foto’s. Meer foto’s op drijfhout.be/fotos.

om beelden in te sturen. Fotografen, of gelijk wie met een camera of smartphone op stap in Oostende, konden een foto insturen die paste bij één of meerdere verhalen. Het best pas-sende beeld werd geselecteerd als ‘verhaalcover’. De foto werd via Instagram met de hashtag #drijfhout + nummer aan het juiste verhaal gekoppeld. Hoewel de inspanning om een foto in te sturen kleiner lijkt dan het schrijven van een verhaal was het bij Drijfhout minder evident om veel fotografen te berei-ken. uiteindelijk hebben 36 mensen beelden ingestuurd. Deze groep zorgde samen wel voor 180 foto’s waardoor elk verhaal een eigen cover kreeg.

WOrKSHOP VOOr SCHrIJVErSEen maand voor het afsluiten van de inzameling konden schrij-vers, die al een verhaal hadden ingestuurd, deelnemen aan een workshop verhalen schrijven. Het gaf hen de kans om hun werk door Marita de Sterck te laten evalueren en op die manier van een professioneel auteur tips te krijgen om beter te leren schrij-ven. Het verhaal waar tijdens de workshop samen met Marita aan gewerkt was, werd nadien als definitieve versie op drijfhout.be gepubliceerd.

WErElDBOEKENDAGDrijfhout was bewust niet opgezet als een wedstrijd en toch werden de beloningen als prijzen ervaren: geselecteerd en gepubliceerd worden, een workshop volgen en (letterlijk) in de bloemetjes gezet worden op een feestelijke avond met de Drijfhoutverhalen in de hoofdrol op Wereldboekendag 2015. Er waren geen verliezers, iedereen voelde zich een winnaar.

Op 23 april waren 100 mensen samengekomen in de bibliotheek om te genieten van muziek, beelden en verhalen. Er was veel sfeer, fierheid en blijdschap. Er werden schatten ontdekt in de

META 2016 | 5 | 27

artikel

vorm van verborgen talenten. De verhalen nodigden uit tot nog meer vertellen op de receptie achteraf. Tijdens de avond en in de verhalen zelf werden meer dan 180 plaatsen in Oostende bij naam genoemd. Plaatsen met een heden en een verleden, plaatsen waar iedereen een verhaal over heeft.

Er werd veel en er wordt nog gepraat over Drijfhout. Dat is mede dankzij de lezers die de website bezoeken en ver-halen online lezen en deze verder delen op sociale media. Een jaar na de lancering van de website zijn er 85.000 verhalenpa-gina’s weergegeven. Per bezoekerssessie werden er gemiddeld 4 verhalenpagina’s ‘bekeken’. Hiertegenover staan 15.000 bezoekers waarvan 33 procent terugke-rende bezoekers.

Hoeveel keer een verhaal effectief vol-ledig gelezen is zullen we, net zoals bij het uitlenen van boeken, nooit te weten komen. De gemiddelde bezoekersduur van de pagina’s doet wel vermoeden dat er veel gelezen wordt op de website. Eén ding is wel heel duidelijk: vanaf het moment dat er geen offline activiteiten rond de verhalen georganiseerd worden, vallen de bezoekerscijfers van de website zwaar terug. Online activiteiten hebben om succesvol te zijn ook voldoende off-line aandacht nodig.

WAArOM HEEFT DE BIBlIOTHEEK INGEZET OP DrIJFHOUT?CULTUURSTADHeel veel mooie verhalen beginnen met ‘er was eens’. In 2010 mocht Oostende als eerste centrumstad voor een jaar lang de titel van Cultuurstad van Vlaanderen dragen. Voor Oostende was deze primeur de uitgelezen kans om zich blijvend op de culturele kaart te zetten, de cultuur-participatie te bevorderen en vooral te bevestigen.

De stad heeft er toen bewust voor geko-zen om alle Oostendenaars en bezoekers uit te nodigen om deel te nemen maar ook om te creëren. Met de vele voorstel-lingen en specifieke participatieprojec-ten inclusief de actieve inbreng van de

vele verenigingen, kunstenaars maar ook inwoners wou het bestuur de Stad aan Zee nog meer verbinden met haar 69.000 inwoners.

De stad staat voor een open visie op cul-tuurparticipatie en voor een divers aan-bod in acties, er is ruimte voor diverse ver-schijningsvormen en uitingen. Oostende wou toen, en wil nu nog steeds drem-pels wegwerken die cultuurparticipa-tie bemoeilijken. Verbindend werken en actief op zoek gaan naar crossovers dra-gen bij tot een verhoging van publieks-participatie.

OOSTENDS PAVILJOENIn 2014 organiseerde de Cultuurdienst van de Stad de expo ‘Oostends Paviljoen 2014’ in de Venetiaanse Gaanderijen, met Johan Westenburg als curator. Oostendse beeldende kunstenaars kregen een plat-form aangeboden en konden hun werk gedurende 5 weken delen met het brede publiek. De stad wou met deze ten-toonstelling een overzicht geven van de diversiteit van de kunstgemeenschap in Oostende. De Oostendse auteurs lieten van zich horen na dit project, ook zij wil-den de kans krijgen en grijpen. De direc-teur Cultuur van de Stad stelde de vraag aan de bib en dit vormde de start van Drijfhout.

CREATIE – ONDERSTEuNING – SPREIDINGDe concrete opdracht van de stad om Drijfhout op te starten biedt ruimte aan auteurs om verhalen te presenteren. De verhalenschrijvers worden bovendien ondersteund in hun traject door diverse deskundigen die inzetten op coaching tij-dens de workshop, professionele versprei-ding, zichtbaarheid van het project. Het brengt een nieuwe dynamiek teweeg. Dit betekent dat we ruimte creëren voor  uit-eenlopende cultuurconsumenten en pro-ducenten. Drijfhout integreert werk van bekende en beginnende auteurs, hierdoor wordt een breder publiek aangesproken. En doordat elke actor een eigen netwerk en publiek heeft versterkt dit het draag-vlak en de spreiding. Drijfhout ambieert om zo veel mogelijk mensen met zo veel

mogelijk verhalen in aanraking te bren-gen. Via deze verhalen wordt Oostende zichtbaar bij een breed en gevarieerd lezerspubliek.

WAArOM ISTOIrESMet het project wou Oostende sterk inzetten op schrijven, lezen en participatie in een digitale context. Op basis van vol-gende desiderata gingen we op zoek naar de geknipte partner om dit te realiseren:• lokale auteurs, literatuur en verhalen tot

bij het grote publiek brengen• Oostende zowel literair als verhalend in

de kijker plaatsen• 1 verzorgde printuitgave realiseren die

als PR-geschenk kan verdeeld worden• digitaal lezen onder de aandacht bren-

gen tijdens de digitale week• zorgen voor een digitaal platform waar

de geselecteerde verhalen gepubli-ceerd en gedeeld worden, gekoppeld aan de catalogus van de bib

• een toonmoment met auteurs en het brede publiek als afsluiter

Op basis van deze checklist kwamen we snel terecht bij iStoires. Ze beschikken over een sterke format en praktijkontwik-keling rond digitaal lezen en publiceren, met concepten waarin literatuur in com-binatie met beleving aanwezig zijn. Dit alles kwam tegemoet aan onze wensen om een sterk digitaal participatief project uit te bouwen.

WAT HEEFT DE BIBlIOTHEEK UIT DrIJFHOUT GElEErD?Tussen de dag van de eerste inza-meloproep en de afsluitavond op Wereldboekendag is er geen enkel moment geweest waarop Drijfhout niet onder de aandacht van het publiek gebracht werd. Deze aandacht blijven houden, lukt alleen als er voldoende gevarieerd wordt. De spanningsboog die is opgebouwd tussen de verschillende oproepen om verhalen en beelden in te sturen, de momenten waarop de print-uitgave met het verhaal van Charlotte Mutsaers verdeeld werd in de stad, de inschrijvingen voor de workshop, de aan-kondigingen van nieuwe verhalen op de website en de oproep om in te schrijven

“ DRIJFHOuT WAS BEWuST NIET OPGEZET ALS EEN WEDSTRIJD EN TOCH WERDEN DE BELONINGEN ALS PRIJZEN ERVAREN.

28 | META 2016 | 5

artikel

voor de afsluitavond bleken de juiste for-mule. Deze aanpak vereist wel de nodige focus en vraagt veel werktijd achter de schermen om alles in goede banen te lei-den, om op tijd te zien wanneer de aan-dacht vermindert en onmiddellijk te rea-geren op elke vraag van lezers, schrijvers en fotografen. Een participatief project betekent niet dat je kunt achteruit leu-nen omdat de deelnemers het werk doen. Als mensen participeren en een stukje van hun beste zelf ‘weggeven’ dan verwach-ten zij hiervoor de verdiende aandacht.

Het moeilijkste in participatieprojecten is de onvoorspelbaarheid. Enerzijds heb je een draaiboek nodig om de spanning te kunnen opbouwen, anderzijds is het nodig om op elk moment bij te sturen op basis van wat er wel of niet gebeurt. De hoeveelheid werk kan op voorhand niet ingeschat worden. De kans bestaat, en dat was ook zo voor Drijfhout, dat er ondanks het enthousiasme van de organisatoren en de gemaakte investeringen geen ver-halen ingestuurd worden. Daarom is het

nodig om op voorhand te beslissen over een plan B en om op elk moment snel te kunnen schakelen.

WAT HEEFT VAN DrIJFHOUT EEN SUCCESVErHAAl GEMAAKT?Er is geen ultiem recept om participatieve trajecten te doen slagen. De context, de timing en de inzet van alle betrokkenen kunnen niet zomaar gekopieerd worden naar een andere omgeving. Er zijn wel een aantal ingrediënten die er volgens ons samen met het enthousiasme van de auteur voor gezorgd hebben dat Drijfhout een succes werd:• De keuze om in te zetten op verhalen.

Vertellen zit diepgeworteld in ieder-een van ons, maar weinigen durven daarmee naar een publiek te stappen of zijn zelf niet in de mogelijkheid om een publiek te bereiken. Projecten zoals Drijfhout geven mensen de kans om te tonen wat ze kunnen.

• Sommigen hebben ondanks hun talen-ten (nog) niet de kans gekregen om gepubliceerd te worden en zagen in

Drijfhout een kans om verbonden te worden met bekende namen zoals Charlotte Mutsaers, Willy Schuyesmans, Abdelkader Benali die verhalen schre-ven voor Drijfhout, Fien Sabbe die de verhalenavond op Wereldboekendag modereerde en Ianka Fleerackers die Drijfhout mee bedacht, organiseerde en verhalen selecteerde. Deze mensen zorgden mee voor de nodige promotie.

• De stad Oostende die met de cultuur-dienst volop mee inzette op Drijfhout waardoor het straatbeeld en de bus-hokjes gevuld werden met grote Drijfhout-posters waardoor je de ver-halenoproep bijna niet kon missen. Dit was de juiste versterking van de boodschap die zich voor de rest vol-ledig online afspeelde. Hierop inzetten is nodig want niet iedereen is online of via sociale media te bereiken.

• De workshop waarin schrijvers de kans kregen om persoonlijke feedback te krijgen over hun schrijftalent bleek een uniek moment waarover alle deel-nemers erg enthousiast waren en een

artikel

EEN BRON VAN KENNISAxiell ALM is de leidende leverancier van collectie management systemen, online publicatie en mobiele oplossingen. Adlib bib-lio-theek is een professioneel softwarepakket voor informatie-management, kennismanagement en catalogusbeheer en wordt gebruikt in bibliotheken, mediatheken, documentatiecentra, (hoger)onderwijs, gezondheidszorg, juridische instellingen en bed-rijven. Adlib Bibliotheek voldoet aan alle gangbare standaarden. Een krachtige thesaurus, koppeling met digitale media en andere externe bestanden en thesauri behoren tot de standaardfunctio-naliteit. Adlib Bibliotheek kan naadloos geïntegreerd worden met onze Archief en Museum modules, tot één compleet ‘cross domain’ systeem. Uiteraard kunt u Adlib Bibliotheek ook uitbreiden met uit-leen-, tijdschrift-, bestel- & SDI modules en online services.

AXIELL ALM Netherlands BV t +31 (0)346 58 68 00Postbus 1436, 3600 BK Maarssen ALM.sales@axiell.com Nederland www.axiell-alm.com

Meer dan 2600 klanten gebruiken onze software wereldwijd, van acade-mische collecties tot openbare bibliotheken

bagage meekregen die hun verdere schrijven mee richting zal geven.

• Het opzetten van een online platform waar voldoende flexibiliteit moge-lijk is, waar op elk moment kan bijge-stuurd worden, waar de bezoekerscij-fers gemonitord worden en waar de vormgeving maximaal de leeservaring ondersteunt.

• Het uitgangspunt om de drempel voor iedereen zo laag mogelijk te houden. Auteurs en fotografen konden zelf kie-zen hoe ze het liefst hun verhalen en beelden doorgaven. Lezers vonden online zeer eenvoudig de weg naar de verhalen. Er moet niet aangemeld wor-den en het is niet nodig om een speci-fieke app te installeren om de verhalen te kunnen lezen.

• Het op de hoogte houden van kranten, regionale televisie en perscontacten op elk moment vanaf de ideeënfase tot en met de afsluiting op Wereldboekendag.

bibliotheek en de organisatoren hebben nooit zichzelf maar altijd de auteurs en de verhalen centraal gesteld in de communi-catie. Het digitale was daarbij het middel maar nooit een doel.

Schrijvers, lezers, fotografen, de biblio-theek, de stad, locaties, muzikanten, online, offline, professionelen en amateurs werden allemaal met elkaar verbonden in het Drijfhoutverhaal. Bibliotheken zijn niet langer plaatsen waar alleen maar infor-matie uitgewisseld wordt maar organisa-ties die het verbinden binnen en buiten de fysieke bibliotheekruimte centraal stellen. De collectie is geen doel op zich maar een middel om mensen, kennis en belevingen samen te brengen. Als het publiek hieraan zelf kan bijdragen door hun eigen werk toe te voegen aan de bibliotheekcollec-tie dan maakt dit de verbindingen alleen maar sterker.

Ook door het samenwerken heeft de bibliotheek van Oostende gezocht naar verbindingen die versterken. De samen-werking tussen de bibliotheek, de cul-tuurdienst en iStoires bracht 3 partijen samen met elk eigen expertises, een eigen publiek en eigen accenten. Deze kruisbe-stuiving zorgde voor resultaten die je als bibliotheek alleen moeilijk kunt neerzet-ten.

Ben je nog niet overtuigd? Ga dan zeker eens kijken op drijfhout.be en dompel je onder in de sfeer van een mooie stad.

Een fragment uit Zeegeruis van Ria Brugge.

De promotie via online kana-len met een groot en relevant publieksbereik zoals de al bestaande Faceboekgroepen Oostendse Verhalen, iStoires, de nieuwsbrief van de biblio-theek en de bibliotheek op Facebook.De schrijvers die trots zijn op hun publicatie en daardoor mee het Drijfhoutverhaal pro-moten onder hun vrienden, familie en kennissen.De spanningsboog waarmee Drijfhout zowel online als off-

line voortdurend onder de aandacht van een divers publiek werd gebracht.

MEEr DAN EEN ‘DIGITAAl PrOJECT’Drijfhout is bewust nooit gepromoot als een digitaal project ook al was het online lezen en wat dit teweegbrengt bij een bibliotheekpubliek een achterliggende vraag voor iStoires en de bibliotheek. Het bibliotheekpubliek staat bekend als een traditioneel lezerspubliek met een grote liefde voor het papieren boek. Vanaf het moment dat je die lezer betrekt bij het meeschrijven aan de collectie merk je dat digitale middelen ook voor hen een logische weg geworden zijn. Het web is een ideaal medium om een ruim lezers-publiek te bereiken. Er zijn veel papieren boeken in bibliotheekcollecties die er niet in slagen om zoveel lezers te berei-ken als de verhalen op drijfhout.be. Het digitale aspect van Drijfhout en ook de

•

•

•

“ DRIJFHOuT IS BEWuST NOOIT GEPROMOOT ALS EEN DIGITAAL PROJECT OOK AL WAS HET ONLINE LEZEN EN WAT DIT TEWEEGBRENGT BIJ EEN BIBLIOTHEEKPuBLIEK EEN ACHTERLIGGENDE VRAAG VOOR ISTOIRES EN DE BIBLIOTHEEK.

Het was knus en warm in de auto, maar buiten probeerden

sneeuwvlokken de voorruit dicht te metselen. De ruiten-

wissers draaiden overuren. ‘Wat een goed idee’, zei Adrie, mijn

man, cynisch. Hij zat met zijn neus tegen de voorruit om de weg

te kunnen zien. ‘Jij wilde toch ook graag gaan’, zei ik terwijl ik

hem over zijn schouder wreef. ‘Ja, dat wel, maar dit is eigenlijk

te gek voor woorden. We moeten ook nog terug. Wanneer de

sneeuw zo blijft vallen, dan moeten ze ons straks uitgraven’. Ik

had me een maand zitten verheugen om naar Oostende te gaan.

Charlotte Mutsaers hield er een lezing. Daar wilde ik graag naar

toe en… ik wilde ook nog eens naar Oostende om herinnerin-

gen op te halen uit mijn jeugd. Ik wilde door de straten dolen, ik

wilde de zee zien, de bolderkarren en de koetsjes. Eigenlijk wilde

ik even terug in de tijd. In Oostende had ik voor de eerste keer

de zee gezien. Daar zag ik de aangespoelde schelpen en zeewier

en ik hoorde er vooral het geluid van de zee. Maar het was win-

terser dan ooit. Dat was niet bepaald de ideale stranddag. Mijn

hart smolt wanneer ik hem zo gekweld zag rijden. Hij had hier

helemaal geen zin in, maar reed toch verder. Ik zette de radio

zachtjes aan en gaf hem een broodje met wat koffie.

30 | META 2016 | 5

artikel

Waarom (nog) translitereren?Jan Steeman & line Pattyn, Universiteit Gent

Helemaal in de ban van Tsjechow? Of was het nu Chekhov? Of nee, Tchékhov? Veel bibliotheken collecties bezitten materiaal dat geschreven is in een ander schrift dan het Latijnse alfabet. De ontsluiting van dit materiaal is niet eenvoudig. Transliteratie of transcriptie van het werk of zijn auteurs is vaak noodzakelijk.

Transliteratie en transcriptie zijn twee verschillende begrippen, die wel eens door elkaar gebruikt worden. Eenvoudig gezegd, betekent een taal transcri-beren de klanken van die taal afbeel-den met behulp van een ander schrift. Transliteratie betekent de letters van het éne alfabet omzetten in een ander. Hierbij wordt gestreefd naar een één op één verhouding tussen de letters waardoor een geautomatiseerde omzet-ting van het alfabet mogelijk wordt. Een catalograaf hoeft dan ook de brontaal eigenlijk niet te kennen. De twee termen komen dus vaak op hetzelfde neer, maar dat geldt niet voor talen met niet- alfabetische schriften zoals het Chinees, waar elk karakter in principe voor een eenlettergrepig woord staat. Zo schrijf je de naam 艾未未 als Ai Weiwei.

Er bestaan veel verschillende transli-teratie- en transcriptiesystemen. Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen internationale, wetenschappelijke of bibliotheektransliteraties enerzijds en nationale of populaire systemen ander-zijds.

Door het streven naar een 1/1 verhou-ding tussen de letters bij translitera-tie, komt men vaak letters te kort. Zo heeft het Russische cyrillische alfabet 33 letters, terwijl het Latijnse alfabet er slechts 26 telt. Om alle letters weer te kunnen geven met één karakter, worden bepaalde letters voorzien van diakriti-sche tekens zoals macron (¯), caron (ˇ), circumflex (^), etc. Dit is vooral zo bij internationale transliteratiesystemen. Bij nationale transliteratiesystemen wordt meer rekening gehouden met uit-spraak en spelling, waardoor bepaalde letters op verschillende manie-ren worden getranslitereerd, of men

lettercombinaties gaat gebruiken. Het transcriptiesysteem voor het Russisch in de VLACC-regels is hiervan een mooi voorbeeld: De Russische auteur Антон Чехов wordt hier Anton Tsjechov. Het verschil met transcripties wordt zo dus heel klein, want bij transcriptie probeert men juist wel de uitspraak van de bron- in de doeltaal weer te geven.

Bekende transliteratiesystemen zijn die van de International Organization for Standardization (ISO), vooral gebruikt op het Europese vasteland, en die van Library of Congress. Anton Tsjechov wordt volgens het eerste systeem Anton Čehov, Library of Congress opteert voor Anton Chekhov.

STANDAArDVoor het Chinees bestaan al sinds de 19e eeuw westerse transcriptiesystemen op basis van het Zuid-Chinees en spel-lingsregels uit het Portugees en het Spaans, en systemen op basis van het Peking-Chinees die beïnvloed zijn door de Engelse spelling. Een stan-daard drong zich op omdat al deze verschillende schrijfwijzen van het getranscribeerde Chinees voor veel verwarring zorgde. De meeste biblio-theken zijn ondertussen overgescha-keld naar Pinyin, de officiële standaard. Toch passen bibliotheken de Pinyin-spellingsregels niet strikt toe: zo splitst men in de meeste bibliotheekcatalogi samengestelde woorden op om ambigu-iteit in zoekopdrachten te vermijden. Transcriptie- en transliteratiesyste-men berusten op conventies en zijn meestal een compromis tussen de behoeften van verschillende gebrui-kers, zoals taalkundigen, geografen, catalografen, etc. Veel transcriptie- en

transliteratiesystemen zijn daarom meestal een mix van beide principes. De Library of Congress spreekt in haar regelgeving dan ook over Romanization, de omzetting van een schrift naar het Latijns alfabet.

In haar Romanization landscape state-ment uit 2011 stelt Library of Congres dat volgens de RDA-regelgeving beschrijvingen best ingevoerd wor-den in het oorspronkelijke schrift, maar transliteratie blijft mogelijk. Library of Congress blijft ook translitereren om twee belangrijke redenen. Een eerste reden is van technische aard. Niet alle computersystemen tonen of aanvaar-den alle vreemde karakters. Wanneer ze dat wel doen, is de invoer ervan soms heel omslachtig. Een tweede argu-ment is eerder van praktische aard: in tegenstelling tot de gebruiker die het boek wil uitlenen, kunnen niet alle bibliotheek medewerkers deze schrift-systemen lezen. Daarom is translitera-tie noodzakelijk voor het vlot uitvoe-ren van bepaalde bibliotheekprocessen zoals bestel administratie, inventarisatie en uitleen. Transliteratie is ook wense-lijk voor het opstellen van bibliografieën, zeker wanneer er verschillende schrift-systemen voorkomen in één en dezelfde bibliografie.

Welke vorm van Tsjechov je nu precies gebruikt, maakt niet uit. uiteindelijk blijft het belangrijk om als bibliotheek te kiezen voor één uniform en gestandaar-diseerd transliteratiesysteem. Zonder deze voorwaarde is het voor de gebrui-ker zo goed als onmogelijk om de wer-ken gemakkelijk terug te vinden. Ook copycataloging of uitwisseling van data tussen catalogi wordt dan bijzonder moeilijk.

夏 季 是 近

META 2016 | 5 | 31

de Vraag

De bibliotheek van het StripmuseumTinne Anthoni, Belgisch Stripcentrum Foto’s: Daniel Fouss / Belgisch Stripcentrum

Al meer dan 25 jaar richt het Belgisch Stripmuseum de spots op de auteurs en de helden van de Negende Kunst. Aan de hand van permanente tentoonstellingen — die regelmatig vernieuwd worden — en een afwisselend programma van tijdelijke exposities kan je er als bezoeker kennismaken met de talrijke facetten van het stripverhaal.

de eigen museummedewerkers. Er wordt gestreefd naar volledigheid: van bijna alle stripalbums die in het Frans of het Nederlands op de markt verschij-nen wordt een exemplaar bewaard. Ook literatuur over strips bevindt zich in dit gedeelte. De boeken kunnen enkel ter plaatse geraadpleegd worden, alle dagen van de week behalve op zondag en maandag.

DE COllECTIEDe bibliotheek van het Stripcentrum is uitgegroeid tot één van de grootste stripbibliotheken in Europa, waar naast stripalbums ook een persarchief, strip-tijdschriften en studieboeken over strips worden bewaard. Het zwaartepunt ligt op strips in het Frans en het Nederlands, al vinden ook vertalingen in de leeszaal een plaats. De catalogus telt momen-teel ongeveer 55.000 unieke titels van albums, 45.000 losse nummers van tijd-schriften en 4000 studieboeken.

Na 20 jaar besloten de bibliothecaris-sen in 2009 de overstap van het sterk verouderde VuBIS, waarvan updates naar nieuwe versies te kostelijk bleken, naar het opensoftwareprogramma PMB te maken. In de nieuwe catalogus, die in zijn geheel online raadpleegbaar is, ver-schijnen voor het eerst ook beelden van de covers van nieuwe titels. De export uit VuBIS en de import in PMB had heel wat voeten in de aarde, maar eind goed, al goed: de catalogus beantwoordt van-daag aan alle hedendaagse normen.

Aangezien de collectie voornamelijk opgebouwd wordt uit vrijwillige bij-dragen van de uitgevers aan het fonds van de bibliotheek is het onderhou-den en hernieuwen van deze contacten een taak waarin voortdurend geïnves-teerd dient te worden. Nieuwe spelers worden aangesproken en ontvangen

De bibliotheek van het Stripmuseum werd net als de vzw achter het museum al in 1985, drie jaar voor de opening voor het publiek, opgericht. Enkele enthousiaste vrijwilligers legden tijdens die pioniersjaren de basis voor de toe-komstige bibliotheek. Aangezien de vzw achter het Stripcentrum een privé-initia-tief is, dat door de overheid, en speci-fiek de Regie der Gebouwen, enkel via de investeringen in de renovatie onder-steund werd, zocht men ook voor de bibliotheek naar kostenefficiënte oplos-singen. Bibliothecaris Jan de Pooter tekende de lijnen van het collectiebeleid uit en ontwierp een apart classificatie-systeem voor de studieboeken en intro-duceerde de VuBIS-catalogus. In 1989 opende de bibliotheek voor het publiek.

De bibliotheek bestaat uit twee delen. Enerzijds is er de vrij toegan-kelijke leeszaal, waar alle bezoekers van het museum met een ticket gratis kunnen grasduinen in een selectie van 15.000 stripalbums. Naast Frans- en Nederlandstalige albums vind je hier vertalingen van Belgische strips in een veertigtal talen. Van Indonesisch tot IJslands over Pools en Koreaans: het internationale publiek van het museum kan hier zonder taalbarrières in het uni-versum van de Belgische strip duiken. De inrichting is huiselijk en gezellig: op de grond liggen grote kussens waar jong en oud zich aangenaam kunnen in nestelen.

Het tweede gedeelte van de bibliotheek is de studiebibliotheek, die tegen beta-ling van een democratische toegangs-prijs openstaat voor bezoekers vanaf 16 jaar. De missie van de studiebibliotheek is wetenschappelijk; de gebruikers zijn organisatoren van striptentoonstellingen en -evenementen, onderzoekers, journa-listen, liefhebbers, en vanzelf sprekend

32 | META 2016 | 5

oVer de sChutting

een briefing over het belang van hun steun. De link met het museum blijkt vaak van onschatbare waarde om uitgevers over de streep te trekken.

Met een jaarlijkse productie van zo’n 5000 nieuwe titels in het Frans en 1500 in het Nederlands waart het spook van het plaatsgebrek al jaren door de bibliotheek. Het collectieprofiel werd grondig hertekend en afgeslankt. Het museum investeerde in nieuwe kasten en een nieuw conservatiedepot in een naburig pand.

PUBlIEKSWErKINGDe bibliotheek van het Stripmuseum is een bewaarbibliotheek, die aan toekom-stige generaties een zo rijk mogelijk panorama wil overleveren van de stripproduc-tie in het Franse en Nederlandse taalgebied. Er is geen uitleensysteem: de boeken kunnen enkel ter plaatse worden geraadpleegd. De publiekswerking is voorlopig beperkt: de bibliotheek heeft ruime openingsuren, voor de leeszaal zelfs 7 op 7, en bibliothecarissen helpen bezoekers graag wegwijs naar die ene strip waarnaar ze op zoek zijn. Bibliothecaris Greg geeft leestips voor nieuwsgierige lezers, die ook via de Facebookpagina gevolgd kunnen worden. Veel scholen plannen na hun bezoek aan het museum een halfuurtje in de leeszaal in. Sommige museumgidsen eindigen hier hun rondleiding om scholen een aantal minder bekende stripverhalen te tonen. Verschillende keren per jaar ontvangt de bibliotheek groepen van biblio-thecarissen in opleiding die nieuwsgierig zijn naar de werking.

AMBITIESIn de toekomst wensen we de publiekswerking verder uit te breiden: een leesclub en leestips op maat van elke leeftijd maken deel uit van de plannen. Ook het verder uitbouwen van relaties met andere Belgische en Europese (strip-)bibliotheken staat hoog op de agenda. De mogelijkheden voor een samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek rond het wettelijk depot van stripverhalen of een andere uitwisseling van expertise worden bestudeerd.

META 2016 | 5 | 33

oVer de sChutting

De bibliotheek van de Hogeschool Gent had al langer de bocht genomen van traditionele bib naar open leercen-trum waar studenten elkaar ontmoet-ten om presentaties voor te bereiden en uitleg te geven aan elkaar, een paper of bachelorproef te schrijven, oefenin-gen te maken of gewoon te studeren. Daarbij streeft de bib ernaar een one-stop-shop te zijn voor informatie. Van zoeken tot inbinden. Het hele proces rond informatie verwerken en produce-ren wordt er ondersteund. In een decor van papieren boeken kan de student info zoeken op het internet met zijn eigen device of met een laptop uit de uitleen. Hij/zij zoekt er info in de catalo-gus en de databanken en krijgt er des-gewenst assistentie bij de opmaak van een Word-bestand. Nieten, perforeren, knippen en plakken kan in de knutsel-hoek. Werkje klaar? Printen maar! Laten inbinden kan met een ecologisch ver-antwoorde linnen strip. Je hoeft geen stap meer buiten de bib te zetten.

3D-PrINTErSSinds kort palmt het byblab nu een deel van de ruimte in. Na een intense

wiedoperatie moesten zes rekken eraan geloven en werd de vrijgekomen ruimte ingepikt door o.m. drie 3D-printers. 3D-printen is al enkele jaren een hype, maar stilaan wordt duidelijk dat een object printen binnenkort even normaal zal worden als een Word-document afdrukken. Studenten zijn wizards met Autocad en andere tekenprogramma’s. Tegenwoordig willen ze wel weten of de raderwerken op papier ook in de echte wereld draaien. Maar niet alleen studenten met een technisch profiel zijn creatief met de Ultimakers. Ook de modale boekhouder is al snel weg met laagdrempelige 3D-software die je mak-kelijk op het internet vindt. Twee perso-neelsleden schoolden zich via zelfstu-die bij en bieden ondersteuning bij het hele gebeuren. Zij kunnen zien hoelang de print zal duren en hoeveel gram het prototype zal wegen. Een studentvrien-delijk prijsje per gram financiert de aankoop van de PLA, het plastic waar-mee geprint wordt. De studenten zijn enthousiast en appreciëren de klantge-richte aanpak bij het proces.

Verder reserveert het byblab vier aan-eengesloten tafels voor tekenaars en ontwerpers die plaats nodig hebben voor hun plannen en patronen. Niet makkelijk te realiseren in een erg drukke bibliotheek, maar zolang er elders in de bib een stoeltje te vinden is, maken ze graag plaats voor elkaar. Helaas is dat niet altijd het geval waardoor de man-nen met plannen soms naar de resto moeten verhuizen.

Voor studenten die met zware audio-visuele bestanden aan de slag willen gaan, staat er een krachtige compu-ter met de nodige software. Studenten die even op weg gezet moeten worden, kunnen een beroep doen op de mon-teurs van het huis.

HOUTBIBlIOTHEEKMaar het paradepaardje is wel de houtbibliotheek ofte xylarium. Met de

hulp van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren slaagde de bib erin om samen met de opleiding Houttechnologie een kleine duizend houtstalen te verzamelen. Voorwaar een werk van lange adem, maar het resul-taat mag er zijn. Achttien legplanken vol kleine blokjes hout uit alle uithoeken van de wereld. Harde, zachte, lichte, zware, bleke, donkere, tweekleurige, … Mensen met een passie voor hout komen voelen, ruiken en zien. Het is de bedoeling dat de studenten specialis-ten worden in hout, vakmensen die de

Bib HoGent bouwt byblabBruno Bevernaegie, HoGent

Op budgetten wordt beknibbeld, uitleencijfers vertonen een dalende trend, info vind je op Google, … Doffe ellende in de bibliotheekwereld zou je dan denken. Toch blijven bibliotheken erin slagen om hun bezoekersaantallen op peil te houden of zelfs te pimpen. De culturele en toeristische dienst van zo goed als elke gemeente vond al aansluiting bij de OB, koffie-corners zijn inmiddels legio en hier en daar organiseert de bib zowaar een indoorrace met drones.

Een 3D-printer.

De houtbibliotheek.

34 | META 2016 | 5

trend

“ JE HOEFT GEEN STAP MEER BUITEN DE BIB TE ZETTEN.

klant alternatieven kunnen bieden voor boomsoorten die stilaan verdwijnen.

Organisatorisch was het een uitdaging. Hoe ontsluit je zo’n collectie? uDC was geen optie. De blokjes uit Tervuren hadden al een nummertje, maar in alle andere moest er eentje worden gefreesd. Dat nummer leidt je in de catalogus naar meer informatie over de handelsnaam, de familie, de herkomst,

de verzamelaar, ... en naar de database van het KMMA waarin de meer dan 56.000 stalen die het museum in haar bezit heeft, uitvoerig beschreven staan. Beveiliging met RFID behoorde niet tot de mogelijkheden, maar sta-len staven zorgen voor een stevige bevestiging. En dit is nog niet het einde. In de nabije toekomst is er een uitbreiding van de materia-lenbibliotheek voorzien met fineer en coupes. Bij coupes hoort echter een micro-scoop. Nieuwe kosten dus en opnieuw een uitdaging om te ontsluiten.

Ook voor andere disciplines is een materialenbibliotheek interessant. De textielindustrie wordt overspoeld door smart textiles en andere nieuwe mate-ries. Ze verdienen allemaal wel een plekje in het byblab.

Onder de hogeschoolbibliotheken is de houtbibliotheek echt uniek en de 3D-printers draaien overuren. Lege zit-jes zijn er nauwelijks te vinden en zo zal het wel nog een tijdje blijven. De toe-komst zit immers ongetwijfeld nog vol opportuniteiten.

META 2016 | 5 | 35

het Plan

Musea delen expertise om digitale collecties te beherenDigitaal Erfgoeddepot Museumstichting biedt IT-infrastructuur aan derden

Hoe tonen we de collectiestukken van het Modemuseum in deze digitale tijden aan een groot publiek? Kunnen we foto’s uit de collectie van het Fotomuseum ook via digitale weg aan onder-zoekers aanbieden? En valt het systeem van digitaal bewaren dat we voor ‘onze’ musea gebruiken in te zetten voor anderen met een collectie? Het zijn enkele van de vragen bij ‘het plan’ van Provincie Antwerpen om haar digitaal depot breder in te zetten.

VANDAAGDe drie Provinciale musea MoMu, FOMu en DIVA beheren sinds 2015-2016 samen een digitaal depot voor hun digitale erfgoed-collecties. Het beheer van de collecties gebeurt in een Digital Asset Management System (DAMS), terwijl het duurzaam bewa-ren en het toegankelijk houden van de collecties gebeurt door het Vlaams Instituut voor Archivering (VIAA). De collecties kun-nen via het DAMS in connectie worden gezet met alle mogelijke digitale toepassingen. Met een businessplan voor het digitaal erfgoeddepot wil de Provincie haar voortrekkersrol in digitale cultuur blijven vervullen en doorgeven voor de toekomst.

HET PlANNaar aanleiding van de afslanking van de provincies zal de Museumstichting het algemeen management van de drie musea overnemen. Het digitaal erfgoeddepot maakt deel uit van de centrale werking van de Museumstichting. Eén van de toekom-stige ambities is het delen van onze IT-infrastructuur en exper-tise met o.m. de creatieve sector.

In de komende weken en maanden onderzoeken we samen met Flanders DC hoe het digitaal erfgoeddepot mogelijk ter beschik-king kan worden gesteld van de diverse partners waar de drie musea nu reeds mee samenwerken. Denk aan ontwerpers, foto-grafen, onderzoekers. Ook organisaties uit de museum- en erf-goedsector of de creatieve economie kunnen mogelijke partners worden in deze internationale museumcontext.

Cruciale vragen. Hoe balanceren we het aanbod van onze IT-infrastructuur en collectie-expertise uit in een kostenmodel? Delen we louter de kosten voor software, storage & hosting? Welke waarde heeft onze expertise rond digitaliseren en data-beheer? Hoe verhouden we ons naar private partners versus publieke partners? En welke win win situaties bekomen we voor zowel de Museumstichting als de partners?

OPrOEPHet mag duidelijk zijn dat we volop brainstormen in aanloop naar een businessplan later dit jaar. Wie interesse heeft, rele-vante ervaringen wil delen of graag meedenkt, mag altijd con-tact opnemen met Wim Verhulst projectcoördinator e-cultuur bij Provincie Antwerpen op wim.verhulst@provincieantwerpen.be.

Wim Verhulst

CSV – weg ermee!Barbara Dierickx, PACKED vzw

Steeds meer instellingen (bijv. musea en bibliotheken) zetten hun collectiecatalogus niet alleen integraal op een website, maar publiceren de inhoud ervan ook als een downloadbaar databestand. uitwisselbaarheid en het ter beschikking stellen van opendatabestanden wordt in toenemende mate de norm, met de hoop dat anderen die data in hun eigen toepassingen gebruiken zodat jouw collectie daar vindbaar wordt. Het succes van een dergelijke down-load hangt af van de herbruikbaarheid. De uitgewisselde data wordt vaak aangeboden als een CSV-bestand, maar dat kan beter.

CSV staat voor Comma Separated Values en is een specificatie voor tabel-bestanden. Waarden worden in principe gescheiden door komma’s, en regels door het nieuwe-regelteken (‘\n’). Het is een zeer eenvoudig databaseformaat dat enkel uit tekstgegevens bestaat en breed verspreid is omdat het gemak-kelijk ïmplementeerbaar (lezen en/of schrijven) is. Je kan het goed gebruiken voor het exporteren van (tabel)gege-vens uit relationele databanken. CSV-gegevens kunnen rechtstreeks in een rekenblad- (bijv. Excel) of databasepro-gramma worden ingelezen en vervol-gens opnieuw als tabel gepresenteerd.

Dat klinkt goed, maar spijtig genoeg bestaat er geen algemene stan-daardspecificatie voor CSV. Daardoor bestaan er talloze variaties tussen CSV-implementaties en -bestanden. Zo kan je kiezen voor bijv. een komma, punt-komma of punt als scheidingsteken. Door het verschillende gebruik van tekens kan bij een import van het data-bestand in een andere omgeving de inlezing vastlopen. Dat gebeurt als niet duidelijk is welke tekens een structure-rende rol spelen, of er ergens een fout werd gemaakt (bijv. wanneer de komma een puntkomma moest zijn). Dit kan leiden tot interoperabiliteitsproblemen, wat problematisch is voor een formaat dat vaak voor data-uitwisseling wordt gebruikt. Een ander kenmerk van CSV is dat het enkel overweg kan met platte data die goed in tabellen past. Wanneer je werkt met herhaalbare velden of

hiërarchisch gestructureerde data, moet je kunstgrepen uitvoeren of je data-bestand opsplitsen in meerdere CSV-bestanden.

HIërArCHISCHE DATADaarom is het beter om een intelligenter dataformaat zoals XML of JSON te kie-zen. XML (eXtensible Markup Language) is een opmaak- en structureringsfor-maat voor data. Met behulp van XML wordt de structuur van tekstdocumen-ten gedefinieerd via tags en attribu-ten: ideaal voor het precies vastleg-gen van hiërarchische data. XML wordt ook gebruikt om data te beschrijven uit relationele databases. XML doet dit wél volgens een standaard, maar heeft als nadeel dat zo’n bestand heel veel rand-gegevens bevat die niet nodig zijn om (als mens) de data te begrijpen. Voor de verwerking heb je bovendien een XML-parser nodig; je kan een XML-bestand niet gewoon inlezen in een rekenblad-programma. XML kan wel bewerkt wor-den in een eenvoudige text editor, maar het bewerkte bestand moet nadien gevalideerd worden om zeker te zijn dat er geen fouten werden gemaakt tegen de bestandsstructuur. Dan kan met behulp van een programma zoals bijv. XML Lint, een command line tool. 1

Een alternatief is JSON; een moderner formaat uit de Javascript-wereld. Het is een simpele tekstgebaseerde manier om data te structureren in ‘key value pairs’. Elke hedendaagse programmeertaal bevat een JSON-parser die zo’n bestand

kan inlezen. Omdat er voor XML minder parsers bestaan en ze complexer zijn, werken ontwikkelaars liever met JSON. Je kan JSON ook bewerken met een text editor; het is een zeer licht formaat zonder de overhead die XML kent.

Meerdere databasesystemen laten van-daag toe om een data-export in XML te maken. Deze zijn echter vaak niet of onvoldoende gestructureerd en daar-door moeilijker te hergebruiken. Beschik je over een systeem dat een recht-streekse export in JSON toelaat, dan is dit je beste optie om optimale uitwis-selbaarheid te garanderen. Lukt dit niet, dan kan je data exporteren als een CSV-bestand en dit nadien naar XML of JSON omzetten.

> lees hier meer over

•CSV:https://www.projectcest.be/wiki/

standaard:CsV

•XML:https://www.projectcest.be/wiki/

Publicatie:xMl

•JSON:https://www.projectcest.be/wiki/

standaard:Json

•XMLLint:http://xmlsoft.org/xmllint.html

1 Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Command-line-

interface. Er bestaan ook tools met een grafische

gebruikersinterface zoals bijv. OxygenXML, maar

die kosten geld. In de regel zijn dit ook complexe

programma’s om te gebruiken.

36 | META 2016 | 5

uitgePakt

saves “We need to understand libraries as

places of education and nourishment for

everyone — there is a terrible sense that

libraries are just an add-on to a council

building, but they save lives.”

Stephen Fry

Citaat

Pagina 888laurent Meese

Laurent Meese is hoofdbiblio-thecaris van het Museum voor Natuurwetenschappen (KBIN) in Brussel. Hij is nauw betrokken bij digitaliseringsprojecten, maar leest het liefst papieren boeken. Onder het alter ego Bibman is hij sinds 2005 actief als biblioblogger.

Sommige mensen zijn nogal recht voor de raap. Het maakt ze niet meteen sym-pathieker. “Werk jij in een bibliotheek? Bestaan die dan nog?” Gefronste wenk-brauwen, verbaasde blik. Een zucht als antwoord. Mijn incasseringsvermogen is recht evenredig met het aantal leeszaal-bezoekers. Hoe zou Don Quichot zich gevoeld hebben toen hij ontdekte dat hij tegen windmolens vocht? Snelde hij op zijn strijdros Rocinante naar de dichtstbij-zijnde lokale bibliotheek om enig opzoek-werk naar de transformatie van reuzen te verrichten?

Bibliotheken bestaan gelukkig nog, tele-tekst niet meer. Het was een medium dat ten dode opgeschreven was in het digi-tale tijdperk. Daarvoor hoefde je geen zie-ner of bibliothecaris te zijn. De BRT — of was het toen al VRT? — lanceerde het medium in mei 1980. Zes jaar nadat moe-derschip BBC met Ceefax gestart was. In de hoogdagen werden de berichten op teletekst dagelijks door meer dan een half miljoen mensen bekeken. Zesendertig jaar later wordt de stekker er in navolging van

de meeste andere televisiezenders defi-nitief uitgetrokken. Tot het einde van het jaar blijven de pagina’s nog toegankelijk maar worden er geen nieuwe berichten meer opgeladen. Een stille dood noemen ze dat.

Ik was nog een van de dertienduizend mensen die teletekst als app gedown-load hadden. Al moet ik wel eerlijk toe-geven dat ik het op mijn smartphone maar heel zelden gebruikte. Er zijn veel snellere apps voor het weerbericht, de sportuitslagen of een overzicht van de tv-programma’s. Alleen als mijn mobiel-tje plat was, dan keek ik nog wel eens op het tv-scherm. De kleuren en de pagina’s herkende ik meteen. Het was als het weer-zien van een oude vriend. Een kortston-dige opflakkering, maar even snel weer vergeten.

Het voordeel van dit analoge artefact was duidelijkheid en weinig ballast. De informatie die je zocht werd clean en sec gepresenteerd. Je werd niet afgeleid door randnieuws, en als je dat wel wou,

kon je op pagina 499 terecht. Simpliciteit en doeltreffendheid uit de oude doos. Het is dus niet geheel verbazend dat er nog brave zielen zijn die teletekst wil-len redden. Ze doen dat via campagnes op sociale media. En zo bereiken ze de vaste gebruikers van hun favoriete ouder-wetse nieuwskanaal uiteraard niet. R.I.P. Teletekst. Dat is de harde realiteit 2.0. Alleen ondertitels blijven bestaan.

META 2016 | 5 | 37

ColuMn

38 | META 2016 | 5

essay

META 2016 | 5 | 39

essay

nederlandstalige boeken in de grootste Vitrine ter wereldKoen Van Bockstal, Vlaams Fonds voor de letteren

Van 19 tot en met 23 oktober 2016 zijn Vlaanderen en Nederland gastland op de Frankfurter Buchmesse. Het vormt een unieke kans om generaties Nederlandstalige auteurs en hun oeuvre voor te stellen aan het Duitse publiek. Maar de Buchmesse is ook de belangrijkste internatio-nale professionele boekenbeurs, en een enorme vitrine waar uitgevers van over de hele wereld hét literaire pareltje hopen te vinden om te vertalen. Het gastlandschap reikt bovendien verder dan literatuur en Frankfurt: een creatieve golf zal nog zeven andere steden overspoelen met culturele evenementen uit alle mogelijke disciplines.

“ LAAT ER DAN OOK GEEN TWIJFEL OVER BESTAAN: NAJAAR 2016 STAAN NEDERLANDSTALIGE BOEKEN IN HET ALGEMEEN EN LITERATuuR IN HET BIJZON-DER HELEMAAL VOORAAN IN DE GROOTSTE BOEKEN-ETALAGE TER WERELD.

De Frankfurter Buchmesse is de grootste en meest invloed-rijke boekenbeurs van de wereld met een traditie die terug-gaat tot het begin van de boekdrukkunst. Drukkers uit Aalst, Amsterdam, Antwerpen, Leiden en utrecht waren in de 16e eeuw graag geziene gasten in Frankfurt. De stad speelde — ook toen al — een niet te onderschatten rol in de Europese en wereldwijde verspreiding van bestsellers als Lof der zotheid of de brieven van Columbus.

Vandaag is de Frankfurter Buchmesse hoofdzakelijk een B2B evenement, dat op vijf dagen tijd 275.000 bezoekers verwel-komt. In tegenstelling tot de meeste andere boekenbeurzen (bijv. de Antwerpse boekenbeurs) mikt Frankfurt vooral op pro-fessionele bezoekers. uitgevers, literaire agenten, buitenlandse rechtenmanagers en advocaten gespecialiseerd in licenties vor-men de kern van het doelpubliek. Enkel in het weekend is de beurs open voor het algemene publiek, en dan is ze meteen ook een van de grootste culturele evenementen van Duitsland. Daarnaast bezoeken ook 9700 journalisten van over de hele wereld jaarlijks de beurs en tekenen 150 persagentschappen uit meer dan 70 landen present. Bovendien zenden de grote Duitse publiekzenders ARD en ZDF live uit van op de beurs.

Ook in de digitale wereld leeft de Frankfurter Buch messe. Het vijfdaagse evenement wordt in cyberspace druk becommen-tarieerd door 1400 bloggers en kent bijna 100.000 volgers. De Facebook-pagina telt ruim 40.000 vrienden. De website registreert zo’n 1,4 miljoen individuele websitebezoekers en liefst 9,4 miljoen paginabe-zoeken. Het merendeel van de bezoekers surft naar de website in de periode van de beurs, en een belangrijk gedeelte van hen is op zoek naar informatie over het gastlandschap. Laat er dan ook geen twijfel over bestaan:

najaar 2016 staan Nederlandstalige boeken in het algemeen en literatuur in het bijzonder helemaal vooraan in de grootste boe-kenetalage ter wereld.

GASTlANDSCHAPDe opdracht voor het Vlaams-Nederlands gastlandschap werd ruim drie jaar geleden door de Vlaamse en Nederlandse over-heid aan het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) en het Nederlands Letterenfonds toevertrouwd. Dat is een logische keuze: beide fondsen zijn sowieso elk jaar opnieuw aanwezig op een tiental internationale boekenvakbeurzen in Europa (en ver daarbuiten) om hun Nederlandstalige literatuur te promoten, met Frankfurt als jaarlijks hoogtepunt. Geen gebrek aan veldken-nis of expertise dus. Een gastlandschap coördineren is echter een enorm grote, veeleisende en complexe opdracht. Daarbij werd van bij aanvang ook nog eens duidelijk gekozen voor een brede culturele presentatie, die veel verder reikt dan louter het boekenvak. Daarom besloten beide letterenfondsen om de orga-nisatie toe te vertrouwen aan een speciaal gastlandschapsteam.

De leiding van het team berust bij zakelijk leider Bas Pauw en de Vlaamse auteur Bart Moeyaert als artistiek intendant. Samen

met vier extra medewerkers, die werken in de kantoren van het VFL en het Nederlands Letterenfonds, stelden zij een ambitieus en veelzijdig programma samen.

De keuze voor Bart Moeyaert als artistiek intendant is alles-behalve toeval. Moeyaert beschikt over heel wat waardevolle en nuttige talenten die van pas komen bij deze opdracht. Als Vlaamse auteur vond hij onderdak bij een Nederlandse uitge-verij. Hij schrijft poëzie, proza en theaterteksten en mikt daar-bij zowel op een jeugdig als op een volwassen publiek Op die manier vormt hij een perfecte brug tussen beide regio’s en alle mogelijke literaire genres. Daarnaast bezocht hij ruim 20 jaar lang op eigen initiatief de Frankfurter Buchmesse. Moeyaert spreekt bovendien vloeiend Duits en kan bogen op een indrukwekkend aan-tal vertalingen. Ten slotte is hij ook een gulzig cultuur-consument met uitgesproken belangstelling voor theater, beeldende kunsten, architectuur, dans en muziek.

In tegenstelling tot vorige gastlandschappen kiest Moeyaert er doelbewust voor om niet alle aandacht te concentreren op die ene cruciale week in oktober. Het Vlaams-Nederlandse gast-landschap nam al midden maart een aanvang in Keulen tijdens Lit.Cologne en zal pas in november worden afgerond met een tentoonstelling in samenwerking met Bozar in Karlsruhe.

Van bij de aanvang van zijn opdracht zocht Moeyaert naar een verbindend thema tussen Vlaanderen, Nederland en Duitsland. Die boeiende zoektocht bracht hem bij de Noordzee, die via de Vlaamse kust en de Nederlandse kustlijn uitdijt naar het noor-den van Duitsland. Maar de zee is inmiddels ook een behoorlijk cliché en veroorzaakt weinig deining, in tegenstelling tot de constante golfbeweging die ze maakt. Water dat aanspoelt en zich terugtrekt en op het strand schatten achterlaat. En een stuk van het zand meeneemt in zee, waar het zich weer vermengt met een nieuwe golf. Dat is pas een interessant thema: een crea-tieve golf vanuit Vlaanderen en Nederland overspoelt Duitsland en uit het buurland nemen we ook weer nieuwe of interessante invalshoeken mee naar huis.

DIT IS WAT WE DElENHet bracht Moeyaert vanzelf bij de eenvoudige, maar uiterst krachtige en doeltreffende slogan: ‘Dit is wat we delen’. Op basis van dat motto stelde hij een divers programma samen met drie uitgangsprincipes: presenteren, creëren en samenwerken. De zee, en meer bepaald de diepte en het kleurenpallet van de Westerschelde (de Noordzee die landinwaarts trekt), komt ook uitgesproken terug in de vele tinten blauw die de visuele iden-titeit van het gastlandschap bepalen.

In 1993 mochten Vlaanderen en Nederland al een eerste keer gezamenlijk hun literatuur presenteren als gastland in Frankfurt. In die tijd beperkte zich dat bijna uitsluitend tot de Frankfurter Buchmesse en was de publiekswerking veeleer beperkt. Nu, 23 jaar later, kiezen we er resoluut voor om alle mogelijke genres

van literatuur, maar ook boeken meer in het algemeen in de publieke schijnwerpers te plaatsen. We beperken ons dus niet tot romans of poëzie, maar geven bewust ook veel ruimte aan bijvoorbeeld kinder- en jeugdliteratuur, en de rijke traditie van illustratoren. Ook non-fictie, theater (zowel gevestigde toneelau-teurs als neofieten), en strips krijgen de aandacht die ze ver-dienen.

Een literair genre wordt telkens benaderd en bekeken vanuit de drie invalshoeken: we presenteren per genre het beste, mooi-ste of meest verrassende van wat Vlaanderen en Nederland te bieden hebben, we geven een opdracht tot creatie van nieuwe literaire teksten die speciaal voor dit gastlandschap worden geschreven en die hun première in Duitsland beleven, en we werken zeer nauw samen met alle mogelijke partners (uitge-vers en literaire organisatoren of festivals uit de drie landen). Ook voor het kunstenprogramma staan tal van grote en kleine samenwerkingen met musea en cultuurhuizen en met cultuur-fondsen uit Vlaanderen en Nederland op stapel.

Zonder enige volledigheid na te willen streven geven we hierbij enkele van de vele voorbeelden van hoe we hierbij te werk gaan :• Drie dichters uit drie landen (Els Moors, Erik Lindner en Daniel

Falb) verblijven gedurende twee weken in respectievelijk Sylt, Oostende en Schiermonnikoog en schrijven daar nieuwe poë-zie, geïnspireerd op de zee. Die poëzie zal uiteindelijk — op een originele wijze — te horen en te zien zijn in het gastland-paviljoen tijdens de Frankfurter Buchmesse en ook beschik-baar zijn in een aparte uitgave.

• Theater HETPALEIS uit Antwerpen en Zuidelijk Toneel uit Tilburg organiseerden samen een theaterschrijfcursus waarin Heleen Verburg vijf Vlaamse en Nederlandse schrij-vers inwijdt in de discipline jeugdtheater en hen laat debu-teren met nieuwe, korte stukken voor twee acteurs. Maud Vanhauwaert, Mustafa Kör, Tom Struyf, Rebekka De Wit en Renée van Marissing ontwikkelen ieder een theaterdialoog van 20 minuten. De stukken verschijnen in een tweetalige Nederlands-Duitse editie bij De Nieuwe Toneelbibliotheek, en duiken dit najaar op in theaters in Mainz, Antwerpen, Tilburg en Frankfurt.

• In nauwe samenwerking met het Vlaams-Nederlands huis deBuren schrijven Vlaamse, Nederlandse en Duitse auteurs tijdens hun verblijf in Karlsruhe, Münster en Keulen aan city-books, met publicatie op de overkoepelende citybooks web-site en literaire presentatie in de betrokken steden. Samen met Passa Porta in Brussel, de Amsterdamse schrijversresi-dentie en het Literarisches Colloquium Berlijn krijgen auteurs

“ HET MOGE DuIDELIJK ZIJN. DIT GASTLANDSCHAP IS NIET GESPEEND VAN EEN GEBREK AAN AMBITIE OF INHOuDELIJKE EN GEOGRAFISCHE REIKWIJDTE.

40 | META 2016 | 5

essay

uit de drie landen het aanbod om gedurende enkele weken in Vlaanderen, Nederland of Duitsland rustig en ongestoord verder te werken aan hun actuele schrijfprojecten en deel te nemen aan literaire programma’s in de betreffende steden.

• Nederlandstalige stripauteurs nemen delen aan het Comic-Salon in Erlangen (mei), kinder- en jeugdauteurs aan het kinder- en jeugdboekenfestival in Keulen (mei), de jongere generatie auteurs aan het Das Mag Lesefest in Berlijn (juni), een mix van proza en non-fictieauteurs aan het Harbourfront festival in Hamburg en het International Literature festival in Berlijn (september), enzovoort, enzovoort.

• De Duitse vertaling van Köningin Lear van Tom Lanoye gaat in première in het Schauspielhaus in Frankfurt.

Voor het bredere cultuurprogramma vermelden we onder meer: • Een grote overzichtstentoonstelling van de Nederlandse kun-

stenares Fiona Tan in het MMK te Frankfurt;• Een theaterfestival in het Künstlerhaus Mousonturm in

Frankfurt, met onder meer Rosas, Wunderbaum, Need.Camp en een opera door LOD over Jeroen Bosch op libretto van Dimitri Verhulst;

• Een overzichtstentoonstelling van Vlaamse en Nederlandse architectuur in het Deutsche Architektur Museum in Frankfurt;

• Een nieuw audiovisueel project van David Claerbout in het Städel Museum in Frankfurt;

• Een Vlaams Nederlandse expo van het Gentse designmuseum in Leipzig;

• Een grote expositie van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek en de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag in de Paulinerkirche (Niedersächsische Staats- und uinversitätsbibliothek) in Göttingen;

• Een aangepaste versie van de tentoonstelling van en over werk van Carll Cneut in het Haus der Niederlande in Münster.

HOGE VErWACHTINGENMet meer dan 150 activiteiten, voorstellingen en tentoonstellin-gen zal Duitsland in 2016 volledig in de ban zijn van Vlaamse en

Nederlandse cultuur. Het volledige overzicht met gedetailleerde achtergrondinformatie is te vinden op www.frankfurt2016.com

Het moge duidelijk zijn. Dit gastlandschap is niet gespeend van een gebrek aan ambitie of inhoudelijke en geografische reik-wijdte. Dat verklaart ook de enthousiaste financiële en logis-tieke medewerking van de Vlaamse en Nederlandse overheid,

die elk 50 procent van het benodigde budget van 4,8 miljoen euro ter beschikking stellen. De beoogde doelstellingen van het gastlandschap zijn dan ook allesbehalve gering.

We streven naar een spectaculaire stijging van het aantal verta-lingen uit het Nederlands in het Duits en, via het hefboomeffect van de Frankfurter Buchmesse, ook in alle andere belangrijke wereldtalen. In de aanloop naar de beurs staan er al ruim 250 Duitse vertalingen in alle genres op de teller. In 2015 tekenden we voor Vlaanderen alleen al een stijging op van liefst 250 pro-cent, en dat enkel voor het Duits. Voor de meeste andere taal-gebieden verwachten we de komende jaren ook een aanzienlijke toename te realiseren via dit gastlandschap.

We beloofden aan de respectieve overheden en aan de Frankfurter Buchmesse om het gastlandschap niet alleen lite-rair maar breed cultureel uit te werken, geografisch te spreiden over Duitsland (in meer dan 7 steden) en ook de tijdspanne te verlengen (van maart tot november). Een blik op het pro-gramma leert dat ook deze doelstelling met vlag en wimpel wordt gerealiseerd.

Via investeringen in virtual reality en samenwerkingen tussen literatuur, architectuur, design en diverse kunstdisciplines legden we ook een verbinding met de creatieve industrie, uiteraard van het boekenvak, maar ook in een veel bredere betekenis. We zijn ervan overtuigd dat dit op korte en middellange termijn ook een behoorlijke economische meerwaarde zal opleveren.

Het uitgebreide programma onder het motto ‘Dit is wat we delen’ past ook naadloos in het beleid van culturele en econo-mische diplomatie van zowel Vlaanderen als Nederland en zorgt voor een uitgekiend en positief imago van onze lage landen als regio’s van baanbrekend vakmanschap en spraakmakende creativiteit.

2016 wordt zonder de minste twijfel een mijlpaal voor Nederlandstalige literatuur in Duitsland. Via de Buchmesse rekenen we op een duidelijk hefboomeffect, waardoor ook de rest van de wereld een meer dan gezonde nieuwsgierigheid ontwikkelt voor onze literatuur en boeken. Daarnaast hopen we via dit gastlandschap ook brede belangstelling en duur-zame samenwerking met andere kunstensectoren en de

creatieve industrie verder aan te zwengelen.

De eerste resultaten spreken al vast boekdelen. We kijken reik-halzend uit naar de volgende golven van ons gastlandschap.

> website :www.frankfurt2016.com

“ WE BEPERKEN ONS NIET TOT ROMANS OF POëZIE, MAAR GEVEN BEWUST OOK VEEL RUIMTE AAN KINDER- EN JEUGDLITERATUUR, EN DE RIJKE TRADITIE VAN ILLuSTRATOREN.

META 2016 | 5 | 41

essay

42 | META 2016 | 5

kroniek

okBV-studiereis new york10-16april2016

HetOverlegKunstbibliothekenVlaanderen(OKBV)deedvan11t.e.m.15april2016inspiratieopinNewYork.Tijdensdezestu-diereiswerdinNewYorksekunst-enmuseumbibliothekennagegaanhoezijtegendeveranderingeninhunspecifiekesectoraankijken,metextraaandachtvoordetoenemendedigitaliseringbinnendebibliotheekwereld.Debijzonderhedenvandeeer-ste bibliotheken op het programma in een notendop (gepropt).

MOMALIBrArYThe Museum Of Modern Art Library werd in 1930 opgericht, een jaar na het museum zelf. De bibliotheek bezit 300.000 boeken en veilingcatalogi. In de tijdschriftencollectie zijn tussen de 1000 verschillende titels, enkele bijzondere namen te vinden. Deze collectie wordt aangevuld met 40.000 efemere stukken. Meer dan 70.000 kunstenaars zijn verte-genwoordigd in deze belang-rijke collectie.

The Museum of Modern Art wil een museum voor de moderne en hedendaagse kunsten zijn, zonder te focussen op een specifiek medium. Er staan bijgevolg geen tussenschot-ten tussen de verschillende curatoriële teams, waartoe ook de bibliotheek en het archief worden gerekend. The Museum of Modern Art Library documenteert op zijn beurt de kunsten vanaf 1880. Net als in Vlaanderen staat of valt de museumbibliotheek met haar directie. In New York is het niet anders. De MoMa-directie begrijpt gelukkig de waarde van de bibliotheek: MoMa

kan geen onderzoeksinstituut zijn zonder zijn bibliotheek of archief.

De leeszaal biedt plaats aan 40 bezoekers. Dit zijn voor-namelijk curatoren, studen-ten en medewerkers van vei-linghuizen. Omdat onderzoek voor de MoMa-bibliotheek belangrijk is, is JSTOR dat ook. Gezien hun uitzonder-lijke titels, voegt het MoMa ook heel wat materiaal toe aan JSTOR. Er wordt dus

ingezet op digitalisering om toch zoveel mogelijk van hun zeldzame materiaal beschik-baar te kunnen maken. De leeszaal wordt buiten de ope-ningsuren ook gebruikt voor speciale activiteiten, boek-voorstellingen, debatten, en is misschien daarom ook min-der intimiderend dan andere museale ruimtes. Ook kunste-naars vinden hun weg naar de MoMa Library en bibliothecaris om hen te laten kennismaken met hun nieuwste werk.

Samen met The Frick Collec-tion en The Brooklyn Museum of Art richtte het MoMa in 2006 het York Art Resources Consortium (NYARC) op. Resultaat daarvan is ARCADE, een gezamenlijke ‘klassieke’ online catalogus, met 800.000 records.

De MoMa-bibliotheek draait op privégelden. Veel tijd gaat dus naar fondsenwerving. Vijftien jaar geleden startte de bibliotheek met een eigen vriendenwerking. Vandaag bestaat die groep uit vijfent-achtig vrienden — verspreid over heel de wereld — die elk jaar 2500 dollar lidgeld beta-len. Het lidgeld is uitsluitend bedoeld voor de bibliotheek en dient onder andere om projectmedewerkers te onder-steunen. Exclusief voor de vriendenwerking wordt er om de twee jaar een uniek kun-stenaarsboek gepubliceerd. Hierdoor heeft de bibliotheek zelf dus ook rechtstreeks contact met kunstenaars. De artists’ books van het MoMa zijn gerenommeerd en zijn ook voor kunstenaars een bui-tenkans.

MoMa.

“ ER KOMEN OOK VEEL SCHENKINGEN BINNEN VAN VOORNAMELIJK DE GuGGENHEIM-CuRATOREN ZELF. GIFTEN MAKEN ZELFS MEER DAN DE HELFT VAN DE AANWINSTEN uIT.

META 2016 | 5 | 43

kroniek

THeMeTrOpOLITANTHOMASJ.WATSONLIBrArYDe centrale onderzoeksbibliotheek The metropolitan Thomas J. Watson Library is een van de meest toonaangevende kunst-bibliotheken van de wereld. Dit jaar wordt het aantal van 1.000.000 boeken in de collectie gevierd. Samen met 11.000 titels van tijdschriften overspant ze een tijdsperiode van de pre-historie tot nu. Van bij de start van het museum in 1880 werd het belang van een bibliotheek ondersteund. Thomas J. Watson, oprichter van IBM, heeft in de jaren vijftig nieuwe gebouwen voor de bibliotheek gefinancierd. De bibliotheek is een privé-rechterlijke instelling waarvan de werkingskosten per jaar onge-veer 3 miljoen dollar bedragen waarvan nog geen 5 procent gedragen wordt door de overheid (Stad New York en federale overheid). Elk jaar wordt door de ‘Friends of the Library’, een 40-tal leden, 5000 dollar per persoon geschonken.

De bibliotheek, als onderzoekscentrum voor alle afdelingen van het museum, staat in de eerste plaats ten dienste van het muse-umpersoneel. Na registratie op de Watsonline, kunnen buiten-staanders online een afspraak vastleggen en titels aanvragen. De collectie staat in een gesloten kast opstelling waaronder 260.000 items in depot off-site. Er zijn 45 personeelsleden en ongeveer 50 vrijwilligers. Aangezien de collectievorming bestaat uit uitgaven wereldwijd worden vele vrijwilligers inge-schakeld bij vertalingen. Verleden jaar werden 23.000 volumes ingevoerd waarvan 18.000 aangekocht en 5000 geschonken.

De bibliotheek biedt ook online informatiebronnen aan zoals: de Metropolitan Museum of Art Publications, het museum- en tentoonstellingsarchief; de Onassis Library, een gespecialiseerd onderzoekscentrum in Griekse en Romeinse kunst; de Cloisters Archives Collection voor de middeleeuwen; de Rare Books in The Metropolitan Museum of Art Libraries voor de precieuze en zeldzame boeken, ... 15.000 titels zijn gedigitaliseerd en 3500 catalogi zijn ontsloten.

GuGGeNHeIMLIBrArYHet Solomon R. Guggenheim Museum is een museum voor moderne en hedendaagse kunst, dat vooral gekend is omwille van het iconische gebouw van Frank Lloyd Wright. Het is een private not-for-profit organisatie, die echter in tegenstelling tot heel wat andere musea geen groot endowment heeft en afhanke-lijk is van gedeeltelijke finan-ciering door de stad New York. Bibliotheek en archief vormen

er samen één kleinschalige dienst met drie vaste mede-werkers. Na het bezoek aan de giganten MoMa en MET was dit voor de meesten onder ons een meer herkenbare situatie.

Bibliotheek en archief beho-ren tot de afdeling Collecties. Ze werken momenteel in een administratief gebouw, bij het grootste deel van de muse-umstaf. Enkel de educatieve dienst heeft haar standplaats in het museum zelf. Ze zijn echter in volle voorberei-ding op een verhuis naar een nieuw gebouw dichter bij het museum.

Bij gebrek aan leeszaal is de bibliotheek gesloten voor het publiek. Daarom heeft men gekozen om de online aan-wezigheid te vergroten, ter promotie van de collectie. Zo

schrijven alle medewerkers mee aan een blog (https://www.guggenheim.org/blogs/category/findings). De aan-groei van de bibliotheekcol-lectie is beperkt tot een dui-zendtal aanwinsten per jaar. Zoals wel meer het geval is in kleinere bibliotheken worden publicaties vaak aangekocht in functie van komende ten-toonstellingen. Er komen ook veel schenkingen binnen van voornamelijk de Guggenheim-curatoren zelf. Giften maken

zelfs meer dan de helft van de aanwinsten uit.

Binnenkort krijgen bibliotheek en archief in het museumge-bouw een kleine publieks-ruimte in gebruik. Tot nu toe werd de ruimte beheerd door de afdeling educatie en ston-den er, onder toezicht van vrijwilligers, een aantal oude tentoonstellingscatalogi opge-steld. In de toekomst zullen bezoekers er audio en video uit de archieven en gedigita-liseerde bibliotheekmateria-len kunnen beleven, en er zul-len panelgesprekken en kleine voorstellingen plaatsvinden.

THE FrANCES MUlHAll ACHILLeSLIBrArYZowel het Whitney museum als de bibliotheek zijn geves-tigd in het hippe Meatpacking District — het museum in een

The metropolitan Thomas J. Watson Library.

“ DE BIBLIOTHEEK GEEFT DUBBELE OF OVERBODIGE EXEMPLAREN uIT SCHENKINGEN AAN BOEKHANDEL STRAND. IN RuIL HIERVOOR KRIJGEN ZIJ EEN AANKOOPBuDGET.

44 | META 2016 | 5

kroniek

nieuw gebouw, het groot-ste deel van de bibliotheek, archief en speciale collectie in een van de historische gebou-wen van de vleesverwerkende industrie.

Binnen worden we hartelijk ontvangen door Ivy Blackman en haar sympathieke collega Monica. Het valt me op dat Ivy zichzelf omschrijft als een solo-bibliothecaris. Blijkbaar een gevoel dat lang blijft han-gen … ook al heeft ze onder-tussen hulp gekregen.

De collectie bestaat uit 70.000 items — boeken, tijdschriften, posters, pamfletten, folders, correspondentie met kunste-naars … en kreeg de naam The Frances Mulhall Achilles Library. Basis van de collec-tie wordt gevormd door een schenking van de stichteres Gertrude Vanderbilt Whitney en haar vrouwelijke directeur Juliana Force. Zij schonken hun persoonlijke boekencol-lectie en vormden hiermee het begin van een gespeci-aliseerde collectie van 20e eeuwse en hedendaagse Amerikaanse kunst. Deze term wordt heel ruim gezien: elke kunstenaar die zich in de USA vestigde en er werkt, behoort tot de Amerikaanse kunst. Er is ook nog de ‘Whitney Studio Club and Galleries Collection’ — die boeken bevat van onge-veer 100 jaar oud.

Via de groene High Line — in regen en wind wandelen we naar de kleine, super-moderne bib in het Whitney

museum aan de Gansevoort street. Hoge ramen, grote tafels, recente tijdschriften met verrijdbare archiefkasten

(compactus) op de open ver-dieping. Ook hier kunnen onderzoekers en curatoren terecht.

Tegenwoordig komen er zo’n drie onderzoekers per week naar de bibliotheek. Ivy schat dat dit vroeger slechts één onderzoeker per week was. Dit komt o.m. doordat de hele col-lectie sinds een zestal maan-den samen gebracht is op één plaats. Ook de onderzoekers zijn blij met deze vooruitgang want nu vinden zij alles op één locatie. Blij met de huis-vesting waar ze de hele col-lectie konden samenbrengen, iets minder blij met de gebou-wen waar niets aan veranderd mag worden: de vorm van de gebouwen moet gehand-haafd blijven, de ramen zijn niet geïsoleerd…

Ivy legt uit dat de bibliotheek terug te vinden is via Whitney.org. De catalogus is tevens opzoekbaar in Worldcat. Ze zijn niet actief op sociale media — dat is iets wat nog ontwikkeld moet worden.

En tot slot: de hamvraag die ons telkens weer versteld doet staan: “over welk bud-get beschikken jullie?” Ivy legt uit dat ze slechts voor een 300 dollar per maand boeken koopt, meestal op vraag van curatoren. Het grootste deel van de collectie wordt gevormd door donatie al dan niet met hulp van het advancement department, “the fundraiser for the institu-tion”. De bibliotheek bezorgt

hen de nodige informatie en deze afdeling schrijft dan de teksten uit om beurzen en financiële steun te krijgen.

Dit departement werkt trou-wens voor het hele Whitney-instituut, niet alleen voor de bibliotheek. Privémensen con-tacteren hen ook regelmatig om delen van hun verzame-lingen (boeken, folders, pam-fletten, posters …) te schen-ken. En dan is er nog het unieke systeem van ‘trade’: de bibliotheek geeft dubbele of overbodige exemplaren uit schenkingen aan boekhandel Strand. In ruil hiervoor krijgen zij een aankoopbudget.

FrICKLIBrArYDe Frick Library ademt, net zoals het museum, een zekere standing en plechtstatigheid uit. Zo ook haar bibliotheca-ris Stephen Bury, die zes jaar geleden via headhunting uit de British Library werd weg-gehaald en zich dit jaar defi-nitief in Manhattan vestigde. Stephen ontvangt ons samen met een uitgebreide delega-tie van zijn stafleden, verant-woordelijk voor conservering en preservering, archief, cata-lografie, publieksdiensten, fotografie en geschiedenis van de collectie. De biblio-theek beheert zowel de boe-ken-, foto- als de archiefcollec-ties. Zoals in de meeste andere kunstbibliotheken in New York besteedt de directeur veel van zijn tijd aan fondsenwerving, “wining and dining” is deel van de job. De bibliotheek wordt volledig privaat gefinancierd en het is de eerste bibliothe-caris die we hoorden zeggen dat het collectiebudget meer dan voldoende is.

De bibliotheek ontstaat in 1920 op initiatief van Helen Frick als een eerbetoon en herinnering aan haar vader, de industrieel en verzamelaar Henry Clay Frick. In 1935 opent de biblio-theek haar deuren op de hui-dige locatie. Het is een voor die tijd zeer modern uitge-rust gebouw: voorzien op 70 jaar aangroei van de collectie, geklimatiseerde ruimtes, boe-kenliften, en boekenschabben als steunpilaren voor de vloe-ren. De bibliotheekcollectie focust op publicaties en foto’s over schilderijen, tekeningen, beeldhouwwerk en prenten van de 4e eeuw tot midden 20e eeuw en groeit jaarlijks aan met 6000 titels. De Frick Library bezit een indrukwek-kende collectie veilingca-talogi, goed voor 90.000 exemplaren. De bibliotheek specialiseert zich in herkomst- en collectiegeschiedenis en haar bijzondere collecties en archiefverzamelingen worden met het oog daarop verder aangevuld.

Helen Frick zet van bij de start stevig in op het verza-melen van foto’s. Daarvoor reist zij met haar team de hele wereld rond maar Helen zendt ook fotografen op expeditie om zelf, bij private verzame-laars en publieke instellingen, kunstwerken en gebouwen uit de “westerse kunsttraditie” te fotografen en te documente-ren. Vandaag behoort deze collectie tot de belangrijkste fotoverzamelingen ter wereld. De fotocollectie wordt tijdens

Guggenheim.

> Zie ook p. 21

META 2016 | 5 | 45

kroniek / Personalia

Op 1 maart 2016 nam ChrisGoetschalckx afscheid van de bibliotheeksector. In 1978 studeerde Chris af aan de VuB als licentiaat geschiedenis. Zij ging aan de slag als wetenschappelijk medewer-ker bij de Stad Antwerpen en werkte een jaar in het Museum Mayer Van den Berg. Vanaf 1979 werkte ze als biblio-thecaris in het Stedelijk Hoger Instituut

voor Sociale Studiën Antwerpen. Bij de fusie van deze instelling met andere Stedelijke en Rijkshogescholen in Antwerpen, Lier, Mechelen, Turnhout, Deurne, Herentals, Lier en Diest nam ze met veel enthousiasme de taak van bibliothecaris-coördinator binnen de Hogeschool Antwerpen en later binnen de Artesis Hogeschool Antwerpen op.

Bij de inkanteling van de academische opleidingen in 2013 werd Chris projectcoördinator in de uA-bibliotheek. Vanaf het begin van de Associatie universiteit en Hogescholen Antwerpen was Chris een actief lid van de werkgroep bibliotheken van deze instelling. De laatste jaren zat ze de vergadering voor. Mooie projecten zoals het driejaarlijkse gebruikersonderzoek van de AuHA, kwamen door haar inzet tot een goed einde.

Tijdens de interuniversitaire Speciale Licentie Documentatie- en Bibliotheekwetenschap leerden we elkaar beter kennen en werd Chris bestuurslid van de sectie Schoolbibliotheken. In juni 1985 was Chris één van de elf allereerste afgestudeerden van de spe-ciale licentie. Goed voor een foto in de Gazet van Antwerpen. Van de start van de alumnivereniging Libidoc was Chris pen-ningmeester. Samen met de andere bestuursleden organiseerde Chris mee uitstappen en andere activiteiten voor de leden.

Chris was een graag gezien lid op vergaderingen. Jarenlang was ze verantwoordelijk voor de onderhandelingen vanuit de werkgroep VLHORA elektronische databanken met Elsevier en Springer. In het VOWB speelde ze een belangrijke rol zowel bij projecten als bij het zoeken naar een alternatieve oplossing van de werking.

Als bestuurslid van de sectie Hogeschoolbibliotheken en lid van de Raad van Bestuur van de VVBAD zorgde Chris voor frisse ideeën, duidelijke rapportering van vergaderingen die ze als vertegenwoordiger van de VVBAD bijwoonde en voor het stipt opvolgen van afspraken.

Als perfecte gastvrouw onthaalde Chris collega’s binnen en bui-ten de hogeschool op verzorgde recepties. Een drankje en een hapje hoorde er steeds bij.

Chris houdt van mooie en snelle auto’s. Snel met de auto naar een studiedag rijden was geen uitdaging. Treinreizen waren avontuurlijker en vaak trager. Drie uur met de trein van Antwerpen naar Brussel voor de Algemene Jaarvergadering is nog steeds het record. Verplaatsingen naar vergaderingen zijn wel de ideale momenten om collega’s te leren kennen. De uitda-gingen van fusies, inkantelingen en nieuwe werkvormen werden uitvoerig besproken, maar ook reizen en de handicap van de golf. In binnen- en buitenland kent Chris de golfbanen in detail.

Chris was een fijne en gewaardeerde collega. We wensen haar nog veel boeiende en uitdagende jaren.

Sissi loostermans

de Tweede Wereldoorlog ingezet om locaties en kunst-werken te identificeren die moeten gespaard blijven van vernieling. Maar ook vandaag speelt de collectie regelmatig een belangrijke rol bij restitu-tie- en restauratiedossiers. uit de archiefcollectie blijkt dat Helen Frick twee keer ons land bezocht. Het fotoarchief telt 1,1 miljoen items en de foto’s worden nog steeds, zoals de traditie het wil, opgeborgen in dezelfde groene dozen als in de jaren dertig. Ongeveer 22 procent van de collectie is gedigitaliseerd, dit wordt pro-jectmatig aangepakt en per kunstschool.

In 2007 ontstaat het Centrum voor Collectiegeschiedenis met als doel het onderzoek naar private en publieke col-lecties over kunst en toege-paste kunsten te voeren en te stimuleren. De Frick Library mag dan wel een zekere eer-biedwaardigheid uitstralen maar oubollig is ze in geen geval. Haar team is zeer actief op sociale media en de hoofd-bibliothecaris schrijft zijn eigen blog. Gebruikers wor-den regelmatig bevraagd over hun tevredenheid. Een mooi initiatief is het zogenaamde ‘Digital Art History Lab’, een programma om kunsthisto-rici vertrouwd te maken met digitale zoekinstrumenten en methodologie. Maar het is ook uitdrukkelijk de bedoeling om samenwerking te stimuleren met IT-specialisten en onder-zoekers in de hoop zo nieuwe applicaties te realiseren die voor iedereen vrij beschik-baar zijn. De Frick Library werkt structureel samen met twee andere grote museum-bibliotheken in New York: MoMa en Brooklyn Museum. Zij realiseerden niet enkel een gedeelde catalogus en disco-very service, maar werken ook intensief samen rond digitali-sering en digitale collecties en hebben impliciete afspraken rond collectiebeleid.

Julie Hendrickx, Veerle Vehasselt, Ingrid Depourcq, Hilde Nelissen en An renard

toePassing

“ HOW HAPPY IS THE BLAMELESS VESTAL’S LOT!

THE WORLD FOR-GETTING, BY THE WORLD FORGOT.

ETERNAL SUNSHINE OF THE SPOTLESS MIND!

EACH PRAY’R ACCEPTED, AND EACH WISH RESIGN’D.

AlexAnder PoPe “eloisA to AbelArd”(geciteerd in de film EtErnal sunshinE of thE spotlEss mind).

Widgets in de kijker

Ilse Depré, BiB IDee

‘Widget’ is Engels voor klein dingetje. Een widget is een deel van een app, dat getoond wordt zonder de app zelf te openen.

Een app-icoon is een kleine afbeelding, waarop je kan klik-ken om de app zelf te openen. Dit is dus de deur waarmee je een app opent. Een widget toont bepaalde basisinforma-tie uit een app zonder die te openen, bijv. de weersvoor-spelling voor vandaag of je vol-gende afspraak uit de agenda. Een widget is dus als een raam, waardoor je al een deel van de inhoud van de app te zien krijgt

zonder in de app zelf binnen te gaan.

Bij Android-toestellen kan je widgets op je beginscherm plaat-sen, tussen de app-icoontjes. Je vindt de beschikbare widgets op een apart tabblad bij ‘Alle apps’. Indien dit overzicht ont-breekt, duw dan enkele secon-den op een lege plek op je beginscherm en kies ‘Widgets’. Enkele interessante standaard-widgets zijn ‘Agenda’, ‘Analoge klok’, ‘Bladwijzers’, ‘Contacten’ en ‘Google Now’.

Sinds iOS8 kan je ook op Apple-toestellen met widgets wer-ken. Ze zitten wel wat verstopt in het Berichtencentrum, dat je opent door van boven naar bene-den te vegen. Klik onderaan op ‘Wijzigen’ om widgets toe te voe-gen. Er zijn weinig standaard-widgets, maar heel wat apps bie-den een widgetfunctie aan. Test zeker ‘Buienalarm’, ‘Reistijden’ of ‘Openbaar vervoer in de buurt’ (Google Maps) en ‘Dropbox’. Met specifieke widgetapps, zoals ‘Vidgets’ of ‘Launcher’, creëer je extra snelkoppelingen of krijg je een overzicht van je beschik-bare schijfruimte, de werking van het geheugen en de processor, of de upload- en downloadsnelheid van je wifinetwerk.

> Meer info en nuttige apps: http://bibidee.blogspot.com

46 | META 2016 | 5

toePassing

Jan stuyCk

Jan Stuyck is als stafmedewerker verbonden aan het Letterenhuis, Antwerpen. Hij houdt zich bezig met acquisitie, beleidsondersteunend werk en onderzoek. Daarnaast is hij als docent Wereldliteratuur werkzaam aan de Artesis Plantijnhogeschool, afdeling Drama in Antwerpen. Jan houdt van boeken, muziek en film.

de geglobaliseerde wereld van van-daag. De personages zijn zo levensecht dat zich tijdens het lezen een hele film ontvouwde. Een tragische film met een happy end.

Hebjeeenfavorieteregisseur?Ik ben erg van fan van regisseurs zoals Wong Kar-Wai, Atom Egoyan, Terry Gilliam, Jim Jarmush, Pedro Almodóvar en Hal Hartley. Allemaal verschillend, maar allen makers van films vol duister-nis èn lichtheid.

WelkefilmkanjeaanradenaandeMETA-lezers?Stories we tell van de Canadese actrice-regisseur Sarah Polley. Een autobiogra-fische documentaire. Gewoon zien!

Hebjeeengrotedvd-collectie?Mijn dvd-collectie is erg bescheiden. Die bestaat uit verzamelboxen van mijn favoriete regisseurs, van tv-series zoals Six Feet Under en een enkele film. Dat zijn vaak verfilmingen van romans zoals Het proces (Franz Kafka), een film van

Orson Welles uit 1962 met een gewel-dige Anthony Perkins, Jeanne Moreau en Romy Schneider. Romy Schneider is een van mijn favoriete actrices. Velen kennen haar als prinses Sissi in de gelijk-namige trilogie, maar ze speelde zoveel andere fascinerende rollen zoals die van Odette in de onaffe, experimentele film L’enfer d’Henri-Georges Clouzot uit 1964.

Kijkjeveelthuisofgajevaaknaardecinema? In mijn studententijd in Antwerpen ging ik erg vaak naar cinema Cartoons. Nu ga ik nog zelden naar de cinema, eigen-lijk alleen nog maar met de kinderen. De reeks van De Hobbit, de nieuwe Star Wars, de drie Kung Fu Panda’s en Zootopia, het passeert allemaal de revue. Bij voorkeur met 3D-bril en met een grote trog popcorn en veel fris-drank. Films die ik zelf nog graag wil zien, leen ik in de bibliotheek. De bib van Hemiksem, waar ik woon, heeft een bijzonder uitgebreide, diverse en actuele collectie.

Welkefilmhebjehetlaatstgezienenwatvondjeervan?Youth van regisseur Paolo Sorrentino. Met een prachtige cast, de combina-tie van Michael Caine en Harvey Keitel geeft vuurwerk, en Rachel Weisz is zo’n geweldige actrice. De film is een boei-ende contemplatie over het leven zelve, over de liefde, spijt en over vergankelijk-heid.

Watisjefavorietefilm?Echt één favoriete film heb ik niet. Ik ben nog altijd gek op Bambi, een film die ik als kind zag in de cinema Astrid of Savoy aan het Astridplein in Antwerpen. Later in het middelbaar wis-ten leerkrachten me te enthousiasme-ren voor films zoals Apocalyps Now van Francis Ford Coppola. In diezelfde jaren tachtig dweepte ik met Der Himmel über Berlin van Wim Wenders. Ik zou zo een heel lang lijstje van favoriete films kunnen geven, met onder meer 2001: A Space Odyssey van Stanley Kubrick, Lost in Translation van Sofia Coppola, Melancholia van Lars von Trier en Eternal Sunshine of the Spotless Mind van Michel Gondry.

Naarwelkgenregaatjevoorkeuruit?Een veelvraat ben ik niet, wel een omni-voor. Kinderfilm, drama, oorlogsgeweld, sci-fi of horror, …. als het maar een over-tuigend goed verhaal is.

Welkboekzoujegraageensverfilmdzien?Sommige boeken vragen om verfilmd te worden, vaak omdat ze erg filmisch zijn opgebouwd. De Cirkel van Dave Eggers bijvoorbeeld. En zie, het boek wordt momenteel verfilmd, met Emma Watson en Tom Hanks in de hoofdrollen. Ik was erg aangegrepen door Ghana ga weg van de schrijfster Taiye Selasi. Het is een ontroerend familieverhaal dat de lezer vragen doet stellen over vervreemding en identiteit, niet alleen binnen een gezin, maar ook binnen een land, binnen Romy Schneider.

META 2016 | 5 | 47

“ Een veelvraat ben ik niet, wel een omnivoor”

Jan Stuyck:

zogezien

> Zie ook p. 15

De nieuwe openbare bibliotheek van Virton.Foto: Vincent Algrain.

48 | META 2016 | 5

uitziCht

Powered by librarians

Without libraries a country can become a kind of desert.”Stephen Fry

“Libraries are where minds flourish and grow. They are like a kind of water supply.

Thanks to Stephen Fry for his support. © image Claire Newman Williams. Poster free to share and copy, not to adapt or for commercial use (CC BY-NC-ND 4.0)

OP NAAR DE BIBLIOTHEEK VAN DE TOEKOMSTMET WEGWIJZER VOOR BIBLIOTHEKEN & DOCUMENTATIECENTRAIn deze digitale tijden staan bibliotheken en documentatiecentra voor grote uitdagingen: teruglopende bezoekers- en uitleenaantallen tegengaan, nieuwe inkomstenbronnen zoeken, een evenwicht zoeken tussen analoge en mobiele dragers, inspelen op de behoeften van de verschillende doelgroepen… Wegwijzer voor bibliotheken & documentatiecentra is een praktische gids die alle facetten van bibliotheek- en documentatiebeheer omvat. U krijgt een zo compleet mogelijk antwoord op onderstaande vragen en veel meer!

Abonnees kunnen het boek nu ook online lezen op www.wegwijzerbibliotheken.beDe website wordt na elke nieuwe aflevering bijgewerkt.

* Prijs inclusief btw maar exclusief verzendkosten. Losbladige publicatie met abonnement. De bijwerkingen worden u automatisch toegestuurd tegen € 0,55 per pagina, website-updates tegen € 29 tot schriftelijke wederopzegging. Prijs geldig tot 30/06/2014. Check voor actuele prijzen steeds onze website www.politeia.be. Uw gegevens worden in vertrouwen behandeld en niet aan derden doorgegeven. Overeenkomstig de wet op de privacy heeft u inzage- en correctierecht.

Bestuur/Organisatie: .....................................................................................................................................................................................

Naam: ..........................................................................................................................................................................................................................

Functie: ......................................................................................................................................................................................................................

Adres: .........................................................................................................................................................................................................................

Tel: ................................................................................................................................................................................................................................

E-mail: ........................................................................................................................................................................................................................

BTW: ............................................................................................................................................................................................................................

DATUM & HANDTEKENING

Stuur of fax onderstaande bestelbon naar Politeia • Ravensteingalerij 28 • 1000 Brussel Fax: 02 289 26 19 • Tel: 02 289 26 10, of bestel via www.politeia.be • e-mail: info@politeia.be

Ja, ik bestel . . . ex. van Wegwijzer voor bibliotheken & documentatiecentra tegen 69 euro* voor VVBAD-leden of 99 euro* voor niet-leden.

BESTELKAART

• Hoe de werkprocessen verbeteren in bibliotheken en documentatiecentra?• Wat zijn de voordelen van open access? En hoe werkt dit praktisch?• Hoe een digitaliseringstraject opstarten?• Welke online communicatiekanalen aanwenden?• Wat kan je als informatieprofessional met linked open data?• Hoe de retrieval-techniek toepassen?• Hoe kunnen (openbare) bibliotheken de eigen inkomsten verhogen?

SCIENCES DE L’INFORMATION ET DE LA DOCUMENTATION

• INFORMATIE BEHEREN EN

TER BESCHIKKING STELLEN •

WEGWIJZER VOOR BIBLIOTHEKEN & DOCUMENTATIECENTRA 1

WEG

WIJZER

VOO

R B

IBLIO

THEK

EN

& D

OC

UM

EN

TATIE

CE

NTR

A 1

• INFO

RM

ATIE B

EHER

EN EN

TER B

ESCH

IKK

ING

STELLEN •

Sciences_Documentation NL.indd 1 12/07/11 22:34

SCIENCES DE L’INFORMATION ET DE LA DOCUMENTATION

WEG

WIJZER

VOO

R B

IBLIO

THEK

EN

& D

OCU

MEN

TATIECEN

TRA

2

WEGWIJZER VOOR BIBLIOTHEKEN & DOCUMENTATIECENTRA 2

• INFORMATIE BEHEREN EN

TER BESCHIKKING STELLEN •

• INFO

RM

ATIE B

EHER

EN EN

TER B

ESCH

IKK

ING

STELLEN •

Sciences_Documentation NL.indd 2 12/07/11 22:34

SCIENCES DE L’INFORMATION ET DE LA DOCUMENTATION

WEGWIJZER VOOR BIBLIOTHEKEN & DOCUMENTATIECENTRA3

WEG

WIJZER

VOO

R B

IBLIO

THEK

EN

& D

OC

UM

EN

TATIE

CE

NTR

A 3

• INFORMATIE BEHEREN EN

TER BESCHIKKING STELLEN •

• INFO

RM

ATIE B

EHER

EN EN

TER B

ESCH

IKK

ING

STELLEN •

Sciences_Documentation NL.indd 3 12/07/11 22:35

www.wegwijzerbibliotheken.be

Eindelijk inzicht in collectiebeleid en -planning.

V-eyeQ is een applicatie voor collectiebeheer en -planning.

Met V-eyeQ kunnen bibliothekenaanzienlijke besparingen realiseren door middel van een efficiënter collectiebeleid. Ze kunnen het gebruik van de collecties intensiverenen op elk moment instant-inzicht krijgenin hoe de collectie presteert.

Contact:filip.trenson@infor.com