Manue l de Sola Mora les

An twerpen 'stad aan de stroom', p lantoel icht ing

Plangebieden

Pro jec t en p rax is In apri l 1990 nod igde 's tad aan de s t room ' me ui t een o n t w e r p te maken voor het Ei landje, a ls onderdee l van een ru imere opzet, da t ook de Kaaien en het Zuid, of de vr i jgekomen te r re inen voorb i j de zu ide l i j ke s t a d s u i t b r e i d i n g omvat te .

De voorbi je t w e e jaar w a s mi jn inzet er vooral op ge r i ch t de gev raagde p lann ing met haar aanspraken op a l o m v a t t e n d h e i d en sys temat iek te her le i -den to t een g e c o m b i n e e r de s t ra teg ie van pro jec ten . D i t leek me meer aan te s lu i ten bij de prak t i jk en daa rom een be tere werkwi jze.

Een eers te beperk ing be t re f t de t e r r e i n o m v a n g van het voors te l . He t Ei landje d ien t in s t r i k te zin te worden b e s c h o u w d , en dus moe t a l les wa t te maken heef t met het a lgemeen ve rkee rssys teem, met de haven of met de s t ruc tuu r van de gehele stad louter a ls een moge l i j ke aanvu l l i ng op het voors te l gezien worden , en n ie t a ls de voo rwaarden of, nog m inder , a ls het e igenl i jk onderwerp .

Ten tweede is er de i nspann ing om de ing repen in het geb ied zo veel mogel i jk te beperken. Er z i jn we in ig vo ls t rek t n i euwe voors te l len , en de meeste s t ra ten, g e b o u w e n en open ru imten wo rden behouden zoals ze zi jn, zodat een vri je o n t w i k k e l i n g vo lgens hun e igen dynamiek mogel i j k is.

In de derde p laa ts is er de wens het i n s t r u m e n t a r i um voor deze beperk te ingrepen te rug te brengen to t de g roo ts te eenvoud. Door rech ts t reeks g e b o u w p l a t t e g r o n d e n en i n r i c h t i n g s p l a n n en van openbare ru imte voor te stel len, zu l len de nod ige a d m i n i s t r a t i e v e voo rsch r i f t en op een induc t ieve manier on t s taan in p laa ts van omgekeerd .

Een voors te l baseren op derge l i j ke m i n i m a l i s t i s c h e p r inc ipes houdt een t h e o r e t i s c h e h o u d i n g in, waarb i j de o o r s p r o ng van het s t e d e b o u w k u n d i g pro jec t is ge legen in de praxis en niet in een ideo log ie . In d ie zin zou het inadequaat en m i s s c h i e n ko r t z i ch t i g z i jn deze o r iën ta t ie te b e s c h o u w e n als p r a g m a t i s c h zonder meer, en n ie t het au tonome bes taan e rvan te e rkennen als een op z ich s taande theo r ie van 'u rban des ign ' (zonder de behoe f t e aan soc iaa l , e c o n o m i s c h of f unc t i onee l pa t ronaat ) .

Een theor ie van de s t e d e b o u w moet zowel het ops te l len a ls het u i t voeren van p lannen bet re f fen: in deze bedr i j v ighe id , d ie ondee lbaar en ze l fs tand ig is, zi jn theor ie en m e t h o d e nauwe l i j ks te onde rsche iden . D i t gaat in tegen de k lass ieke opde l i ng van het o n t w e r p p r o c e s in t w e e s tappen: een aan ta l van tevoren genomen b e s l i s s i n g e n (het t h e o r e t i s c h - n o r m a t i e v e luik) en hun toe-pass ing (het deduc t ieve , p l a n m a t i g e luik). In d i t geva l zou het a r c h i t e c t u u r -pro jec t n ie t naar voren mogen komen als een u i te inde l i j ke keuze voor een van de moge l i j ke vormen die een of andere regel toes taa t ; in tegendee l , het zou de oo rsp rong van al le p lannen moe ten zi jn, en dat zo lang het door zi jn re levant ie s t ra teg ieën kan genereren voor een g loba le cohe ren t i e van de stad.

Waar het om gaat , is de keuze een concep t van een s t e d e b o u w k u n d i g p lan voorop te p laa tsen dat is opgeva t als een voors te l to t d i rec te in te rven -t ies , met een p rog ramma, een b u d g e t en een on tw i kke laa r , en dat z ich bovend ien bewus t is van zi jn par t ië le cond i t i e . He t is p rec ies de beperk te d raagw i j d te d ie een p lan toe laa t z ich te bewegen in een re la t ie f onzeker kader, w a a r v a n de randvoo rwaa rde n vee la l ons tab ie l , s o m s w a a r s c h i j n l i j k maar s l e c h t s zelden ro tsvas t zi jn. Door b innen d i t kader van re la t ieve onzekerhe id te bewegen, kan een dage l i j kse b o u w b e d r i j v i g h e i d on ts taan . Maar in een geva l als het hu id ige kan, m i t s e r e e n goede c o ö r d i n a t i e bes taat , ook nog een behoor l i j ke wederz i j dse be t r okkenhe id behaa ld worden t u s s e n ve rsch i l l ende pro jec ten a lsook een ra t ione le ve rbe te r i ng van de s t r uc tuu r van de stad in haar geheel .

H a v e n b u u r t Het Ei landje, de M o n t e v i d e o - b u u r t en de Cad ix -w i jk vu l len e lkaar aan, elk vanu i t hun e igenhe id , en zouden zo to t een hedendaagse vers ie van de havenbuur t kunnen versmel ten : een s tadsdee l dat n ie t ma rg inaa l of geïso-leerd is, maar toch naar v e r s c h i j n i n g s v o rm en naar ac t i v i t e i t speci f iek en rech ts t reeks te maken heef t met het wa te r , met de schepen of met de haven-arbe id . Deze spec ia l i sa t i e s lu i t ie ts anders n ie t uit , zoals dat ook v roeger n iet het geval was : het wonen in een derge l i j ke buur t w o r d t in een bepaa lde mate maar n ie t u i t s l u i t end geka rak te r i see r d door de havenspec ia l i sa t ie .

Ik wi l het hier dus n ie t hebben over het beeld van de v roeg- indus t r ië l e haven waar de t i jd bleef s t i l s taan, of de reconvers ie e rvan to t ' f es t i va l te r -rein' , 'w inke lpa rad i j s ' of ' amusemen ts t rekp le i s te r ' , zoals bij de A m e r i k a a n s e havenvern ieuw ing ui t de jaren zevent ig en bij de meer p rov inc ia le Europese voorbee lden die nu aange legd worden .

De vraag is of men een a ldus besch reven havenbuur t voorop kan ste l len als een hedendaagse ca tego r i e van het s t e d e b o u w k u n d i g pro jec t , vergel i jk -baar met ' h i s to r i sch cen t rum ' , ' un i ve rs i t a i r e c a m p u s ' of 'we tenschapspa rk ' , of zelfs met de k lass ieke ' tu inwi jk ' . Zouden Marse i l le , Kopenhagen of Hamburg voorbee lden kunnen zi jn van een he te rogene s t e d e b o u w k u n d i g e typo log ie?

We zi jn g e d w o n g en in te r fe ren t ie en onvo lmaak the id t u s s e n de ve rsch i l -lende f u n c t i e s to t op zekere hoog te te aanvaarden: w a t e r p r e t en s c h e e p v a a r t zul len samen moe ten gaan, w o n i n g e n zul len n ie t a l t i j d even rus t ig ge legen zi jn, voor kan to ren zal men een zekere a fzonder ing als g u n s t i g moe ten b e s c h o u w e n . Voor de stad te l len immers meer het a lgemeen be lang en de f unc t i one le f lex ib i l i te i t .

D e g e o m e t r i e der g e s c h i e d e n i s De zes t i ende -eeuwse 'N i euws tad ' van G i lbe r t Van S c h o o n b e k e en Bonapar -tes havenwerken later i n t roducee rden zu i ve r -geome t r i s ch e p r inc ipes in de A n t w e r p s e p la t t eg rond . To t dan toe w a s deze s teeds a a n g e g r o e id met mor-fo log ieën a fge le id van de t o p o g r a f i s c h e vorm van kana len, dokken en omwa l l i ngen .

De i n t r oduc t i e van o r t h o g o n a l i t e i t legt in het noorde l i jk gedee l te van de stad de beg inse len vas t van de moderne ru imte, waa r i n bouwb lokke n met, eveneens rech thoek ige , wa te rpa r t i j e n g e c o m b i n e e r d worden vo lgens cons tan t merkbare w e t t e n van rege lmaat , sys temat iek en orde.

Zowe l de Cadix- en de M o n t e v i d e o b u u r t als het Bonapar te - en het W i l l emdok ver tonen o r t h o g o n a l i t e i t , ech te r te l kens met l ich t ve rsch i l l ende a f m e t i n g e n en r i ch t i ngen . We lnu , het is be langr i j k h ieraan t r o u w te bl i jven, zonder ech te r de a lgemeen b indende e lementen hun vorm te laten ver l iezen. Het Bonapa r tedok en het Ka t tend i j kdok s taan n ie t vo l led ig l ood rech t op e lkaar: we kunnen dan ook van het sub t i e l e con f l i c t t u s s e n hun randen op een redel i jke man ie r gebru ik maken, en d i t zoveel moge l i j k in f u n c t i e van het geheel .

De b lokken in de Cadix- en de M o n t e v i d e o b u u r t en de rech thoeken van de dr ie dokken zi jn v isueel de s te rks te e lementen van de g e o m e t r i s c h e o rden ing op het Ei landje, inc lus ie f de u i t b r e i d i n g naar het noorden.

Om de o r t h o g o n a l i t e i t te vers te rken, wi l het o n t w e r p een s terke vo lume-t r i sche express ie geven aan de bes taande bouwb lokken . Voor Cadix bes taa t het idee er in het a l i gnement van s t ra ten en b lokken, dat de wi jk zo 'n b i jzonde-re s t r uc tuu r ver leent , voor t te zet ten. Men kan z ich de n i e u w e on tw i kke l i n g voors te l len vo lgens een vo lumepa t roon , van ge l i jke aard a ls het bes taande. E

ila

nd

je,

ove

rzic

hts

foto

In M o n t e v i d e o brengen het n i euwe f ron t aan het Ka t tend i j kdok en de to rens b innen het bouwb lok door hun a fw i j kende t ypo log ie een con t ras t to t s tand met de s tab i l i t e i t van het v o l g e b o u w d e gr id. Dat is te verkiezen boven de v e r v o r m i n g die op t reed t wannee r men op kleine schaa l gaat u i t b re iden en b o u w l a g e n toevoegen.

I n s u l a r i t e i t en v e r l a t e n h e i d Insu la r i te it - of e i land-z i jn - is de inheren te c o n d i t i e van het Ei landje. In ru imte l i j ke t e rmen wi l d i t zeggen: overa l en voo r tdu rend z ich t op het wa te r , cons tan t besef van de beperk te o m v a n g van het geb ied, aanw i j z ingen van een e igen t y p o l o g i s c h karak te r a lsook, in s o m m i g e opz ich ten , van een m in ia tuu rs tad je , v e r m i t s een hele var ië te i t e lementen er (in klein aanta l ) voorkomt . He t Ei landje ve rvu l t tevens een symbo l i s che waa rde voor de gehele stad, als wi jk met een spec ia le vorm en karakter .

Op het vlak van t oeganke l i j khe id imp l i ceer t i n su la r i t e i t opva l lende doch dood lopende ve rb ind ingen met het cen t ru m en met het a lgemeen wegenne t . He t g loba le ve rkeersvoors te l gaat prec ies ui t van een pos i t i eve houd ing ten opz i ch te van i nsu la r i t e i t . De p ro jec ton tw i kke laa r zou max imale access ib i l i -te i t p r io r i te i t geven. I nsu l a r i t e i t kan ech te r s l e c h t s als ka rak te r i s t i ek gevr i j -w a a r d bl i jven door een evenw ich t te bere iken t u s s e n toeganke l i j khe id en ver la tenhe id .

Ve r la tenhe id is de be langr i j ke waarde die een insu la i re omgev ing

,4s Falcon-Nassau-Montevideo, bestaande situatie

kenmerkt . Men denke hierbi j aan de d i s p r o p o r t i e van de w i jde s t ra ten en de gro te open ru imten ten opz i ch te van de lage b e b o u w i n g s h o o g t e , het on tb re -ken van een spec i f ieke aan leg van de openbare ru imte (overa l dezel fde s t raa ts tenen) en de zeldzame s t ra ten die aan be ide z i jden levendig zi jn, en anderz i jds de ta l r i j ke geve l f ron ten naar het wa te r of naar een g roo t s tuk b raak l iggend land. He t is deze b u i t e n g e w o on sugges t i eve en u i t zonder l i j ke ru imte l i j ke kwa l i t e i t d ie ik abso luu t wens te bewaren en te respec te ren . Natuur l i j k n ie t om e rmee te dwepen, maar als e r kenn ing van de b i jzondere c o n d i t i e d ie d i t mogel i jk maakt (ogensch i j n l i j k lage dens i t e i t , sobe re beeld-taal , we idse hor izon ten, laag s i lhouet , ka lm verkeer , enzovoor t ) .

N i e u w en oud In St . Ka ther ine 's Doek, het meest res iden t ië le v e r n i e u w i n g s p r o j e c t van London Dock lands , is b i jna a l les n ieuw. Seat t le , Bos ton en Marse i l l e nemen enkele oude g e b o u w e n op met een ve randerde b e s t e m m i n g , maar het n i euwe is dom ine rend .

Het voors te l voor het Ei landje is wa t dat be t re f t s terk a fw i j kend . De ve rhoud ing b e b o u w i n g / t e r r e i n o p p e r v l a k t e gaat de 85% reeds te boven en de meeste hu id ige g e b o u w e n en f u n c t i e s zu l len vermoede l i j k bl i jven.

In d ie zin is het voors te l du ide l i jk conse rva t i e f . Niet door midde l van een rehab i l i t a t i ep rog ramma voor het geb ied of door het b e s c h e r m e n van de bes taande a r c h i t e c t u u r , maar wel door de hu id ige g e b o u w e n en ac t i v i t e i t en

^s Falcon-Nassau-Montevideo, overzicht interventies

As Falcon-Nassau-Montevideo, interventie Kattendijk Westkaai

Interventie Rijnkaai

z ich in vol le ona fhanke l i j khe id verder te la ten on tw ikke len . A l t h a n s , op voor-waarde van wa t n i euwe inbreng, o p d a t een hedendaagse levenss t i j l in deze buur t mogel i j k zal zi jn. N i e u we a r c h i t e c t u u r moe t s teeds op vri je t e r re inen opge r i ch t wo rden zodat het karak ter van deze plek nog s teeds bepaa ld zal zi jn door de hu id ige b e b o u w i n g .

De neok lass ieke ramen en s ie r l i j s ten op de gevels geven vorm aan het gewone aanz ich t van de buur t , en naas t de eenvoud van een a r c h i t e c t u u r zonder m o n u m e n t a l i t e i t d ragen ze bij to t de f i guu r l i j ke s t i l te d ie er heerst .

D e c u l t u r e l e in jec t ie . D e as F a l c o n - N a s s a u - M o n t e v i d e o De in jec t ie van enkele cu l t u re l e g e b o u w e n van g roo ts tede l i j ke of zelfs na t i ona le schaa l kan het Ei landje tot een van de cen t ra le delen van de s tad maken, d i ch t bij de h i s to r i sche kern en de d r u k b e z o c h t e pano rama ' s van de Sche ldeoever .

Deze cu l tu re le f u n c t i e s ( t en toons te l l i ngs ru im ten , t hea te r - en bal le t -schoo l , c o n g r e s c e n t r u m , havenbeurs , enzovoor t ) gaan geen c o n c u r r e n t i e aan met de handel en het wonen die er nu g e s i t u e e r d zi jn. In tegendee l , ze ve ronders te l len een toev loed van loka le en b u i t e n l a n d s e bezoekers , wa t een v e r n i e u w i n g s p r o g r a m m a mogel i j k zou kunnen maken.

Bovend ien kan een geb ied dat zoals de havenpieren in New York of San F ranc isco op mar i t i eme recrea t ie en a m u s e m e n t ge r i ch t is, a ls popu la i r e a t t rac t i e een aanvu l l i ng betekenen op het Ma r i t i em M u s e u m aan de Sche lde of het kuns tencen t ru m in het ge res tau ree rde S in t -Fe l i x -pakhu is .

We lnu , de as F a l c o n - N a s s a u - M o n t e v i d e o is opgeze t als een sequens van p laa tsen voor o n t m o e t i n g , v r i j e t i j dsbes ted ing , handel en wonen. De nadruk l igt voora l op inc iden te le ' t ops tukken ' , zonder de pe rmanen te onde r l aag te wi l len wi jz igen: p rec ies d a a r om worden er enkel c u l t u u r - en a m u s e m e n t s -voorz ien ingen aan de bes taande p laa tse l i j ke e lementen toegevoegd .

As Falcon-Nassau-Montevideo, perspectief

Omwi l l e van de con t i nu ï t e i t met de h i s t o r i s che route die midden in de m i d d e l e e u w s e kern s tar t , kunnen we erop v e r t r o u w e n dat de as een na tuu r -l i jke v o o r t z e t t i n g zal z i jn van de voo r tdu rend e v o e t g a n g e r s s t r o o m ui t het s t adscen t rum. Met het Fa lconp le in als ve r t rekpun t doo rsn i j d t de as eers t de B rouwersv l i e t en het Van S c h o o n b e k e p l e i n en biedt dan reeds een z ich t op het wa te rv lak van het Bonapa r te - en van het W i l l emdok . He t c o n g r e s s e n - en beurzencomplex markee r t door de pub l ieksha l , de res tau ran t s en andere o n t m o e t i n g s p l a a t s e n het g e m e e n s c h a p s k a r a k t e r van de Hanzes tedenp laa ts . Voorb i j de ge res tau ree rde N a s s a u b r ug opent z ich de hor izon naar de Sche lde toe. N ie ts ve rh inder t nu nog de geogra f ie van de s i te vo l led ig te kunnen va t ten : l inks de kerns tad, rech t voor ons de S c h e l d e b o c h t en L inker-oever op het tweede p lan, de haven in het noorden en v lakb i j het Ma r i t i em M u s e u m en het n i euwe f ron t aan de Laure iskaa i (hote l , wonen en w inke ls ) . A a n de oos tz i jde het W i l l e m d o k met eventuee l een res tau ran t op het wa te r , en op de ach te rg ron d het A M C A - c o m p l e x .

De Nassaus t raa t zou een aan t rekke l i j ke commerc ië l e s t r ip kunnen worden, als de cent ra le v e r b i n d i n g s s t r a a t met w inke ls , ca fés en openbare voorz ien ingen. Na renova t ie zouden de bes taande panden er u i t e rma te g e s c h i k t voor zi jn.

Na de A m s t e r d a m s t r a a t gekru is t te hebben, be re ik t de v o e t g a n g e r s a s een n i eu w w inke l f ron t , komt dan b innen het blok van de Ka t tend i j kkaa i en ve rvo lgens op de open ru imte voor de B a l l e t s c h o o l en het pakhu is Mon te -v ideo.

Cadix-wijk, modules nieuwe bouwblokken

De route loopt ten e inde aan Ka t tend i j k -Noo rd , een res iden t iee l complex dat ook de Mon tev ideo - to ren , o p e n l u c h t p a r k i n g s en commerc ië l e d iens ten ins lu i t . We kunnen dan nog de Sasb rug overs teken naar de D roogdokken die la ter als a r c h e o l o g i s c h e s i te bewaard zu l len bl i jven.

I d e n t i f i c a t i e v a n r u i m t e . D e t o r e n s De to rens zi jn het v isue le symboo l van de v e r n i e u w i n g van deze buur t . He t zi jn ingrepen die heel behoedzaam in het wee fse l i ngep lan t zi jn, zonder de i n f r as t ruc tuu r of de mor fo log ie te veranderen. Ze zi jn zo gep laa ts t dat ze pas op het tweede plan w a a r g e n o m e n worden , opr i jzend ach te r de s t r a a t w a n d van gewone hu isgeve ls .

De to rens laten bu i t engewone ve rgez ich ten toe. De to ta le oppe rv l ak t e (4000 m2) komt overeen met de hoofdzete l van een bedr i j f da t op een symbo l i sche u i t s t ra l i ng m ik t of, bij res iden t ië le b e s t e m m i n g , met dr ie f la ts per ve rd iep ing . De s lankhe id van de toren vere is t een beperk te ve rd iep ings -oppe rv lak te (350 m2), w a a r d o o r bovend ien een op t ima le na tuu r l i j ke be l i ch t i ng mogel i j k is.

He t menta le beeld van het n i euwe Ei landje zal bepaa ld worden door de re la t ie t u s s en de to rens en hun ve rsch i l l ende pos i t i es : b l ind naar de stad toe en open naar de zee en de haven. Een ru imte l i j k beeld dat je op a fs tand kunt herkennen; vanu i t de Leien en de Noorde r laan of vana f de Sche lde als een veld waar in s p a n n i n g hangt . Een s tadsdee l met een e igen iden t i te i t , ech te r ervaren als een reeks f r a g m e n t e n als je e rdoor wande l t .

De to rens zouden o n t w o r p e n kunnen zi jn a ls gedraa ide f ace t t en van een zelfde g e b o u w , zoals de p r i sma 's van Mies in Ch i cago . Ze zul len op haven-s i lo 's l i jken vanu i t de stad gezien, maar op s tede l i j ke wo l kenk rabbe rs vanu i t de haven.

C o o r d i n a t i e v a n de a r c h i t e c t u r a l e i n v u l l i n g Het k lass ieke mas te rp lan legt de s t ruc tu re le e lementen van de stad vast en de f in ieer t de a lgemene voo rwaarden voor b e s t e m m i n g , loka l i sa t ie en omvang van de b e b o u w i n g . L i j n r i ch t i ngen en b o u w v o o r s c h r i f t e n zi jn de gebru ike l i j ke i ns t rumen ten .

Hier wi l len we een andere s t ra teg ie , waar in het we lbepaa lde a r c h i t e c t o -n i sche vormen zi jn d ie de a lgemene s t e d e b o u w k u n d i g e op t i es aangeven (ve rkee rsc i r cu la t i e , openbare ru imte, dens i te i t , f u n c t i e v e r m e n g i n g , t ypo lo -gie, v r i jwaren van de omgev ing , enzovoor t ) . Een s t ra teg ie waa r in a r ch i t ec -tuu r en s t e d e b o u w s i m u l t a a n ver lopen.

We moe ten dus het t r ad i t i one le denken in t w e e s tappen a c h t e r w e g e laten. Dat ge loo f t immers in het ve rmogen vanu i t p l ann ing de 'a lgemene voo rwaarden voor de a r c h i t e c t u u r ' af te le iden, of de gemeenschappe l i j ke pa rame te r s waa raan de ind iv iduee l ve rsch i l l ende a r c h i t e c t u u r zal moe ten voldoen. In zo 'n v is ie kan re f lec t ie vanu i t de a r c h i t e c t u u r nauwe l i j ks impac t hebben in het s t e d e b o u w k u n d i g debat , tenz i j in de vorm van een a lgemeen c r i t e r i um zoals un i f o rm i t e i t , r epe t i t i e of evenwich t . Innova t ie , het waa rde -vol le ve rsch i l of de s i ngu l i e re plek v inden dan geen p laa ts b innen de s tede-bouw.

Ons voors te l hee f t i n tegendee l de a r c h i t e c t u r a l e op t i es voor b e b o u w i n g en openbare ru imtes gede ta i l l ee rd u i t gewerk t , met het vol le besef van hun g loba le s t e d e b o u w k u n d i g e imp l i ca t ies .

Deze op t i es moe ten op bas is van het voor l i ggend s c h e t s o n t w e r p door een gese lec tee rde g roep a r ch i t ec ten die bere id zi jn met ons samen te werken verder on tw i kke ld worden in een de f in i t i e f on twe rp . Zowe l elk

g e b o u w o n t w e r p als een laa ts te b i j s te l l i ng van het g loba le p lan moe t in gemeenschappe l i j k over leg gebeuren .

He t is dan ook noodzakel i jk te zorgen voor c o ö r d i n a t i e van de ve rsch i l -lende on twe rpe rs , om een co r rec te u i t voe r i ng van het p ro jec t te garanderen . He t behoor t to t de ve ran twoo rde l i j khe id van de au teur van het p lan a l ler-hande voors te l len en w i j z i g i ngen die bij het o n t w e r p e n van elk g e b o u w komen ki jken, ui t te lokken en erop in te gaan.

S t e d e b o u w als s t e d e l i j k s t a t e m e n t Men mag het soor t s tede l i j khe id van het Ei landje n ie t ve rwar ren met een ve r f r aa i i ngsp rog ramm a dat s l e c h t s s teun t op mod ieus s t r aa tmeub i l a i r en zogenaamd avan t -ga rde opsmuk. De nu geb ru i k t e kasse i s tee n die zo ken-merkend is voor de havenbuur t , kan nauwe l i j ks ove r t ro f fen worden door een of ander hedendaags mater iaa l . Men kan het beter comb ine ren met beton, as fa l t of een b i t u m i n e u s mater iaa l .

Een moderne s tede l i j khe id van het Ei landje wi l een e inde maken aan de ge ïso lee rdhe id e rvan als een wi jk zonder voorz ien ingen, en wi l het opens te l -len voor de doo rsnee s tadsbewoner . Daa r toe worden m i n i m a l e ing repen voorges te ld : routes, s t r aa t ve r l i ch t i ng , bomen, t r o t t o i r s , as fa l t , meta len voegen, of dus met n i euwe e lementen - maar beperk t en s t r i k t - de bes taande u i t ges t rek te k a s s e i - o p p e r v l a k t e s ver r i j ken (zonder het bes taande mater iaa l te ve rvangen ; het b l i j f t de gemeenschappe l i j ke bas is voor het gehele geb ied) .

De n i e u w e parken aan de S t . -Lau re i skaa i en aan de L o n d o n b r u g werken als c o n t r a p u n t voor de hardhe id van de openbare ru imte - een hardhe id die over igens even ev ident is als ze g e w a a r d e e r d word t . Samen met een g loba le t r a n s f o r m a t i e van de kaaien bieden beide parken p rach t i ge n i e u w e recre-a t iemoge l i j kheden voor de inwoners van A n t w e r p e n .

He t voorz ien en het vo rmgeven van de openbare ru imte mogen n ie t ge ïdea l i seerd worden tot een op z ichzel f be t rokken pro ject . He t is n ie t het voorwerp van een a u t o n o o m on twe rpen , maar behoor t to t een s tede l i j ke cu l t uu r . In de mate waa r i n voorz ien ingen aangebode n zi jn of waar in op een verzorgde u i t voe r i ng ge le t is, d ruk t d i t soor t werk ui t wa t voor rol vormel i j ke waa rden spelen bij het to t s tand brengen van derge l i j ke gewone e lementen van ons samenleven.

Vertaling: Kristiaan Borret