12 september 2006 P. Boers 1

Dosis-effect relaties voor nutriënten

Paul Boers

RWS RIZA

inhoud van deze presentatie

• dosis-effect relaties, waar moet je op letten?

• toepassing van relaties: getallen-ranges voor nutriënten-normen

• we hebben nu nutriënten-normen, en dan?

Dosis-effect relaties

- wat zijn eigenlijk relevante effecten?

- waarin druk je de dosis uit?

- algemeen toepasbare relaties of waterlichaam-specifieke?

Dosis-effect relaties.wat zijn relevante effecten?

Ondiepe meren:

direct verband: algen biomassa

indirect verband: ondergedoken waterplanten

(via door algen veroorzaakte troebeling)

geen verband: oeverplanten (morfologie en hydrologie veel belangrijker)

Resultaten van regressie van EKR-algenbloei voor de verschillende clusters van meertypen

meertype rekenregel r2

ondiepe zand/kleimeren

0.274 - 0.00162*chl + 0.386 * SD 0,68

matig diepe zand/kleimeren

0.515 - 0.00341*chl + 0.065 * SD 0,49

ondiepe veenplassen

0.417 - 0.0554*tot-N - 0.000611*chl + 0.432 SD/H

0,65

riviertjes

direct verband: fytobenthos

indirect verband: macrofauna

(morfologie& hydrologie minstens zo belangrijk)

geen verband: vis

(connectiviteit)

Sterk veranderde en kunstmatige wateren

referentie

MEPniet meenemen: maatregelen met gering effect

GEPniet meenemen: relatief dure maatregelen

beleidsdoelstelling

maatregelpakket

huidige toestand

MKBA

GET (norm)

Natuurlijke wateren

beleidsdoelstelling

huidige toestand

maatregelpakket

Uitgangspunten bij afleiden Normen voor

nutriënten

1. biologie leidend: biologische parameters zijn vertrekpunt van analyse

2. we gaan uit van wateren die al/nog in de GET zijn (speelt vooral bij ondiepe meren)

3. vooral kijken naar die biologische kwaliteitselementen die sterk gerelateerd zijn aan P en/of N.

4. gezien alle onzekerheden en aannames interpreteren we “gewaarborgd” als 90% kans dat de biologie in orde is.

Technieken: ondiepe meren

• Bereken 90-perc. van ratio Chlf/P = 392• P norm = doel chlf/90-perc• 30 ug/392 = 0,08 mg/l P

0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.40

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

totaal-P (mg/l)

chlo

rofy

l-a (

µg/

l)

DC

BAGet-waarde

voor chlorofyl

0 10 20 30 40 50 60 70Zomergemiddelde TN in uM

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0E

KR

WaddenzeeWadden kustVoordeltaHollandse kuBreeveertien

GEBIED

0 10 20 30 40 50 60 700.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0E

KR

0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

0.70

GOG-hoog GOG-laag MOG-hoog MOG-laag

tota

al f

osfa

at (

mgP

/l)

Methodiek voor Stromende wateren

enkele GET-waardenondiepe meren:

0.06 à 0.1 mg P/l of 1.3 à 1.5 mg N/l

diepe meren:

0.03 à 0.04 mg P/l of 1 mg N/l

riviertjes:

0.06 à 0.12 mg P/l of 2-4 mg N/l

kustwateren:

0.07 mg P/l of 0.5 mg N/l

Van GET naar GEP

Aanvullingen op “Handreiking MEP/GEP in de maak.

Er lijken slechts enkele beperkte aanvullingen nodig

Voorbeelden van aanpassingen GET:

Ondiepe veenplas• helder water blijkt mogelijk: GEP=GET• GET mogelijk iets aanpassing naar boven vanwege

vermindering retentie door ontbreken oeverplanten

Voorbeelden aanpassingen GET II

Fosfaatrijkrijk kwelwater• gevolg van inpoldering = onomkeerbare verandering• effect op kwelwater ontvangende systeem kan groot zijn:

GET aanpassen. Bijv kijken naar stikstof.• indirecte effecten niet in GEP, maar via doelverlaging.

Beek op zand• GET eventueel ophogen vanwege verlies retentie in

oeverzone• invloed van N- en P emissies uit landbouw niet in GET,

maar indien nodig via doelverlaging.

Gebruik dosis-effect relaties in de praktijk

• Gebruik relatie voor GET voor risico-analyse• Gebruik specifieke relatie voor waterlichaam voor inschatten

meest waarschijnlijke waarde

0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.40

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

totaal-P (mg/l)

chlo

rofy

l-a (

µg

/l)

GET

huidige situatie > GET/P…en dan?

Stap 1: is biolologie ook niet op orde? Alleen dan zijn maatregelen aan de orde!

Daarna: nadenken over mogelijke maatregelen, hun effecten en kosten en MKBA uitvoeren

Maatregelen om GET/P te halen en/of doelverlaging