Dorpen in verandering, een andere visie

Frans Thissen

Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Nisse, een dorp in verandering

Dorpen in verandering, een andere visie

1955 1979

2012

Dorpen in verandering, een andere visie UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Verandering en Onzekerheid

Geert Mak (1996): “hoe langer ik in het dorp verbleef, des te meer besefte ik dat het eigenlijk allemaal nog moest beginnen. Alleen: niemand wist wát moest beginnen, en waarheen het ging”

Dorpen in verandering, een andere visie UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Opzet

• Begrippen: leefbaarheid, sociale vitaliteit, sociale infrastructuur

• Territoriale binding en schaalveranderingen• Van autonome dorpen naar woondorpen– Ontwikkeling van dorpen in de Westhoek– Sociale vitaliteit in dorpen van Vlaams Brabant

• Wat is nodig voor een leefbaar en sociaal vitaal dorp

• De positie van de gemeente

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit

Dorpen in verandering, een andere visie

Bewoners OmgevingLeefbaarheid: oordeel van bewoners over hun omgeving (wordt de omgeving door bewoners als passend ervaren)

Sociale vitaliteit: inspanningen en initiatieven van bewoners gericht op hun omgeving

Traditionele sociale vitaliteit: meedoen en/of trekker zijn

Vernieuwende sociale vitaliteit: Openstaan voor en een bijdrage leveren aan verandering

Dorpen in verandering, een andere visie UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Sociale infrastructuur van dorpen Voorzieningen

Verenigingen

Activiteiten

Dorpen in verandering, een andere visie UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

De veranderende relatie met de omgeving

Territoriale binding:• Economische binding

(werk)• Functionele binding

(voorzieningen)• Sociale binding (familie

en vrienden)

• Culturele binding (identiteit)

• Politieke binding (zeggenschap)

Schaalveranderingen:• Schaalvergroting

– Lokaal ‘verlies’ van werk en voorzieningen

– Toename van ruimtelijke keuzevrijheid door automobiliteit

– Lokale winst in dorpen (recreatie, zorg)

• Schaalverkleining– Toenemend belang van woning(en) en

recreatie

• Van Dorpsbinding naar Lokaal bewustzijn

Dorpen in verandering, een andere visie UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Autochtone of autonome dorp

• Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’ (leefpaden)

• Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’ (dagpaden)

• Traditioneel referentiekader: machtig beeld

Woondorp

• Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving

• Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp

• Opkomend referentiekader

Dorpen (en hun bewoners) in verandering

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Leefbaarheid in het autonome dorp

Dorpen in verandering, een andere visie

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Leefbaarheid in het woondorp

Dorpen in verandering, een andere visie10

Dorpen in verandering, een andere visie UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Visie autonome dorp: verlies

• Ontwikkeling inwonertal:• Absolute afname (44)• Relatieve afname (20)• Relatieve toename (28)

• Ontwikkeling aantal voorzieningen:

• Afname (42)• Gelijk gebleven (13)• Toename (4)

Dorpen in verandering, een andere visie UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Visie woondorp: verandering

• Woonkwaliteit:• Stagnerend (32)• Dynamisch (27)

• Gemeenschapsinitia-tieven:

• Afgenomen (1)• Gelijk gebleven (38)• Toename (20)

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Sociale vitaliteit in dorpen

Dorpen in verandering, een andere visie

Kortenaken-kern

Relegem

Berg

+

-

-

+

Autonoom dorp

Succesvol woondorpMinder succesvol woondorp

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Wat is nodig voor een leefbaar en sociaal vitaal dorp?

1. Kwaliteit van de woonfunctie (woning en directe woonomgeving)

2. Ontmoetingsplekken die zich kenmerken door ‘openheid’ naar alle bewoners

3. Sociaal kapitaal: bewoners met grote sociale netwerken die kunnen binden maar ook bruggen kunnen en willen bouwen

4. Actieve oriëntatie van bewoners op de veranderende identiteit van hun dorp: “vertellen van verhalen”

Dorpen in verandering, een andere visie

Dorpen in verandering, een andere visie UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

De positie van de gemeente• Lokale hefbomen: wonen (recreatie), zorg en welzijn• Slingerbewegingen in bestuur en beleid:

– Centralisatie – Decentralisatie– Efficiency – Rechtvaardigheid

• De rol van de gemeente: – Verschil maken:

• Het ene dorp is het andere niet• Succesvolle en kwetsbare bewoners

– Communicatie en Lef• Gevaar van ‘achteruitkijkspiegel’ politiek• De wet van Roosevelt

Dorpen in verandering, een andere visie

Frans Thissen

Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM