Doorlopende leerlijn leerinhouden in de Mens en maatschappijvakken (PO - havo/vwo) De samengevatte vakinhoudelijke kerndoelen en eindtermen per kernconcept

PO, Oriëntatie op jezelf en de wereld

Onderbouw VO, Mens en maatschappij

3e leerjaar VO Tweede fase VO

Maatschappijleer

Domein B, Rechtsstaat: beginselen, praktijk en internationale vergelijking. Domein C, Parlementaire democratie: structuur en praktijk van de parlementaire democratie (gemeentelijk, provinciaal, landelijk en Europees).

Geschiedenis Domein D, Thema's, nr. 10: Geschiedenis van de rechtsstaat en van de parlementaire democratie, sinds 1795. Domein B, Oriëntatiekennis, nr. 8: kenmerkende aspecten van de inrichting van het bestuur en de verdeling van macht in de diverse tijdvakken.

Economie Domein N, Markt, overheid en economische orde, nr. 19: allocatie van productiefactoren, overheidsfinanciën en doelstellingen en instrumenten van economische politiek. Domein Q, Europese integratie, nr. 22: besluitvorming binnen de EU en gevolgen van de Europese integratie voor de nationale economische politiek.

1. Macht, gezag en bestuur

Nr. 36: Hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger.

Nr. 44: Hoofdlijnen van het Nederlandse politieke bestel als democratie en manieren van betrokkenheid bij het politieke proces. Nr. 45: De betekenis van Europese samenwerking en de Europese Unie voor zichzelf, voor Nederland en voor de wereld.

(Profielkeuzevak filosofie)

(Domein D, Sociale filosofie (alleen havo), nr. 10: opvattingen over oorsprong en vormen van macht.) (Domein D, Sociale filosofie (alleen havo), nr. 11: rol en invloed van ideologieën in de maatschappij; filosofische en/of levensbeschouwelijke uitgangspunten van ideologieën.)

Maatschappijleer

Domein E, Pluriforme samenleving: Geschiedenis, grondrechten en praktijk van de pluriforme samenleving in Nederland; invloed van de Europese integratie.

Geschiedenis Domein B, Oriëntatiekennis, nr. 8: kenmerkende aspecten van godsdienst, cultuur en wereldbeeld in de diverse tijdvakken

2. Cultuur, levensbeschouwing en identiteit

Nr. 37: Respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen. Nr. 38: Hoofdzaken van geestelijke stromingen in de Nederlandse samenleving.

Nr. 43: Overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing in Nederland, de relatie met eigen en andermans levenswijze en de betekenis van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen.

(Profielkeuzevak filosofie)

(Domein C, Ethiek, nr. 7: opvattingen over de vraag of waarden al dan niet universeel zijn.) (Domein C, Ethiek, nr. 8: posities ten aanzien van individuele vrijheid en collectieve verantwoordelijkheid.) (Domein D, Sociale filosofie (alleen havo), nr. 11: rol en invloed van ideologieën in de maatschappij: filosofische en/of levensbeschouwelijke uitgangspunten van ideologieën.)

Maatschappijleer

Domein D, Verzorgingsstaat: geschiedenis, kenmerken en praktijk van de Nederlandse verzorgingsstaat; invloed van de EU.

Geschiedenis Domein B, Oriëntatiekennis, nr. 8: kenmerkende aspecten van economische ontwikkeling en samenlevingswijzen in de diverse tijdvakken.

3. Arbeid en zorg Nr. 34: Zorg voor de lichamelijke en psychische gezondheid van zichzelf en van anderen. Nr. 35: Redzaamheid in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer en als consument.

Nr. 42: Effecten van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu op eigen ervaringen en op de eigen omgeving.

Economie Domein B, Arbeidsmarkt, nr. 7: vraag en aanbod op de arbeidsmarkt en oplossingen voor onevenwichtigheden op de arbeidsmarkt. Domein H, Consument en welvaart, nr. 13: dynamiek van welvaart en motieven voor en manieren van ingrijpen door de overheid. Domein I, Produceren en welvaart, nr. 14: structuur van kosten en opbrengsten van ondernemingen, toegevoegde waarde bij ondernemingen en de relatie met de inkomensvorming. Domein J, Goederenmarkt, nr. 15: werking van het marktmechanisme en motieven voor en manieren van ingrijpen door de overheid. Domein K, Inkomensvorming en inflatie, nr. 16: beloning voor de verschillende productiefactoren, het verband tussen inkomen, prijzen en koopkracht, oorzaken en gevolgen van inflatie. Domein L, Inkomensverdeling, nr. 17: ontwikkeling en gevolgen van inkomensverdeling voor de nationale economie, gevolgen van inkomensverschillen voor de totale productie en voor de arbeidsmarkt. Domein M, Economische kringloop, nr. 18: samenhang tussen de macro-economische grootheden, omvang en ontwikkeling van de productiecapaciteit en de nationale bestedingen, invloed van conjunctuur- en structuurbeleid. Domein N, Markt, overheid en economische orde, nr. 19: allocatie van productiefactoren, overheidsfinanciën en doelstellingen en instrumenten. van economische politiek. Domein P, Sociale zekerheid, nr. 21: het stelsel van sociale zekerheid in Nederland, marktwerking in de sociale zekerheid en invloed van sociale zekerheid op de arbeidsmarkt. Domein Q, Europese integratie, nr. 22: besluitvorming binnen de EU en gevolgen van de Europese integratie voor de nationale economische politiek.

PO, Oriëntatie op jezelf

en de wereld Onderbouw VO, Mens en maatschappij

3e leerjaar VO Tweede fase VO

(Profielkeuzevak filosofie)

(Domein C, Ethiek, nr. 8: posities ten aanzien van individuele vrijheid en collectieve verantwoordelijkheid.) (Domein D, Sociale filosofie (alleen havo), nr. 10: aard en functie van menselijke begeerten en behoeften, samenhang tussen schaarste en behoeften.)

ANW

Domein D, Biosfeer, nr. 15: duurzame ontwikkeling en het effect van ingrepen in de biosfeer, met onderscheiding van economische, ecologische, sociaal-culturele en mondiale aspecten.

4. Fysieke en sociale leefomgeving

Nr. 35: Redzaamheid in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer en als consument. Nr. 39: Zorg voor het milieu. Nr. 47: Vergelijking van de ruimtelijke ordening van de eigen omgeving met die in omgevingen elders in binnen- en buitenland, vanuit verschillende perspectieven.

Nr. 42: Effecten van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu op eigen ervaringen en op de eigen omgeving.

(Profielkeuzevak aardrijkskunde)

(Domein E, Leefomgeving: - actuele vraagstukken van overstromingen en wateroverlast in Nederland - actuele ruimtelijke en sociaal-economische vraagstukken van stedelijke gebieden, in relatie tot duurzame ontwikkeling en ruimtelijke inrichting - analyse van lokale en regionale ruimtelijke vraagstukken.) (Domein D, Gebieden: - milieuvraagstukken in een macroregio, in relatie tot het gebruik van natuurlijke hulpbronnen - ontwikkeling van steden en platteland in een macroregio, in relatie tot het proces van mondialisering - conflicten in een macroregio.)

ANW

Domein B, Analyse van en reflectie op natuurwetenschap en techniek, nr. 8, 9, 10: ontstaan, toepassing en betrouwbaarheid van toegepaste natuurwetenschappelijke kennis.

Geschiedenis

Domein B, Oriëntatiekennis, nr. 8: kenmerkende aspecten van wetenschap en wetenschappelijk denken in de diverse tijdvakken.

5. Wetenschap, technologie en samenleving

Nr. 48: Maatregelen in Nederland om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.

Nr. 30: De wisselwerking tussen mensen, dieren en planten en de invloed van technologieën en natuurwetenschappelijke toepassingen op de duurzame kwaliteit van de omgeving.

(Profielkeuzevak filosofie)

(Domein B, Wijsgerige antropologie, (alleen havo), nr. 5: opvattingen over de geldigheid van verschillende vormen van (rationele) kennis) (Domein D, Kennisleer, nr. 9, 10, 11: - centrale begrippen en toonaangevende visies uit de kennisleer - opvattingen over waarheid en over de relatie tussen ervaring en werkelijkheid - de contextualiteit van kennis.) (Domein E, Wetenschapsfilosofie, nr. 12, 13, 14: - centrale begrippen en toonaangevende visies uit de wetenschapsfilosofie - opvattingen over de status van wetenschappelijke kennis en het onderscheid tussen natuurwetenschappen, sociale wetenschappen en geesteswetenschappen - opvattingen over de verhouding wetenschap en samenleving.)

PO, Oriëntatie op jezelf

en de wereld Onderbouw VO, Mens en maatschappij

3e leerjaar VO Tweede fase VO

Geschiedenis

Domein B, Oriëntatiekennis, nr. 8: kenmerkende aspecten van internationale relaties in de diverse tijdvakken.

Economie Domein C, Internationale arbeidsverdeling, nr. 8: oorzaken en gevolgen van internationale economische samenwerking en integratie en van de problematiek inzake vrijhandel en protectie. Domein Q, Europese integratie, nr. 22: besluitvorming binnen de EU en gevolgen van de Europese integratie voor de nationale economische politiek.

6. Internationale betrekkingen

Nr. 45: De betekenis van Europese samenwerking en de Europese Unie voor zichzelf, Nederland en de wereld. Nr. 46: De verdeling van welvaart en armoede over de wereld en de betekenis daarvan voor de bevolking en het milieu, in relatie met het eigen leven in Nederland. Nr. 47: Actuele spanningen en conflicten in de wereld plaatsen tegen hun achtergrond, met oog voor de grote onderlinge afhankelijkheid in de wereld, het belang van de mensenrechten en de betekenis van internationale samenwerking.

(Profielkeuzevak aardrijkskunde)

(Domein B, Wereld: - gebieden op de grens van arm en rijk, de onderlinge relaties en de effecten daarvan - samenhangen en verschillen in de wereld en het proces van mondialisering - mondiale processen en lokale effecten.) (Domein B, Wereld - mondiaal verdelingsvraagstuk - actuele discussies over het vraagstuk, in relatie tot natuurlijke factoren - beleid ter oplossing van het vraagstuk op macroregionale schaal.) (Domein C, Aarde: - mondiaal milieuvraagstuk als natuurlijk vraagstuk - actuele discussies over het vraagstuk, in relatie tot maatschappelijke factoren - beleid ter oplossing van het vraagstuk op macroregionale schaal.) (Domein D, Ontwikkelingsland (alleen havo): - gebiedskenmerken van een ontwikkelingsland en positie in de macroregio en in de wereld - vraagstukken en conflicten in een ontwikkelingsland.)