20 Forumdonderdag 14 februari 2019 Reformatorisch Dagblad

Prof. dr. M. J. Paul

Wie zijn de auteurs van de psalmen en hoewas hun relatie met God? Het is opmerkelijkdat het Bijbelboek Kronieken daarin inzichtgeeft. Daar wordt verschillende malen een ver-binding gelegd tussen het maken van muzieken profeteren.

A saf, Heman enJeduthun (Ethan) wor-den omschreven alsmensen die „profeteer-den onder het spel van

harpen, luiten en cimbalen” (1Kronieken 25:1). Dit werkwoord”profeteren” wordt in de volgen-de verzen bij Asaf en Jeduthunherhaald, waarbij het verduide-lijkt wordt door „onder het lovenen prijzen van de HEERE”. VanHeman staat vermeld dat hij „deziener van de koning” was (vers6). Het woord ”ziener” wordtelders gelijkgesteld aan ”profeet”.Bedoelt de schrijver dat al-

leen de genoemde drie personenprofeten waren, of dat het ookvan hun zoons, en dus van allevolleerde zangers geldt? Vermoe-delijk het laatste, want de auteurgebruikt ”loven” en ”prijzen”als een parallelle uitdrukking.Profeteren kan in een brede zinopgevat worden als het sprekenvan God in een specifieke situatie.De priesters en levieten hebbenals taak het volk te onderwijzen.Het is goed voor te stellen dat hetonderwijzen ook via de muziekplaatsvindt, omdat allerlei psal-men leerdichten zijn. Dan kanprofeteren betrekking hebben opzowel het maken van liederen alsde uitvoering ervan.

Muzikale eredienstIn het boek Kronieken wordt

David genoemd als de man die dezangdienst van de levieten gere-geld heeft. Wanneer de ark haarrustplaats gevonden heeft, stelthij zangers aan voor de taber-nakel, totdat Salomo de tempel

bouwt. Asaf krijgt een taak bijde ark in Jeruzalem; Heman enJeduthun hebben hun taak te ver-vullen bij de tabernakel in Gibeon(1 Kronieken 16:37-43).In totaal waren er 4000 levieten

voor zang en spel op instrumen-ten; van hen waren er 288 vol-leerde zangers (1 Kronieken 23:5;25:7). In de 24 afdelingen dieom beurten dienst deden bij hetheiligdom waren er op deze wijzesteeds twaalf volleerde zangersaanwezig.De tempelzang hoort bij de

offers en door de inhoud van deliederen worden de verzoening ende relatie met God door de mu-ziek benadrukt. De zangers pro-clameren Gods daden, fungerenals profeten, bemiddelen tussenvolk en God, roepen Gods aan-wezigheid op, beantwoorden dieen mengen zich met hun gezangin de strijd tegen Gods vijanden.Zo geeft het boek Kronieken onszicht op de muzikale eredienst inIsraël.

J. S. BachLaten wij even een historisch

uitstapje maken naar de bekendecomponist J. S. Bach (1685-1750).Bij 1 Kronieken 28:21 noteerdehij in zijn Bijbel: „Een heerlijkbewijs, dat naast andere inrich-tingen van de godsdienst, in hetbijzonder ook de muziek doorGods Geest door middel vanDavid mede geordend is.” En bij1 Kronieken 25: „Dit hoofdstukis het ware fundament van allekerkmuziek die God welgevalligis.” Bij 2 Kronieken 5:13, waarhet gaat over de komst van de ark

Het is wonderlijk dat God vroeger sprak door de psalmen en dat Hij dat nog steeds doet. Foto: interieur Grote kerk Tholen. beeld RD, Anton Dommerholt

in de tempel, begeleid door veelmuziek, staat genoteerd: „Bij eeneerbiedige muziek is te allen tijdeGod met Zijn genade tegenwoor-dig.”Uit deze voorbeelden wordt

duidelijk dat Bach de gegevensvan het Oude Testament metbetrekking tot de invulling van deeredienst van groot belang achttevoor de kerk.

InterpretatieHet bovenstaande maakt duide-

lijk dat God de psalmen geïnspi-reerd heeft. Dat brengt ons op devraag hoe de liederen in Israëlvan duizenden jaren geleden voorons bruikbaar zijn. Bij het be-antwoorden van die vraag is hetwenselijk onderscheid te makentussen verschillende niveaus vaninterpretatie.1. De eerste benadering zoekt

vooral naar de auteur van het lieden naar de persoonlijke situatiewaarin hij verkeerde. Vooral bijDavid is dit mogelijk. We lezenin de opschriften van de psalmenover zijn vlucht voor Absalom(Psalm 3) en over redding uit dehand van Saul (Psalm 18).2. Toch mogen we niet blij-

ven steken in de analyse van deomstandigheden van de dichter,

want de liederen werden geaccep-teerd in het heiligdom, om daargezongen te worden. Door dit col-lectieve gebruik raakt de dichterop de achtergrond. Zijn erva-ringen kunnen het hart van dehoorders in Israël raken vanwegede inhoudelijke herkenning.3. Er is een derde niveau waarop

wij de psalmen kunnen benade-ren, en dat is hun plaats in hetboek Psalmen. Dat onderwerplaat ik rusten.

Hallel4. Voor ons als christenen is het

belangrijk dat de psalmen in hetNieuwe Testament functionerenen dat Jezus ze gezongen heeft.Nadat de Heiland gesproken heeftover het bloed van het nieuweverbond en over het drinkenvan wijn in het Koninkrijk vanZijn Vader, staat er: „En toen zijde lofzang gezongen hadden,vertrokken zij naar de Olijfberg”(Mattheüs 26:27-29). Nadat bij detweede beker het eerste deel vanhet Hallel werd gezongen (Psalm113-114), werd aan het eind vande Paschamaaltijd het tweededeel gezongen (Psalm 115-118).Psalm 118 bevat veel zinnen dielater zijn opgenomen in de bood-schap van Jezus. Meermalen heeft

BijbelboekKroniekengeeft inzichtin betekenispsalmen

Door het collec-tieve gebruik vaneen psalm raaktde dichter op deachtergrond

21Forumdonderdag 14 februari 2019 Reformatorisch Dagblad

Christus psalmen geciteerd, zoalsPsalm 110 over het zitten aanGods rechterhand, en Psalm 22:1:„Mijn God, mijn God, waaromhebt U mij verlaten?”Deze liederen heeft Hij door-

leefd en als Middelaar heeft Hijde relatie van mensen met Godmogelijk gemaakt. Daarbij is vangroot belang dat het Evangelieook aan de volken verkondigdmag worden. De volken die„vreemdelingen wat betreft deverbonden van de belofte” waren,mogen weten dat de scheid-muur afgebroken is (Efeze 2).Dit betekent dat christenen depsalmen met Israël mee mogenzingen. Het is waar dat allerleiomstandigheden veranderd zijn,en dat wij niet in het land Kanaänwonen, maar de geloofsbasis isgemeenschappelijk. Als chris-tenen zingen over de offers diegebracht worden, denken zij nietaan de offerdienst in de tempel,maar aan het grote offer dat doorJezus Christus gebracht is.

Stem van God5. Er is nog een vijfde niveau.

Dat is de manier waarop wijpersoonlijk de psalmen zingen enbeleven. Het zijn veelal bekenderegels, die ons aanspreken en die

wij kunnen gebruiken om onzeeigen gevoelens te vertolken.Wij identificeren ons dan metde dichter, hoewel er een grotekloof is in tijd en cultuur. Zokunnen wij Psalm 103 en Psalm116 zingen in een avondmaals-dienst, hoewel dat sacrament nietgenoemd wordt. Omdat bij ons depsalmen berijmd zijn, is die versievaak bekender dan de Bijbeltekst.Bij allerlei gelegenheden kun-nen ons psalmregels te binnenschieten. Soms gebeurt dat metzoveel kracht, dat hierin destem van God ervaren wordt. Hijbepaalt ons bij zaken die op datmoment van groot belang zijn.Daarin kunnen we uitsprakenintenser en persoonlijker belevendan anderen die ervaren. Het iswonderlijk dat God vroeger sprakdoor de psalmen en dat Hij datnog steeds doet!

De auteur doceert Oude Testament aan de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven en de Christelijke Hogeschool Ede en is eindredacteur Studiebijbel Oude Testament. Dit artikel is het eerste van twee artikelen die zijn gebaseerd op zijn Ankerlezing in Gouda (11 februari) en Voorthuizen (14 februari). Volgende week volgt deel 2.

over forum

De aanbevolen lengte van een bijdrage voor Forum bedraagt 750 woorden. De redactie be-houdt zich het recht voor ingezonden bijdragen (zonder overleg) te redigeren en/of in te korten, of zonder opgave van reden te weigeren.

Coördinatie: Wim Lemstra en Hans-Willem WesterbekeE-mailadres: forum@refdag.nl E-mailadres: hoofdredactie@rd.nl

In de rubriek Opgemerkt kunnen abonnees reageren op de redactionele inhoud van het RD. Uitzonderingen zijn: andere brieven in Op-gemerkt, de rubriek “Kerkelijke pers/ZoGezegd/

Menens”, meditatieve bijdragen en recensies. Inzendingen (maximaal 250 woorden) moeten zijn voorzien van naam en adres van de schrij-ver. De redactie behoudt zich het recht van bekorting of weigering voor.Plaatsing van bijdragen voor Forum of inge-zonden brieven betekent niet dat de redactie met de inhoud ervan instemt. Door het inzenden van een brief of opiniebij-drage verleent de schrijver aan Erdee Media Groep een niet-exclusieve licentie om het werk vast te leggen, te verveelvoudigen en te verspreiden in gedrukte, elektronische of andere vorm, zoals cd-rom, databank, internet of geluidsdragers.

Aart Nederveen

W eleens van een preppergehoord? Dit weekend kwamik er eentje tegen. Ik was tegast in de berghut van mijn

collega in de bergen bij Los Angeles. Elkweekend ontvlucht hij het drukke leven inde stad en verdwijnt hij in de wildernis. Inhet huis naast hem woont een prepper. Datis iemand die voorraden aanlegt om heteinde van de wereld te overleven. In Ame-rika horen daar natuurlijk ook wapens bij.Zonder wapen ben je nergens in dit land.Mijn collega is een vurig christen, maar

van Republikeinen en fundamentalistenmoet hij niets hebben. Hij is liberaal, maarsociaal conservatief. Met de vakjes die wijin Nederland kennen, is dat lastig te begrij-pen. Rare jongens hoor, die Amerikanen.Toen aan het einde van de dag de prep-

per de berg op kwam lopen, maakte ik meeen beetje zorgen. Want wat had hij daarin zijn jaszak zitten? Maar hij liet zich hetzelfgemaakte bier van zijn gastheer goedsmaken en aanvaardde gretig de uitno-diging om te blijven voor het avondeten.Mijn collega was uiterst behendig in hetvermijden van gevoelige onderwerpen.Tijdens de avondmaaltijd vertelde de

prepper zijn verhaal. Hij bleek een grootbedrijf te hebben gehad in inflight enter-tainment. Vliegtuigen zijn tegenwoordigvliegende bioscopen en daar valt veel geldaan te verdienen. Zijn succes kon nietop, totdat er twee vliegtuigen in de TwinTowers vlogen. Opeens was hij alles kwijt.De luchtvaartmaatschappijen moesten hungeld anders gaan besteden. Ook zijn vrouwraakte hij kwijt. Het werd een persoonlijkdrama. Tegenwoordig is hij loodgieter.Soms krijgt hij van Hollywoodacteurs deopdracht om badkamers te maken metgouden kranen. Hij lacht erom; spullenkunnen hem niets meer schelen.Toen de prepper weg was, viel bij mij het

kwartje. Wie in één keer alles kwijtraakt,verliest zijn vertrouwen in de wereld. Jebent nergens meer veilig. Alleen je eigenschuilkelder kan je nog redden. De prepperstaat symbool voor de wereld waarin wijleven. Er staat iets te gebeuren dat groter isdan we kunnen overzien. Na de val van deBerlijnse Muur leek het er even op dat wevoor altijd een stil en gerust leven zoudenleiden. Uit die droom zijn we ontwaakt.In de lucht zit een besef van iets reus-

achtigs. Vorige week gingen scholieren de

straat op voor het klimaat. Als we nietsdoen, gaat het vreselijk mis. Dat kun je alsje wilt allemaal nuanceren. Hoeveel draagtons land eigenlijk bij aan de CO2-uitstoot?Maar wie dat doet, verstaat onze tijd niet.Er is iets wat preppers en protesterendejongeren verbindt: angst voor een onzekeretoekomst. De verhuiswagen van de geschie-denis staat voor de deur. Wie goed luistert,hoort overal angstige ‘preptalk’.De zorgen van de protesterende jongeren

worden ingegeven door de klimaatweten-schappers. De preppers baseren zich opscenario’s over het einde van de wereld.Feiten tegenover fakenews? Wie het weetmag het zeggen. De ironie is dat het voorde praktijk niet veel uitmaakt.Wat geeft nog houvast in deze onzekere

tijden? Politici en wetenschappers doenhun best om de onrust te bezweren. Hetvertrouwen dat ze krijgen, is vaak tijdelijk.Ze kunnen zomaar weer door de mandvallen, als hun vooringenomenheid of huneigen belangen aan het licht komen. We lij-ken niemand meer te kunnen vertrouwen.Wie niet oppast, wordt cynisch.Ook de apocalyptische kaart die christe-

nen soms trekken, kan cynisch zijn. Maar

er valt veel meer te zeggen dan dat dezewereld op weg is naar de ondergang. Degoedheid van de schepping is weg, maarniet ver weg. De roeping van christenen iste laten zien dat vertrouwen in mensen zinheeft. De problemen die op ons afkomen,verbinden ons juist met elkaar. Wat wijdoen en laten, heeft gevolgen voor ande-ren. We hebben elkaar nodig.Dat liet de prepper zien, toen hij de berg

op liep. Hij weet best dat zijn buurman hetbloed van Trump wel kan drinken. Maar inde wildernis kun je niet zonder elkaar. Opeen dag geven preppers en linkse intellec-tuelen elkaar de hand. Onze samenlevingkan niet zonder dat visioen.

De auteur is hoogleraar toegepaste MR fysica aan de Universiteit van Amsterdam en werkt als klinisch fysicus bij de afdeling radiologie van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amster-dam. Reageren? rubriekforum@refdag.nl

Wetenschap & techniek

Het is vol preptalk omons heen

Eens geven preppersen linkse intellectue-len elkaar de hand