WAT EEN DOKTER INDEN BIJ BEL VINDT Prof. Dr D. M. BLAIR M.B. Ch.B. D.Sc. PROF.DRH. TH. OBBINK: OPBIJ BELSCHENBODEM Egypte,Palestina,Syri 2edruk /4-9-/ 5-8O OVERHETBOEKJ OB i.-1.50 O DRA.H.EDELKOORT.-NAHUM-HABAKUK-ZEFANJ A Drie Profeten voor onzen tijd 2.60-3.25 O DRP.HENDRIX: RUSSISCHCHRISTENDOM PersoonlijkeHerinneringen / 3-25-/ 3-90 O PROF.DRG.VANDERLEEUW: WEGENENGRENZEN OverdeVerhoudingvanReligie enKunst 4-9-5-90 O W.J os.DEGRUY TER: WEZENENONTWIKKELING DEREUROPEESCHE SCHILDERKUNSTNA1850 3.65- 4.50 O DRM.D.OZINGA: DEPROTESTANTSCHE KERKENBOUW IN NEDERLAND VANHERVORMINGTOT FRANSCHEN TIJ D 5.50- 6.75 UI TGAVENH . J . PARI S WAT EEN DOKTER INDENBIJ BELVINDT WAT EENDOKTER INDENBIJ BEL VINDT DOOR DrD. M.BLAIR M.B.C H .B.D.SC . HoogleeraarindeAnatomie aandeUniversiteitteGlasgow GEAUTH ORISEERDEVERTALINGVAN Dr F. W. C. L. SCHULTE lllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIHIIIIIIIIIIIimiimillimilHiiilHiiiitHiiiiiHHHHiiHiiuiiHiiiiiuimuiiiiuHiuiuiiuA M S T E R D A M H . J . P A R I S M C M X X X V I I IVOORDRACHT GEHOUDENVOOR THEINTER-VARSITYFELLOWSHIP OFEVANGELICALUNIONS I NHOUD INLEIDING_ Hand.2 :i-ii OUDETESTAMENT Gen.31:11, 12Ex.7en8 1Cor. 13:12 Lev. 11 Lev. 13 Lev. 15 :1-12 Hebr. 9 :22 Lev. 17 :11, 142Sam.4:4 2Kon.4:18-20Pred.11:5 Pred.8 :8Pred.12 :1-7 Psalm17:8 Ezech.37Ezech.30:21Mal. 4:2 NIEUWETESTAMENT23 Col. 4:14 Philemon :24 Col. 4:14 2Tim. 4:11Phil.4:8Luc.7 :12:13:11Luc. 10:34Hand.28 :1Luc.5:12 Luc.8 :26v,v. Luc. 7:21 Mare. 5:25, 26 Luc. 8 :43Luc. 22 :50Hand.20:8,g Luc. 18 :25 Hand.10:11Hand.27 :17Luc.11:17 Luc.11:46 Luc. 6:38 Luc.15:17 Hand. 12:11 Luc.22 :44Rom.121Cor.12 :12V . V . Ep h.4:15, 16 I -I NLEI DI NG DeBijbeliseenwonderonderdeboekeninde wereld. Op het geheele literatuurgebied is niets, dat gelijktestellenismetdezewonderbareverzame-ling van historie, anthropologie, ethiek, pozie, philo-sophieenprofetie. Geestelijkishet,zooalsin den naam zelfligt, hetBoek: behalve dit is er geen an-der. Het isgenoemdhetboek,datniemandkent, en hoeveel is er uit zijn onuitputtelijke schatten voor de wijsten der menschen nog te leeren! En van de verhevenste, wonderbaarste dingen van dit wonder-bare boek iszijn ongewone algemeenheid: het richt zijn roeping tot iedereen. Dit isals het ware zinne-beeldigvoorgesteldinhetverhaalvanwat ophet Pinksterfeest gebeurde, Handelingen der Apostelen, hoofdstuk2, verzenI-II. Hand. 2: 1-11 Want wat er op dien grooten Pinksterdag gebeurde iswaargeblevenvandewoordenvandenBijbel alle volgende eeuwen door. Een iegelijk hoorde hen sprekeninzijneeigenetaal... Parthersen Meden en Elamieten, en die inwoners zijn van Meso-potami, en Judea en Cappadoci, Pontus en Azi, en Phrygi en Pamphyli, Egypte ende deelen van Libyehetwelkbij Cyrene ligt, enuitlandsche Ro-meinen,beideJodenenJodengenooten,Cretensen 7 en Arabieren; wij hooren hen in onze talen de groo-tewerkenGodsspreken."DeBijbelspreekttot iedereen in zijn eigen taal: elketijd heeft zijn eigen problemen,elkraszijneigenaardigheden,entoch is er geen tijd en geen ras, die ofdat niet antwoordt op den roep van den Bijbel. De Bijbel richt zich tot eikentrap vanhet intellect, want de eenvoudigen enongeleerdenvindenerdingenin,dievoorde wijzen en verstandigen verborgen zijn, en de groot-ste geestenverliezen zich in de grondelooze diepte zijner verborgenheden. Het is de gewoonte van dit Genootschap *)voorzit-ters te kiezen uit de verschillende beroepen en amb-ten, en ik geloof, dat het ookde gewoonte is,dat elke voorzitter voor zijn rede een onderwerp kiest, dat eenigverbandhoudtmethetberoepvanden voorzitter. U hebtnu weer eenmedicus alspresi-dent, en ik kies als onderwerp: de Bijbel. De Bijbeldoet een universeel beroep op allen, maar datberoep isnieteenvormig,wantallemenschen zijnverschillend,eniedereenkomttotditBoek met zijn eigenwijzevan denken enzijn eigen er-varing, en vindt toch in het Boek een vorm, waarin zijn gedachtenpassen. De Bijbelis eenjuweelvan velefacetten, engeen eenkanze allenomvatten, maar ons begripkangeholpenworden, alswij op -1)TheInter-VarsityFellowshipofEvangelicalUnions 8 eenigerlei wijze met elkanderonze waardeering van dezefacettendeelen,waarinwijmeervannabij onze eigen ervaring zienweerspiegeld. Enzoozou ik u graag iets mededeelen van een en anderuit den Bijbel,waarin ikspeciaalbelangstel.Omdestijds wille ben ik gedwongen mij te beperken tot een selec-tie, die ik hoop dat u niette onsamenhangendzult vinden; ikvertrouw, datu aan het slot de eenheid zult zien. Magikbeginnenmettweeopmerkingentusschen haakjes ? Deeersteopmerkingis:deBijbelisgeenweten-schappelijkhandboek.Alshijdatwas,zoumen zelfs inde tweedehands boekwinkels er geen exem-plaarvanvinden:wetenschappelijkehandboeken hebbeneen kort bestaan, zij kennenhun dagje van veranderende drukken, endankomtdenachtder vergetelheid. Maar de Bijbel is niet onwetenschappe-lijk, wanthij iswaar, enhij zalbevondenworden waartezijninallewarewetenschap.Pauluszin-speeldeopdetegenstellingendervalschelijkge-naamdewetenschap",enalsiemand,diezichin-teresseertvooreentakdermedischewetenschap, verheug ikmij over het niette loochenenprobleemdat er inderdaad een wetenschap is, die zoo genoemd kanworden. Ware wetenschap is kennis, en kennis is eenzekerdeelderwaarheid,maardatzalnooit 9 in strijd bevonden worden met het Boek der Waar-heid. Mijntweede opmerking betreft een speciaal voor-beeld van wat ik in de eerste opmerking gezegd heb. Ik ben niet van plan te blijven stilstaan bij het eer-ste hoofdstukvan Genesis, of mij te begeven in een onstichtelijkediscussieoverevolutie,maarikzou u alleen een woord van waarschuwing willen geven: bedenk,datnochdeEvolutionistnochdeAnti-evolutionist weet hoe de mensch werd gemaakt, en de Bijbel vertelt het ons niet. Er zijn vele theorien aangaande de graden in het proces, met eengroot element van gissingen in allemaal. De Bijbel geeft geen gedetailleerd verslag hoe de mensch werd ge-maakt; hij stelt zich tevreden met het constateeren van het wezenlijke feit, dat Godhemmaakte. De vordering derwetenschappelijke kenniszalonge-zonde theorien wetenschappelijk onhoudbaarma-ken.Nadeelontstaatdan,wanneertheorienge-doceerd worden als feiten, en dat voorzeker is val-schelijkgenaamdewetenschap. 10 I I -OUDE T EST A MENTInhetOudeTestamentbeginikmeteenepisode uithetlevenvanJacob,terwijlhijalsballingin Paddan-Aramwoonde.Uzultuwel hetcontract herinneren, dat Jacob metzijn oomLaban maakte, waarbij alhetgespikkelde en geplekte engespren-keldeveeaanJacobmoestgegevenworden,enu zult u herinneren, dat Jacob eenplan beraamde omzich een groot aantal te verzekerenvanzulke die-ren ui tdej ongen derkudde. M enheef t zi chaf -gevraagdofzoo iets konbereiktwordendoorge-deeltelijk geschilde roeden naast de drinkbakken der kudde te plaatsen. Deze kunstgreep kwamvoort uit het volksbijgeloof, hetwelk meende, dat de nakome-lingschapde gevolgenkandragenvanindrukken, diedemoedervrhetbarenontvangt, eenmee-ning dievolkomenweerlegdisdoor dewetenschap derbiologie,maardienogaltijdhardnekkig stand houdt,b.v.wanneereenvrouwdeaanwezigheid van eenmoedervlekofvaneenofanderemisvor-mingbijhaarkindverklaartuitdenschrik,dien zij kreegtoenzij iemandmet een soortgelijke mis-vorming zag korten tijd voordat het kind werd ge-boren. Jacobmaakte gebruikvan dit populaire bij-geloof,maar hij schreeferde gunstigeuitkomsten nietaantoe:ineenanderverswordtonsmede-gedeeld,dathij voorhetfokkenzorgvuldigman-I Inetjesuitkoos,diezoogeteekendwarenalshij wenschte, dat ook dejongen zouden zijn, en in het volgendehoofdstukisdeoorzaakvandit overleg beschrevenalseendroom,waarineenengelGods tot hem sprak. Gen.31:11, 12 Dit was de ware bron van zijn succes; hij handelde zooals nog heden een veefokker doet, die door selec-tieve paring zich bijzondere eigenschappen in de af-stamming verzekert. Stelligisdit de vroegstever-melding vanhet aanwenden van genetische begin-selenbijdeveefokkerij!Zooalsdezegeschiedenis vermeld is in den Bijbel, is zij heerlijk karakteristiek voor denman en het Boek:dearme Jacob is zoo dikwijls in de verzoeking, om het beste van de beide wereldentenemen,enhierhandelthijnaarden wenk, door God hem gegeven, en maakt tevens ge-bruik van het volksbijgeloof, en de Bijbel, als steeds, laat onsdenmanzienzooals hij was enbeschrijft het feit, zooals het gebeurd is. Ex. 7en8 Ikkomnutot de PlagenvanEgypte. Menheeft aangewezen,datereenzekeremedischevolgorde door een aantal der plagen heen loopt. De eerste was hetveranderenvanwaterinbloed,eenorganisch fluidum, hetwelkin dat subtropische land spoedig 12 tot rotting overging en stonk. Organische stof, die in ontbinding verkeert is een gunstige voedingsbodem voorvele soortenvanongewenschtleven,ener volgde de menigtevankikvorschen, die zich ont-wikkelden in de stinkende wateren.Devorschen stierven en werden verzameld tot ontbindende hoo-pen, en het gansche land stonk. De vervuilde grond begon te leven van de luizen, die mogelijk een vorm van larven waren van de zwermen vliegen die volg-den. Wij weten, dat vliegenmachtige dragers van infectiezijn,endaaromkunnenzijwelde dra-gers geweestzijnbij deverspreiding der septische infecties ondermenschen endierenbij deplagen, dienu volgden.Deze gevolgtrekking te makenis in geen geval het wonder te willen verkleinen; God hield nauwkeurig toezicht op tijd en plaats van de plagen en hare gevolgen. Godwerktvolgens Zijn eigen wetten, en wat wij natuurlijke wetten gelie-ven te noemen is ons beperkt begrip van sommige Zijner wetten. i Cor.1 3 ; 1 2 Op den dag wanneer wij zullen kennen, gelijk ook wij gekend zijn, zullenwij alle wonderen begrijpen, maar toch zullen het wonderen blijven. Ik vrees, dat vele lezers de Boeken der Wet erg droog zullen vinden, maarvoor een medicus zijn zij van enormbelang,wantdeMozascheWetbevatde 13 allereerste voorschriften van prophylactische genees-kunde. Onze moderne geesten, bewust van het feit, dat alleen in onzentijdop denpreventieven kant der geneeskunde nadruk werd gelegd, en geleerdte gelooven,dathethoogsteideaaldergeneeskunde nietis menschen te genezen alszij ziekzijn, maar te voorkomen, dat zij ziek worden, moeten verbaasd zijn in dit oude wetboek een medische afdeeling te vinden, dievollennadruklegtophetvoorkomen van ziekte. Lev. 11 Zooietswasnoodig,zoudendekinderenIsraels, physischverzwaktdoordedrukkende slavernij in Egypte,devermoeienissenenontberingenvande woestijnreisenhetonhyginischevanhunsaam-gepakte kampen kunnen overleven. Wij kunnen de beteekenis van alde verordeningen niet begrijpen mogelijk ook door moeielijkheden in de vertaling maarvelezijnduidelijkgenoeg.Hetvleeschvan het varken isbijzondervatbaarvoorinfectie door parasieten, die overgebracht kunnen worden op den mensch, en dat wij heden ten dage ongestraft var-kensvleesch eten, komt alleen daardoor, dat de Mo-zasche voorschriften voor ons vervangen zijn door een strenge keuring van de geslachte dieren in onze abattoirs enhavens. De onreine" vogels omvatten wijselijkderoofvogels,diedoorhuneetgewoon-14ten, besliste dragers vaninfectie zijn. Het reine" dier dat van zelf stierf, was terecht verboden voed-sel,omdatveleziektenvandierenovergebracht kunnen worden op den mensch. Lev.13 Het istwijfelachtig ofwatdoormelaatschheid" vertaald wordt in de Mozasche Wet, melaatschheid was,zooalswijdiekennen in de dagenvan het Nieuwe Testament en in onzen eigenen tijd de melaatschheid"dergebouwenwasklaarblijkelijk de een ofandere soort van schimmelvorming, maar de strenge afzondering, die daarbij behoort, isjuist wat wij heden doen met gevallen van besmettelijke ziekte. Lev.I J: 1-12 Buitengewoon groot wordt het gevaar van versprei-dinggeachtdooraanrakingpannenenovens, watervaten, tent, beddegoed, alles moet, als het aan besmetting is blootgesteld geweest, worden gereinigd ofvernietigd. Allermerkwaardigstis,dat ookhet spuwen als een oorzaak van verspreiding van ziekte herkendis.Ikzouwel eens willenweten, watin de wetten van Mozes het equivalent was van een boete tot ten hoogste veertig shilling"! De krachtige werking van dit nauwkeurig omschre-ven ritueel ter bestrijding van het verspreiden van onreinheidofbesmetting,ontvingeenaardige 15 erkenning vele eeuwen na de instelling er van. Ge-durende de middeleeuwen werdEuropaperiodiek ontvolktdoorpestziekten,diezichovergeheele landenverspreidden envolkerendecimeerden. De Zwarte Doodin Engelandin deveertiendeeeuw was zulk een bezoeking, die vroeger over Itali ge-gaan was, waar de verlichte bestuurder van een der Italiaansche Staten opmerkte, dat de Joodsche ge-meenschap er veel beter afkwam dan de anderen, en dit terecht toeschreefaandeperiodenvan af-zondering, die na de aanraking met besmette per-sonen of lijken in acht genomen werden, en daarom de Joodsche Wet voor den geheelen staat invoerde. IndevolgendeeeuwwerdendeVenetiaansche quarantainewetten ingevoerd. De uitdrukking qua-rantaine", die wij hedennoghebben,komtvan bet Italiaansche woord ciuYanta, dat veertig betee-kent. De Venetianen namen uit het Mozasche Wet-boek een van zijn langste perioden van afzondering over, die van veertig dagen. Het doet ons vreemd aan te denken, dat onze hedendaagsche quarantaine-wetten oorspronkelijk hun gezag ontleenen aande donders van Sina. Dat de Mozaschereinigingswettenzootot in de kleinste bijzonderheden zijn uitgewerkt, moge on-beteekenend schijnen aan niet-medische lezers, doch medisch geschoolden zullen dadelijk denken aan het even volledig uitgewerkte ritueel van de aseptische 16 techniek in eenmoderne operatiezaal. Deze dingen zijn ook een gelijkenis: willen mijne medische hoor-ders aan twee geboden denken telken male als zij de operatiezaal betreden: Weest rein, gij die de vaten des Heeren draagt", en Weest heilig, want Ik ben heilig"? Hebr. 9 : 22. Lev. 17: 11,14 Bij de offervoorschriften in het Wetboek van Mozes u zult het u herinneren wordtbijzonder na-druk gelegdop het storten vanbloed,en zonder bloedstorting geschiedtgeenevergeving";Want hetishetbloed,datvoordezielverzoeningzal doen ... Want het is het leven van alle vleesch; het bloed is voor zijn leven... want het leven van alle vleesch is zijn bloed. Dat hier zoo met nadruk van debeteekenisvanhetbloedgesprokenwordt,zal onsminderverwonderen,alswijdenkenaande nieuwere kennis van dewonderbare eigenschappen vanditlevendfluidum,datnaaralledeelenvan hetlichaam de echtevoedingsstoffenendewerk-zamehormonen,dieallelevensfunctinregelen, rondvoert, en alswij ons herinneren hoe dikwijls de transfusievan gestortbloed" nieuw leven schonk aan een haast stervendenpatint! Deze dingen zijn een groote gelijkenis, en spreken ons van het gehei-menis des kruises in ons geloof. Wat een dokter in den Bijbel vindt.2 17 2Sam. 4: 4 Door het geheele Oude Testament is veel verspreid, dat in verband staat met de geneeskunde. Er zijn pen-teekeningen geschreven van ziekten: Mephibo-seth gebrekkig aan beide voeten van dien vreeselij-ken dag af, toen hij vijfjaren oud was en toen de machtigen waren gevallen en de wapenen smadelijk neergeworpen waren op de bergen van Gilboa, en zijne verzorgster hem opnam en vluchtte, en het geschiedde als zij haastte om te vluchten, dat hij viel, en kreupel werd". Een jong kind beschadigt zijn beenen niet zoo spoedig bij een val, en daarom is het mogelijk, dat wij hier een geval hebben van kinderverlamming, die zich dikwijls pas openbaart door een struikeling, met daarna optredende ver-lamming en misvorming van de beenen. 2Kon. 4 :18-20 Of dat andere kind, van de Sunamitische, aan wie het geschiedde op een dag, dat het uitging tot zijn vader, tot de maaiers. En het zeide tot zijn vader, Mijn hoofd, mijn hoofd! Hij dan zeide tot een jon-gen, Draag hem tot zijne moeder. En hij droeg hem, en bracht hem tot zijne moeder. En hij zat op hare knien tot aan den middag toe; toen stierfhij". De hevige hoofdpijn, gevolgd door den dood in wei-nige uren, bij een kind, dat te voren gezond was. 18 doetonsdenkenaansnelverloopendemeningitis cerebro-spinalis (nekkramp). Pred. ii: jIn het boek De Prediker staat veel, dat de aandacht van een dokter moet trekken. Gelijk gij niet weet hoe de beenderen groeien in den schoot eenerzwan-gere vrouw, alzoo weet gij het werk Gods niet, die alles maakt'.' Gisteren dachten wij nog, dat wij iets wisten van de wijze waarop de beenderen gevormd worden,ensprakenheelgeleerdvandentrek der aanhechtende spieren enzoo voort, maar van-daag zijn onze theorien omver geworpen doordat aangetoond is, dat het nietige begin van het dijbeen van een kuiken-embryo, los van alzijn verbindin-gen,kan groeien en zich vormen doorzekere ge-heime inherentekracht. Pred. 8:8 Waarlijk, daaris een Godheid,dieonzeeinden schept" zelfs de einden onzer dijbeenderen! En niemanddan een dokter kan volledigdewaarheid realiseeren van de verklaring: Er is geenmensch, die heerschappij heeft over den geest, om den geest inte houden, en hij heeft geene heerschappij over dendagdesdoods,ookgeenverweerin dezen strijd."Doktersvechtenvoortdurendtegenden dood, enzij wetenwel, dat hoewel de strijdvoor i9 een tijd in hun voordeel kan zijn, het op het einde toch eenverlorenveldslagwordt.Geenaardsche dokter kan den dood van ons afhouden, maar daar is n Geneesheerdie geenverloren slag leverde te-gendenDoodzoudenwijdanmaarniettot Hem gaan? Pred.12 : i -7Dan is daar die wonderschoone schildering van den ouderdominhetlaatstehoofdstukvanhetboek De Predikervandenouderdomenhet onver-mijdelijkeinde,wanneerhetstofweerkeerttot deaardealshetgeweestis,en de geestwedertot God keert, diehemgegeven heeft". Er staan in die schilderingdriewoordenvanernstigewaarschu-wing:dewenschzal ontbreken"1). Hebtuooit gestaanzooalsikgestaanhebbijzulkeen hevigecrisisvan eenacuteziekte,toenhetleven aan een zijden draad hing, en elkverlangen, zelfs de begeerte omte blijven leven, ontbrak? Gods genade kan op het laatste oogenblik nog werken: Tusschenstijgbeugelengrond Ikgenadezocht, en genadevond." Maarhetverlangenkanontbreken.Nu, in de dagen uwerjeugd is het detijduwen Schep-per te zoeken. 1)DeEngelschebijbelheeftdesireshall fail",deHollandsche delustzalvergaan". 20Psalm17 :8.Ezech. 37 Ik moet verder volstaanmet een enkelebloote ver-meldingvanhetgebedvan denPsalmistBewaar mij alsden appel van het oog", een geschikte tekst als eenanatoomsprekenwil over de wonderen van Gods genade! van het anatomisch hoofdstuk" Eze-chil37, waar deprofeethetvizioen van het Dal der Dorre Beenderen beschrijft dat is de letter-lijke taak van eenleeraar in de Anatomie, de dorre beenderen van zijn voorwerp te doen leven, Ezech. 30:21 vande waarschijnlijkheid dat het gebruikvan een zwachtelbijhetverbindenvanfracturenten minste evenoudis als Ezechil:Ikheb denarmvanFarao,denkoningvanEgypte,gebroken; en zie, hij zal niet verbonden worden, met een windel-doek aan te doen omdiente verbinden, omdien te sterken dat hij het zwaard houde"; van de vele me-dische toespelingen bij Jeremia, die ons doen vragen ofde profeet zelfkennis hadvan geneeskunde, of dathij,evenalsPaulus,eengeliefdenmedicijn-meester" had, diehemmedischeillustraties aan de handdeed omzijnpredikingte verduidelijken. Mal. 4: 2 Ik stap afvan hetOude Testament,met eenaan-haling uit het laatste hoofdstuk van het laatste boek: 2 1 Ulieden daarentegen, die Mijnen Naamvreest zal de Zon der Gerechtigheidopgaan, en er zal gene-zing zijn onder Zijne vleugelen." Dit zou ontleend kunnenzijn aan de afbeelding van den gevleugel-den Zonnegod der Egyptenaren, maar het heeft een hoogere overdrachtelijke beteekenis voor ons, die op dehoogtezijnvandegeneeskrachtigewerking derultra-violette stralenvan het zonlicht. 22 III - NIEUWETESTAMENT Col. 4:14In het Nieuwe Testament isde belangstelling van den medicusbijnageheel geconcentreerd op den persoon ende geschriften van Lucas, den gelief-den medicijnmeester". Alsmedicusen alsChristen uit de heidenen", gevoel ik veel dankbaarheid jegensLucas: hij wasde eenige uit de heidenen wien een aandeelin het tot standbrengen van het Nieuwe Testamentwastoevertrouwd, enhij wasdokter. Wij kunnenaannemen, dat hij de eenige man van wetenschapwas,diein verband stondmetden canon der Heilige Schrift, en het isnietvanbe-lang ontbloot, dat er rondomzijn persoon een hel-derlicht straalde zelfste middenvandenevelen der Hoogere Critiek. Weinig dingen aangaande den Bijbel zijn beter gestaafd en meer algemeen aange-nomen dan dat Lucas, eenGrieksch geneesheer, de auteur isvan het derde Evangelie en van de Han-delingen.Behalvedanuitdezetweeboekenvan hemwetenwebijnanietsvanLucasbuitenzijn naam. Pbilemon: 24, Col. 4: 14, 2 Tim. 4:11Drie malen wordt hij in de brieven van Paulusver-meld, heel kort, maar heel beteekenisvol: hij isPau-lus' medearbeider", en de geliefde medicijnmeester", *3 ren in die donkere ure, waarin Paulus voor de tweede maal aan Timotheus schreef, heet het Lucas is al-leen bij mij". Maar uit Lucas' eigen geschriften, on-danksdieaantrekkelijkebescheidenheid,diealle rechtstreeksche heenwijzing naar zich zelfvermijdt, kunnen wij heel wat te weten komen aangaande zijn persoon en hoedanigheden. Er bestaat een overleve-ring, dat hij schilderwas, doch hij was in waarheid eenwoordkunstenaar. Phil. 4:8.Luc. 7 :12.Luc.13:11 Een heer, man vanbeschaving,beminnende al wat rein is, al wat liefelijk is,alwat wl luidt,begaafd metdengeestderpozie,dat isLucas,de eenige van de vier evangelisten, die voor ons de groote lie-deren der kerk bewaard heef t, het Magni f i cat, hetBenedi ctus,hetGl ori ai nExcel si s, hetNunc dimittis. Sommige der verhalen van onzen Heer, die hij alleenmededeelt,behoorentot de schoonstevanallen,zooals de gelijkenissenvan den Barmhartigen Samaritaan, van den Rijken man en Lazarus, van den Verloren Zoon. Hij alleen ver-haaltsommigevandetreffendstegenezingendie Jezus verrichtte, de doodenopwekking van een knaap, dieeenigezoonzijnermoederwas, en die moeder was weduwe, de genezing van een vrouw die acht-tien lange jaren gekweldwas geweest door een uit-puttendeziekte.Lucas'houdingvanteederehof-24 felijkheidjegens vrouwen is eenbeminnelijketrek; dit was niet Joodsch, en ookniet Grieksch, ikdenk liefst,datditvoortkwamuitLucas'eerbiedvoor demoedervanonzenHeer, dieLucasbijnazeker intiemmoetgekendhebben.Hetevangelievan Lucasishierinkenmerkend;hetisgenoemdhet EvangeliederBehoudenis.Hetportret,datLucas van onzen Heer geeft, ishet portret van Jezus den Zaligmaker. De stijvetradities der Joden en de in-tellectueeletrots derHelleenscheGrieken (hijwas eenAziaat)haddenhemnietbenvloedofbe-vooroordeeld:Lucaswasinbijzonderenzineen Christel ij ke Christen. De magistrale analysedieHobart(inzijnMedical Language of St. Luke, Londen 1882) van den Griek-schentekstvanLucas gaf, vergelekenmet gelijk-tijdige Grieksche medische teksten, eenanalyse,die voor altijd vaststeldewie de auteur van het Derde Evangelie en van de Handelingen is, toont duidelijk een punt aan, dat van belang is voor medische lezers vandenbijbel,maarookvan grootgewichtvoor alleanderelezers.Lucaswasdoorkneedinde standaardwerkenderGrieksche geneeskundigewe-tenschap, haartaalwas zijntaal, detaalvanzijn vak.Zoo openbaart hij in zijn geschriftenzijn be-roep, wat vooral te merken is als hij medische onder-werpen behandelt, maar ook op andere plaatsen ge-bruikthij woordenofzinswendingen,dienaarde *5 geneeskunderieken,woordendikwijls,diebijna nergens elders in het Nieuwe Testament worden ge-vonden, maar gewoon zijn in de boeken van Galenus en de andere Grieksche medische autoriteiten. Even-zoo is hetnog heden in de algemeene conversatie: dan kan men dikwijls den dokter, ofden advocaat ofden zeeman herkennen aan een eigenaardige uit-drukking ofeen vakterm, waar eenander eenge-woner, eenalgemeenerwoordzougebruiken. Dat wil zeggen Lucas de Evangelist, Lucas de kerkhisto-ricus, Lucasdereisgezel vanPaulus, wasnochtans endesniettegenstaandeLucasdeMedicijnmeester. Lucas was door den Heiligen Geest genspireerd omdeze boeken te schrijven, maar tegelijk gebruikte de Hei l i geGeestL ucasden Gri ekschendokter,al s zoodanig. Dit is van belang voor ons begrip van het aandeel, dat het menschelijk kanaal heeft in de inspiratie. Kanaal" is eente lijdelijke term, weef-sel" zou beter zijn; het weefsel kan alleen opleveren wat het ontvangen heeft, niet meer en niet minder dan iederen draadderwaarheid, maarhet patroon is erduidelijkin te zien. Menzou geneigdzijnte zeggen, dat n van de vier Evangelisten een dokter moet geweestzijn: niemandanderskon z vol-ledig enz duidelijk sommige dingen in het leven en het werk des Heeren waardeeren. Ik gau aantoonenhoebijzondergewichtigLucas' getuigenis in sommige zaken is,omdat het hetge-2 6 tuigenis is van een deskundige, maar eerst moet ik u duidelijk maken waaromwij zulkeen bijzondere aandacht kunnen schenkenaan een geneesheer van bijna twee duizendjaren geleden. Als Lucas zoowat duizend jarengeledengeleefdhad,zou heteen heelandergevalgeweestzijn:geengewichtkon gehecht worden aan het medisch getuigenis van een dokter van die tijden, die de Donkere Middeleeuwen waren in de geneeskunde evenals opandergebied. MaarLucaswasvoortgekomenuitdeGrieksche medische school, diebloeide van den tijd van Hip-pocrates afin de vierde eeuw vr Christus tot op de dagen van Galenus in de tweede eeuw der christe-lijke jaartelling, en men herkent in hemdadelijk den man, die doordrongenis van eenwerkelijkweten-schappelijken geest. Diagnose in deze schoolbetee-kendelogischedeductieuitzorgvuldigewaarne-ming; de dokter was geoefend in het schrijven van nauwkeurige ziekteverslagenvan zijn patinten een moderne diagnosekan dikwijls vastgesteldwor-denuit de Hippocratische ziekterapporten, die tot ons gekomen zijn. Lucas10:34 Debehandelingwaseenvoudigengeheelnaarde hyginischeregelenvan onze dagen: zuiver water, frissche lucht, zonneschijnwaren van belang. Won-den werden gewoonlijkbehandeld met olie en wijn *7 deBarmhartige Samaritaan uit de gelijkenis deed dat ook, zooals u zich zult herinneren de olie ver-zachtte enbeschermdederauwe oppervlakten, en de wijnwas, ofschoon de Grieken hetnietwisten, eenuitstekendantisepticum.Eenhoogzedelijk standpunt werd van den dokter gevergd in de ver-houdingtot zijnepatinten: inderdaad, de Hippo-cratische eed is debasis van de verklaring, die vele medische studenten van heden afleggen bij hetver-werven van hun bevoegdheid. Zoodanigduswasdeman,diendeHeiligeGeest verkoor omdat Evangelieboek (hetwelk Renanhet schoonsteboekin dewereldnoemde)en de eerste geschiedenis der Christelijke kerkte schrijven. Welk voordeelheefthetvoorons,dathijdokterwas? Het antwoord op die vraag begint bij het allereerste hoofdstuk van zijn Evangelie. Heeft het u nooit getroffen, dat het eenige omstan-dig verhaal vande maagdelijke geboorte onzes Hee-ren gevonden wordt in het eenige Evangelie dat door eenmedicus is geschreven?Lucas daalt aftot on-gewoon kleine bijzonderheden. Het is alsofzijn vak-instincten werden gewekt, enhij bij zichzelfzeide: Hier geschiedt iets wonderbaars; het is mijn plicht als medicus, dat er een nauwkeurige oorkonde komt van alle gewichtige details." Sommigedezerdetails kunnenalleen,hetzijdirect,hetzijindirect,ver-kregen zijnvan de moeder des Heeren zelve. 28 Deze zaakvan degeboorteuit eenemaagdisbe-langrijk.Maaralteveelnieuwereschrijverszien het belang er niet van in. Wat mij zeiven betreft", zullen zij zeggen, ben ik dadelijk bereid de geboorte uit een maagdte aanvaarden,maar ik weet dat het velenonoverkomelijkemoeielijkhedenaanbiedt, en wij behoeven er niet zoo streng aan vast te houden, want het isnietwerkelijk noodzakelijk er inte ge-looven."Maarhetis noodzakelijk,zondereenige dubbelzinnigheidhoegenaamd, de Godheid van on-zenHeereJezus Christuste erkennen, ende ge-boorte uit een maagd te ontkennen is de eerste stap tot loocheningvande GodheidvanChristus. Ons gevoelzegtons,dathetonmogelijkzouzijnde wezenlijke godheidvan Christus te aanvaardenals Hij twee aardsche ouders hadgehad.Iederecel in uw lichaam en in het mijne bevat in haar kern ele-menten,chromosomengenoemd,dierechtstreeks vanonzeoudersafkomstigzijn,elementenvan vaders- en moederszijde in gelijk aantal; ieder deeltje vanonslichaamkomt inwezenvan onzetwee ouders, en van niemand anders, en deze wezensver-bindingisonscheidbaar.Mogenwij,meteerbied gezegd, dit niet, bij vergelijking, toepassen op onzen Heer, enzoodoende eenwat helderder inzicht krij-gen inhet geheimenis van Hem, die iswaarachtig God uit waarachtig God, en toch ook been van onze beenderenenvleeschvanonsvleesch,Goden 29mensch in twee onderscheiden naturen, en n per-soon, voor eeuwig". De wonderen van genezing, zooals die in de werken van Lucas beschreven zijn, vragen thans onze aan-dacht.Hierkandevolle smaakvanhetmedisch auteurschapslechtsinhetoorspronkelijkgenoten worden, maar zelfs in onze kerkelijke vertaling ko-men karakteristieke punten naar voren. Daar is die levendige, nauwkeurige weergave van kleine bijzon-derheden,diealleenvoordengestudeerdenmedi-schenwaarnemervanbelangzijn: de leeftijdvan denpatint, de duur van de ziekte; ofhet aange-borenwas (van degeboorteafaanwezig),welke zijde aangedaan was, de rechter ofde linker; de spe-cifiekehandelingendergenezing;hetonmiddel-lijk intredend herstel Lucas is de eenigevan de evangelisten, diehieropnadruk legt, want het was ietstreffends voorhetoogvandenmedicus,dat gewendwashetlangzaamverlooptevolgenvan een ziekte, hetzij tot genezing, hetzij tot den dood. Bijhetvermeldenvandewonderbaregenezingen gebruiktLucaseentechnischwoord,datvolledig herstelaanduidt,terwijldeandere evangelineen indegewonetaalgangbarentermgebruiken,die evenwel in den mond van een geneesheer de beperkte beteekenis zou hebben van den aanval te boven ko-men, mogelijkmet voortdurende ziekteverschijnse-len daarna. 30Hand. 28: 1.Lucaszelfgebruikthet gewonewoord,maarmet sterketechnischebeperking vanbeteekenis,om de redding van de schipbreuk op Malta te beschrijven, toenallenbehoudenaanlandkwamen,maarmet verlieshunnerbezittingen. Eenige ophelderende trekken kunnen wij opmerken in de afzonderlijke verhalen. De schoonmoedervan Petrus was,zegtLucas,aangetastdooreengroote koorts zekere koortsenwerdengediagnostiseerd alsgroote" koortsen,nietalleenindentijdvan Lucas, maar ooknog eeuwenlater. Luc. 5 ; 12, Luc.8: 26V.V. De speciale beschrijving van een man vol van me-laatschheidpastbijdenbijzondervirulentenen uitgebreidenvormvandeziekte,diewij acute leprazoudenkunnennoemen.Degenezingvan denbezetene van Gadara vinden wij bij drie evan-gelisten, maar alleen Lucas vermeldt den langen duur vandeziekte,hetintermitteerende deraanvallen, endatdepatintgeenkleerendroegallemaal kenmerkende symptomen van mania. Luc. 7:21 Op nplaatsverhaaltLucas ons,dat Christuser velenvanz i e k t e nenk w a 1 e n"genas.Die tweewoordenzijngeenpleonasmen,maarkomen 3i dicht bij onze moderne onderverdeelingvanchro-nische en acute ziekten: beiden gelijkelijk onderwor-pen aan de aanraking van dezen Medicijnmeester. Vergelijk eens (niet zonder een glimlach!)hoe Mar-cus enhoeLucas degenezingmededeelenvande vrouw, dietwaalfjaren den vloed des bloeds" ge-hadhad(Mattheus is hierkleurlooskort). Mar e . j: 25, 26 Marcus,de leek, beziet de dingen uit het oogpunt van de patint, en zegt ons, datzij veel geleden had van vele medicijnmeesters, en al het hare daar-aanten koste gelegd, en geenbaat gevondenhad, maarveeleerergergewordenwas". Lucas8:43Lucas behandelt het geval met gelijke juistheid maar vandokters standpunt: zij hadalhaar leeftocht aan medicijnmeestersten koste gelegd, en van nie-mand kunnen genezen worden". Marcus beschrijft degenezingmetdedichterlijkevrijheidvaneen leek: en terstond is de fontein haars bloeds opge-droogd". Lucas geeft hetresultaatmettechnische kortheid: en terstond stelpte de vloed haars bloeds" modernuitgedrukt:dehaemorrhagiewastot staan gebracht. Luc.22:50 De genezing van het oor van Malchus wordt alleen 32 doorLucasbeschreven,metdeveelzeggendever-melding er bij welkezijde getroffen was, ofschoon alle vier evangelin de verwonding vermelden. Har-nack (in zijn Lukas der Arzt") merkt scham-per op: Dus Lucas was de eenige die zich ergerde aanhetfeit,datdearmekerelzijnoorverloren had ',enonderstelt,dathijdegenezingverzon: omdat hij dacht, dat hetzoo hoorde, laathij het ookzoo gebeuren". Harnack, die geen dokter was, ziet depointe niet, evenals in anderen zin de drie niet-medischeevangelisten.Voorhenbeteekende de verwonding van een oor niet zoo veel: het was maareenoppervlakkigebeleediging,zooalswij zoudenzeggen,eneengewoneverminkingvoor dientijd;maarvoorLucas,denmedicijnmeester, zooals Hobartaantoont,was de genezing vanhet oor een eenige genezing het eenig bekende geval ui t de wonderen van onzen Heer, dat Hi jeen af-gezetlichaamsdeelherstelde.Daarom zeerzeker heeft Lucas het de vermelding waard geacht. Wij willennenkelemededeelingindeHande-lingenbeschouwenvan eenwondervangenezing, dat zeer interessantis. Paulus houdt een afscheids-dienstte Troas; hij hadalverscheidene malen ge-zegd: en ten slotte, broeders", en middernacht was aangebroken toen een jongeling, genaamd Eutyches, door slaap overmand, uit het venster valt en dood wordt opgenomen; Paulus komt beneden, ziet hemWat een dokter in den Bijbel vindt.3 33 weertothetlevenhersteld,envervolgtdanzijn rede totdat de dag aanbreekt! Hand. 20 : 8,9Lucas' verhaalis frisch en levendig: En erwaren vele lichten in de opperzaal waar zij vergaderd wa-ren, en een zekerjongeling met name Eutyches zat inhet venster, en met eendiepen slaapovervallen zijnde,alzoo Paulus langtothen sprak,doorden slaapnederstortende,vielvandederdezoldering nederwaarts, en werd dood opgenomen. "Met een di epen sl aap overval l en zi j nde. . .door denslaapnederstortendededubbele toestand,waarbijLucasgebruikmaaktvaneen karakteristiekenGriekschenmedischentermvoor in slaapvallen; een uitdrukking, die nergens elders in het Nieuwe Testament voorkomt, drukt de diepe bewusteloosheiduit, die ten slotte uitliep op volko-menverslappingderspieren,zoodatEutychesin soporuithetvensterviel.Maarwaarom die overbodigevermelding van de vele lichten"? Dat is niet overbodig, maar eenvoudig de medische vak-man,diein zijnverslagonwillekeurigdeoorzaak erbij voegt. De lichten waren olielampen, riekend enwalmend, en menkanzichdebedorvenlucht in die overvolle kamer voorstellen naarmate de nacht verstreek. De verwarmde luchtuit dekamerging in een voortdurenden stroomhet open venster uit, 34 en de giftige dampen brachten Eutyches langzamer-handin een staatvan coma. Ikheb eendergelijk geval zien gebeuren bij eendame, die in een over-volle kerkzaal naast een gasradiator zat, welke niet geheel in orde was. Juist deze kleinebijzonderheid van de vele lichten" de vluchtige technische aan-duiding dat gewone slaap in hulpelooze bezwijming wasovergegaanhetneervallenvanhetslappe lichaamwelkeenonmiskenbaarstempelvan waarheid drukt dat op de heele gebeurtenis! Lucas vertelt ons van iets dat werkelijk gebeurd is. Maar dat Lucas veelvuldig geneeskundige uitdruk-kingen gebruikt, ookwanneer hij geen geneeskun-dige zaken behandelt, is dikwijlsheelbelangrijk. Luc.18:25 Als Lucas de uitspraakvan Christus over den ka-meel en het oog van de naaldweergeeft, gebruikt hij voornaaldeenmedischwoord,n.1.hetwoord voor de naald van den chirurg. Wij hebben daar geen bijzonderennaamvoorin het Engelsch,maareen chirurg zal sprekenvanhechten",alseenander mensch zou zeggen naaien ofstikken. Hand.10: 11 Als Lucas verhaalt van hetvisioen van Petrus: het groote l aken, aan de vi er hoeken geknoopt ( vol -gens de Eng. vertaling, de Nederl. heeft gebonden), 35 gebruikt hij weer medische termen, die toonen dat hij zich het laken" van het vizioen denkt als een reusachtigen vierpuntigen verbanddoek. Hand.27: 17Het levendige, zeeman-achtige verhaal (in onze ver-taling)vande schipbreukvan Paulus danken wij niet aan het gebruik van oorspronkelijk Grieksche zeemanstermen,waarvanLucasonkundigschijnt geweest te zijn, maar aan zijn vaardig gebruik van medische termen van nog veelzeggender beteekenis: b.v. als hij spreektvan behulpselen" om het schip te ondergorden" dan gebruikt hij tweewoorden, die men eerder vinden zal in een Grieksch handboek vooranatomiedanineenverhandelingoverzee-vaartkunde! Luc. 11:17Toen de Pharizen bij zichzelven zeiden, dat Chris-tus duivelen uitwierp door de macht van Belzebul, denoverstederduivelen,zegtLucas ons,dathij hunnegedachten kende,engebruiktdaneen woord, dat de verwarde hallucinaties derkranken beteekent. Galenus gebruikt hetzelfde woord in het geval van een zijner patinten, dienachten wakker lag, aldoor er over tobbende, wat er gebeuren zou als Atlas moede werd van het omhoog houden van de hemelen! 36 De Grieksche medici hadden twee woorden voor het palpeeren met de vingers: het eene woord werd ge-bruikt voor de zachte aanraking: bij het voelen van den pols of het onderzoek van een ontstokenplaats; het andere voor een soms krachtigen drukbij die-pere onderzoekingen. Luc.I I: 46 Lucasgebruiktheteerstebijhetvermeldenvan J ezus'verwi j t aan de P hari zen: Gi jzei ven raakt dielastennietaan metnvanuwevingers", zooals wij zouden zeggen gij steekt nog geenpink uit om ons te helpen". Luc. 6:38 Het tweede woordwordt uitdrukkelijk gebruikt in het bevel van onzen Heer Geeft, en u zal gegeven worden; een goede, neergedrukte, en geschud-de en overl oopendemaat..." Luc.15:I J .Hand.12:1 1Hiermoetooknogevenvermeldwordendebekendeuit-drukkingindegelijkenisvandenVerlorenZoontotzich-zelvengekomenzijnde", die slechts twee malen in hetNieuwe Testamentvoorkomt,n.1.ooknog als Petrusdooreenengel uitdegevangenisbevrijdis,enalshij daneindelijk op straat komt,gaat deengelweg,enPetrus,tot zichzelven gekomen zijnde,zeide... . DehierdoorLucas alleengebruiktewoor-dentotzichzelvenkomen"zijndezelfdewoorden,dieHip-pocrates gebruiktvoorhet naeenbezwijming ofbewusteloos-heidweerbijkenniskomen.(Vertaler). Wijbeluisterenmetbijzonderebelangstellingwat 37 Lucas mededeelt van den Zieleangst in den Hofder Olijven. Wij vinden hier", zegt Hobart, eenver-slag met al het kenmerkende van de taal der genees-kunde; tot in kleine bijzonderhedenwordt ons, als door een medicus, de zichtbare uitwerking van den innerlijkenangstdesHeerenophetlichaam,ge-teekend." Luc. 22 : 44 Lucas alleen vermeldt den bijstand van den engel denlievelingsengelvandengoedenoudenRabbi Duncan.Eninzwaren strijd zijnde(Engel-schevert.: agony)Lucasgebruiktweereen woord,datnergensandersinhetNieuweTesta-mentvoorkomt;watdie geestelijkebenauwdheid was kan geen menschelijke geest volledig begrijpen, engeenmenschentonguitdrukken; Lucas kanal-leen een term gebruiken, die in geneeskundige wer-kenverbondenisaandenmeestbeangstigenden vorm van physieke pijn, die een mensch kan onder-vinden. Ram. 12. i Car. 12 :12 v.v. NogeenlaatsteblikopdengeliefdenMedicijn-meester, maar ditmaal door de geschriften van Pau-lus.Uzultzich devoorstellingvandeledender kerkherinneren,methunverschillendegaven,als ledenofdeelenvaneenlichaam,welkshoofdis 38 Christus; ditwordtons in hetkortgeteekendin Romeinen XII, en breeder in i Corinthen XII, maar ookdaarisdevoorgesteldeanatomischebeschrij-ving de voet, de hand, het oog, het oor zoo als iedere leekdie kan geven. Eph. 4 : i j, 16 Doch in Ephese IV: 16 is een veel gecompliceerder beschouwing, waar de Apostel spreekt van ... het hoofd,namelijkChristus,uitwelkenhet geheele lichaam bekwamelijk samengevoegd en samen vast-gemaakt zijnde, door alle voegselen der toebrenging, naar de werking van een iegelijk deel in zijne maat, den wasdom des lichaams bekomt, tot zijns zelfs op-bouwing in de liefde". In dit vers, zooals wij zien zullen,ligteenveelmeergedetailleerdeenzelfs technische beschouwing van het lichaam opgesloten; hetverraadtdendeskundige,integenstellingmet de veel eenvoudiger verwijzing naar het lichaam en zijne leden in de vroegere brieven. De briefaan de Ephesen werd veel later geschreven, toen Paulus in Rome gevangenzat enalleenLucasbij hemwas. HadLucas Paulusmisschienietsverteldvanden wonderbaren bouw van het menschelijk lichaam, en van de schoone harmonie, dieertusschendever-schillendedeelenbestaat, alsalles gezondfunctio-neert? Ikgeloofzeker, dat het zoo gegaan is.En 39 de vlugge geestvan den apostel,die zoo graag ge-schikte illustraties voor de geestelijke waarheden uit de hemomringende wereldovernam de geheele wapenrusting van den Romeinschen soldaat, de wor-stelstrijd der athleten in de kampspelen legde be-slag op wat Lucas hem vertelde, om het te gebrui-ken als een nog suggestiever gelijkenis van de verhou-dingtusschenChristusenZijnekerk.Sommige nieuwe vertalingenhebbenditversgeparafraseerd om het te verduidelijken. Maarz als het staat in onzegewonebijbelvertaling,die,dunktmij,zich het dichtst bij het oorspronkelijke aansluit, spreekt deze tekst ten minstetot een anatoom meer dan een vrijere overzetting zou doen. Men denkt, laat ons zeg-gen, aan den arm met zijn bijzondere gewrichten aan schouder, elleboog,voorarm, pols en hand, elkmet eenafzonderlijkenvandeandereverschillenden vorm enbouw, elk zijn eigenrol spelend in de on-telbarewisselingenvanhoudingenbeweging,die bij elk lid mogelijk zijn. Men denkt aan de verschil-lende lengtender phalangen (kootjes)van debuig-zame vingers, dienauwkeurig er op ingesteld kun-nenwordenommetverschillendekrachtgraden voorwerpenvangrootelijks verschillenden omvang en vorm en maaksel aante vatten. Men denkt aan de zorgvuldig geregelde verrichtingen, waartoe, on-dercontrolevandehersen-centrainhethoofd, armen en handen in staat zijn. Met al deze en andere 40dingen, die hem voor den geest kwamen, toont ons dit schitterendvoorbeeldvanPaulus'rijkbeladen spreektrant een wonderbaarbeeldvan de kerk van Christus: al haar leden in levende eenheidverbon-den met haar verheerlijkt Hoofd, dat haar door den drang vanZijnwilbeweegttot hetvervullenvan de heerlijkheid van God. De kijkvandendokter op denbijbel isbijnaten einde.Maarintusschenishethemgegaanalseen botanist,diezeldzameplantengaatzoekenopde onderste hellingen der bergen: doorzijn vurig ver-langen omalmeerteverzamelen,komthij lang-zamerhandhooger, totdat hij, zonderhetgemerkt te hebben, naar de toppen is geklommen. Hij heeft slechts een vaag bewustzijn van de toenemende fijn-heid der lucht; ten slotte wekt hem de scherpe prik-keling uit zijn overpeinzingen; hij kijkt op, en aan-schouwtmeteerbiedigeverbazingdeprachtder grootehoogtenendeuitgestrektevergezichten rondom.Dedokter,dienaardenBijbelschouwt, bevindtzich aan het eindvan aangezicht tot aan-gezicht bij Een, die grooter is dan de Bijbel, grooter dan iemand, dien hij ooit ontmoette; eenMedicijn-meester, denGrooten Medicijnmeester, dienietal-leen tot den geraakte kan zeggen Neem uw bedde-ken op enwandel", maarookZoon,weesgoeds-moeds,uwezondenzijnuvergeven". Hieriseen 4i onvergelijkelijk Groote, die gebroken lichamen kan heelen, maar ook dezielen dermenschen. Hi j h e e l t g e b r o k e n e n vanh ar t eEn Hijverbindtz'in hunne smarte Die inhunzonden enellenden TotHemzich tergenezingwenden. De dokterziet nog eens terug, denweg langs, dien hij gekomen is. Hij heeft vele dingen gezien, die hij als ware dingen erkend heeft, maar nu ziet hij ach-terdieallen eengrooterewaarheid,Eendie is de Waarheid,van wienzelfsMozesendePropheten spraken, als zij Zijne heerlijkheid zagen en van Hem getuigden". Ligt hierin niet een gelijkenis voor ons eigen leven? Uw en mijn leven moeten waar zijn in zichzelven, waar tegenover God en tegenover onze naasten. Dat beteekent,dat wij onze gewonetaakin hetleven zoo goedals wij kunnen moetenvolbrengen, doch die gewonetaak is geen minderwaardige taak, maar onsgoddelijkberoep",detaakwaartoeGodeen ieder van ons geroepen heeft. Doch wij zijn geroe-pen wat meerte doen dan dat: wij moetenin ons leven een gekruisigden en opgestanen Heiland doen aanschouwen,totdat Hij komt". 42 WAT ISDEOXFORD-GROEP ? Verslag vaneenLeek Voorwoord van Prof. L. W. Grensted j e d r u k0.85-1.25 35 ex.0.65-1.05 O DR W. J. DE HAAN: PSYCHO-ANALYSE OntwikkelingvanFreud's leeren CritischeBeschouwingen 2.90-3.90 MODERNE ZIELKUNDE EN HET EVANGELIE 3-25-f3-90 O FEEST EN STRIJD Uitdegeschriftenvan MR A. DE GRAAF 1867-17 Mei-1937 1.50-2.25 O IR G. KNUTTEL: BEKNOPTE ONTWIKKELINGS-GESCHIEDENIS DER BOUWKUNST Geb.2.90 OVERCHINEESCHE EN JAPANSCHE KUNST Geb. 2.40 O CASPERHWELER: INLEIDINGTOTDE MUZIEKGESCHIEDENIS j e d r u k4-75-5-75 MUZIEKGESCHIEDENIS IN BEELD 3-5-4-5 U I T G A V E N H. J . P A R I S