Docentenrollen en ICT - Hbo-opleidingen … of kennisconstructie. In de komende jaren willen meer...

UNIVERSITEIT UTRECHT

Docentenrollen en ICT Onderzoek naar de veranderende docentenrollen door het

gebruik van ICT

8 april 2008

Student Jolanda van Leeuwen (3085198)

Studie-onderdeel Masterthesis Onderwijskundig ontwerp & advisering

1e beoordelaar Dr. G. Erkens

2e beoordelaar Drs. J. Jaspers

Opdrachtgevers Mr. Drs. F. Brekelmans van de Algemene Onderwijsbond

Dr. G. Wijngaards van het E-lectoraat INHOLLAND

Masterthesis Jolanda van Leeuwen

- 2 -

Voorwoord

“Toen ik besefte dat je best veel zelf kunt maken braken er gouden tijden aan.”¹

De bovenstaande uitspraak sluit goed aan op het gevoel wat ik had tijdens het afronden van mijn

masterthesis. Vaak had ik een onzeker gevoel maar uiteindelijk kan ik met opluchting en een zucht

zeggen dat ik er “klaar” mee ben!

Hier ligt dan mijn masterthesis over de veranderende rollen van docenten door het gebruik van ICT.

Tijdens mijn studie onderwijskunde werd mij duidelijk dat ICT een zeer belangrijke plaats heeft

veroverd in het onderwijs. De verwachtingen omtrent ICT-gebruik in het onderwijs zijn dan ook veel

belovend (Vier in balans monitor, 2007). Als onderwijskundige zou ik mij in de toekomst graag bezig

houden met deze ontwikkelingen. Door mijn interesse op dit gebied sprak het onderzoek wat de

Algemene Onderwijsbond in samenwerking met INHOLLAND aanbood mij aan.

Ik heb deze twee instellingen gedurende het onderzoek beter leren kennen en heb dit als een zeer

leerzame werkomgeving ervaren. Ik wil bij deze dan ook Frans Brekelmans van de AOb bedanken

voor de vrijheid, werkmogelijkheden en begeleiding die hij mij geboden heeft. Daarnaast wil ik de

heren van het E-lectoraat van INHOLLAND, Guus Wijngaards, Bas van Goozen, Pieter Swager en Jos

Fransen bedanken voor het vrij maken van hun kostbare tijd om mij te voorzien van goede feed-back

en tips tijdens mijn onderzoek. Ook wil ik mijn begeleider Gijsbert Erkens bedanken voor zijn

professionele blik op het onderzoek en de verhelderende gesprekken die hij met mij heeft gevoerd op

momenten waar voor mij het onderzoek een ‘zwarte vlek’ was. Tenslotte wil ik alle respondenten die

mee hebben gewerkt aan dit onderzoek bedanken.

Jolanda van Leeuwen

¹Citaat uit Loesje (2003)


- 3 -

Samenvatting

Het onderzoek is uitgevoerd voor de Algemene Onderwijsbond en INHOLLAND. In het onderzoek is

een poging gedaan om veranderende docentenrollen door het gebruik van ICT aan te tonen door een

antwoord te zoeken op de hoofdvraag; ‘In hoeverre veranderen de rollen van de docent wanneer zij

gebruik maken van ICT in het onderwijs? Met daarbij drie deelvragen betreffende de

onderwijssectoren primair onderwijs, voortgezet onderwijs en het middelbaar beroeps onderwijs.

Om een antwoord te krijgen op deze vragen werd er aan de hand van de geschreven literatuur over

docentenrollen een vragenlijst opgesteld en naar 600 leden van de Algemene Onderwijsbond gestuurd.

Naast deze vragenlijsten is er data verkregen door middel van zes semi-gestructureerde interview.

Aan de hand van de resultaten waarbij de respondenten van de vragenlijst werden vergeleken op hun

computervaardigheid (gevorderd of in ontwikkeling) en hun ICT-gebruik bij de docentenrollen

uitvoerder, ontwerper, onderzoeker, teamlid/begeleider en lerende professional zijn er conclusies

getrokken. Uit het onderzoek is gebleken dat in alle onderwijssectoren iedere docentenrol wel

verandert. De mate van verandering verschilt per rol en per onderwijssector. Er kan geconcludeerd

worden, hoe vaardiger de docent wordt in het gebruik van computers hoe meer hij dit ook in zal gaan

zetten in de praktijk. In het primair onderwijs en voortgezet onderwijs bleek dit het geval te zijn bij de

rol als uitvoerder en ontwerper. Bij deze rollen verschilden de respondenten in ontwikkeling en de

gevorderde respondenten gemiddeld significant op het gebruik van ICT. In het middelbaar beroeps

onderwijs werd er een significant verschil gevonden tussen deze twee groepen bij de rol als ontwerper

en onderzoeker. Naast deze conclusies zijn er aannames uitgesproken op basis van de inventariserende

items van de vragenlijst en de afgenomen interviews.

Het onderzoeksverslag wordt afgesloten met een kritische blik op het onderzoek met daarop volgend

aanbevelingen voor een eventueel vervolgonderzoek op de volgende onderzoeksaspecten;

onderzoeksdesign, verdiepend literatuuronderzoek, onderzoeksgroep, vragenlijst en interviews.


- 4 -

Inleiding

Het gebruik van ICT in het onderwijs is de afgelopen jaren enorm toegenomen. Hoewel het leerproces

nog altijd op de eerste plaats komt in het onderwijs en in de tweede plaats welke middelen er daarbij

worden ingezet (Wijngaards,2007). Hoewel ICT een hulpmiddel is kunnen door het inzetten hiervan

positieve efffecten optreden zoals verbetering van leerprestaties van leerlingen, gemotiveerde houding

van leerlingen maar ook verschillende didactische benaderingen zoals zelfstandig werken maar ook

samenwerkend werken (Vier in balans monitor, 2007). Het is een feit dat docenten goede

vaardigheden en inzichten moeten hebben om de bovengenoemde effecten te bereiken met behulp van

ICT. Het overdragen van een leerproces met behulp van ICT komt op de docent neer. Het beroep als

docent kent bepaalde rollen die hij dient aan te nemen om op een vakbekwame manier te handelen.

Maar wat gebeurd er met deze rollen wanneer ICT een grotere rol gaat spelen in het onderwijs? Zullen

er veranderingen plaats vinden? Verdwijnen er rollen? Krijgen bepaalde rollen een andere betekenis of

wellicht een belangrijkere betekenis?

In dit onderzoek zullen deze vragen achterliggende gedachten zijn maar wel als een rode draad door

dit onderzoek lopen. Het onderzoek is in opdracht van de Algemene Onderwijsbond en INHOLLAND

uitgevoerd. De wens van deze instellingen was dan ook het verkennen van mogelijk nieuwe

docentenrollen en posities. Hierdoor zouden er nieuwe competenties aan het licht kunnen komen. Om

de uitkomsten van het onderzoek te concretiseren is de volgende onderzoeksvraag opgesteld; ‘In

hoeverre veranderen de rollen van de docent wanneer zij gebruik maken van ICT in het onderwijs?

Vanuit deze hoofdvraag zullen er drie onderwijssectoren, primair onderwijs, voortgezet onderwijs en

het middelbaar beroeps onderwijs, worden behandeld aan de hand van de deelvragen.

Dit onderzoeksverslag is ingedeeld in zeven hoofdstukken. In hoofdstuk één wordt de aanleiding en

probleemstelling besproken daaropvolgend in hoofdstuk twee het theoretische kader. In hoofdstuk drie

zal de onderzoeksmethode worden toegelicht. In hoofdstuk vier worden de resultaten van de data

verzameling weergegeven per deelvraag. Hoofdstuk vijf beschrijft de aannames en conclusies op het

onderzoek. In hoofdstuk zes, de discussie wordt er kritisch naar het onderzoek gekeken. Tenslotte in

hoofdstuk 7 volgen er aanbevelingen voor mogelijk vervolgonderzoek wat enigszins te maken heeft

met het huidige onderzoek.


- 5 -

Inhoudsopgave

Voorwoord 2

Samenvatting 3

Inleiding 4

1. Probleemstelling 7

Aanleiding 7

Doelstelling 7

Context 7

Vraagstelling 8

2. Theoretisch kader 10

De rollen van docenten 10

Is er een verschil in betekenis van de rollen? 13

Hoe zullen de rollen er in de toekomst uitzien? 14

Welke factoren hebben invloed op het gebruik van ICT in het onderwijs? 16

Docentrollen gekoppeld aan factoren 19

3. Methode 20

Soort onderzoek 20

Onderzoeksgroep 20

Meetinstrument 22

Betrouwbaarheidsanalyse vragenlijst 24

Procedure 26

4. Resultaten 27

Resultaten deelvraag 1 27




5. Conclusie 48

Conclusies op de deelvragen vanuit de vragenlijst 48

Conclusies op de hoofdvraag 50


- 6 -

6. Discussie 53

Docentenrollen 53

Respondenten 53

Betrouwbaarheid van de vragenlijst 54

Analyses 54

7. Aanbevelingen 56

Onderzoeksdesign 56

Verdiepend literatuuronderzoek 56

Onderzoeksgroep 56

Vragenlijst 57

Interviews 57

Literatuur 58

Bijlagen 60

Bijlage 1 Tabellen docentenrollen en factoren 61

Bijlage 2 Vragenlijst 63

Bijlage 3 Beschrijvende statistieken PO 70

Bijlage 4 Beschrijvende statistieken VO 72

Bijlage 5 Beschrijvende statistieken MBO 74

Bijlage 6 Pilot- onderzoek 76

Bijlage 7 Interviewschema 77

Bijlage 8 Interviewresultaten PO 80

Bijlage 9 Interviewresultaten VO 86

Bijlage 10 Interviewresultaten MBO 96


- 7 -

1. Probleemstelling

Aanleiding

Uit onderzoek van Kozma (2003) kwam naar voor dat docenten uit verschillende landen het gebruik

van ICT willen integreren in het curriculum. Hij deed daarbij onderzoek in innovatieve

onderwijspraktijken waar er gebruik werd gemaakt van ICT. De resultaten gaven weer dat de

onderzoeksgroep (docenten) ICT gebruikte om hun rol te veranderen van “wandelende” bron van

kennis naar een docent die structuur creëert en daarbij leerlingen adviseert, begeleidt en resultaten

beoordeelt. De docenten maakten vooral gebruik van ICT wanneer zij planningen en

lesvoorbereidingen maakten. Daarnaast werd ICT ingezet om contacten en samenwerkingsverbanden

te onderhouden met personen of instanties buitenaf.

Hakkarainen en collega’s (2001) deden onderzoek naar de relatie tussen ICT- vaardigheden van

docenten en hun pedagogische opvattingen en zelfgerapporteerde praktijkervaringen. Hieruit

concludeerden zij het volgende; hoe intensiever de docent gebruik maakt van ICT hoe belangrijker zij

het vinden om ICT te gebruiken in het onderwijs. Wanneer er naar het ICT-gebruik in het

Nederlandse onderwijs gekeken wordt, worden er op dit gebied zeker vorderingen geboekt. De laatste

vier jaar is het computergebruik in het onderwijs verdubbeld. Maar om in de komende jaren ICT in het

onderwijs nog effectiever in te zetten zullen de docenten meer gebruik moeten gaan maken van ICT

voor onder andere het oefenen van de leerstof, het opzoeken van informatie en het benutten van

verschillende mogelijkheden voor communicatie (Vier in balans monitor, 2006).

Op basis van de bovenstaande onderzoeksrapporten zijn de Algemene Onderwijsbond en

INHOLLAND E-learning Lectoraat zeer benieuwd hoe Nederlandse docenten van verschillende

onderwijssectoren omgaan en inspelen op het ICT-gebruik in het onderwijs.

Doelstelling

In deze thesis zal worden onderzocht of de rollen van docenten veranderen door het gebruik van ICT

en welke veranderingen er dan plaats vinden. Hierbij zullen docenten met verschillende niveaus van

computervaardigheid met elkaar vergeleken worden. Er wordt daarbij verondersteld dat als gevolg van

de toename van ICT in het onderwijs de docenten in de toekomst steeds meer expertise krijgen op het

gebied van ICT-gebruik in het onderwijs. De resultaten uit het onderzoek leiden tot conclusies en

aanbevelingen die inzicht kunnen geven aan de Nederlandse docenten waar zij aan kunnen gaan

werken om zich verder te ontwikkelen op het gebied van ICT.

Context

ICT-gebruik in het onderwijs biedt ondersteuning aan verschillende onderwijsconcepten zoals

kennisoverdracht of kennisconstructie. In de komende jaren willen meer docenten gebruik maken van

ICT voor het oefenen van de leerstof, het opzoeken van informatie en het benutten van verschillende


- 8 -

mogelijkheden voor communicatie (Vier in balans monitor, 2007). Echter beschikken lang niet alle

docenten over de competenties die nodig zijn om rendement te halen uit het gebruik van ICT bij de

bovengenoemde mogelijkheden. Meer dan de helft van de docenten voelt zichzelf ook niet instaat om

zodanig gebruikt te maken van ICT dat er sprake is van een meerwaarde (Onderwijsverslag, 2007).

Als een aantal belangrijke opbrengsten van ICT in het onderwijs wordt door Vier in balans monitor

(2007) de volgende aspecten genoemd:

- leerlingen leren meer, sneller en met meer plezier

- Het heeft een positief effect op leerprestaties van goed en zwak presterende leerlingen

- Toename van motivatie en zelfvertrouwen van de leerlingen

- Ondersteunend voor didactische benaderingen zoals kennisoverdracht, zelfstandig werken en

samenwerkend leren.

Om deze belangrijke positieve opbrengsten ook te realiseren zijn naast het gebruik van een ICT-

toepassing de volgende aspecten nodig:

- De bekwaamheid met ICT van de docent

- De bekwaamheid van het team waarin de docent werkzaam is

- Ondersteuning die de schoolorganisatie biedt

- De technische voorzieningen in orde zijn

- De gebruikte ICT- vorm aansluit bij de onderwijsvisie

De docent speelt een sleutelrol bij het bereiken van deze positieve opbrengsten. Hij moet dan wel in

staat zijn om ICT op een juiste manier in te zetten en open staan voor deze veranderingen (Vier in

balans monitor, 2007).

Vraagstelling

Om tijdens dit onderzoek de opgestelde doelstelling te halen staat de volgende onderzoeksvraag

centraal:

‘In hoeverre veranderen de rollen van de docent wanneer zij gebruik maken van ICT in het

onderwijs?’

Operationalisering van de begrippen

Docentenrollen; Verschillende taken en functies die een docent moet beheersen om vakbekwaam en

professioneel te kunnen handelen (Jansma, 2006).

ICT; ICT staat voor Informatie- en Communicatietechnologie. Hieronder vallen ondermeer het

ontwikkelen en beheren van systemen, netwerken, databanken en websites. Wanneer dit wordt

toegepast in een educatieve omgeving kan ICT zorgen voor een uitdagend en interessant leerproces

zorgen (Drenoyianni, 2006).


- 9 -

Deelvragen

Om meer richting te kunnen geven aan het onderzoek zijn de volgende deelvragen opgesteld;

1. Welke veranderingen vinden er plaatst in de rollen van een docent PO (primair onderwijs)

door het gebruik van ICT?

2. Welke veranderingen vinden er plaats in de rollen van een docent VO ( voortgezet onderwijs)

door het gebruik van ICT?

3. Welke veranderingen vinden er plaats in de rollen van een docent MBO (middelbaar beroeps

onderwijs) door het gebruik van ICT?

4. Zijn er verschillen in het gebruik van ICT bij de docentenrollen tussen de docenten van de

drie onderwijssectoren PO, VO en MBO?


- 10 -

2. Theoretisch kader

In het theoretische kader zal de bestudeerde literatuur worden besproken betreffende het

onderzoeksonderwerp van het onderzoek.

De rollen van docenten

Goed onderwijs komt volgens Jansma (2006) tegemoet aan de basisbehoeften van leerlingen en biedt

ondersteuning aan leerlingen die leren omgaan met kenmerken van de huidige maatschappij.

Daarnaast is het van belang dat onderwijs bij de tijd is op het gebied van leermiddelen, werkwijzen

maar ook inhoud van lesstof waarbij de school de actuele stand van zaken op het gebied van

onderwijskundige theorieën en praktijk bijhoudt.

Jansma (2006) geeft aan dat goed onderwijs niet gerealiseerd kan worden wanneer er geen bekwame

docenten zijn. Om belangrijke componenten van beroepsbekwaamheid in beeld te brengen hebben

Spencer & Spencer (1993) een ijsbergmodel opgesteld. Dit model is opgedeeld in twee delen het

zichtbare en het onzichtbare gedeelte van de ijsberg. Het zichtbare gedeelte staat voor de verschillende

situaties waarin een docent kan handelen dus wat van hem of haar wordt verwacht. Het onzichtbare

gedeelte geeft het mentale proces van de docent weer, waar de aspecten kennis, houding en

vaardigheden onder vallen.

Het SBL (Stichting Beroepskwaliteit Docenten) definieert aan de hand van het ijsbergmodel

beroepsbekwaamheid als het in staat zijn om de praktische opgaven van het beroep uit te voeren door

de benodigde kennis te hanteren en methodisch geïnstrumenteerd te zijn.

Deze praktisch opgaven worden betiteld als kernopgaven en zijn samengevat in vier beroepsrollen

(Jansma, 2006). In tabel 1 is te zien welke opgaven bij de beroepsrol horen. Deze rollen zijn zowel van

toepassing op de docenten die werkzaam zijn in het PO, VO en MBO.

Tabel 1. beroepsrollen SBL (Jansma 2006)

Beroepsrol Opgaven die daarbij horen

Interpersoonlijke rol - communicatie speelt een sleutelrol

- creëren van een goede werksfeer

- creëren van nabijheid en betrokkenheid

Pedagogische rol - waarden en normen weten over te dragen

- fysieke en emotionele veiligheid bieden

Vakinhoudelijke didactische rol - streven naar krachtige leeromgeving

- leerprocessen ontwerpen en begeleiden


- 11 -

Organisatorische rol - creëren van een ordelijke en overzichtelijke

werkomgeving.

In het bovengaande stuk wordt duidelijk dat de rol van de docent niet alleen bestaat uit het helpen van

leerlingen bij leerprocessen. De rollen gaan verder dan informatie geven, een docent speelt de

sleutelrol in een educatief proces (Harden & Crosby, 2000).

Wanneer een docent zijn kennis productief kan maken wordt er door Jansma (2006) verondersteld dat

de docent een professionele beroepsuitoefening heeft. Jansma (2006) wil daarmee zeggen dat wanneer

een docent zijn eigen kennis op een duidelijke manier weet over te brengen op zijn leerlingen en dat

zijn leerlingen er ook mee aan de slag kunnen of van leren, de docent zich bekwaam mag noemen.

Van Strien (1986) maakt duidelijk dat een professionele beroepsuitoefening bestaat uit het kunnen

hanteren van een praktisch en een theoretische kant van het beroep en maakt hierin onderscheidt door

zowel een regulatieve als een empirische cyclus te typeren. Wanneer er een brug wordt gelegd tussen

theorie en praktijk ontstaat het methodisch, reflectief handelen waardoor kennis productief wordt en de

docent zich dus professioneel beroepsbekwaam mag noemen.

Eerder zijn beroepsrollen besproken aan de hand van de kernopgaven. Uit deze beroepsrollen zijn zes

formele professionele rollen opgesteld voor docenten van het primair onderwijs, voortgezet onderwijs

en middelbaar beroeps onderwijs (Jansma, 2006). In deze rollen kan de docent zijn kennis in

verschillende taken en functies toepassen. Het SBL heeft aan de hand van deze rollen de competenties

van docenten opgesteld voor zowel het primair onderwijs, voortgezet onderwijs als middelbaar

beroeps onderwijs. Op die manier dienen de rollen tevens als aangrijpingspunt voor verdere

professionele ontwikkeling van de docent (Jansma, 2006).

Harden en Crosby (2000) maken net als het SBL onderscheid in bepaalde rollen van docenten die

globaal overeenkomen met de rollen van Jansma (2006). Deze rollen zijn echter meer gericht op het de

sector medische educatie van het middelbaar beroeps onderwijs. Echter doordat deze rollen

overlapping met de rollen van Jansma (2006) vertonen worden zij meegenomen in de onderstaande

rollenbeschrijvingen.

1. De rol als uitvoerder

Deze rol bestaat uit vele taken en functies doordat de rol in alle competenties terug komt. Hierbij staat

het handelen in de praktijk vanuit theoretische kennis centraal.

De term klassenmanagement wordt aan deze rol gekoppeld. De docent als uitvoerder kan een goed

klimaat scheppen doordat hij zorgt voor een goede samenwerking tussen leerlingen onderling. Daarbij

maakt de docent als uitvoerder afspraken met leerlingen op een consequente en concrete manier. Naast


- 12 -

de bovengenoemde aspecten van klassenmanagement kan de docent als uitvoerder ook een heldere

tijdsplanning maken en afwisseling in werkvormen weten te bieden (Jansma, 2006).

Harden en Crosby (2000) halen naast het managen van een klas andere didactische aspecten aan die bij

deze rol horen. Zo kan een docent zijn eigen kennis overdragen op zijn leerlingen. Dit kan hij

realiseren door de leerlingen van te voren opgestelde leerdoelen te laten behalen. Daarnaast is de

docent in deze rol bekwaam om leerlingen bepaalde beroepsvaardigheden (vooral in het middelbaar

beroeps onderwijs) aan te leren.

2. Rol als ontwerper

Een docent is in staat door zijn theoretische kennis en ervaring materialen te ontwerpen die naar zijn

idee nodig zijn bij het geven van lessen. Deze materialen kunnen zowel ondersteunend als

differentiërend van aard zijn. Wanneer de lesstof niet aansluit bij het niveau van de leerlingen is de

docent als ontwerper genoodzaakt om extra materiaal te ontwerpen. Hierdoor kan de docent de

leerlingen extra motiveren of ondersteunen waardoor het voor alle leerlingen een uitdaging blijft om

de lesstof te volgen (Jansma, 2006). Naast het ontwerpen van materiaal wordt onder de rol van

ontwerper ook het bijhouden van de ontwikkeling van leerlingen gerekend. De docent kan toetsen

ontwerpen om deze ontwikkeling te meten en vast te stellen (Harden & Crosby, 2000).

3. Rol als onderzoeker van de praktijk

Deze rol is de laatste jaren vooral in beeld is gekomen. De docent kan zich een beeld vormen van zijn

leerlingen. Het signaleren van ontwikkelingsproblemen (zowel gedrags- als leerproblemen) is een

belangrijk onderdeel van deze rol. Door de opgedane vakkennis kan de docent een plan ontwerpen en

uitvoeren waarbij hij de uitkomsten kan evalueren en reflecteren op de leerling. Op die manier blijft de

docent opzoek naar kennis en inzichten die hem kunnen helpen in de toekomst en antwoord geven op

gestelde vragen over de problemen van de betreffende leerlingen (Harden & Crosby, 2000; Jansma,

2006).

Naast onderzoek uitvoeren naar problemen van kinderen haalt Jansma (2006) ook het

onderzoeksmatig samenwerken met collega’s aan. Docenten gaan gezamenlijk op onderzoek uit hoe

de school zich kan ontwikkelen en verbeteren.

4. Rol als ontwerper en innovator

De rol als ontwerpen en innovator wordt alleen door Jansma (2006) onderscheiden. Deze rol is een

samengestelde rol van ontwerper en onderzoeker. De docent richt zich in deze rol echter enkel op het

ontwerpen en onderzoeken van onderwijsvernieuwingen van de school waarop de docent werkt.

Daarbij stelt de docent of het team onderzoeksvragen op, om deze vervolgens te gaan onderzoeken en

tot nieuwe kennis te komen. Deze kennis wordt gebruikt wanneer de school gedwongen zowel

ongedwongen vernieuwingen ondergaat.


- 13 -

5. Rol als adviseur, coach of begeleider

Deze rol bevat taken die van belang zijn voor zowel de leerlingen, ouders van leerlingen en collega’s

van de docent. De docent dient in deze rol adviezen te kunnen geven aan leerlingen over hun verdere

loopbaan en hen te begeleiden bij het bijbehorende leerproces. De docent helpt de leerling daarbij om

eigen leerdoelen op te stellen, zich zelf te sturen in het proces en te reflecteren op hun eigen

handelingen (Harden & Crosby, 2000; Jansma, 2006).

Deze rol heeft zoals eerder gezegd ook te maken met de ouders van de leerlingen. De docent dient hen

op een correcte en duidelijke wijze op de hoogte te houden van de ontwikkeling van hun kind. Daarbij

kan de docent te maken hebben met goed en slecht nieuwsgesprekken en weet deze informatie tactisch

te brengen.

De laatste partij die belang heeft bij deze rol is het team van de school waar de docent werkt. Een

belangrijke taak daarin is het adviseren van collega’s in bepaalde situaties waarin hij in dergelijke

mate ervaring mee heeft. Door zijn praktische kennis over te dragen, draagt hij bij aan

kennisverbreding van zijn collega’s (Jansma, 2006).

6. Rol als lerende professional

Doordat onderwijs nauw verbonden is met de maatschappij zijn docenten genoodzaakt zich te blijven

ontwikkelen. De docent doet dit middels zelf opgestelde leerdoelen die hij continu bijwerkt en laat

aansluiten op onderwijsvernieuwingen die van toepassing zijn op de school waar hij werkt. Door zijn

eigen bekwaamheid en competenties te analyseren kan hij een plan van aanpak bedenken om zijn

leerdoelen te gaan behalen. Tijdens deze ontwikkeling durft de docent zijn collega’s en experts om

hulp te vragen zodat zij hem nieuwe kennis en inzichten kunnen geven waardoor zijn leerproces wordt

bevorderd. Na enige periode kan de docent reflecteren op zijn eigen handelen en hieruit conclusies

trekken ten aanzien van zijn leerdoelen. Uit deze conclusies kan de docent enerzijds verder werken aan

leerdoelen die nog niet bereikt zijn en anderzijds nieuwe leerdoelen opstellen (Jansma, 2006).

Is er een verschil in betekenis van de rollen?

Ondanks dat de rollen apart worden beschreven zijn ze met elkaar verbonden en vullen elkaar aan. In

de praktijk neemt de docent meerdere rollen tegelijk aan. Wanneer zij kennis overdragen tijdens een

les zijn zij tegelijker tijd bezig met het stimuleren van de leerlingen (Jansma, 2006). Harden en

Crosby (2000) geven aan dat het voor een docent (zeker een beginnende) onmogelijk is alle rollen te

vervullen. De taken en functies van docenten zijn zeer divers en welke rol hij aanneemt hangt af van

verschillende factoren zoals de inhoud van les/module, het niveau van de leerlingen, het curriculum

wat nagestreefd moet worden en de omgeving waarin les wordt gegeven. Hoe meer ervaring de docent

heeft hoe diepgaander en breder de rollen worden. Maar kan er worden gezegd dat er bepaalde rollen

zijn die belangrijker zijn in het beroep als docent? Volgens Jansma (2006) zijn alle rollen even


- 14 -

belangrijk echter kan er worden opgemerkt dat de rol als uitvoerder een veel breder scala aan

competenties bevat en worden er dus meer eisen gesteld in vergelijking met de rol van lerende

professional. In het onderzoek van Harden en Crosby (2000) waarbij 251 docenten zijn gevraagd naar

hun mening over de betekenis van de rollen kwam naar voor dat de rol van uitvoerder het belangrijkst

wordt bevonden. Zij gaven aan dat het voor leerlingen het belangrijkste is dat een docent zijn kennis

en vaardigheden kan overdragen en daarbij het goede voorbeeld geeft zodat de leerlingen tegen de

docent opkijken. Het is echter merkwaardig te noemen dat in hetzelfde onderzoek gemiddeld het laagst

werd gescoord op de rol van adviseur, coach en begeleider. Wanneer een docent op een zinvolle

manier kennis wil overdragen zal hij ook in staat moeten zijn om de leerlingen te stimuleren en te

begeleiden bij moeilijkheden in het leerproces.

Makhanya (2001) is tijdens een onderzoek niet uitgegaan van bestaande rollen maar heeft aan

docenten van zeven verschillende scholen voor voortgezet onderwijs gevraagd welke taken en functies

zij van belang vinden om een beroepsbekwame docent te zijn. Daar werden het overdragen van kennis,

conflicthantering, voorbeeld functie en actieve participatie zowel in de klas met leerlingen als met het

team het meest genoemd. Het is opmerkelijk te noemen dat deze docenten niet de rol als lerende

professional noemen die Jansma (2006) wel aanhaalt.

Zo noemt Simons (2004) deze rol als zeer belangrijk is in het huidige onderwijs door de komst van

ICT.

Hoe zullen de rollen er in de toekomst uitzien?

Door de komst van ICT en daarnaast de steeds grotere rol van ICT in het onderwijs is Levinsen

(2006) van mening dat de rollen van docenten daardoor ook zullen veranderen in de toekomst. De

docent moet zowel kennis als vaardigheden verwerven betreffende computergebruik (met name

software) zowel te op een juiste manier te gebruiken bij de pedagogische kant van het beroep als in

kennisgebieden.

Om deze professionele ontwikkeling door te maken geeft Simons (2004) aan dat de docent moet gaan

werken volgens het UUU- model. Dit model haakt in op impliciet leren waarbij Simons (2004)

werken, onderzoeken en creëren noemt als essentiële werkvormen. Uit deze drie vormen worden

ondersteund door uitwerken, uitbreiden en uitdragen (de drie u’s uit het model). Uitwerken wordt

gezien als het verhelderen en expliciteren van bestaande praktijktheorieën. Uitbreiden richt zich op het

verrichten van onderzoeksactiviteiten waar de docent bewust, gericht en systematisch mee bezig is.

Tenslotte komt uitdragen aan de orde waar de docent de resultaten beschikbaar maakt zodat deze bij

kunnen dragen aan zijn eigen professionalisering maar ook aan de ontwikkeling van de

schoolorganisatie. Wanneer de docent deze taken uit voert en dit model aanhoudt zal er een

roldifferentiatie plaatsvinden. Waarin de rollen van docenten zich zullen gaan ontwikkelen in drie

hoofdrollen;


- 15 -

- de docent als ontwikkelaar; waarbij de docent digitaal leerstof ontwikkelt aansluitend bij de

les/ cursus die hij aan de leerlingen geeft. Daarnaast heeft de docent overzicht op beschikbare

internetcursussen en materialen op eigen vakgebieden waardoor de leerlingen uitdagende

vragen en opdrachten kunnen maken met behulp van de computer.

- De docent als begeleider; Deze rol is door Jansma (2006) ook genoemd. Het verschil in deze

twee bronnen zit hem vooral in het coachingsgedeelte. Zo haalt Simons (2004)aan dat de

docent een coachende rol moet aannemen waarbij hij de leerlingen niet te veel moet

begeleiden maar dat de leerlingen elkaar begeleiden en hen daarop deskundige feedback geeft.

De leerling krijgt meer vrijheid waardoor de zelfwerkzaamheid van de leerlingen wordt

bevorderd.

- Docent als assessor en administrateur; Het digitale portfolio komt hier sterk naar voor maar

ook collega’s ondersteunen bij het opzetten van portfoliotrajecten. Als assessor dient de

docent om te kunnen gaan met elektronische toetssystemen en daarbij elektronische evaluaties

kunnen uitvoeren. Als administrateur kan de docent de ontwikkelingen van de leerlingen

digitaal registreren.

Zoals Simons (2004) aangaf worden de rollen van docenten in de toekomst anders van invulling. Deze

rollenverandering vindt momenteel al plaats bij het vernieuwde onderwijsconcept van Slash 21 waarin

men geen docenten kent maar tutoren. De taak van de tutor is niet zo zeer het overdragen van kennis

maar vooral het begeleiden van leerlingen bij hun eigen leerproces. De tutor heeft wel te maken met

verschillende rollen die afgeleid zijn uit de algemene leerdoelen die in elk leerproces terug komen. Het

eerste leerdoel gaat vooral om routines, leeractiviteiten en feitenkennis. Daarin wordt voor de tutor de

rollen als trainer, meester en feedbackgever aangegeven. Bij het tweede leerdoel gaat het vooral om

het kunnen ontdekken, ervaren, reflecteren en analyseren. Bij dit leerdoel vervult de tutor de rol van

coach en begeleider. Bij het laatste leerdoel is het van belang dat de leerlingen kunnen redeneren,

navragen en reflecteren en zal de tutor hen daarbij helpen door de rol van uitlegger en toezichthouder

op zich te nemen (Pauw, 2003). Er kan worden geconcludeerd dat deze rollen wel degelijk

overeenkomen met de rollen die Jansma (2006) noemt echter wordt in het onderwijs van Slash 21 er

op gehamerd dat de tutor zich vooral moet richten op de kerntaken als coachen, begeleiden,

aanmoedigen en ondersteunen (Pauw, 2003).


- 16 -

Welke factoren hebben invloed op het gebruik van ICT in het onderwijs?

ICT optimaal benutten in het onderwijs is een ideaal beeld waarbij aspecten horen die daar zeker

invloed op uit oefenen, de zogenaamde factoren. Maar welke factoren zijn van belang? Dat zal worden

besproken in de volgende paragraven.

Veen (1994) onderscheidt twee soorten factoren; de randvoorwaardelijke factoren en docentgebonden

factoren. Elk van deze twee factoren hebben drie subfactoren. De randvoorwaardelijke factoren zijn

die aspecten waar docenten niet onmiddellijk invloed op uit kunnen oefenen. Daarmee bedoelt Veen

(1994) dat de docent niet op korte termijn invloed kan uitoefenen op factoren zoals schoolorganisatie

en hardware. De andere subfactor is het software gebruik in het onderwijs. Deze drie subfactoren

geven aan waar een docent afhankelijk van is bij het vervullen van zijn taken en functies met behulp

van de computer. De docentgebonden factoren hebben wel rechtstreeks met de docent als

beroepsbeoefenaar te maken. Hierin maakt Veen (1994) onderscheid in de subfactoren betreffende

opvattingen van de docent zoals meningen, doceerstijl, persoonlijke opvattingen over het onderwijs

etc. en vaardigheden van de docent waaronder zijn didactische vaardigheden, technische vaardigheden

en organisatorische vaardigheden vallen.

De factoren die Veen (1994) noemt komen globaal overéén met de factoren die Hulsen, Wartenbergh-

Cras, Smeets, Uerz, van der Neur, Sontag, Wolput en van den Bogaard (2005) aanhalen in de ICT

onderwijsmonitor. Zij houden rekening met zeven factoren om ICT-onderwijs te laten slagen. Zo

onderscheidt de Vier in balans monitor (2007) tevens zeven factoren. Ook bij deze genoemde factoren

zijn overeenkomsten te zien in vergelijking met Veen (1994) en Hulsen et al (2005). In de

onderstaande tabel is een overzicht van de factoren te zien. In de tabel zijn achter enkele kruisjes

andere benamingen van factoren te zien. Volgens de onderzoeker/auteur komen deze factoren wel

inhoudelijk overéén. In de tabel wordt een overzicht gegeven van de invulling van factoren volgens

verschillende bronnen en onder de tabel zullen de factoren inhoudelijk worden weergegeven.

Tabel 2. Factoren die van invloed zijn op ICT-gebruik in het onderwijs

Factor Veen (1994) Hulsen et. al (2005) Vier in balans monitor

(2007)

Voorzieningen van

hardware

X X X

Voorzieningen van sofware X X X

ICT – beleid

(schoolorganisatie)

X X X (visie en leiderschap)

Onderwijsleerproces X X (onderwijs en ICT-

gebruik)

Vaardigheden en X X X


- 17 -

deskundigheidsbevordering

Ondersteunende processen

en management

X X X

Houding van docenten X (opvattingen) X X

Voorzieningen van hardware

Deze factor geeft aan dat wanneer scholen ICT gebruik in het onderwijs willen optimaliseren zij

moeten zorgen voor voldoende computers en multimedia. Daarbij haalt Hulsen et al (2005) aan dat

computer op tijd vervangen dienen te worden en er een evenwicht moet zijn tussen het aantal

leerlingen en aantal computers. Een snelle internetverbinding en interne netwerk voorzieningen

worden steeds belangrijker voor scholen, docenten en leerlingen om niet achter te blijven in

communiceren en mogelijke informatiebronnen (Hulsen et al, 2005); Vier in balans monitor, 2007).

Naast de bovengenoemde aspecten wordt in de Vier in balans monitor (2007) ook het digitale

schoolbord vermeld. Veen (1994) onderscheidt als enige van de drie de vakspecifieke kwaliteitseisen

van hardware. In het VO en het MBO moet er rekening worden gehouden met de docent en in welk

vak hij gespecialiseerd is. Een docent lichamelijk opvoeding heeft waarschijnlijk minder belang bij

een snelle internetverbinding dan een docent informatica.

Voorzieningen van software

Leerlingen zijn extra gemotiveerd en gestimuleerd wanneer zij tijdens de les gebruik mogen maken

van programma’s op de computer (Veen, 1994). Het is echter lastig voor de scholen om te beslissen

welke software wordt aangeschaft; sluit een dergelijk programma wel aan bij de behoeften van de

docenten en leerlingen? Bij het aanschaffen van software moet er rekening worden gehouden met de

inpasbaarheid van de software in het bestaande lesprogramma (Hulsen et al, 2005; Veen, 1994).

Inmiddels hebben vele educatieve uitgevers gehoor gegeven aan dit probleem waar de scholen mee

kampen. Zij ontwerpen software passend bij de methode zodat scholen gemakkelijk voorzien kunnen

worden van software doordat zij zelf niet op onderzoek uithoeven maar de uitgevers die dit werk al

hebben verricht (Vier in balans monitor, 2007).

ICT-beleid

In het ICT-beleid van scholen komen verschillende aspecten naar voor. Een beleid wordt opgesteld

aan de hand van de opvattingen binnen de school over de inrichting van organisatie en leerprocessen.

Op die manier wordt ICT-gebruik afgestemd aan de onderwijsvisie van de school (Vier in balans

monitor, 2007). In het beleid worden aspecten als kennisoverdracht via ICT, kennisconstructie via

ICT, ICT-toepassingen, samenwerking via ICT en werkdruk van docenten door ICT, beschreven

(Hulsen et al, 2005; Vier in balans monitor, 2007; Veen, 1994).

Veen (1994) noemt de rol van de rector (Voortgezet Onderwijs) bij het nastreven van het ICT- beleid

van groot belang. Hij zorgt voor faciliteiten betreffende organisatorische, financiële en personele


- 18 -

behoeften. Hulsen et al (2005) geeft aan dat de ICT- coördinator juist degene is met een bemiddelende

rol tussen schoolorganisatie en de docenten.

Onderwijsleerproces

Deze factor wordt door Veen (1994) niet aangehaald. Dit is opvallend te noemen omdat Hulsen en

collega’s (2005) deze factor als eerste behandelen. Bij de factor onderwijsleerproces/ ICT-gebruik in

het onderwijs wordt aangehaald waar en waarom ICT belangrijk is voor het onderwijs. Door bij het

onderwijsleerproces van leerlingen de computer te betrekken zal de kwaliteit en de efficiëntie van het

onderwijs verbeteren. Zowel leren als onderwijzen wordt op die manier leuker en aantrekkelijker (Vier

in balans monitor, 2007). Volgens Hulsen et al (2005) noemt bij het verwezenlijken van de

bovengenoemde aspecten het gebruik van ICT, in de les, tijdens lesvoorbereidingen, tijdens instructie,

tijdens leeractiviteiten, tijdens het volgen van studieloopbanen en als digitaal communicatiemiddel.

Vaardigheden en deskundigheidsbevorderingen

Alle bronnen spreken van bepaalde vaardigheden waarover met name docenten moeten beschikken

wanneer zij een positieve bijdrage willen leveren aan het ICT-gebruik binnen het onderwijs. De

geschreven literatuur maakt een verdeling in verschillende type vaardigheden met daarbij

deskundigheidsbevordering. Er wordt door Hulsen et al (2005) onderscheidt gemaakt tussen

didactische ICT- vaardigheden, die tevens door Veen (1994) worden genoemd. Onder deze

vaardigheden vallen het oplossen van knelpunten van leerlingen, leerlingen aanwijzingen geven bij

programma’s, inspelen op tempoverschillen van leerlingen maar ook het maken van lesplanningen.

Naast de didactische ICT-vaardigheden wordt er van de docenten verwacht dat zij over ICT-

basisvaardigheden beschikken. Deze vaardigheden spelen in op de algemene beheersing van docenten

op het gebied van ICT. Zoals het gebruiken elektronische leeromgevingen, leerlingvolgsystemen,

internet en e-mail maar ook software beoordelen en het organiseren van computerondersteunende

lessen en tenslotte kennis hebben van het gebruik van verschillende soorten hardware zoals digitaal

schoolbord, scanners, printers etc. (Hulsen et al, 2005; Vier in balans monitor, 2007; Veen, 1994).

Docenten hebben de basisvaardigheden van ICT beter onder de knie dan de didactische vaardigheden

bij het gebruik van ICT. Hierbij dient de school te helpen en sluit deze factor dus aan op de factor ICT-

beleid waarbij de school rekening moet houden met bijscholing van docenten, docenten moeten laten

experimenteren, samenwerking met collega’s aanmoedigen en professionaliseringsactiviteiten richten

op effecten van de klas (Vier in balans monitor, 2007).

Ondersteunende processen en management

Deze factor is volgens Hulsen en collega’s (2005) vooral administratief van aard en gedeeltelijk

afhankelijk van de factor ICT-beleid en vaardigheden en deskundigheidsbevordering. De prioriteiten

die worden aangehaald bij deze factor zijn voor docenten anders dan voor het schoolse management.

Docenten zijn van mening dat er een betere ondersteuning kan plaats vinden wanneer een team

dezelfde visie heeft op het gebruik van ICT terwijl het management meer waarde hecht aan het

verbeteren van de kennis en vaardigheden van de docenten met het oog op ICT-gebruik (Vier in balans


- 19 -

monitor, 2007).

ICT-gebruik kan een docent ondersteuning bieden bij individuele leerlingenzorg maar ook bij het

uitwisselen van informatie, kennis en lesmaterialen. Tevens kan het digitaliseren van het

leerlingvolgsysteem zorgen voor vermindering van de werkdruk van docenten (Hulsen et al., 2005;

Veen, 1994).

Houdingen/ opvattingen

De laatste factor heeft vooral betrekking op de drijfveer en motivatie van docenten en hoe zij tegen het

gebruik van ICT aan kijken. Wanneer zij positief zijn zullen zij gemotiveerder bezig zijn met ICT-

gebruik (Hulsen et al, 2005; Vier in balans monitor 2007) . Veen (1994) geeft zelfs aan dat dit de

belangrijkste factor is die de activiteiten van docenten naar aanleiding van de computer bepaald. Hij

geeft daarbij aan dat wanneer docenten intrinsiek gemotiveerd zijn in hun beroep zij ICT- gebruik in

het onderwijs als een vorm van professionalisering zien.

Docentenrollen gekoppeld aan de factoren

Wanneer een docent ICT wil inzetten bij het uitvoeren van een bepaalde rol zullen de factoren van

groot belang zijn om ICT op een goede en leerzame manier in te zetten. In bijlage 1 zijn tabel 49 en 50

te vinden waarin is weergegeven welke functies en taken de docenten hebben bij desbetreffende rollen

en welke aspecten in het onderwijs onder welke factor vallen. De auteur van dit onderzoeksverslag

heeft naar eigen inziens een koppeling gemaakt tussen deze twee tabellen (figuur 1).

Figuur 1. Model; docentenrollen gekoppeld aan factoren

Voorzieningen van

hardware

Voorzieningen van

software

ICT-beleid

OnderwijsleerprocesVaardigheden en

deskundigsheidbevordering

Ondersteunende processen

en managementHouding van docenten

Uitvoerder

Ontwerper

Onderzoeker

Teamlid/

begeleider

Onderzoeker

Teamlid/

begeleider

Lerende

professional

Uitvoerder

Ontwerper

Teamlid/

begeleider

Ontwerper

Onderzoeker

Lerende

professional

Ontwerper

Teamlid/

begeleider

Lerende

professional


- 20 -

3. Methode

Soort onderzoek

In het onderzoek is een survey uitgevoerd die bestaat uit een vragenlijst en interviews. Deze manieren

van dataverzameling tracht een antwoord te geven in hoeverre de rollen van docenten veranderen door

ICT- gebruik. Er is gekozen voor een vragenlijst omdat er een groot aantal respondenten bij betrokken

kunnen worden. Hierdoor zijn de statistische gegevens die uit deze data voortkomen beter te

generaliseren naar andere docenten in de populatie. In de vragenlijst is zowel naar de attitude als de

opinie van de respondenten gevraagd.

Naast de vragenlijst is er data verzameld middels interviews. Deze interviews zijn semi-gestructureerd

waarbij de vragen dienden als richtlijnen maar de respondenten vrij waren om aanvullingen te geven

op de vragen (Baarda, 2003). De interviews zijn afgenomen omdat de resultaten het onderzoek kunnen

verduidelijken met praktijkvoorbeelden en kwalitatieve gegevens.

Onderzoeksgroep

In het onderzoek zijn er drie steekproeven getrokken uit het ledenbestand van de Algemene

Onderwijsbond. Er zijn drie onderwijssectoren bij het onderzoek betrokken waar er per sector 200

vragenlijsten zijn verzonden. Deze zijn verzonden via post met daarbij een inleidende brief en een

antwoordenvelop. Totaal zijn er 146 vragenlijsten ingevuld.

Tabel 3 geeft weer hoeveel respondenten per onderwijssector hebben gereageerd met het percentage

gebaseerd op de 200 vragenlijsten die verstuurd zijn per onderwijssector.

Tabel 3. overzicht respondenten in de vragenlijst

Onderwijssector Aantal respondenten Responspercentage

Primair onderwijs 51 25,5%

Voortgezet onderwijs 53 26,5%

Middelbaar beroeps Onderwijs 42 21%

Naast de respondenten die aan het onderzoek mee hebben gedaan aan de vragenlijst zijn er per

onderwijssector twee respondenten ondervraagd tijdens een interview. De respondenten uit de

onderwijssector primair onderwijs en middelbaar beroeps onderwijs zijn leden van de Algemene

Onderwijsbond en zijn verworven via de sectorbestuurders. De respondenten die werkzaam zijn in het

voortgezet onderwijs zijn door een contactpersoon van INHOLLAND aangegeven en benaderd

middels mailcontact.


- 21 -

Primair onderwijs

Vragenlijst

De groep respondenten werkzaam in het primair onderwijs bestaat uit elf mannen en 40 vrouwen. Het

merendeel van de respondenten heeft een leeftijd tussen de 41 en 50 jaar. Bij het invullen van de

vragenlijst geeft 65% van de respondenten aan werkzaam te zijn als groepsdocent, de functie van ICT-

coördinator is door 10% van de respondenten vervuld en 24% van de respondenten blijken werkzaam

te zijn in het schoolmanagement.

Interviews

De eerst geïnterviewde respondent is werkzaam in het SBO met 31 jaar onderwijservaring. Daarnaast

was deze persoon 4 jaar ICT- coördinator geweest.

De tweede geïnterviewde respondent is werkzaam op een basisschool met 7 jaar onderwijservaring.

Zij werkt in de klas met een digibord en zit daarvoor ook in een ICT-werkgroep.

Voortgezet onderwijs:

Vragenlijst

Deze groep respondenten bestond uit 29 mannen en 24 vrouwen. Deze groep bestaat voor het grootste

gedeelte uit de leeftijd tussen de 51 en 60 jaar. In deze onderzoeksgroep blijkt het grootste deel van de

respondenten docent te zijn namelijk 72% van de respondenten geeft deze functie aan. Daarnaast is

6% van de respondenten die de functie van ICT- coördinator hebben en 23% is werkzaam bij het

schoolmanagement.

Interview

De geïnterviewden uit het voortgezet onderwijs hadden beiden belangrijke taken die te maken hadden

met ICT op de school waar zij werkzaam zijn. De eerste respondent is werkzaam als ICT- manager op

een voortgezet onderwijs voor VMBO, HAVO en VWO.

De tweede geïnterviewde docent heeft 30 jaar leservaring en staat voor tien uur in de week voor klas

en gaf informaticalessen. Naast deze taak heeft hij de functie als ICT-coördinator.

Middelbaar beroeps onderwijs

Vragenlijst

De laatste groep respondenten bestaat uit 21 mannen en 21 vrouwen. Bij deze onderzoekgroep is het

merendeel van de respondenten tussen de 51 en 60 jaar oud. Van de respondenten is 98% werkzaam

als docent en 2% van de respondenten werkzaam bij het schoolmanagement. Aan deze groep

respondenten werd ook de sector gevraagd waarin zij werkzaam zijn (Tabel 4).


- 22 -

Tabel 4. Aantal respondenten per sector MBO

Sector Responspercentage Aantal respondenten

Zorg & Welzijn 33% 14

Zakelijke dienstverlening en Transport 5% 2

Techniek en Technologie 14% 6

Horeca, Toerisme en Voeding 5% 2

Handel en Commercie 10% 4

Media, Reclame, Kunst en Cultuur 2% 1

Anders 31% 13

Interview

De eerst geïnterviewde respondent heeft 26 jaar onderwijservaring. Naast docent is hij ook

studiebegeleider.

De tweede geïnterviewde respondent heeft 8 jaar onderwijservaring. Zij is docent en sectorconsulent

voor de Algemene Onderwijsbond.

Meetinstrument

Vragenlijst

De vragen die opgenomen zijn in de vragenlijst zijn ontwikkeld aan de hand van de docentenrollen die

vanuit de theorie zijn beschreven. De genoemde rollen door Jansma (2006) zijn terug gebracht van zes

naar vijf rollen waarbij de rol als teamlid en de rol als begeleider samen werd gevoegd vanwege het

feit dat de bekwaamheidseisen van deze rollen overeenkomen. Het aantal items per rol zijn niet gelijk.

Hiervoor is gekozen omdat uit de theorie naar voren kwam dat bepaalde rollen een veel uitgebreider

scala hebben aan taken en functies.

De vragenlijst bestaat uit drie verschillende delen; een algemeen deel, vragendeel over de

docentenrollen, stellingen over de docentenrollen (zie onder voor verdere beschrijving). Als afsluiting

hebben de respondenten nog ruimte om overige opmerkingen te plaatsen. De vragenlijst is geheel

anoniem ingevuld.

1. Algemene vragen

In het eerste deel zijn een aantal algemene vragen aan de respondenten voor gelegd. De algemene

vragen dienen duidelijkheid te scheppen over bepaalde eigenschappen van de respondent, het

algemene gebruik van ICT, de reden van het gebruik van ICT en welke mogelijkheden de school biedt.

Voor het onderzoek zijn de onafhankelijke variabelen onderwijssector en computervaardigheid van

groot belang.


- 23 -

2. Vragen over rollen

Het tweede deel van de vragenlijst is opgedeeld in de verschillende docentenrollen. Wanneer de

respondent items ging invullen over een andere rol werd de desbetreffende rol kort uitgelegd in twee

zinnen.

Het tweede deel van de vragenlijst bestaat uit twee verschillende soort items. Zo zijn er items die

frequentie dienen aan te geven met daarbij een vierpuntsschaal waarbij de respondenten vier

verschillende antwoorden kunnen kiezen namelijk; van zelden tot nooit, soms (één tot twee keer per

week), regelmatig (meer dan twee keer in de week), vaak (meerdere malen per dag).

Naast deze items zijn er items opgesteld die inventariseren. De respondenten kunnen hierbij kiezen

tussen ja en nee of kunnen aangeven of ze een bepaald middel of een manier van ICT- gebruik

hanteerden. In tabel 5 Is te zien hoeveel items per rol er zijn gesteld en wat de items trachten te meten.

Tabel 5. aantal vraag-items in de vragenlijst per docentenrol

Rol Frequentie- items Inventarisatie- items

Uitvoerder 10 2

Ontwerper 3 1

Onderzoeker 1 2

Teamlid/begeleider Geen 3

Lerende professional Geen 7

3. Stellingen over rollen

De laatste deel van de vragenlijst bestaat uit 10 items geformuleerd in stellingen. Deze items zijn

gebaseerd op dezelfde docentenrollen als in het tweede deel van de vragenlijst. Echter gaat het bij het

derde deel van de vragenlijst meer om de mening van de respondenten over ICT-gebruik als docent.

Hierbij kunnen de respondenten wederom kiezen uit antwoordmogelijkheden geformuleerd op basis

van een vierpuntsschaal oplopend van helemaal oneens, oneens, mee eens tot helemaal eens. In tabel 6

is te zien hoeveel items per rol zijn gesteld.

Tabel 6. aantal stelling-items in de vragenlijst per docentenrol

Rol Stellingen

Uitvoerder 4

Ontwerper Geen

Onderzoeker 1

Teamlid/begeleider 3

Lerende professional 2

Interview


- 24 -

Het interviewschema is opgesteld in 5 hoofdonderwerpen; houding docent, ICT-vaardigheden,

educatieve software, beleid, voorzieningen en beheer. Deze onderwerpen zijn gebaseerd op de factoren

die invloed hebben op ICT in het onderwijs (Veen, 1994; Vier in balans monitor, 2007; Hulsen et. al.,

2005). Aan de hand van het model wat de auteur zelf heeft opgesteld (zie eerder in dit verslag, figuur

1) is elk onderwerp gekoppeld aan een hoofdvraag waar dieper op in wordt gegaan tijdens het

interview. Hierbij werd gebruik gemaakt van de volgende topiclist. Om de interviews te analyseren is

er gebruik gemaakt van zelfontworpen model (bijlage 6).

Tabel 7. Topiclijst interview

Onderwerp Topics

Houding docent - meerwaarde voor de docent

- nadelen

- ergernissen

ICT-vaardigheden - zelf lesmateriaal ontwerpen met gebruik van ICT

- vaardigheden vergeleken met leerlingen

Educatief sofware - software gebruik zowel op school als privé

- reden van sofware gebruik

Beleid - nieuwe taken en functies

Voorzieningen en beheer - ICT-ondersteuning vanuit school

- bijscholing

- collega’s en ICT

Betrouwbaarheidsanalyse vragenlijst

Met de Cronbach’s alpha zijn er betrouwbaarheidsanalyses uitgevoerd op bepaalde items van de

vragenlijsten. Alleen de items met een vierpuntsschaals (zowel de vragen als de stellingen) zijn

meegenomen in de analyse. De drie betrokken onderwijssectoren zijn daarbij gescheiden van elkaar en

de items zijn per rol gescheiden geanalyseerd.

Primair Onderwijs

In tabel… is de homogeniteit van de docentenrollen op het PO weer gegeven. De rol als

teamlid/begeleider heeft een lage homogeniteit, namelijk 0,19 wanneer stelling 7 (‘door face-to-face

contact kan ik leerlingen beter stimuleren’) wordt verwijderd neemt de betrouwbaarheid toe namelijk

0,52. Tevens is er een item verwijderd die aansloot bij de rol als ontwerper (hoe vaak gebruikt u

internet om uw eigen kennis te verbreden). Na de verwijdering van dit item wordt de betrouwbaarheid

op deze variabele niet 0,02 maar 0,60.

Tabel 8. Resultaten betrouwbaarheidsanalyse PO


- 25 -

Rol Cronbach’s alpha Item verwijderd Aantal items

Uitvoerder 0,85 Geen 14

Ontwerper 0,60 1 3

Onderzoeker 0,73 Geen 2

Teamlid/begeleider 0,52 1 2

Lerende professional 0,60 Geen 2

De rol als lerende professional heeft een lage betrouwbaarheid. Echter wanneer er items worden

verwijderd heeft dit geen invloed op de Cronbach’s alpha van deze rol. Tevens is er geprobeerd de

antwoorden op de items te hercoderen, ook dit geeft geen verbetering in de Cronbach’s alpha.

Voortgezet Onderwijs

Tabel 9 geeft de homogeniteit weer van de docentenrollen in het VO. De betrouwbaarheid van de rol

als lerende professional is dermate laag namelijk 0,10 dat er is besloten om deze rol niet mee te nemen

in verdere parametrische toetsen en analyses. De resultaten op de rol van lerende professional zijn

gebaseerd op de items waarbij geen vierpuntsschaal gehanteerd is. De homogeniteit van de rol als

teamlid/begeleider scoort tamelijk laag. Deze variabele is wel meegenomen in verdere analyses

vanwege het belang van de rol als teamlid/begeleider.

Tabel 9. Resultaten betrouwbaarheidsanalyse VO

Rol Cronbach’s alpha Item verwijderd Aantal items in de

schaal


Ontwerper 0,70 Geen 3


Teamlid/begeleider 0,60 Geen 2

Middelbaar Beroeps Onderwijs

Bij deze onderzoeksgroep komt tevens naar voor dat de betrouwbaarheid van de rol als lerende

professional te laag is om mee te kunnen nemen in verdere analyses. Er is één item verwijderd bij de

rol als teamlid (‘door face-to-face contact kan ik leerlingen beter stimuleren’). Hierdoor stijgt de

Cronbach’s alpha van 0,74 naar 0,82. De homogeniteit van de rol als ontwerper is niet hoog te noemen

echter wel bevredigend.


- 26 -

Tabel 10. Resultaten betrouwbaarheidsanalyse MBO

Rol Cronbach’s alpha Item verwijderd Aantal items


Ontwerper 0,64 Geen 3


Teamlid/begeleider 0,82 1 2

Procedure

Het onderzoek is oktober 2007 gestart met het ontwerpen van de vragenlijst. Nadat de vragenlijst is

samengesteld is deze voorgelegd aan elf respondenten werkzaam in het onderwijs waarna zij het

invullen van de vragenlijst hebben bespoken tijdens een panelgesprek. Hierin hebben zij hun mening

gegeven over de items en hebben zij onduidelijkheden aangegeven. Na het panelgesprek is de

vragenlijst aangepast en nogmaals bekeken door medewerkers van het e-learning lectoraat

INHOLLAND. Vervolgens zijn de vragenlijsten november 2007 verstuurd naar de respondenten. Zij

hadden vier weken de tijd om deze vragenlijst weer te retourneren. In deze tussentijd zijn de

interviews afgenomen.

De interviews zijn rechtstreeks vanaf de geluidsopnamen uitgeschreven. Vervolgens zijn de teksten

verdeeld in fragmenten en zijn er open labels gegeven aan de fragmenten. Vervolgens werden aan de

hand van de labels een docentenrol aan het fragment gegeven zodat de praktijkvoorbeelden gekoppeld

kunnen worden aan de conclusies die getrokken zijn vanuit de resultaten van de vragenlijst.


- 27 -

4. Resultaten

Resultaten deelvraag 1

‘In hoeverre veranderen de rollen van een docent po door het gebruik van ICT?’

Achtergrondgegevens onderzoeksgroep Primair Onderwijs

• Vaardigheid

Vragenlijst

Een belangrijke onafhankelijk variabele in het onderzoek was de computervaardigheid van de

respondenten. In deze onderzoeksgroep beschouwde 55% van de respondenten hun vaardigheid als “in

ontwikkeling” en 45% beschouwde zich als gevorderd betreffende computervaardigheid.

Interview

Respondent één gaf aan dat zijn computervaardigheid elementair van aard was en bedoelde hiermee

dat hij zelf weinig gebruik maakt van ICT maar de leerlingen er wel mee laat werken. Respondent

twee betitelde haar computervaardigheid als redelijk. Zij maakt tijdens haar taak als docent gebruik

van een digitaal schoolbord. Daarnaast heeft zij een schoolmailaccount waarmee ze kan

communiceren met collega’s, instellingen en eventueel ouders.

• Houding

Vragenlijst

Wanneer er gevraagd werd naar de reden die de respondenten hebben om ICT te gebruiken in het

onderwijs konden zij meerdere antwoorden geven (Tabel 11).

Tabel 11. Reden ICT-gebruik in het onderwijs onderzoeksgroep PO

Reden van ICT-gebruik in het onderwijs Frequentie

Effectief 76%

Belangrijk om bij de tijd te blijven 75%

Aansluiting bij de belevingswereld van de leerlingen 41%

Verplichting van het schoolbestuur 16%

Collega’s doen het ook 10%

Anders 16%

Interview

Respondent één gaf als voornaamste reden dit te doen omdat hij de leerlingen beter kan ondersteunen.

Daarnaast zet hij ICT in voor differentiatie en tweede leerlijn. Respondent twee gaf als reden het

kunnen motiveren van de leerlingen.


- 28 -

Resultaten per docentenrol Primair Onderwijs

• Rol als uitvoerder

T-toets

Op basis van een onafhankelijke t-toets wordt er geconstateerd dat er een significant verschil is tussen

het gebruik van ICT bij de rol als uitvoerder van docenten in ontwikkeling en gevorderde docenten (t

(49)= -3,052; p= 0,004). De computervaardigheid (in ontwikkeling, gevorderd) kan 23% van de

verschillen in de rol als uitvoerder verklaren (d= -0,87). Gemiddeld genomen verschillen de gebruiken

docenten in ontwikkeling (M= 2,48, SD=0,57) minder ICT bij de rol uitvoerder dan de gevorderde

docent (M=2,95, SD=0,51).

Frequenties

Er was geen verschil tussen de respondenten in ontwikkeling en de gevorderde respondenten op het

gebied van contact met de leerlingen via e-mail (Tabel 12).

Tabel 12. Percentages rol als uitvoerder PO

Item In ontwikkeling Gevorderd

Contact met leerlingen via e-mail 0 % 0%

Interview

Respondent twee gaf meerdere veranderingen met betrekking op deze rol. Zij gaf aan tijdwinst te

behalen op het voorbereiden van instructie en kan zij als docent de leerlingen extra motiveren door

ICT te gebruiken.

• Rol als ontwerper

T-toets


het gebruik van ICT bij de rol als ontwerper van docenten in ontwikkeling en gevorderde docenten (t

(48) -2,923; p = 0,005). De computervaardigheid kan 20% van de verschillen in de rol als ontwerper

verklaren (d= -0,84). Gemiddeld genomen gebruiken docenten in ontwikkeling (M= 1,86, SD=0,65)

minder ICT bij de rol ontwerper dan de gevorderde docent (M=2,44, SD=0,70).

Frequenties

De gevorderde respondenten maken meer gebruik van de computer als ondersteunend hulpmiddel bij

het ontwerpen van leermateriaal (Tabel 13).

Tabel 13. Percentages rol als ontwerper PO


Computer als ondersteuning bij

het ontwerpen van leermateriaal

64 % 100%


- 29 -

Interview

Beide respondenten gaven aan dat het aanbieden van differentiatieprogramma’s door de komst van

ICT makkelijker en sneller te realiseren is. Respondent twee gaf aan de ontwikkeling van de leerlingen

via rapporten en leerlingvolgsysteem bij te houden op de computer. Zij gaf ook aan dat je zelf

gemaakte werkbladen makkelijker kan bewaren.

• Rol als onderzoeker

T-toets

Op basis van een onafhankelijke t-toets wordt er geconstateerd dat er geen significant verschil is

tussen het gebruik van ICT bij de rol als onderzoeker van docenten in ontwikkeling en de gevorderde

docenten (t(39,776) = -0,956; p= 0,345).

De docenten in ontwikkeling maken gemiddeld minder gebruik (M= 1,98, SD=0,66) van ICT bij de rol

onderzoeker als de gevorderde docent (M=2,20, SD=0,89). Dit verschil is echter niet significant.

Frequenties

Er is een verschil bij de rol als onderzoeker tussen de twee groepen respondenten. De respondenten in

ontwikkeling gebruiken de computer meer voor het analyseren en de gevorderde respondenten voor

het evalueren van onderzoeken (Tabel 14).

Tabel 14. Percentages rol als onderzoeker PO


Computer gebruiken bij het analyseren van

gedrags- en leerproblemen van de leerlingen

50 % 29%

Evalueren van een onderzoek met behulp

van de computer

18% 50%

Interview

Respondent twee gaf aan dat zij op onderzoek uitgaat naar vernieuwende lessen die zij kan gebruiken

bij het digibord. Hiervoor zit zij bij een forum waar ze overlegt met collega’s die werkzaam zijn op

andere scholen en net als zij werken met een digibord.

• Rol als teamlid/begeleider

T-toets


tussen het gebruik van ICT bij de rol als teamlid/begeleider van docenten in ontwikkeling en

gevorderde docenten (t (47) = -1,01; p= 0,32).

Gemiddeld genomen maken docenten in ontwikkeling (M= 2,33, SD=0,68) minder gebruik van ICT

bij de rol teamlid/begeleider als de gevorderde docent (M=2,52, SD=0,63). Het verschil is echter niet

significant.


- 30 -

Frequenties

De gevorderde respondenten zetten zowel bij feed-back geven aan leerlingen als bij het informeren

van ouders ICT vaker in ten opzicht van de respondenten in ontwikkeling (Tabel 15). Tevens gaven de

gevorderde respondenten meerdere communicatiemiddelen aan dan de respondenten in ontwikkeling

(Tabel 16).

Tabel 15. Percentages rol als teamlid/begeleider PO


Gebruik maken van de computer bij feed-

back aan leerlingen

7 % 9%

Ouders informeren via internet 39% 77%

Tabel 16. Effectiefste communicatiemiddel via de computer PO

Middel In ontwikkeling Gevorderd

E-mail 93 % 100%

Discussieforum - 5%

Weblog - 5%

Elektronische leeromgeving - 5%

Anders 11% 15%

Interview

Respondent één gaf aan dat hij hulp moet vragen aan jongere collega’s wanneer het gaat om

computergebruik zoals een document in pdf zetten. Respondent twee gaf aan dat documenten zoals

agenda’s voor vergaderingen of notulen vooral over de mail worden verstuurd.

• Rol als lerende professional

T-toets


tussen het gebruik van ICT bij de rol als lerende professional van docenten in ontwikkeling en

gevorderde docenten (t (46)= 1,046;p = 0,301).

Gemiddeld genomen gebruiken docenten in ontwikkeling (M= 2,27, SD=0,70) meer ICT bij de rol

teamlid/begeleider als de gevorderde docent (M=2,07, SD=0,62). Dit verschil is echter niet significant

Frequenties

De gevorderde respondenten hadden op drie van de vier items bij de rol lerende professional een hoger

percentage dan de respondenten in ontwikkeling. Daarnaast was het verschil op het item waar deze

groep een lager percentage had dan de respondenten in ontwikkeling zeer klein (Tabel 17).


- 31 -

Tabel 17. Percentages rol als lerende professional PO


Persoonlijke leerdoelen ter bevordering

computervaardigheid

39 % 61%

Gebruik maken van ICT om hulp te vragen aan

collega’s

36% 43%

Prettig om via ICT hulp te vragen van collega’s 60% 59%

Intervisie is beter om persoonlijk te doen 89% 90%

Op de vraag welke faciliteiten de respondenten graag nog willen leren gebruiken of benutten kwam

naar voor dat de respondenten in ontwikkeling kozen voor andere faciliteiten dan de gevorderde

respondenten. Wel scoorden beide groepen hoog op presentatieprogramma’s en leerlingvolgsysteem.

Tabel 18. Percentages faciliteiten die geleerd willen worden door de respondenten PO

Faciliteiten In ontwikkeling Gevorderd

e-mail 30% 5%

Internet 22% 5%

Tekstverwerkingprogramma’s 19% 5%

Presentatieprogramma’s 59% 50%

Elektronische rekenprogramma’s 11% 27%

Programma’s om rekenbladen te maken 15% 55%

Programma’s om websites te maken 19% 36%

Elektronische leeromgeving 26% 23%

leerlingvolgsysteem 44% 41%

Anders 7% 18%

Ik hoef niks meer te leren - 9%

In Tabel 19 is te zien dat de respondenten in ontwikkeling werkzaam zijn op scholen die meerdere

mogelijkheden bieden voor advisering op het gebied van weblog en elektronische leefomgeving. De

groep gevorderde respondenten zijn werkzaam op scholen die meer mogelijkheden bieden voor

advisering op het gebied van discussieforums en andere manieren.


- 32 -

Tabel 19. Percentages welke mogelijkheden scholen bieden voor hulp PO

Mogelijkheden die de school biedt om hulp te

vragen aan collega’s

In ontwikkeling Gevorderd

e-mail 100% 100%

chat - -

Online discussieforum 4% 9%

weblog 8% 4%


Interview

Respondent één gaf aan dat hij wel van mening is dat een bijscholing in het Office-pakket wel moet

gebeuren. Als docent leert hij veel van zijn leerlingen op het gebied van ICT. Respondent twee volgt

cursussen om beter om te gaan met het digibord maar ook heeft zij onlangs een cursus Power-Point

gedaan.


‘In hoeverre veranderen de rollen van een docent VO door het gebruik van ICT?

Achtergrondgegevens onderzoeksgroep VO

• Vaardigheid

Vragenlijst

Van de 53 respondenten gaven er veertien (26%) aan dat zijn/haar computervaardigheden “in

ontwikkeling” waren en 39 respondenten (74%) vonden hun computervaardigheden gevorderd.

Interview

Respondent één is werkzaam als ICT-manager en heeft daardoor goed ontwikkelde ICT-vaardigheden.

Voordat hij deze functie bekleedde was hij docent informatica en had dus al een affectie met ICT.

Respondent twee is werkzaam als docent informatica en is ICT-coördinator zijn ICT-vaardigheden

zijn goed ontwikkeld.

• Houding

Vragenlijst




- 33 -

Tabel 20. Reden ICT-gebruik in het onderwijs onderzoeksgroep VO


Effectief 73%





Anders 25%

Interview

Beide respondenten hebben een open en positieve houding ten opzichte van ICT- gebruik in het

onderwijs. Zo noemt respondent één het gebruik van ICT als tool om het onderwijs te verbeteren en

benadrukt daarbij de communicatieve kant. Respondent twee haalt de blended learning aan en is van

mening dat een combinatie tussen en een balans van ICT en traditioneel onderwijs de perfecte

combinatie is.

Resultaten per docentenrol VO


T-toets


het gebruik van ICT bij de rol als uitvoerder van docenten in ontwikkeling en gevorderde docenten (t

(49) = -3,300; p= 0,002). De computervaardigheid kan 28% van de verschillen in de rol als uitvoerder


minder ICT bij de rol uitvoerder dan de gevorderde docent (M=2,42, SD=0,46).

Frequenties

Er was een verschil tussen de respondenten in ontwikkeling en de gevorderde respondenten op het

gebied van contact met de leerlingen via e-mail. Het daaropvolgende item waar de respondenten

aangaven of zij e-mail als meerwaarde beschouwden in vergelijking met face-to-face communicatie

was tevens een verschil tussen de groepen (Tabel 21).

Tabel 21. Percentages rol als uitvoerder VO


Contact met leerlingen via e-mail 54 % 64%

Meerwaarde van email in vergelijking met

face-to-face communicatie

65% 80%


- 34 -

Interview

Beide respondenten gaven in het interview aan dat de docent de lessen voor de leerlingen

aantrekkelijker en uitdagender kan maken door ICT te gebruiken. Daarnaast geven zij aan dat de rol

van de docent meer coachend en begeleidend van aard zal worden. Het communiceren met leerlingen

gaat steeds meer via digitale middelen zoals een elektronisch portfolio maar ook een

communicatieplatform waarbij MSN als educatief tool wordt ingezet tussen docent en leerling wat

respondent één aangaf.


T-toets



(47)= -3,259; p= 0,002). De computervaardigheid kan 29% van de verschillen in de rol als ontwerper


minder ICT bij de rol ontwerper dan de gevorderde docent (M=2,49, SD=0,71).

Frequenties

De gevorderde respondenten maken meer gebruik van de computer als ondersteunend hulpmiddel bij

het ontwerpen van leermateriaal (Tabel 22).

Tabel 22. Percentages rol als ontwerper VO




85 % 100%

Interview

Respondent één gaf aan dat sommige afdelingen op de school waar hij werkzaam is de reguliere

methodes van uitgeverijen zijn afgeschaft. Daar maken de docenten zelf lesmateriaal zowel digitaal als

op papier. Respondent twee gaf aan dat de laatste jaren de docenten bepaalde workshops konden

volgen om zelf digitaal lesmateriaal te ontwikkelen. Waar onder het maken van digitale toetsen.


T-toets


tussen het gebruik van ICT bij de rol als onderzoeker van docenten in ontwikkeling en gevorderde

docenten (t (49)= -0,701; p= 0,486).

Gemiddeld genomen gebruiken docenten in ontwikkeling (M= 1,68, SD=0,89) minder ICT bij de rol

onderzoeker als de gevorderde docent (M=1,86, SD=0,83). Dit verschil is echter niet significant.


- 35 -

Frequenties

Er is verschil ontdekt bij de rol als onderzoeker tussen de twee groepen respondenten. De

respondenten in ontwikkeling gebruiken de computer meer voor het analyseren en de gevorderde

respondenten voor het evalueren van onderzoeken (Tabel 23).

Tabel 23. Percentages rol als onderzoeker VO




31% 26%


van de computer

31% 34%

Interview

Respondent twee gaf aan dat docenten bezig zijn met een onderzoek naar de effecten van ICT op het

leren van de leerlingen. Er zijn digitale leerlingenportfolio’s ingezet om de resultaten te meten.

Daarnaast gaf hij aan dat de verandering plaats vindt op de manier van leren en dat dit mede komt door

het begrip ‘nieuwe leren’. Waar hij een mix van ICT en docentgestuurd onderwijs onder verstaat.


T-toets



gevorderde docenten (t (49)= -1,303; p= 0,199).


teamlid/begeleider als de gevorderde docent (M=2,64, SD=0,49). Dit verschil is echter niet significant.

Frequenties

De gevorderde respondenten zetten zowel bij feed-back geven aan leerlingen als bij het informeren

van ouders ICT vaker in ten opzicht van de respondenten in ontwikkeling (Tabel 24). Tevens gaven de

gevorderde respondenten meerdere communicatiemiddelen aan dan de respondenten in ontwikkeling

(Tabel 25).

Tabel 24. Percentages rol als teamlid/begeleider VO



back aan leerlingen

9 % 44%

Ouders informeren via internet 62% 46%


- 36 -

Tabel 25. Effectiefste communicatiemiddel via de computer VO


E-mail 100% 100%

Discussieforum - -

Weblog - 3%


Anders 7% 11%

Interview

Respondent twee gaf aan dat er leerlingen zijn die eerder een mail naar hem durven te sturen dan hem

persoonlijk aan te spreken.

De rol als teamlid verandert volgens beide respondenten doordat collega’s onderling elkaar helpen op

het gebied van ICT en ook dat er veel gecommuniceerd wordt via de mail. Respondent twee benoemde

daarnaast de elektronische leeromgeving als communicatiemiddel van collega’s onderling. Daarnaast

gaf hij aan dat bepaalde docenten de taak als e-coach op zich hebben genomen. Zij bieden

ondersteuning aan collega’s die hulp nodig hebben bij het gebruik van ICT.


Frequenties




Tabel 26. Percentages rol als lerende professional VO



computervaardigheid

38 % 36%


collega’s

38% 66%



De respondenten in ontwikkeling kozen andere faciliteiten die zij wilden leren dan de gevorderde

respondenten. Wel hadden beide groepen een hoog percentage bij de elektronische leeromgeving en

leerlingvolgsysteem.


- 37 -

Tabel 27. Percentages faciliteiten die geleerd willen worden door de respondenten VO


e-mail 21% 15 %

Internet 21% 15 %

Tekstverwerkingprogramma’s 21% 15 %

Presentatieprogramma’s 43 % 28 %

Elektronische rekenprogramma’s 36 % 33 %

Programma’s om rekenbladen te maken 14 % 23 %

Programma’s om websites te maken 14 % 33 %

Elektronische leeromgeving 50 % 41 %

leerlingvolgsysteem 43 % 33 %

Anders 36 % 3 %

Ik hoef niks meer te leren 14 % 21 %

In Tabel 28 is te zien dat de gevorderde respondenten werkzaam zijn op scholen die meerdere

mogelijkheden bieden voor advisering op het gebied van chat, weblog, elektronische leeromgeving en

andere mogelijkheden. De respondenten in ontwikkeling zijn werkzaam op scholen die meer

mogelijkheden bieden voor advisering op het gebied van discussieforums.

Tabel 28. Percentages welke mogelijkheden scholen bieden voor hulp VO




e-mail 100% 100%

chat 7% 13%

Online discussieforum 7% 5%

weblog 7% 8%


Anders - 18%

Interview

Respondent één gaf aan dat docenten veelvuldig leerlingen inschakelen wanneer zij bepaalde ICT-

vaardigheden niet beheersen. Leerlingen zijn in bepaalde activiteiten met de computer vaardiger dan

de docent en hiervan moet de docent van profiteren. Respondent twee gaf aan dat een docent wel

bepaalde ICT-vaardigheden moet hebben om de onderwijsvisie van de school te kunnen volgen.


- 38 -


‘In hoeverre veranderen de rollen van een docent MBO door het gebruik van ICT?’

Achtergrondgegevens onderzoeksgroep MBO

• Vaardigheden

Vragenlijst

In deze groep gaven van de 42 respondenten er 16 (38%) respondenten aan dat hun

computervaardigheden in ontwikkeling waren en 26 (62%) respondenten beschouwden zijn

computervaardigheden als gevorderd.

Interview

Respondent één gaf aan dat zijn computervaardigheden redelijk zijn. Regelmatig komen er collega’s

naar hem toe wanneer zij hulp nodig hebben en daarnaast is hij een aantal jaar systeembeheerder

geweest.

Respondent twee gaf aan redelijke computervaardigheden te beheersen. Wanneer er nieuwe cursussen

worden aangeboden kijkt ze eerst of het relevant voor haar is en vervolgens maakt ze een keuze de

cursus wel of niet te volgen.

• Houding

Vragenlijst



Tabel 29. Reden ICT-gebruik in het onderwijs onderzoeksgroep MBO


Effectief 79%





Anders 21%

Interview

Respondent één is positief ten opzichte van het gebruik van ICT in het onderwijs. Hij geeft aan dat

veel taken als docent makkelijker uitvoerbaar zijn.

Respondent twee gaf aan je ICT moet gebruiken in het onderwijs omdat de leerlingen hier in het

bedrijfsleven ook mee te maken zullen hebben. Zij gaf aan dat het persoonlijke contact moet blijven

voor vaardigheden zoals samenwerken die ook heel belangrijk zijn in toekomst van de leerlingen.


- 39 -

Resultaten per docentenrol MBO


T-toets


tussen het gebruik van ICT bij de rol als uitvoerder van docenten in ontwikkeling en gevorderde

docenten (t (40) = -1,581; p= 0,122).


als uitvoerder als de gevorderde docent (M=2,87, SD=0,44). Dit verschil is echter niet significant.

Frequenties

Er was een klein verschil tussen de respondenten in ontwikkeling en de gevorderde respondenten op

het gebied van contact met de leerlingen via e-mail. Het daarop volgende item was er een groter

verschil te zien in percentages (Tabel 30).

Tabel 30. Percentages rol als uitvoerder MBO


Contact met leerlingen via e-mail 80% 84%

Meerwaarde van email in vergelijking met

face-to-face communicatie

50% 62%

Interview

Respondent één gaf aan dat hij gebruik maakt van een digitaal lesprogramma van een uitgeverij.

Hierbij geeft een virtuele docent feed-back op de activiteiten van de leerling. Zo wordt hij ontlast en

heeft hij tijd om individuele leerlingen intensiever te begeleiden.

Respondent twee gaf aan dat samenwerken lastiger wordt omdat er continu een beeldscherm tussen de

leerlingen onderling en docent staat. Daarnaast is het van belang dat je als docent er continu op blijft

letten dat de leerlingen niet worden afgeleid door andere activiteiten die zij kunnen doen op de

computer. Feed-back geven is wel makkelijker geworden. Voorheen ging huiswerk heen en weer

tussen student en docent. Tegenwoordig leveren haar studenten opdrachten in via de elektronische

leeromgeving en kan zij snel feed-back geven en het proces tijdens de lessen makkelijk in de gaten

houden.


T-toets



(36) = -2,004; p= 0,053). De computervaardigheid kan 13% van de verschillen in de rol als ontwerper

verklaren (d=-0,67). Gemiddeld genomen maken de docenten in ontwikkeling (M= 2,13, SD=0,69)

minder gebruik van ICT bij de rol als ontwerper dan de gevorderde docent (M=2,59, SD=0,70).


- 40 -

Frequenties

De gevorderde respondenten maken wel meer gebruik van de computer als ondersteunend hulpmiddel

bij het ontwerpen van leermateriaal maar er is niet een groot verschil in percentages (Tabel 31).

Tabel 31. Percentages rol als ontwerper MBO




87 % 91%

Interview

Beide respondenten gaven aan dat het registreren van toetsen sneller gaat met het gebruik van de

computer. Daarnaast gaf respondent één aan dat studenten zichzelf kunnen toetsen zodat de docent

minimale hulp hoeft te bieden. Dit is vaak nog leuker voor de studenten vanwege de verschillende

manieren van toetsen die de computer hanteert.


T-toets


het gebruik van ICT bij de rol als onderzoeker van docenten in ontwikkeling en gevorderde docenten

(t (40) = -2,498; p= 0,017). De computervaardigheid kan 18% van de verschillen in de rol als

onderzoeker verklaren (d=-0,79). Gemiddeld genomen maken de docenten in ontwikkeling (M= 1,63,

SD=0,59) minder gebruik van ICT bij de rol als onderzoeker dan de gevorderde docent (M=2,21,

SD=0,81).

Frequenties

Er is in beide items betreffende rol als onderzoeker een verschil ontdekt tussen de twee groepen. De

gevorderde respondenten gebruiken de computer zowel voor het analyseren als evalueren meer dan de

respondenten in ontwikkeling (Tabel 32).

Tabel 32. Percentages rol als onderzoeker MBO




21% 41%


van de computer

27% 36%

Interview

Respondent twee gaf aan dat je als docent moet blijven zoeken naar nieuwe dingen die je kan

gebruiken in het onderwijs wat voor jou handig is. Je moet je blijven verdiepen in bijvoorbeeld de


- 41 -

elektronische leeromgeving. Zij gaf aan dat hier meerdere mogelijkheden in zitten dan dat zij eruit

haalt.


T-toets



gevorderde docenten (t (40)= -0,679; p= 0,501).

Gemiddeld genomen maken de docenten in ontwikkeling (M= 2,63, SD=0,59) minder gebruik van

ICT bij de rol als teamlid/begeleider als de gevorderde docent (M=2,77, SD=0,71). Dit verschil is

echter niet significant.

Frequenties

De gevorderde respondenten zetten ICT vaker in bij zowel feed-back geven aan leerlingen als bij het

informeren van ouders ten opzichte van de respondenten in ontwikkeling (Tabel 33). Tevens gaven de

gevorderde respondenten aan meerdere communicatiemiddelen effectief te kunnen gebruiken in

vergelijking met de respondenten in ontwikkeling (Tabel 34).

Tabel 33. Percentages rol als teamlid/begeleider MBO



back aan leerlingen

53% 57%

Ouders informeren via internet - 18%

Tabel 34. Effectiefste communicatiemiddel via de computer MBO


E-mail 100% 96%

Chat - 4%

Discussieforum - -

Weblog - 4%


Anders 13% 17%

Interview

Als teamlid is respondent één naar eigen zeggen veel kwijt aan het bijhouden van zijn mailbox. Hij gaf

aan dit vervelend te vinden. Respondent twee gaf aan dat zij naast contact met collega’s ook veel mail

contact heeft met haar studenten omdat zij naast haar taak als docent nog andere taken heeft en

daardoor niet altijd aanwezig is op de afdeling en vindt het dan handig om mailcontact te


- 42 -

onderhouden. Naast het mailen met collega’s gaf zij aan door een nieuwe manier van onderwijs

‘geintegreerd lesprogramma’ staat zij met een collega tegelijkertijd in de leertuin (plaats waar

meerdere computers staan waar studenten zelfstandig kunnen werken maar wel enige begeleiding van

een docent nodig heeft). Er kan dan wrijving komen omdat zij een andere aanpak, stijl of mening heeft

over bepaalde onderwijskundige dingen zoals orde houden.


Frequenties




Tabel 35. Percentages rol als lerende professional MBO



computervaardigheid

33% 42%


collega’s

53% 58%



De respondenten in ontwikkeling kozen over het algemeen andere faciliteiten die zij wilden leren dan

de gevorderde respondenten. Wel hadden beide groepen een hoog percentage bij de elektronische

leeromgeving en leerlingvolgsysteem (Tabel 36).

Tabel 36. Percentages faciliteiten die geleerd willen worden door de respondenten MBO


e-mail 13% -

Internet 13% 4%

Tekstverwerkingprogramma’s 20% 4%

Presentatieprogramma’s 60% 29%

Elektronische rekenprogramma’s 47% 25%

Programma’s om rekenbladen te maken 20% 8%

Programma’s om websites te maken 7% 29%


leerlingvolgsysteem 47% 50%


- 43 -

Anders 7% 13%

Ik hoef niks meer te leren 13% 8%

In Tabel 37 is te zien dat de respondenten in ontwikkeling werkzaam zijn op scholen die meerdere

mogelijkheden bieden voor advisering op het gebied van e-mail, chat, online

discussieforums,elektronische leeromgeving en andere mogelijkheden. De gevorderde respondenten

zijn werkzaam op scholen die meer mogelijkheden bieden voor advisering op het gebied van weblogs

en andere mogelijkheden.

Tabel 37. Percentages welke mogelijkheden scholen bieden voor hulp MBO




e-mail 100 % 91 %

chat 20 % 4 %

Online discussieforum 7 % 4 %

weblog 7 % 9 %

Elektronische leeromgeving 47 % 39 %

Anders 10 % 18 %

Interview

Respondent één gaf aan dat je gebruik moet maken van de kennis en vaardigheden van de studenten.

Respondent twee gaf aan dat een docent zich moet blijven ontwikkelen maar dit is niet alleen door de

toename van ICT in het onderwijs.


‘Zijn er verschillen in het gebruik van ICT bij de docentenrollen tussen de docenten van de drie

onderwijssectoren PO, VO en MBO?’

Om een vergelijking te maken tussen de drie onderwijssectoren en het ICT-gebruik bij de

docentenrollen zijn er Chi-kwadraattoetsen uitgevoerd.


Er bestaat een significant verschil tussen de onderwijssectoren en hoe vaak zij ICT gebruiken bij de rol

als uitvoerder. Van de respondenten PO geeft meer dan helft aan ICT regelmatig tot vaak in te zetten

terwijl meer dan de helft van de respondenten VO en MBO aangeeft ICT soms te gebruiken bij de

uitvoering van deze rol (tabel 38). Wanneer de respondenten in computervaardigheid worden


- 44 -

onderscheiden zijn deze significante verschillen terug te vinden bij de gevorderde respondenten (tabel

39).

Tabel 38. Verschillen in onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als uitvoerder

Rol als uitvoerder PO VO MBO

Zelden tot nooit 2 4% 5 10% 4 10%

Soms 15 29% 31 61% 22 53%

Regelmatig 28 55% 15 29% 16 47%

Vaak 6 12% - - - -

Totaal 51 100% 51 100% 42 100%

χ² = 124,8; df = 78; p = 0,01

Tabel 39. Verschillen in gevorderde respondenten per onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als uitvoerder

Rol als uitvoerder

gevorderd

PO VO MBO

Zelden tot nooit 0 5 14% 2 8%

Soms 4 17% 25 67% 17 65%

Regelmatig 14 61% 7 19% 7 27%

Vaak 5 22% - -

Totaal 23 100% 37 100% 26 100%

χ² = 71,58; df = 44; p = 0,01



als ontwerper. Van de respondenten MBO geeft meer dan helft aan ICT regelmatig tot vaak in te

zetten terwijl de respondenten PO en VO grotendeels aangeven ICT zelden tot nooit of soms te

gebruiken bij de uitvoering van deze rol (tabel 40). Wanneer de respondenten in computervaardigheid

worden onderscheiden zijn deze significante verschillen terug te vinden bij de respondenten in

ontwikkeling (tabel 41).

Tabel 40. Verschillen in onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als ontwerper

Rol als ontwerper PO VO MBO

Zelden tot nooit 8 16% 3 6% 0

Soms 19 38% 28 54% 8 19%

Regelmatig 20 40% 20 40% 31 74%

Vaak 3 6% 0 - 3 7%

Totaal 50 100% 51 100% 42 100%

χ² = 242,2; df = 116; p = 0,01


- 45 -

Tabel 41. Verschillen respondenten in ontwikkeling per onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als ontwerper

Rol als ontwerper

in ontwikkeling

PO VO MBO


Soms 12 43% 9 64% 3 19%

Regelmatig 9 32% 2 14% 13 81%

Vaak 0 0 0

Totaal 28 100% 14 100% 16 100%

χ² = 95,65; df = 52 ; p = 0,01



als onderzoeker. In vergelijking met de respondenten PO en MBO geven de respondenten VO met een

hoger percentage aan ICT zelden tot nooit in te zetten bij het uitvoeren van de rol als onderzoeker

(tabel 42). Wanneer de respondenten in computervaardigheid worden onderscheiden zijn deze

significante verschillen terug te vinden in beide groepen (tabel 43 en tabel 44).

Tabel 42. Verschillen in onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als onderzoeker

Rol als onderzoeker PO VO MBO


Soms 25 49% 21 42% 16 40%

Regelmatig 16 31% 11 22% 16 40%

Vaak 4 8% 3 6% 2 5%

Totaal 51 100% 51 100% 38 100%

χ² = 109,5; df = 22; p = 0,01

Tabel 43. Verschillen respondenten in ontwikkeling per onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als onderzoeker

Rol als onderzoeker

in ontwikkeling

PO VO MBO


Soms 16 57% 3 21% 4 27%

Regelmatig 8 29% 4 29% 7 46%

Vaak 1 4% 0 0

Totaal 28 100% 14 100% 15 100%

χ² = 57,07; df = 18; p = 0,01


- 46 -

Tabel 44. Verschillen in gevorderde respondenten per onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als onderzoeker

Rol als onderzoeker

gevorderd

PO VO MBO


Soms 9 39% 18 49% 12 52%

Regelmatig 8 35% 7 19% 9 38%

Vaak 3 13% 3 8% 2 8%

Totaal 23 100% 37 100% 23 100%

χ² = 64,91; df = 20; p = 0,01



als teamlid/begeleider. Het significante verschil is bij deze rol minder duidelijk zichtbaar. In

vergelijking met de andere onderwijssectoren geven de docenten PO in een hoger percentage aan ICT

vaak te gebruiken bij deze rol (tabel 45). Wanneer de respondenten in computervaardigheid worden

onderscheiden zijn deze significante verschillen terug te vinden in de groep in ontwikkeling (tabel 46).

Tabel 45. Verschillen in onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als teamlid/begeleider

Rol als teamlid/begeleider PO VO MBO


Soms 19 39% 16 31% 14 34%

Regelmatig 24 49% 31 59% 25 60%

Vaak 5 10% 2 5% 2 4%

Totaal 49 100% 51 100% 42 100%

χ² = 95,1; df = 24; p = 0,01

Tabel 46. Verschillen respondenten in ontwikkeling per onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als teamlid/begeleider

Rol als teamlid/begeleider

in ontwikkeling

PO VO MBO


Soms 12 44% 3 22% 6 37%

Regelmatig 12 44% 9 64% 10 63%

Vaak 2 8% - - - -

Totaal 27 100% 14 100% 16 100%

χ² = 61,24; df = 20; p = 0,01


- 47 -



als lerende professional. De respondenten PO geven met een hoger percentage aan regelmatig ICT te

gebruiken bij deze rol dan de respondenten VO en MBO (tabel 47). Wanneer de respondenten in

computervaardigheid worden onderscheiden zijn deze significante verschillen terug te vinden in de

groep in ontwikkeling (tabel 48).

Tabel 47. Verschillen in onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als lerende professional

Rol als lerende professional PO VO MBO


Soms 17 35% 28 57% 23 55%

Regelmatig 23 48% 14 29% 10 24%

Vaak 2 4% 2 4% 3 7%

Totaal 48 100% 49 100% 42 100%

χ² = 106,2; df = 24; p = 0,01

Tabel 48. Verschillen respondenten in ontwikkeling per onderwijssector naar gebruik ICT bij rol als lerende professional

Rol als lerende professional

in ontwikkeling

PO VO MBO

Zelden tot nooit 2 8% 3 22% 4 25

Soms 9 34% 10 71% 9 56%

Regelmatig 13 50% 1 7% 3 19%

Vaak 2 8% 0 0

Totaal 26 100% 14 100% 16 100%

χ² = 54,39; df = 18; p = 0,01


- 48 -

5. Conclusies

In dit hoofdstuk zullen er per deelvraag conclusies worden beschreven die vervolgens mee genomen

zullen worden bij het beantwoorden van de hoofdvraag ‘In hoeverre veranderen de rollen van de

docent wanneer zij gebruik maken van ICT in het onderwijs?’

De conclusies op de hoofdvraag komen voort uit de resultaten die weergegeven zijn in hoofdstuk 4.

Conclusies op de deelvragen vanuit de vragenlijst

Deelvraag 1

Aan de hand van de resultaten kan geconcludeerd worden dat er enkele rollen van PO-docenten door

het gebruik van ICT kunnen veranderen. Er is een significant verschil gevonden bij de rol als

uitvoerder. De docent in ontwikkeling gebruikt minder ICT bij de rol als uitvoerder dan de gevorderde

docent. Wanneer een docent vaardiger wordt in het gebruik van ICT kan worden verwacht dat de

diversiteit op het gebied van taken en functies van de rol als uitvoerder gemiddeld toe neemt.

Daarnaast kan er worden aangenomen dat de docent in de toekomst leerlingen sneller motiveren door

ICT te gebruiken tijdens de lessen waardoor leerlingen beter opletten en daardoor meer leren.

Daarnaast hebben de leerlingen onderling meer interactie en contact.

Er is een significant verschil gevonden bij de rol als ontwerper. De docent in ontwikkeling scoort daar

gemiddeld lager dan de gevorderde docent. Hieruit kan geconcludeerd worden dat wanneer een docent

vaardiger wordt in het gebruik van computers de rol als ontwerper veranderd. Deze rol zal mogelijk

veranderen op de taak ’ontwerpen van leermateriaal’. Daarnaast kan worden aangenomen dat de

docent als ontwerper door het gebruik van ICT makkelijker en sneller kan inspringen op de

niveauverschillen van de leerlingen. Verwacht wordt dat in de toekomst er nog meer mogelijkheden

komen om te differentiëren door ICT in te zetten en wanneer een docent hier goed mee om kan gaan

zijn rol als ontwerper uitbreidt.

Bij de rol als onderzoeker gaf de docent in ontwikkeling vaker aan gebruik te maken van ICT om

gedrags- en leerproblemen van leerlingen te analyseren dan de gevorderde docent. Hieruit kan worden

aangenomen dat de gevorderde docent ICT waarschijnlijk inzet voor andere doeleinden. Zoals het

evalueren van onderzoeken. Naast deze bevindingen kan er worden verwacht dat de docenten, door de

nieuwe ontwikkelingen op het gebied van techniek maar ook op het gebied van

onderwijsvernieuwingen, zich moeten blijven verdiepen. Door het gebruik van ICT kan dit proces

sneller en kunnen er handvatten worden aangereikt.

De rol van docent als teamlid/begeleider zal vooral op het gebied van oudervoorlichting veranderen.

Docenten zullen vaker ICT in zetten om ouders te informeren. Bij de rol kan geconcludeerd worden

dat het persoonlijke contact (nog steeds) van groot belang is.

De rol als lerende professional zal niet veel veranderen door het gebruik van ICT. De gevorderde

docenten gaven vaker aan persoonlijke leerdoelen te hebben waarbij zij willen werken aan

computergebruik van docenten in ontwikkeling. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de gevorderde


- 49 -

docent waarschijnlijk geïnteresseerd is in het gebruik van ICT en zich daar graag verder in wil

verdiepen. Hierdoor zou het verschil tussen computervaardigheid van de gevorderde docent en de

docent in ontwikkeling nog groter kunnen worden.

Deelvraag 2

Er kan geconcludeerd worden dat er mogelijk enkele rollen van VO-docenten veranderen door het

gebruik van ICT. Zowel bij de rol als uitvoerder als ontwerper is er een significant verschil gevonden

tussen de docenten in ontwikkeling en de gevorderde docenten. Hier kan geconcludeerd hoe vaardiger

de docent op het gebied van ICT, hoe vaker hij dit zal gebruiken in de rol als uitvoerder en ontwerper.

Het merendeel van zowel de gevorderde docent als de docent in ontwikkeling gaf aan dat zij e-mail

contact met hun leerlingen beschouwen als een meerwaarde. Deze meerwaarde van e-mail contact

geeft aan dat in de toekomst de rol als uitvoerder door het gebruik van ICT door de snelle en

makkelijke communicatie tussen docent en leerling zal veranderen. Hierdoor heeft de docent een beter

zich op het leerproces van de leerlingen. Naast de toename van communicatiemogelijkheden kan er

worden aangenomen dat de docent als uitvoerder zijn lessen en onderwijs aantrekkelijker en

uitdagender kan maken door ICT in te zetten.

In deze onderzoeksgroep kan tevens aangenomen worden dat in de toekomst de docent als ontwerper

bij de taak ‘ontwerpen van lesmateriaal’ maar ook het ‘ontwerpen van toetsen’ steeds vaker de

computer in gaat zetten. Hierdoor kan de docent als ontwerper tijd winnen.

Er wordt op grond van de resultaten aangenomen dat de docent als onderzoeker een andere weg in zal

slaan. Hij zal zich vooral gaan verdiepen in blended learning een ‘mix’ van ICT en docentgestuurd

onderwijs.

De rol als teamlid/begeleider zal door het gebruik van ICT veranderen. De docent zal in de toekomst

door het gebruik van ICT meer een begeleidende rol zal gaan aannemen door de vele manieren van

communicatie die geboden wordt door middel van ICT. Tevens zal de rol als teamlid een meer

ondersteunende rol worden waarbij de gevorderde docenten de docenten in ontwikkeling verder

helpen met het ontwikkelen van hun computervaardigheden.

De docent als lerende professional zal in de toekomst vaker ICT gaan inschakelen om hulp te vragen

van experts of collega’s. De experts waaraan zij hulp vragen zullen waarschijnlijk leerlingen zijn

aangezien zij zich sneller op het gebied van ICT ontwikkelen dan de meeste docenten.

Deelvraag 3

Er kan worden aangenomen dat de rol als uitvoerder in het MBO door het gebruik van ICT zal

veranderen. Door gebruik van de virtuele docent (via de computer) wordt de docent ontlast. Wel zal de

docent als uitvoerder in de toekomst alerter moeten worden op de taakgerichtheid van de studenten

aangezien de leerlingen geneigd zijn taakafwijkende dingen te doen op de computer. Door de


- 50 -

elektronische leeromgeving kan het huiswerkproces versneld worden waardoor de docent eerder feed-

back kan geven.

De rol als ontwerper van de MBO-docent zal veranderen. Dit kan geconcludeerd worden doordat er

een significant verschil is gevonden op deze rol tussen de docent in ontwikkeling en de gevorderde

docent. Hoe vaardiger de docent wordt hoe meer hij de computer zal gebruiken bij de rol als

ontwerper. Dit zal met name op het gebied van digitale toetsprogramma’s zijn waarbij de studenten

zichzelf toetsen en daarnaast het registreren hiervan grotendeels automatisch is waardoor de docent

wordt ontlast.

Er is tevens een significant verschil gevonden tussen de gemiddelden van de docent in ontwikkeling

en de gevorderde docent op de rol als onderzoeker. Hoe vaardiger de docent is in het gebruik van ICT

hoe meer hij de computer inzet bij het uitvoeren van deze rol dit geldt vooral bij het analyseren van

gedrags- en leerproblemen van leerlingen.

Er kan worden aangenomen dat de rol als teamlid/begeleider verandert. De docent is steeds meer tijd

kwijt aan het bijhouden van zijn mailbox van zowel collega’s als leerlingen. Doordat er meer gebruik

wordt gemaakt van ICT in zogenoemde leertuinen moeten de docenten ook een goede

verstandhouding hebben omdat zij te maken hebben met een geïntegreerd lesprogramma. Daardoor

moeten de docenten goed met elkaar op kunnen schieten en kan er worden aangenomen dat de rol als

teamlid intenser wordt om goed onderwijs te realiseren.

In de toekomst zal de rol als lerende professional veranderen op het gebied van hulp vragen aan

collega’s. De gevorderde docenten gaven merendeels aan het prettig te vinden om hulp aan collega’s

te vragen via ICT hierdoor kan worden aangenomen dat wanneer een docent betere

computervaardigheden heeft hij ook meer plezier ervaart aan het gebruik van ICT. Naast deze

aanname wordt er verwacht dat docenten vaker leerlingen in zullen schakelen wanneer zij hulp nodig

hebben bij het gebruik van ICT.

Deelvraag 4

Er kan geconcludeerd worden dat docenten van de drie onderzoeksgroepen bij alle docentenrollen van

elkaar verschillen op het gebruik van ICT. De verschillen waren allen significant.

Hoewel er in de onderzoeksgroep PO minder respondenten aangaven gevorderde computervaardigheid

te beheersen, gaf deze groep grotendeels aan ICT regelmatig tot vaak te gebruiken bij de rol als

uivoerder. Er kan worden gezegd dat de gevorderde PO-docenten voor een groter deel ICT inzetten bij

de rol als uitvoerder dan de gevordere VO- en MBO-docenten.

Bij de rol als ontwerper zijn er significante verschillen gevonden die met name berusten op de

verschillen tussen de PO-, VO- en MBO-docenten in ontwikkeling. Hier blijkt dat de MBO-docenten

in ontwikkeling grotendeels aangaven ICT regelmatig te gebruiken bij de rol als ontwerper. Dit is

opmerkelijk te noemen aangezien er van docenten die minder ontwikkelde computervaardigheden

hebben wordt verwacht ook minder vaak ICT in te zetten bij de uitvoering van de docentenrollen.


- 51 -

Hieruit kan aangenomen worden dat wanneer MBO-docenten in ontwikkeling hun

computervaardigheden blijven ontwikkelen, zij wellicht nog vaker ICT zullen gebruiken bij het

uitvoeren van de rol als ontwerper.

Bij de rol als onderzoeker blijkt dat zowel de VO-docenten in ontwikkeling als de gevorderde VO-

docenten verschillen van de andere twee onderzoeksgroepen. De VO-docenten geven met een hoger

percentage aan dan de PO- en MBO-docenten, ICT zelden tot nooit te gebruiken bij deze rol. Er kan

worden aangenomen dat VO-docenten (ongeacht computervaardigheid) bij deze rol ICT in mindere

mate inzetten dan PO- en MBO-docenten.

Op de rol als teamlid/begeleider werd er een significant verschil gevonden. Er kan worden

aangenomen dat ICT door PO-docenten in ontwikkeling vaker wordt ingezet bij het uitvoeren van de

rol als teamlid/begeleider dan de VO- en MBO-docenten in ontwikkeling.

Tevens is er bij de laatste rol als lerende professional een significant verschil aangetoond tussen de

onderzoeksgroepen. Hier blijkt dat de helft van de PO-docenten in ontwikkeling regelmatig ICT te

gebruiken bij het uitvoeren van deze rol. Er kan worden aangenomen dat PO-docenten in ontwikkeling

meer inzet tonen om zichzelf te ontwikkelen als professional op het gebied van ICT in vergelijking

met de VO- en MBO-docenten in ontwikkeling.

Conclusies op de hoofdvraag

Op basis van de resultaten uit verschillende data wordt er geconcludeerd dat alle docentenrollen in

elke onderwijssector wel veranderen door het gebruik van ICT. De mate waarin en manier waarop die

veranderingen plaats zullen vinden zijn wel verschillend. De rol als uitvoerder kan door het gebruik

van ICT enerzijds tijdwinst opleveren door het inzetten van een virtuele docent en anderzijds zorgen

voor extra taken zoals naast het persoonlijke contact met leerlingen ook e-mail contact met hen

onderhouden. Bij deze rol kan tevens geconcludeerd worden dat met name de gevorderde PO-

docenten meer gebruik maken van ICT bij deze rol dan de VO- en MBO-docenten. Hierdoor kan

worden aangenomen dat zij zich verder ontwikkelen in de toekomst en dat PO-docenten nog vaker

ICT zullen inzetten bij het uitvoeren van deze rol.

Bij de rol als ontwerper is tevens te concluderen dat ICT zorgt voor tijdwinst. Door ICT te gebruiken

blijken de docenten werkzaam in het PO sneller en makkelijker te kunnen inspringen op

niveauverschillen. Voor de VO- en MBO-docenten blijkt dat ICT er voor kan zorgen dat het toetsen en

het ontwerpen van lesmateriaal makkelijker wordt. Er kan geconcludeerd worden dat met name MBO-

docenten zich sneller zullen ontwikkelen in deze rol doordat de MBO-docenten in ontwikkeling in

regelmatig gebruik maken van ICT. Wanneer zij hun computervaardigheden zullen verbeteren is de

verwachting dat het ICT-gebruik daardoor toe zal nemen in het MBO.

Wanneer er gekeken wordt naar de rol als onderzoeker kan er aangenomen worden dat deze rol per

onderwijssector op verschillende manieren zal veranderen. PO-docenten zullen naar mate de

computervaardigheid vordert ICT inzetten bij deze rol voor het evalueren terwijl MBO-docenten juist


- 52 -

meer problemen zullen gaan analyseren met behulp van ICT. VO-docenten zullen zich meer gaan

richting op nieuwe manieren van leren met het gebruik van ICT zoals ‘blended learning’.

Naast de tijdwinst wat naar voor kwam bij de rol als teamlid/begeleider geconcludeerd worden dat de

manier van communiceren tussen de leerlingen onderling, de leerlingen met de docent, de docent en

ouders en docenten onderling zal veranderen door het gebruik van ICT. Leerlingen zullen in het PO

vooral meer interactie hebben doordat ICT wordt ingezet en daardoor moeten samenwerken en leren

van elkaar. Het veranderende contact tussen leerlingen en docenten zal zich vooral voordoen op het

VO en het MBO (waar dit reeds aan de gang is). Door ICT te gebruiken zullen de docenten meer een

begeleidende taak krijgen. Naast het gebruik van e-mail zullen er vele andere manieren worden ingezet

zoals elektronische leeromgevingen maar ook messenger services. De laatste verandering op het

gebied van contact tussen docenten en ouders zal voornamelijk veranderen in het PO. De docenten

zullen ouders steeds meer via internet benaderen. De laatste verandering die er plaats zal vinden op het

gebied van communicatie is tussen de docenten onderling. Zij zullen elkaar vaker moeten

ondersteunen doordat er nu nog veel verschil is in computervaardigheid van docenten. Het

persoonlijke contact blijft daarbij belangrijk maar ook de e-mail is belangrijk in de rol als teamlid. Het

is opmerkelijk te noemen dat de rol als teamlid/begeleider in het MBO meer tijd vraagt door het

gebruik van ICT. Dit is te wijten aan de vele e-mails die docenten moeten lezen en beantwoorden.

Daarnaast is in het MBO door het geïntegreerde lesprogramma de verstandhouding tussen docenten

zeer belangrijk om goede lessen te kunnen verzorgen. De rol als teamlid wordt daar intenser en zullen

docenten door het vrije gebruik van ICT tijdens lessen veel moeten overleggen en samenwerken. De

PO-docenten zullen in de toekomst voor de rol als teamlid/ begeleider vaker ICT gebruiken aangezien

de PO-docenten in ontwikkeling momenteel al regelmatig gebruik maakt van ICT.

De rol als lerende professional zal op het gebied van taken niet echt veranderen. Wel kan er worden

geconcludeerd dat VO- en MBO-docenten de toekomst vaker hun leerlingen om hulp zullen moeten

vragen aangezien de leerlingen over het algemeen meer expertise hebben op het gebied van ICT dan

de docenten. Tenslotte wordt er verwacht dat de PO-docenten bij de rol als lerende professional zich

sneller zullen gaan ontwikkelen dan de VO- en MBO-docenten aangezien de groep PO-docenten in

ontwikkeling met een hoger percentage dan de VO en MBO-docenten aangeven ICT te gebruiken bij

deze rol.


- 53 -

6. Discussie

Het onderzoek kent een aantal beperkingen. In dit hoofdstuk zullen beperkingen op het gebied van de

docentenrollen, respondenten, betrouwbaarheid van de vragenlijst en de analyses worden besproken.

Docentenrollen

De docentrollen die tijdens het onderzoek onderzocht zijn naar verandering waren docentenrollen die

aan de hand van bestaande literatuur zijn gehanteerd. De respondenten die de vragenlijst hebben

ingevuld zijn echter niet getest op de invulling die zij geven aan deze rollen. Hier is voor gekozen

omdat de vragenlijst anders te veel items zou beschikken. Als gevolg daarvan zouden respondenten

wellicht de vragenlijst niet hebben ingevuld vanwege de omvang. Doordat er in de vragenlijst geen

items zijn meegnomen over de invulling van de rollen zijn deze rollen geïdealiseerd beschreven . Er

wordt daarnaast in de literatuur vanuit gegaan dat elke docent deze rollen beheerst en de daarbij

behorende taken en functies ook vakbekwaam uitoefent maar of dit in de praktijk ook het geval is

blijft nog een vraag. Vanuit dit oogpunt kan gezegd worden dat de onderzoeksvragen daardoor niet

volledig en onbetrouwbaar beantwoord kunnen worden omdat er niet met zekerheid gezegd kan

worden dat de betrokken respondenten de desbetreffende rollen uitvoert.

Respondenten

Er kunnen meerdere kanttekeningen gegeven worden met betrekking tot de respondenten in het

onderzoek. Hoewel er totaal 600 vragenlijsten zijn verstuurd (200 per onderwijssector) zijn er maar

146 terug gestuurd en dus een non-responspercentage van 76% . De respondenten zijn allen afkomstig

uit het ledenbestand van de AOb. Hier kan de kantekening gemaakt worden dat deze personen

(zogenaamde vakbondmensen) wellicht extra actief en vooruitstrevend zijn in het onderwijs.

Een ander discussiepunt is onder andere het aantal respondenten per onderwijssector. Het aantal

respondenten per onderzoeksgroep varieerde nogal. De respondenten zijn werkzaam in het PO,VO of

MBO daarbij zitten ook ICT-coördinatoren en respondenten die werkzaam zijn bij het

schoolmanagement. Zij werken wel in het onderwijs maar weinig of niet (meer) als docent. Zij konden

op sommige vragen dus moeilijk antwoord geven en hebben dit waarschijnlijk ingevuld op basis van

ervaring als docent in het verleden. Deze respondenten en de door hen ingevulde items zijn echter wel

meegenomen in de analyses vanwege de steekproefgrootte. Wanneer deze respondenten niet

meegenomen waren hadden er geen analyses uitgevoerd kunnen worden. Door deze beperkingen

kunnen de resultaten niet gegeneraliseerd worden (Stokking, 2003).

Naast de bovengenoemde opmerkingen over de respondenten in de vragenlijst kunnen er tevens

kanttekeningen worden geplaatst bij het aantal respondenten dat mee heeft gewerkt aan de interviews.

Om betrouwbare conclusies uit de resultaten van de interviews te kunnen trekken hadden er meer

respondenten geïnterviewd moeten worden. Vanwege de relatief korte periode waarin het onderzoek

werd uitgevoerd was er te weinig tijd om meerdere interviews af te nemen.


- 54 -

De respondenten die werkzaam waren in het PO en MBO zijn geworven doordat zij een directe band

hadden met de AOb en hebben zij op vrijwillige basis meegedaan aan het interview. De respondenten

die werkzaam waren in het VO hadden een band met het E-Lectoraat van INHOLLAND. Over de

respondenten van het VO kan worden gezegd dat zij over zeer goed ontwikkelde

computervaardigheden beschikten. Zij waren zeer enthousiast over ICT in het onderwijs en zeer

gemotiveerd om nieuwe aspecten ervan onder de knie te krijgen. Hierdoor zijn de resultaten van de

interviews met de respondenten die werkzaam zijn in het VO niet betrouwbaar en kan er een vertekend

beeld ontstaan.

Betrouwbaarheid van de vragenlijst

De vragenlijst bestond uit drie verschillende delen waarvan het tweede en derde deel vragen bevatten

die antwoord dienden te geven op de onderzoeksvragen. Uit de betrouwbaarheidsanalyse bleek dat de

Cronbach’s alpha van enkele rollen dermate laag was zodat deze items niet meegenomen konden

worden in verdere analyses. De schalen die per rol zijn ontstaan na de betrouwbaarheidsanalyse

bestonden niet allemaal uit een gelijk aantal aan items. De rol als uitvoerder bestond uit 14 items en de

rol als onderzoeker uit twee items. Hoewel de docentenrollen in de literatuur als gelijk worden gezien

is er wel degelijk een verschil in de hoeveelheid taken en functies die bij de desbetreffende rol horen.

Daarnaast bestonden bepaalde schalen uit weinig items waardoor er geen harde conclusies getrokken

mogen worden op basis van de resultaten. Naast het ongelijke aantal vierpuntsschaal-items per rol,

bestond de vragenlijst uit vragen die inventariseerden (ja/nee antwoordmogelijkheden). De conclusies

uit de resultaten van deze items kunnen geen significante verschillen aantonen doordat deze items van

nominaal meetniveau zijn.

Analyses

Om antwoord te geven op de onderzoeksvragen zijn de respondenten in ontwikkeling en gevorderd op

het gebied van computervaardigheid met elkaar vergeleken. De analyses zijn op deze manier

uitgevoerd omdat er geen nulmeting bestond. De conclusies die getrokken zijn op basis van de

verschillen tussen deze twee groepen geven dus niet de verandering weer maar een vergelijking. Toch

zijn deze groepen vergeleken omdat er wordt verwacht dat de docenten in de toekomst betere

computervaardigheden hebben en er wellicht geen docenten meer zijn die een computervaardigheid

hebben die in ontwikkeling is. Er is een opmerking te plaatsen over de analyses die zijn uitgevoerd.

Wanneer een t-toets voor onafhankelijke steekproeven wordt uitgevoerd, wordt aangeraden om het

aantal respondenten in de steekproeven minimaal 25 respondenten te laten omvatten (Baarda, 2003).

Dit was echter niet in alle onderwijssectoren het geval. Toch is er gekozen voor de t-toets vanwege de

parametrische aard. Bij deelvraag 4 is om de verschillen te meten tussen de onderwijssectoren de Chi-

kwadraattoets uitgevoerd. Echter wordt hierbij doorgaans de volgende richtlijn gehanteerd, minimaal

80% van de verwachte celfrequenties een verwachte waarde hebben die groter is dan vijf. Bij de data


- 55 -

die gebruikt is in het onderzoek was dit echter niet het geval. Deze toets is toch uigevoerd omdat er

meer dan twee afhankelijke en onafhankelijke variabelen getoetst moesten worden om antwoord te

krijgen op deze deelvraag.


- 56 -

7. Aanbevelingen

Op grond van voorgaande discussiepunten worden in dit hoofdstuk enkele aanbevelingen gegeven

voor een eventueel vervolgonderzoek.

Onderzoeksdesign

Wanneer er wordt onderzocht welke rollen docenten met de daarbij behorende functies en taken in de

praktijk vervullen kan er triangulatie worden toegepast. Er kunnen interviews en vragenlijsten worden

afgenomen maar ook observaties worden uitgevoerd. Op die manier kan een duidelijk beeld verkregen

worden over de docentenrollen en kan men verder gaan met de hoofdvraag die bij het huidige

onderzoek is gesteld. Om een betrouwbaar antwoord te kunnen geven op de gestelde

onderzoeksvragen en dus verandering te meten, kan een longitudinaal onderzoek worden uitgevoerd.

De docenten worden dan voor een langere tijd gevolgd in hun taken en functies en daarbij hun ICT-

gebruik.

Verdiepend literatuuronderzoek

Er zou een verdiepend literatuuronderzoek uitgevoerd kunnen worden. De literatuurstudie die bij het

huidige onderzoek is uitgevoerd is met name gebaseerd op Nederlandse literatuur. De gebruikte

bronnen kwamen redelijk overeen maar er zaten echter wel verschillen in. Zo is de rol als ontwerper

en de rol als ontwerper en innovator in het huidige onderzoek samengevoegd vanwege de overlap

hoewel er toch wel wat verschillen tussen deze rollen zaten. Wanneer een compleet beeld van de

mogelijke docentenrollen wordt gevormd, zou dit ten goede komen van de items in de vragenlijst.

Deze kunnen dan specifieker geformuleerd worden.

Onderzoeksgroep

Om uitspraken te kunnen doen over docentenrollen is het aan te bevelen om in vervolg onderzoek

enkel docenten bij de onderzoeksgroep te voegen. Zij kunnen het beste weergeven hoe hun rollen

veranderd zijn.

De onderzoeksgroep was bij de vragenlijst per sector onderverdeeld in twee groepen de respondenten

in ontwikkeling en de gevorderde respondenten betreffende computervaardigheid. Deze verdeling is

voort gekomen naar eigen inziens van de respondenten. De respondenten konden zichzelf beter of juist

minder bekwaam voordoen dan dat zij in werkelijkheid zijn. Om dit in een vervolgonderzoek tegen te

gaan kunnen er een aantal gerichte vragen over ICT-gebruik aan de respondenten voorgelegd worden

en zou een expert naar aanleiding van de vragen de respondenten kunnen verdelen op

computervaardigheid.


- 57 -

Vragenlijst

De vragenlijst die bij het huidige onderzoek is gebruikt dient verder uitgewerkt te worden. In het

huidige onderzoek is bij de sectoren VO en MBO de items betreffende lerende professional niet

meegenomen in statistische toetsen vanwege de lage betrouwbaarheid terwijl ook deze rol zeker van

belang is. Om de betrouwbaarheid van de vragenlijst te verbeteren zouden bij alle docentenrollen een

gelijk aantal items moeten worden opgenomen. Daarnaast zouden het aantal vragen (deel twee in de

huidige vragenlijst) en het aantal stellingen (deel drie in de huidige vragenlijst) gelijk moeten zijn.

De vragen die in de huidige vragenlijst dienden als inventarisatie zouden een vierpuntsschaal kunnen

krijgen zodat ook deze vragen meegenomen kunnen worden in statistische toetsen. Hierdoor zouden

er conclusies worden getrokken en kunnen significante verschillen worden aangetoond.

De items betreffende de rol als onderzoeker werden bij de uitgevoerde pilot (zie bijlage 5) als

onduidelijk beschouwd. Deze items zijn toen hergeformuleerd maar echter werden deze items door

een aantal respondenten nog steeds niet goed begrepen. Zij gaven dit aan door vraagtekens bij de

betreffende items te zetten of door deze items niet in te vullen. Door verder onderzoek te doen naar

deze rol zullen er gerichter vragen gesteld kunnen worden.

Interviews

De interviews die gehouden zijn met de respondenten hebben praktijkvoorbeelden opgeleverd echter

door de kleine hoeveelheid interviews die afgenomen zijn kunnen geen generaliseerbare conclusies

hieruit worden getrokken. In een eventueel vervolgonderzoek is aan te raden om meerdere interviews

af te nemen. Daarnaast zouden de respondenten na een langere tijd weer geïnterviewd moeten worden.

Op die manier kunnen de resultaten van de interviews uitwijzen naar mogelijke veranderingen die

plaats hebben gevonden bij de taken en functies van bepaalde rollen door het gebruik van ICT.


- 58 -

Literatuur

Baarda, D. , Goede, M. de , & Dijkum, C. (2003). Basisboek statistiek met SPSS. Handleiding voor het

verwerken en analyseren van en rapporteren over (onderzoeks)gegevens. Groningen/Houten:

Stenfert Kroese

Baarda, D., Goede, M. de & Kalmijn, M. (2000). Basisboek enquêteren en gestructureerd interviewen.

Praktische handleiding voor het maken van een vragenlijst en het voorbereiden en afnemen

van gestructureerde interviews. Houten; Educatieve Partners Nederland

Baarda, D., Goede, M. de & Teunissen, J. (2005). Basisboek kwalitatief onderzoek. Handleiding voor

het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Houten: Stenfert Kroese

Brinkman, J. (2000). De vragenlijst. Groningen; Wolters-Noordhoff

Czaja, R. & Blair, J. (2005). Designing Surveys. A guide to decisions and procedures (pp 59-102).

London: Pine Forge Press .

Drenoyianni, H. (2006). Reconsidering change and ICT: Perspectives of a human

and democratic education. Education information technology, 11, 401-413

Hakkarainen, K., Muukkonen, H., Lipponen, L., Rahikainen, M. & Lehtinen, E. (2001). Teachers

information and communication technology (ICT) skills and practices of using ICT in their

pedagogical thinking. Journal of technology and teacher education, 9, 181-197

Harden R.M. & Crosby, J. (2000). The good teacher is more than a lecturer. The twelve roles of the

teacher. Medical teacher, 22, 334-347

Hulsen, M., Wartenbergh-Crass, F., Smeets, E., Uerz, D., Neut, I. van der, Sontag, L., Wolput, B. van,

Bogaard, M. van der. (2005). ICT in cijfers. ICT-onderwijsmonitor studiejaar 2004/2005.

Binnengehaald op 10 oktober 2007, op http://www.minocw.nl

Jansma, F. (2006). Het kwalificatieniveau en de rol van kennis in de beroepsbekwaamheid van de

docent. Binnengehaald op 2 oktober 2007, op http://www.docentenweb.nl

Kozma, R.B. (2003). Technology and classroom practices. An international study. Journal of research

in technology in education, 36, 1-14

Levinsen K.T. (2006). Qualifying online teachers. Communicative skills and their compact on e-

learning quality. Education informatic technology, 51, 42-51

Loesje (2003). Hoezo crisis (pp 22). Haarlem: A.W. Bruna Uitgevers

Makhanya, M.S. (2001). What do teachers do? A qualitative analysis of the role of the teacher.

Systemic practice and action research, 15, 123-144

Oost, H. (2002). Een onderzoek voorbereiden. Baarn: HB Uitgevers

Oost, H. (2002). Een onderzoek uitvoeren. Baarn: HB Uitgevers

Pauw, S (2003). ICT-schoolportretten. Zoektocht naar nieuwe rollen,taken en functies. Binnengehaald

op 18 oktober 2007 op http://parlando.sdu.nl/

Simons, P.R.J. (2004). ICT in het onderwijs naar de derde fase? Binnengehaald op 1 november 2007


- 59 -

op http://igitur-archive.library.uu.nl/ivlos

Spencer, L.M. & Spencer S.M. (1993). Competence at work, Models for suprior performance. New

York: Wiley & Sons

Stokking, K.M. (2003). Bouwstenen voor onderzoek in onderwijs en opleiding. Binnengehaald op 2

oktober 2007, op http://studion.fss.uu.nl/Bouwstenenonline/startpagina.doc

Strien, P.J. van (1986). Praktijk als wetenschap. Methodologie van het sociaal-wetenschappelijk

handelen. Assen: Van Gorcum

Veen, W.(1994). Computer ondersteunende docenten. De rol van docenten bij invoering van

computers in de klaspraktijk (pp 175-230). Academisch Boeken Centrum: De Lier

Vier in balans monitor 2007. (2007). Binnengehaald op 7 oktober 2007, op

http://www.ICTopschool.net/

Vier in balans monitor 2006. (2006). Binnengehaald op 7 oktober 2007, op

http://www.ICTopschool.net/onderzoek

Vocht, A. de (2005). Basishandboek SPSS 13. Statistiek met SPSS 13. Utrecht: Bijleveld

Wijngaards, G. (red) (2007). Innovatief leren met jongeren. Inholland lectoraat e-learning; Rotterdam


- 60 -

Bijlagen


- 61 -

Bijlage 1: Tabellen docentenrollen en factoren

Tabel 49. Overzicht docentenrollen en daarbijbehorende taken en functies (Harden & Crosby, 2000; Jansma, 2006).

Rol Onder categorieën

Uitvoerder - omgaan met leerlingen

- hoeverre betrekken zij collega’s daarbij

- materialen gebruiken

- de manier waarop er geleerd wordt (samenwerkend leren….)

- uitvoering van klassenmanagement met aspecten als planning, regels,

afspraken

- afwisseling in werkvormen

- werken met handelingsplannen (invullen/ontwikkelen, doorlopen,

evalueren)

Ontwerper - ontwerpen van materialen die nodig zijn als ondersteuning van de

les/leerstof/leerdoelen

- ontwikkeling van leerlingen bijhouden

- bestaande leerinhouden zoals lesstof die behandeld wordt in lesboeken

aanpassen op het niveau van de leerlingen waar dit nodig is

Onderzoeker in de

praktijk

- onderzoek kunnen doen naar problemen van leerlingen op zowel cognitief

als sociaal-emotioneel gebied.

- materialen evalueren op bruikbaarheid

- onderzoek doen naar onderwijsvernieuwingen

- welke onderwijsvernieuwingen bruikbaar en realiseerbaar zijn voor

zijn/haar school

Teamlid en

begeleider

- Leerlingen begeleiden, motiveren, helpen, stimuleren

- gesprekken kunnen voeren met collega’s/ouders/leerlingen

- onderhouden van contacten met collega’s om verbetering van de school te

ontwikkelen

Lerende professional - leerdoelen opstellen

- leerdoelen nastreven

- persoonlijk ontwikkelings plan bijhouden om de opgestelde leerdoelen

proberen te bereiken

- durven hulp te vragen aan experts

- gebruik maken van intervisie met zijn/haar collega’s


- 62 -

Tabel 50. Overzicht van aspecten behorende bij factoren (Hulsen et al, 2005; Veen, 1994; Vier in balans monitor, 2007).

Factor Inhoud

Ict in onderwijsleerproces - ICT- gebruik in de les

- Leeractiviteiten met ICT

- Lesvoorbereiding

- Instructie

- Ict- gebruik bij het volgen van schoolloopbanen

- Digitale communicatie

Ict beleid - Visie

- Stimulerende activiteiten

- Effecten van ICT

- Samenwerking door leerkrachten

- ICT en werkdruk

Ict voorzieningen en beheer - Leerlingcomputerratio

- Vervanging van computers

- Intern netwerk

- Internetverbindingen

- ICT- voorzieningen en ondersteuning

Educatieve software - Beschikbaarheid van goede software

- Knelpunten bij het gebruik van educatieve software

- Kosten van educatie software

- Standaardisatie van educatieve software

Vaardigheden en

deskundigheids bevorderingen

- ICT - basisvaardigheden

- Didactische ICT - vaardigheden

- Deskundigheidsbevordering

Ict in management en

ondersteunende processen

- onderwijsondersteuning met ICT

- inzet van digitale leerlingvolgsystemen/toetsing

Betrokkenheid en houding - houding t.o.v. ict gebruik in het onderwijs


- 63 -

Bijlage 2 Vragenlijst

Vragenlijst Veranderende docentenrollen door het gebruik van ICT

Een onderzoek in opdracht voor de Algemene Onderwijsbond en het

INHOLLAND Lectoraat eLearning

Voor u ligt een vragenlijst die drie delen kent: • In deel 1 worden algemene vragen gesteld. • In deel 2 zal de vragenlijst overgaan op vragen naar de verschillende rollen van leraren

door het gebruik van ICT. • Afsluitend worden in deel 3 stellingen gegeven. U wordt gevraagd naar uw persoonlijke visie, houding en vaardigheden met betrekking tot ICT- gebruik. De meeste vragen zijn gesloten, waarbij gevraagd wordt te kiezen uit verschillende antwoordmogelijkheden. [U kunt antwoord geven door het bolletje in te kleuren van het antwoord dat u het meest aanspreekt. Wanneer u bij een vraag meerdere antwoorden mag geven, staat dit vermeld. Voor correctie zet u een kruis door het foutieve bolletje en kleurt u vervolgens het juiste bolletje in.]

Bepaalde termen komen regelmatig terug in de vragenlijst. Hieronder worden zij nader toegelicht: • Computergebruik: het gebruiken van de computer zowel privé als op het werk. Inclusief

het gebruik van software, het internet en multimedia • ICT: informatie- en communicatietechnologie. Daarmee worden alle elektronische

apparaten en programma’s bedoeld waarmee je zaken elektronisch opslaat, bewerkt, transporteert en in- en uitvoert.

• Multimedia: computertoepassingen waarbij verschillende media worden gebruikt en waarbij vooral tekst, beeld en geluid een rol spelen.

• Elektronische leeromgeving: is een systeem dat elektronisch leren mogelijk maakt doordat er bijgehouden kan worden wat er geleerd wordt, gecommuniceerd kan worden met anderen over het leerproces en hoe het leerproces georganiseerd moet worden.

Aan het einde van deze vragenlijst is er nog ruimte om open aanmerkingen te geven. Alle gegevens worden strikt vertrouwelijk verwerkt. Bedankt voor uw deelname aan het onderzoek! Met vriendelijke groet, Jolanda van Leeuwen


- 64 -

Deel 1 Algemene vragen:

I. Bent u een man of een vrouw? 0 man 0 vrouw II. Welke leeftijd heeft u? 0 30 jaar en jonger 0 31 – 40 jaar 0 41 – 50 jaar 0 51 – 60 jaar 0 61 jaar en ouder

IIIa. In welk onderwijssector bent u werkzaam? 0 primair onderwijs 0 voortgezet onderwijs 0 middelbaar beroeps onderwijs

IIIb. Welke functie heeft u? (meerdere antwoorden mogelijk) 0 Groepsleraar/docent 0 ICT- coördinator 0 Schoolmanagement

IIIc. Wanneer u op het MBO werkzaam bent, in welke sector geeft u les? 0 Zorg & Welzijn 0 Sport 0 Zakelijke dienstverlening & transport 0 Techniek en technologie 0 Horeca, toerisme en voeding 0 Handel & commercie 0 Mode en uiterlijke verzorging 0 Luchtvaart, transport & logistiek 0 Media, reclame, kunst & cultuur 0 International studies 0 Anders, namelijk……………………………………………….. IV. Hoe computervaardig ziet u zichzelf? 0 beginnend 0 in ontwikkeling 0 gevorderd 0 zeer gevorderd


- 65 -

V. Welke ervaring heeft u met computergebruik? ( meerdere keuzes mogelijk) Software Hardware 0 tekstverwerkingsprogramma’s 0 spreadsheets 0 presentatieprogramma’s 0 internet 0 e-mail 0 elektronische leeromgeving

0 scanner 0 usb-stick 0 digitale camera 0 digitaal schoolbord 0 mp3-speler 0 pda/ smartphone

VI. Welke stelling(en) is op u van toepassing?(meerdere antwoorden mogelijk). Ik maak als leraar gebruik van ICT omdat, 0 ik het zelf effectief vind. 0 ik het belangrijk vind om bij de tijd te blijven. 0 ik de belevingswereld van mijn leerlingen beter kan begrijpen. 0 het moet van het schoolbestuur. 0 mijn collega’s het ook doen. 0 anders namelijk…………………………

VII. De school waarop u werkt vindt u innovatief (vernieuwend): 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal mee eens

VIII. Hoe vaak wordt er bij leermateriaal van de school ICT gebruikt? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak

IX. De ICT-faciliteiten op de school waarop u werkt, vindt u: 0 onvoldoende 0 zwak 0 voldoende 0 goed

X. Hoe vaak werkt u thuis op de eigen computer aan school? 0 nooit 0 1-2 keer in de week 0 3-4 keer in de week 0 5-6 keer in de week 0 meer dan 7 keer in de week

XI. Hoe vaak werken de leerlingen tijdens de les op de computer? 0 zelden tot nooit 0 wekelijks 0 dagelijks 0 2 maal per dag 0 3 maal per dag 0 meer dan 3 maal per dag


- 66 -

Deel 2: Vragen over de rollen van de leraar

Rol van uitvoerder:

Docenten moeten veelzijdig zijn en verschillende rollen vervullen. Een hoofdtaak is natuurlijk

het

werken met leerlingen in de praktijk.

1) Hoe vaak is het gebruik van ICT gespreksstof tussen u en uw leerlingen? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 2) Hoe vaak vraagt u hulp van een leerling bij het gebruik van ICT? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak

3) Heeft u contact met leerlingen via email? 0 ja 0 nee, ga door naar vraag 5 4) Zo ja, vindt u dat dit een meerwaarde heeft in vergelijking met face-to-face

communicatie? 0 ja 0 nee 5) Hoe vaak maakt u gebruik van de computer van lesmateriaal die door de methode

wordt geleverd? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 6) Hoe vaak schaft u zelf lesmateriaal aan dat alleen gebruikt kan worden op de computer? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 7) Hoe vaak zoekt u didactisch lesmateriaal op internet? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 8) Hoe vaak maakt u gebruik van microsoft office bij het voorbereiden van uw lessen? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 9) Hoe vaak maakt u gebruik van microsoft office tijdens uw lessen? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 10) Hoe vaak voert u werkvormen uit waarbij de leerlingen bezig zijn met de computer? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak Onder klassenmanagement wordt het plannen en organiseren van activiteiten met leerlingen verstaan. 11) Hoe vaak maakt u bij klassenmanagement gebruik van microsoft office? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 12) Hoe vaak maakt u bij klassenmanagement gebruik van internet als informatiebron? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak


- 67 -

Rol als ontwerper: Iedere leraar bedenkt of ontwerpt wel eens materialen of opdrachten voor zijn leerlingen.

13) Hoe vaak bedenkt u een opdracht als aanvulling voor de leerlingen waarbij zij de

computer moeten gebruiken? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 14) Hoe vaak maakt u gebruik van internet wanneer u op zoek bent naar verbreding van

uw eigen kennis ten behoeve van een bepaalde les? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 15) Biedt de computer u ondersteuning bij het ontwikkelen van materialen voor een les? 0 ja 0 nee 16) Biedt de computer u mogelijkheden om in te spelen op de niveauverschillen van de

leerlingen? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak

Rol als onderzoeker van de praktijk:

Een leraar komt in de praktijk regelmatig voor nieuwe uitdagingen te staan. Daarbij zoekt de

leraar naar verbreding van zijn eigen kennis en reflecteert daarop.

17) Helpt het internet om bepaalde gedrags- en leerproblemen van leerlingen te analyseren?

0 ja 0 nee 18) Hoe vaak maakt u gebruik van ICT wanneer u zelf onderzoek doet naar gedrags- en leerproblemen van bepaalde leerlingen? 0 zelden tot nooit 0 soms 0 regelmatig 0 vaak 19) Kunt u na afloop van dit onderzoek met behulp van ICT het onderzoek evalueren? (door bijvoorbeeld gebruik te maken van digitale evaluatieschema’s)

0 ja 0 nee

Rol als begeleider en teamlid

Van leraren wordt verwacht dat zij leerlingen begeleiden bij in hun studie. Bovendien

functioneren leraren vaak in een team. Naast het begeleiden van leerlingen dienen zij ook

collega’s enerzijds te ondersteunen en anderzijds aan collega’s hulp te durven vragen.

20) Maakt u gebruik van de computer bij het feedback geven aan leerlingen? 0 ja 0 nee 21) Heeft u wel eens ouders van leerlingen geïnformeerd via het internet? (door

bijvoorbeeld een nieuwsbrief te verspreiden via de website van de school) 0 ja 0 nee

22) Welke manier(en) van communicatie met uw collega’s via de computer vindt u dan het effectiefst werken (meerdere keuzes mogelijk) ? 0 e-mail 0 chat 0 online discussieforum 0 weblog 0 elektronische leeromgeving 0 anders, namelijk……..


- 68 -


Doordat de maatschappij verandert, blijft het beroep als leraar ook veranderen. Het is van

belang dat leraren zichzelf blijven ontwikkelen om op die manier een echte professional te

blijven.

22) Heeft u bepaalde persoonlijke leerdoelen opgesteld waarbij u wilt werken aan de

bevordering van uw computergebruik? 0 ja 0 nee

23) Welke faciliteiten die een computer kan bieden wilt u graag leren gebruiken of beter leren benutten?

(meerdere keuzes mogelijk) 0 e-mail 0 internet 0 tekstverwerkingprogramma’s zoals microsoft word 0 presentatieprogramma’s zoals PowerPoint 0 elektronische toetsprogramma’s 0 programma’s om rekenbladen te maken (spreadsheets) 0 programma’s om websites te maken 0 elektronische leeromgeving 0 leerlingvolgsysteem 0 anders, namelijk……………….. 0 ik hoef niks meer te leren

24) Worden voorzieningen aangeboden vanuit de school om dergelijke leerdoelen te

realiseren? 0 ja 0 nee

25) Gebruikt u ICT om uw collega’s om hulp te vragen?

0 ja 0 nee 26) Zo ja, vindt u het prettig om op deze manier hulp te vragen? 0 ja 0 nee 27) Welke mogelijkheden biedt uw school (meerdere keuzes mogelijk)? 0 e-mail 0 chat 0 online discussieforum 0 weblog 0 elektronische leeromgeving 0 anders, namelijk…….. 28) Heeft u het idee dat intervisie (overleggen met collega’s om uw functioneren te

optimaliseren) beter tot zijn recht komt wanneer dit persoonlijk gebeurt? 0 ja 0 nee


- 69 -

Deel 3: Stellingen over de rollen van de leraar

1) Ik kan meerdere werkvormen aanbieden door de computer te gebruiken. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 2) Ik geef leerlingen opdrachten waarbij zij samen moeten werken met het gebruik van de

computer. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 3) Ik vind de computer een belangrijk hulpmiddel bij samenwerkend leren. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 4) Ik vind de computer een bruikbaar hulpmiddel om afwisselende lessen te bieden. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 5) Ik heb door het gebruik van internet meer kennis gekregen over de diversiteit van gedrags- en leerproblemen van leerlingen 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 6) Ik kan door de communicatiemogelijkheden van de computer mijn leerlingen sneller helpen. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 7) Met face-to-face contact kan ik leerlingen beter stimuleren. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 8) Ik werk makkelijker samen met vak- of andere collega’s wanneer ik computers, internet en multimedia inzet. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 9) Ik voel het als een bedreiging wanneer leerlingen meer van ICT af weten dan ik. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens 10) Wanneer ik bijscholing krijgt zal het verschil in ICT-vaardigheden tussen mij en de leerlingen kleiner worden. 0 helemaal oneens 0 oneens 0 eens 0 helemaal eens Ruimte voor overige opmerkingen: ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. Bedankt voor het invullen van de vragenlijst! U kunt de vragenlijst retourneren in de bijgeleverde retourenvelop. Algemene Onderwijsbond T.a.v. Jolanda van Leeuwen Postbus 2875 3500 GW Utrecht


- 70 -

Bijlage 3 Beschrijvende statistieken PO

Rol als uitvoerder

Vierpuntsschaal items Min. Max. Mean Std.

Hoe vaak is het gebruik van ICT gespreksstof tussen u en

uw leerlingen? 1 3 1,92 ,75

Hoe vaak vraagt u hulp van een leerling bij het gebruik van

ICT? 1 3 1,44 ,64

Hoe vaak maakt u gebruik van de computer van

lesmateriaal die door de methode wordt geleverd? 1 4 2,54 1,03

Hoe vaak schaft u zelf lesmateriaal aan dat alleen gebruikt

kan worden op de computer? 1 3 1,56 ,76

Hoe vaak zoekt u didactisch lesmateriaal op internet? 1 4 2,78 ,84

Hoe vaak maakt u gebruik van microsoft office bij het

voorbereiden van uw lessen? 1 4 2,08 1,03

Hoe vaak maakt u gebruik van microsoft office tijdens uw

lessen? 1 4 1,62 ,81

Hoe vaak voert u werkvormen uit waarbij de leerlingen

bezig zijn met de computer? 1 4 2,28 ,97

Hoe vaak maakt u bij klassenmanagement gebruik van

microsoft office? 1 4 2,08 ,93


internet als informatiebron? 1 4 2,49 1,06

Ik kan meerdere werkvormen aanbieden door de computer

te gebruiken. 1 4 3,02 ,63

Ik geef leerlingen opdrachten waarbij zij samen moeten

werken met het gebruik van de computer 1 4 2,68 ,90

Ik vind de computer een belangrijk hulpmiddel bij

samenwerkend leren 1 4 2,77 ,72

Ik vind de computer een bruikbaar hulpmiddel om

afwisselende lessen te bieden 1 4 3,17 ,60

Rol als ontwerper


Hoe vaak bedenkt u een opdracht als aanvulling voor de

leerlingen waarbij zij de computer moeten gebruiken? 1 4 1,82 ,80

Hoe vaak maakt u gebruik van internet wanneer u op zoek

bent naar verbreding van uw eigen kennis ten behoeve van

een bepaalde les?

1 4 2,77 ,98

Biedt de computer u mogelijkheden om in te spelen op de

niveauverschillen van de leerlingen? 1 4 2,42 ,90

Rol als onderzoeker


Hoe vaak maakt u gebruik van ICT wanneer u zelf

onderzoek doet naar gedrags- en leerproblemen van

bepaalde leerlingen?

1 4 1,78 ,84

Ik heb door het gebruik van internet meer kennis gekregen

over de diversiteit van gedrags- en leerproblemen van 1 4 2,35 ,81


- 71 -

leerlingen



Ik kan door de communicatiemogelijkheden van de

computer mijn leerlingen sneller helpen. 1 4 2,20 ,77

Ik werk makkelijker samen met vak- of andere collega’s

wanneer ik computers, internet en multimedia inzet. 1 4 2,59 ,76

|Rol als lerende professional


Ik voel het als een bedreiging wanneer leerlingen meer van

ICT af weten dan ik 1 4 1,81 ,70

Wanneer ik bijscholing krijg zal het verschil in ICT-

vaardigheden tussen mij en de leerlingen kleiner worden 1 4 2,62 ,80


- 72 -

Bijlage 4 beschrijvende statistieken VO

Rol als uitvoerder





ICT? 1 3 1,39 ,53









lessen? 1 4 1,93 1,00




microsoft office? 1 4 2,00 ,92


internet als informatiebron? 1 4 2,10 ,90






samenwerkend leren 1 4 2,69 1,44



Rol als ontwerper






een bepaalde les?

1 4 2,75 ,94



Rol als onderzoeker





1 4 1,61 ,88




- 73 -

leerlingen





Met face-to-face contact kan ik leerlingen beter stimuleren 1 4 3,12 ,69




- 74 -

Bijlage 5 Beschrijvende statistieken MBO

Rol als uitvoerder





ICT? 1 4 1,63 ,76









lessen? 1 4 2,12 1,00




microsoft office? 1 4 2,46 1,07


internet als informatiebron? 1 4 2,24 1,01






samenwerkend leren 1 4 2,73 ,66



Rol als ontwerper






een bepaalde les?

1 4 2,86 ,93



Rol als onderzoeker





1 4 1,60 ,82




- 75 -

leerlingen









Ik voel het als een bedreiging wanneer leerlingen meer van

ICT af weten dan ik 1 4 2,33 ,57

Wanneer ik bijscholing krijg zal het verschil in ICT-

vaardigheden tussen mij en de leerlingen kleiner worden 1 4 2,52 ,67


- 76 -

Bijlage 6 Pilot-onderzoek

Voordat de vragenlijsten naar de respondenten verstuurd werden zijn deze ingevuld door acht

respondenten waarvan zeven werkzaam zijn in het primair onderwijs en één respondent werkzaam is

in het voortgezet onderwijs. Door het korte tijdbestek konden er niet zo snel meerdere respondenten

gevonden worden. Daarnaast is het aantal respondenten in de pilot te klein om een

betrouwbaarheidsanalyse uit te voeren daarom is er een panelgesprek gehouden met deze groep nadat

zij de vragenlijst hadden ingevuld. In het panelgesprek konden de respondenten hun mening geven

over de vragen en voor hun onduidelijkheden aangeven in de vragenlijst. Uit het gesprek kwam

bruikbare informatie. Hieruit volgde aanpassingen in de items. Het item ‘Hoe vaak maakt u bij het

managen van de klas gebruik van internet?’ is vervangen door ‘Hoe vaak maakt u bij

klassenmanagement gebruik van internet als informatiebron?’. Daarnaast werden bepaalde begrippen

als onduidelijk ervaren en zijn de volgende begrippen veranderd; innovatief is vernieuwend geworden

en faciliteiten is mogelijkheden geworden. Naar aanleiding van het panelgesprek is het voorblad met

de instructies tevens aangepast. Er is een deel met instructie toegevoegd en uitleg gegeven over het

begrip ‘elektronische leeromgeving’.


- 77 -

Bijlage 7 Interviewschema

Introductie

- Achtergrond vertellen over het onderzoek:

De laatste jaren is het ict- gebruik in de maatschappij sterk toegenomen en zo dus ook in het

onderwijs. Daarbij maken niet alleen leerlingen gebruik van ict maar ook van de docenten wordt

verwacht dat zij op enige wijze om kunnen gaan met computers.

In dit onderzoek wordt onderzocht in welke zin de rollen van docenten veranderen door het gebruik

van ict. Er wordt hierbij zowel naar de betekenis als naar de inhoud van de rollenverandering gekeken.

Het onderzoek wordt gehouden onder leerkrachten van het po, vo en mbo. Door middel van een al

eerder verstuurde vragenlijst en interviews worden er hopelijk nieuwe inzichten verkregen wat

betreffende deze rollen.

Zoals al eerder is aangegeven is er al een vragenlijst verstuurd dit interview zal aanvulling geven op de

vragenlijst. Het is daarbij van belang dat u als leerkracht voorbeelden kan geven over uw gebruik van

ict in uw eigen praktijksituatie of die van anderen op school.

- Tijdsduur aangeven van het interview

- Inlichten over het opnemen van de het interview

- Hoe de gegevens uit het interview worden verwerkt

U krijgt eerst de uitwerking van het interview om dit door te lezen voordat ik het ga analyseren.

Wanneer er onduidelijkheden of onwaarheden inzitten kunt u dit aangeven en zal ik dit veranderen.

Eigen ict-gebruik van docent (houding)

Beginvraag: Kunt u aangeven waarom u gebruik maakt van ict?

Eventueel doorvragen over:

- Welke meerwaarde heeft het gebruik van ict volgens u? niet alleen voor de leerlingen maar

ook voor u als leerkracht

- Welke nadelen heeft het gebruik van ict volgens u?

- Welke ergernissen heeft u omtrent het gebruik van ict in het onderwijs?

Ict-vaardigheden

Beginvraag: Wat vindt u van uw eigen computervaardigheden?


- Ontwerpt u eigen materiaal m.b.v. computer?


- 78 -

- Hoe vergelijkt u uw vaardigheden met betrekking op het gebied van ict, met de vaardigheden

van de leerlingen?

Educatief software gebruik: (educatief software)

Beginvraag: Welke ervaring heeft u met educatief software?


- Maak u gebruik van educatieve software thuis middels internet (voorbeelden web 2.0 noemen)

om dit vervolgens te kunnen gebruiken bij activiteiten die met de functie van leerkracht te

maken heeft?

- Maakt u gebruik op school van educatieve software?

Taken en functies van docenten door ict (beleid)

Beginvraag: Welke taken van de leerkracht zijn er volgens u veranderd door ict in het onderwijs?

Zijn er veel nieuwe taken en functies bijgekomen sinds er meer gebruik gemaakt wordt van de

computer in het onderwijs?

Ondersteuning van school aan de docenten bij ict- gebruik (voorzieningen en beheer)

Beginvraag: Welke begeleiding zou een school moeten bieden aan docenten om ict- gebruik te

stimuleren?


- Doet de school waarop u werkt volgens u voldoende aan ict- ondersteuning op technisch

gebied. Zijn er naar uw mening voldoende computers, een snelle netwerkverbinding? Beschikt

de school over digitale schoolborden?

- Op welke manier maakt u gebruik van deze technische voorzieningen?

- Doet de school volgens u voldoende aan ict- ondersteuning op didactisch gebied. Zodat u de

computer kunt gebruiken bij didactische handelingen…

- Biedt de school daarbij mogelijkheden voor her- of bijscholing?

- Toont het management begrip wanneer u aangeeft dat u extra scholing wilt betreffende het

gebruik van ict?

- Waar wilt u verbetering zien op het gebied van ict- gebruik binnen de school?

- Krijgt/ Vraagt u hulp van collega’s wanneer u tegen problemen aanloopt betreffende ict-

gebruik

- Vraagt u hulp van leerlingen wanneer u tegen problemen aanloopt betreffende ict- gebruik?


- 79 -

Afsluitende vraag:

Denkt u dat het beroep als leerkracht in de toekomst anders wordt door de toename van ict in het

onderwijs? (lerende professional)

Afsluiting interview:

- Heeft u zelf nog opmerkingen of iets toe te voegen aan dit interview?

- Wilt u het verslag ontvangen?

- Bedanken


- 80 -

Bijlage 8 Interviewresultaten PO

Labels aan de hand van tekstfragmenten respondent één

Tekstfragment Labels Rol

Ja tuurlijk gebruik ik ict. Op verschillende manieren als

een soort tweede leerlijn, als differentiatiemateriaal als

kinderen vlot klaar zijn maar ook differentiatie voor

kinderen waarvoor de basisstof te moeilijk is kunnen zij

eenvoudigere programma’s op de computer doen.

Tweede leerlijn

Differentiatie

programma’s

Uitvoerder

Dan denk ik aan rekenen, dus de hoofdlijn is dan de

methode wereld in getallen de tweede leerlijn is dan

maatwerk dat is een flink software pakket. Bij lezen denk

ik dan aan leesladder van Zwijsen

Software voor

rekenen

Software voor

lezen

Ontwerper

Ja zonder meer naar de onderwijspoot toe maar ook naar

de interactie tussen kinderen onderling. Ik zie heel veel

dat kinderen iets ontdekken en anderen willen het ook

doen. Goed één begint ermee die is enthousiast en dan

zitten ze op een gegeven moment alle vier achter de

computer het te doen.

Onderwijspoot

Interactie

leerlingen

Begeleider

De kinderen zijn juist gesteld op communicatie. Het is

natuurlijk heel functioneel. Het is niet functioneel om in

je eentje achter een computer te zitten dan blijf je achter.

Communicatie Begeleider

Nou ik zelf niet maar dat komt omdat ik zelf wel

restrictief ben. We hebben dan wel internetaansluiting en

ik heb dan een aantal sites bij de favorieten staan en

daaruit mogen ze kiezen en andere sites moeten ze

vragen. Dan zeg ik heel vaak nee met name als het om

spelletjes sites gaat dat moeten ze thuis maar doen,

clipjes en noem maar op dat mag bij mij ook niet

Geen nadelen

Restrictief persoon

Uitvoerder

Nou nee ik heb privé geen computer maar gewoon

binnen het onderwijs kan je het heel goed gebruiken dat

is mijn motivatie. Binnen het team ben ik inderdaad één

van de oudere leerkrachten maar ik heb het voordeel dat

ik aan de jongere leerkrachten dingen kan vragen. Als er

dan een jonger iemand langs komt en ik vraag kan jij pdf-

bestanden kopiëren in Word nou dan zeggen ze nee en

Hulp vragen van

collega’s

Teamlid

Lerende professional


- 81 -

dan probeer ik het niet eens meer.

Tekstverwerking: Nou dat is ook minimaal ik zelf

gebruik dat programma nooit.

Programma’tjes: Nee ook niet

Werkvormen voor lln:Nee ook niet mijn collega’s doen

dat wel hoor zoals taakbrief en dat soort dingen.

Weinig

vaardigheden


Er zou nageschoold moeten worden. Ik kreeg laatst een

brief van de ict- coördinator en daarbij heb ik aangegeven

voor het team maar ook voor mezelf het hele

officepakket als een soort van nascholingstraject willen

doen.

Nascholing

Office pakket


Er was ook nog een zijsprong dat heette digitaal

rijbewijs. Dat is nooit doorgegaan want toen op een

gegeven moment de plannen concreet werden hing er een

flink prijskaartje aan als je dat wilde invoeren of

verplicht stellen moest je ook weer nascholing

verzorgen. Toen werd het terug gestuurd want het was

gewoon te duur.

Hoge kosten voor

bijscholing


Ja ik zou dat heel handig vinden. Bijvoorbeeld mijn

typvaardigheden zijn ook zeer gering ik weet niet of ik

dat nog kan verbeteren. Ik typ maar met 1 vinger dus ja

Typen met 1

vinger


We hebben hier vier computers voor 11 kinderen. De

psychologe heeft een computer, de logopediste de

administratie, de directie en dan nog twee of drie laptops.

We hebben een gedeelte kabelnetwerk en hoe heet dat

zonder kabels.

Draadloze

internetverbinding

Ja daar hebben we heel veel. Voor een deel heb ik dat

zelf ingevoerd want ik ben zelf ict coördinator geweest

tot twee jaar terug. Ik kan wel software pakketten

beoordelen op didactische waarde en het installeren heb

ik me niet mee bezig gehouden.

Ict- coördinator

Waarde van

software

Uitvoerder

Onderzoeker

Ik heb al heel veel van de kinderen geleerd inderdaad.

Zij zijn er veel mee bezig.

Leren van

leerlingen



- 82 -

Ik heb idee dat de principes niet veranderen De principes

zijn dus dat je als een volwassenen een groep kinderen

hebt en dat je daar een opvoedkundige taak in hebt met

didactische componenten. Die didactische componenten

kan door ict mogelijk wel steker worden maar die basis

die er moet zijn de interactie tussen leerkracht en

leerlingen die is heel bepalend voor de sfeer in de groep

en dat is natuurlijk moeilijk te digitaliseren denk ik.

Hoewel er wel allerlei programma’s zijn die een helpdesk

hebben die bevestigd wat je zegt dan voelen mensen zich

wel wat beter als ze een kwartiertje daarmee gewerkt

hebben. Dan zou je haast denken dat het toch kan. Maar

kinderen zijn toch echt op opvoeding aangewezen en zal

er een opvoerder moeten zijn.

ICT didactisch

hulpmiddel

Interactie

Opvoeding van

leerlingen

Uitvoerder

Begeleider

Onderzoeker

Labels rollen en verandering respondent één

Rollen Verandering

Uitvoerder - Ict gebruiken bij een tweede leerlijn

- Leerlingen zijn ontdekkend bezig

- Leerlingen hebben meer interactie met elkaar (samenwerking)

Ontwerper - Differentiatieprogramma’s aanbieden

Onderzoeker - Installeren van nieuwe software

Teamlid/begeleider - Hulp nodig van jongere teamleden om bijvoorbeeld iets in een

pdf-bestand te zetten

Lerende professional - Nascholen in het officepakket zal wel moeten

- Leren van de kinderen op gebied van ict

Labels aan de hand van tekstfragmenten respondent twee


Als leerkracht wil je natuurlijk altijd je kinderen

motiveren om iets te leren en je merkt dat kinderen

alles wat met ict te maken heeft helemaal fantastisch

vinden dus dat vind ik wel belangrijk. Daardoor

omdat de kinderen het leuk vinden ga je het zelf ook

steeds leuker vinden en ga je het meer gebruiken

Motiveren van

leerlingen.

Zelf leuk om te

gebruiken.

Uitvoerder


Het gebruik van het digitale schoolbord vind ik in Loop van de tijd Uitvoerder


- 83 -

eerste instantie meer tijd kosten maar naar mate je er

handiger in wordt gaat het juist sneller. Ook met een

instructie op het bord zetten. Het is nu gewoon een

kwestie van in scannen, aanpassen en het staat er.

Dus met voorbereiden ga ik al tijdwinst merken maar

ik werk er nog niet zo lang mee pas dit schooljaar.

handiger.

Tijdwinst

Instructie

Ontwerper


Er zijn wel een aantal kinderen die bijna alleen maar

op de computer werken in plaats van een individueel

programma en als je dan voor een kind een

individueel programma moet maken dan heb je wel

tijdwinst als je de computer in kan zetten.

Individueel

programma

Uitvoerder

Ontwerper

Nee wij maken geen eigen software Educatief software Ontwerper

Ik heb wel een jaar een kind gehad met een

dayziespeler in verband met ernstige dyslectie dat

was natuurlijk heel prettig. Wat ging daardoor doen

heel veel klassikaal anders kon dat meisje het niet

meelezen of we moesten van te voren voorlezen.

Door die daysiespeler werd zij heel erg op weg

geholpen en werd zij veel zelfstandiger en voor mij

was het als leerkracht ook allemaal prettiger.

Individueel Uitvoerder

Ontwerper

De rapporten maken op de computer vind ik juist

prettig

Ontwikkeling

bijhouden

Ontwerper

Als je een schrift nakijkt heb ik het gevoel dat je in 1

oogopslag ziet wat het werk is van het kind en als je

op de computer moet gaan opzoeken wat de

resultaten zijn dan is dat toch wel erg zwart op wit en

je ziet het niet gelijk en ik vind het lastiger om op te

zoeken wat is het probleem en ik heb het gevoel dat

je daar op papier sneller achterkomt.

Ontwikkeling

bijhouden

Ontwerper

Ik vind de software programma’s die worden

aangeboden bij de methodes de laatste jaren echt wel

heel goed en ook wel zo dat de kinderen er ook wel

achter blijven dus dat ze ook wel gemotiveerd zijn

om door te werken om een level hoger te komen of

robbies te verdienen of hoe ze dat noemen. Ze

blijven daar wel achter zitten.

Motivatie Begeleider


- 84 -

Ik kan nog wel vaardiger worden als ik dat zelf zou

willen.

Ik heb dit jaar wel een cursus PowerPoint gedaan en

die heb ik meteen ingezet.

Volgen van cursussen Lerende professional

Nee, omdat we dit jaar natuurlijk ook met het

digibord bezig zijn moet je je daarvoor natuurlijk

ook laten bijscholen dat hoort natuurlijk bij de taak.

Digibord Uitvoerder

Ik kan al mijn collega’s een mail sturen en daar krijg

ik snel antwoord van maar je heb altijd wel collega’s

waarvan je weet dat je die geen mail hoeft te sturen

omdat je daar niks van terug krijgt. Dat zijn toch de

twee oudere leerkrachten waar ik het beter

persoonlijk kan vragen of via het postvak als via de

mail.

Mailcontact collega’s Teamlid

Voor het digibord komen collega’s naar mij toe.

Over computers en over mailen worden ook wel

dingen aan mij gevraagd. Maar ik ben niet de ict-er

op school.

Collega’s hulp bieden Teamlid

Eh nou zes op een klas van 27 is denk ik wel netjes.

Er wordt regelmatig iets vervangen wanneer iets

kapot gaat zoals microfoontjes.

Faciliteiten Onderzoeker

Ik miste altijd een eigen computer, dus echt een

eigen leerkracht computer op mijn bureau maar sinds

we de digiborden hebben, hebben we ook een eigen

computer en dat is erg prettig want dan maak je ook

dingen zoals werkbladen op de computer want dan

hoef je niet op die koude gang te gaan zitten.

Werkbladen maken Ontwerper

We doen de rapporten allemaal op de computer maar

de cijferlijsten is wel nog allemaal gewoon met de

hand op papier in de leerlingenmap dus dat is nog

niet veranderd. Het leerlingvolgsysteem is wel op de

computer. Dat is sinds 2 of 3 jaar dat het zo wordt

ingevoerd.

Leerlingvolgsysteem Ontwerper

Agenda’s en notules gaan wel allemaal via de mail.

We hebben allemaal een school emailadres

Schoolmail Teamlid

Over portfolio: Portfolio Lerende professional


- 85 -

Nee, dat is ieder zijn eigen verantwoordelijkheid.

Daar zetten we lessen op en van elkaar gebruiken en

daar reacties op geven dus echt een forum bij. Maar

niet binnen onze school zelf. Maar dat is wel heel erg

handig want dit jaar ben ik gestart met het digibord

maar er zijn scholen die vorig jaar al zijn begonnen

daarmee en bijvoorbeeld met kerst en sinterklaas heb

ik geen les hoeven te maken.

Forum van

overkoepelende

stichting

Onderzoeker

Ik heb al mijn flipcharts daar vanaf kunnen halen en

daarvoor kunnen gebruiken en het waren hartstikke

leuke lessen.

Lessen Uitvoerder

Maar de leerkracht blijft zeker voor de interactie.

Interactie Uitvoerder

Begeleider

Labels rollen en verandering respondent twee

Rol Verandering

Uitvoerder - Leerlingen makkelijk te motiveren met ict

- Tijdwinst door digitaal schoolbord

- Instructie anders voorbereiden

Ontwerper - Leerlingen met aparte programma’s makkelijker te combineren

met de klassikale les

- Leerling met dyslcetie kreeg dayziespeler waardoor de docent

minder aparte tijd vrij hoefde te maken

- Rapporten bijhouden op de computer

- Werkbladen zelf maken op de computer kan je makkelijk bewaren

en doorgeven aan andere collega’s

- Leerlingvolgsysteem via de computer

Onderzoeker - Forum van een overkoepelende stichting gebruiken om

lessen en cursussen van het digibord te gebruiken en te

volgen.

Teamlid/begeleider - Met sommige collega’s kan ik mailen over dingen

- Agenda’s, notule gaan bijna allemaal over de mail

Lerende professional - Cursussen volgen van PP


- 86 -

Bijlage 9 Interviewresultaten VO

Labels aan de hand van tekstfragmenten respondenten één

Tekstfragment Label Rol

Het is een tool die je zou kunnen inzetten om onderwijs

te verbeteren, het aantrekkelijker te maken voor de

leerlingen en het brengt ook veel gemak met zich mee.

Aantrekkelijker

onderwijs

Uitvoerder

Ehm heel veel methodes die zij hanteren komen ook met

digitale materialen en die gaan ze toepassen dus de ict

neemt plaats in hun eigen vak

Methodes Ontwerper

Nou we hebben 4, 5 jaar geleden hebben we alle

docenten aangeboden om digitaal rijbewijs te gaan

halen. We hadden daar 6 of 7 modules die ze konden

doen en ze moesten er vier doen dus een keuze, en de

belangrijkste zijn dan inderdaad tekstverwerken of

internet, mailen, spreadsheet, PowerPoint dat zijn

officeapplicaties en voor de diehards hadden we ook

videobewerking, fotobewerking

Digitaal rijbewijs Lerende professional

Waar je loopt krijg je vragen, ik hoef maar ergens te

lopen en ze schieten me aan en wat betreft vind ik dat

zelf ook wel erg prettig want ik wil ze ook meteen

kunnen bedienen.

Hulp Teamlid

Wat ik weet dat antwoord ik en anders verwijs ik ze

door naar de mensen die het wel weten. Dit is dan naar

de ict de systeemjongens wat technische vragen betreft

en als het inhoudelijke vragen zijn over applicatie

gebied dan zeg ik er zijn voldoende collega’s die zo

uitgerust zijn dat die even kunnen ondersteunen.

Inschakelen van

experts


De sharepoint-omgeving hebben we hier dan zelf

ingericht en we zijn nu met de testfase bezig en we

hebben ook al een aantal, dat aan het werk zijn in die

omgeving en in maart gaan we dat uitrollen.

Share-point Onderzoeker

Als je dan kijkt in die omgeving hoe dat gaat. We

hebben zelf een team een projectgroep en elke docent

neemt weer zo’n 5 docenten onder zijn hoede en die

gaan dan de mensen instrueren, die olievlekwerking

Collegiale

bijscholing

Teamlid



- 87 -

krijgen we daardoor.

Je wilt communiceren met de leerlingen op een ander

niveau, al pratend, al schrijvend maar nu ook digitaal

Contact leerlingen Uitvoerder

Wat de docenten dan doen is al hun hulpmiddelen aan

de leerling aanbieden, gewoon in dat platform weggezet,

en de leerlingen hebben dat overal en nergens

beschikbaar .

Hulp voor

leerlingen

Uitvoerder

Ja, er zijn zelfs al docenten maar dat zijn uitzonderingen

nog, maar ik zou dat graag verder zien uitgroeien, die

msn gebruiken als educatieve tool. Die zeggen dan ik zit

tussen 15u en 16u hier op school op msn, ben je thuis

huiswerk aan het maken, wil je met mij communiceren,

zet mij in je buddylist en ik help je.

Communiceren met

leerlingen

Uitvoerder

Begeleider

Ik zeg ook altijd tegen collega’s je moet privé en school

scheiden, dus zorg dat je twee adressen hebt. Via school

mail je met de leerlingen en met je collega’s en thuis

doe je dat met je eigen adres.

Mailcontact Teamlid

de filosofie van onze school is wel dat we het

contactonderwijs blijven houden.

Contactonderwijs Uitvoerder

Het sociale contact moeten we bewaren dus niet

allemaal digitaal. De digitale leefwereld moet er wel bij

betrokken worden want leerlingen hebben die omgeving

ook.

Sociaal contact Uitvoerder

stel dat je drie uur lessen Nederlands hebt kan je 1 uur

laten vallen qua contacttijd maar dan samen

communiceren op het internet dat betekent dat zo’n

docent niet de hele tijd op school aanwezig hoeft te zijn

maar dan gewoon thuis kan werken en met de leerlingen

in de avonduren samen aan de slag kunnen gaan en dan

heb je leren op afstand kijk en dat is dan een beetje

flexibele inzet van je tijd.

Communiceren via

het net

Begeleider

We hebben zelf bepaalde afdelingen die de methode

hebben afgeschaft. Die kopen de boeken niet meer die

maken eigen materialen want we hebben in het vmbo de

Lesmateriaal

maken

Ontwerper


- 88 -

studiehuisklassen dat zijn de vmbo basisleerlingen

die hebben zoveel moeite met lezen dus alle boeken,

teksten is lastig die zijn op taalniveau nog niet zover dat

ze heel lang geconcentreerd teksten kunnen lezen.

Niveauverschillen Ontwerper

Onderzoeker

Dus straks kan het goed zo zijn dat al die boeken niet

meer aangeschaft worden en dat alles nou ja het is niet

allemaal digitaal materiaal ook gewoon tekstueel wat

wel digitaal is gemaakt maar dan op papier gewoon

opdrachten. Maar het is een mengeling.

Lesmateriaal

maken

Ontwerper

Ja, op dat gebied wordt de docent ontlast ja daardoor

kunnen ze beter tot schrijfproducten komen. Dat gaat

met het platform, ze leveren daar stukken in en daar

wordt weer replay gegeven via internet.

Inleveren stukken Uitvoerder

Er staat een computer onder en ze hoeven thuis iets voor

te bereiden en op usbstick te plaatsen en ze kunnen het

hier dan presenteren

Thuis voorbereiden Lerende professional

Tuurlijk heb je ook nog echt docenten die moeten niks

van die pc maar dat percentage is geen 5%.

Houding ict Lerende professional

Vorig jaar was een docent filosofie van 64 jaar die deed

zelf niet zoveel met de pc behalve dan wat mail en

word. Maar die had wel het gevoel ik moet ict wel

binnen mijn les halen, maar ik hoef het niet zelf te

kunnen. Dus die gaf gewoon de leerlingen de opdracht

van goh ik kan het niet doe jij het even voor mij dus die

betrok de leerlingen bij haar eigen les.

Inschakelen van

expert (leerling in

dit geval)


Ik denk wel dat de rol van de docent zachtjes aan gaat

veranderen. Door het studiehuis, het nieuwe leren, het is

niet alleen door ict. Ze zeggen altijd de docent gaat van

een docerende rol naar een begeleidende rol. Dat klopt

ook wel het blijft altijd een mengvorm een blended

learning.

Blended learning Onderzoeker

Want het gesprek gaat daardoor verloren dus de

contacttijd moet wel behouden blijven.

Contacttijd Uitvoerder


- 89 -


Rol Verandering

Uitvoerder - Kan onderwijs aantrekkelijker brengen

- Methodes die docenten moeten gebruiken komen ook met

digitale middelen die ze moeten toepassen

- Je wilt op een ander niveau gaan communiceren met de

leerlingen, al pratend, al schrijvend en nu ook digitaal

- Msn als educatief-tool. De docent en leerlingen communiceren

over opdrachten via msn

- Docent gaat van docerend naar begeleidend

Ontwerper - Bepaalde afdelingen zijn methoden afgeschaft. Die maken eigen

digitaal materiaal

- Via internet opdrachten inleveren zodat de leerkracht wordt

ontlast

Onderzoeker - Het nieuwe leren en een gemixte manier van

onderwijs tussen ict en docent

Teamlid/begeleider - Mailcontact met collega’s

Lerende professional - Inschakelen van leerlingen als expert



Dat als ict als je het goed inzet in de organisatie

en de les dat het een ongelooflijke meerwaarde

kan hebben voor leerlingen. Daar bedoel ik mee

dat naar mijn idee als je ict goed inzet leerlingen

de stof beter kunnen begrijpen, iets eerder kunnen

begrijpt en dat het beter onthouden blijft omdat de

leeromgeving waarin de leerlingen werken

aantrekkelijker voor ze wordt, dat is mijn visie op

het hele ict gebeuren.

Motiveren van

leerlingen

Uitvoerder

Begeleider

Vandaar hebben wij hier op school zijn gestart

met een project een pilot dat heet “leren met meer

effect” en daar gaan wij bijvoorbeeld kijken naar

de meerwaarde bij inzet van een elo en een

digitaal portfolio in combinatie met een bepaald

Meerwaarde inzet elo

en digitaal portfolio

Onderzoeker


- 90 -

project en het project heet respect in de derde klas

is dat.

Ja, ik ben zelf ervan overtuigd dat het voor

leerlingen een verrijking is in hun leerproces.

Leerproces van

leerlingen

Uitvoerder

Ik doet dat in combinatie met een klein project

van kennisnet, digitaal lesmateriaal arrangeren.

Als school alleen lukken heel veel dingen niet dus

we hebben al een aantal jaar geleden besloten

deel uit te maken van netwerken van 7, 8, 9

scholen, Digidat-netwerken en dat is eigenlijk de

speurtocht naar digitale lesgeving. Hoe doe je

dat? Waar loop je tegen op? Hoe kan je dat

verbeteren? Die scholen gaan samenwerken om

digitaal lesmateriaal te ontwikkelen.

Onderwijsvernieuwing Onderzoeker

Daar hebben we over nagedacht, daar hebben we

aansluitingen gezocht bij een andere groep

scholen en we hebben daar dit jaar een goede start

mee gemaakt. Het adres is www.digilessenvo.nl,

dat zijn 21 scholen in Nederland die dit jaar

onderzoeken in hoeverre het haalbaar is voor de

school om digitaal lesmateriaal te ontwikkelen

Digitaal lesmateriaal

maken met andere

scholen

Ontwerper

Onderzoeker

Deze school heeft bijvoorbeeld samen met het

stedelijk college 4 mensen voor 0,1 fte

uitgeroosterd zodat zij een middag of een dag in

de week bezig zijn en vrijgesteld om

ictvakkenpakket zich eigen te maken en

lesmateriaal te maken. Dat zijn docenten die

vrijgeroosterd zijn.

Lesmateriaal maken Ontwerper

Daarbij is niet zo zeer bekeken of die mensen

heel erg computervaardig zijn of ict-minded zijn

maar meer hebben die mensen ook stukken

didactische achtergrond, staan ze al langer voor

de klas, hebben ze enig idee waar de meerwaarde

zou kunnen zitten en kunnen daarmee aan de

gang.

Meerwaarde ict Lerende professional

voor de docenten hebben we gewoon een Leerlingvolgsysteem Ontwerper


- 91 -

leerlingvolgsysteem, een school

administratiepakket dat heet Magister, daar zitten

gewoon de cijfers in van leerlingen

Waarin de leerlingen hun gemaakt werk in

opslaan en terwijl het werkproces plaatsvindt,

vindt er via dat digitale portfolio communicatie

plaats tussen de docent en de leerlingen, van dit is

goed, dit is wat minder.

Digitaal

leerlingportfolio

Begeleider

Dus leerlingen krijgen steeds feedback op wat ze

aan het doen zijnen wat ze hebben ingeleverd.

Feedback Begeleider

Ik ben er zelf van overtuigd dat de interactie die

ontstaat groter is dan in de bestaande situatie, het

is een aanvulling op niet in plaats van maar het

komt erbij. Die combinatie die blending, die mix

die er ontstaat dat is een versteviging van het

coachende gedeelte tussen de docent en

leerlingen.

Blended learning Begeleider

Dat neemt niet weg dat er gewoon heel duidelijk

ook een klassikale instructie wordt gegeven. Het

is echt een misverstand dat dat er niet meer bij

zou zijn.

Instructie Uitvoerder

Want in het nieuwe gebouw, daar zijn ook geen

gangen meer met traditionele klaslokalen daar

omheen maar dat zijn domeinen, grote

werkruimtes waar leerlingen zelfstandig kunnen

werken het zij onderbegeleiding en daaromheen

liggen instructieruimtes en dat zijn grotere

instructieruimtes, klaslokalen maar ook kleinere

ruimtes waar je met 10 of 15 of 6 leerlingen ter

gelijke tijd een stuk instructie kan geven dat

betekent ook dat de leerlingen niet meer vast

gebonden zijn aan het geijkte rooster van 6 of 7

lessen per dag

Domeinen Onderzoeker

Dus daar moet je ook zorgen zoals we vorig jaar

hebben gedaan, we hebben allemaal workshops

gedaan dat allemaal workshops zijn dat collega’s

Workshops Lerende professional


- 92 -

zich kunnen bekwamen. En waar moeten zij zich

dan in bekwamen, je wilt weten wat ze zelf willen

doen, waar het uitgangspunt is, ze moeten de ict-

vaardigheden opdoen die nodig zijn om ict in het

onderwijs goed te kunnen laten verlopen

Ze waren niet verplicht, sterker nog het kan ook

niet onder schooltijd worden gegeven, les uitval is

heilig hè om het zo maar even te betitelen.

Docenten doen het dus grotendeels in hun eigen

tijd, dus wat je dan probeert te doen is dat je de

meest gelukkige momenten uit kiest.

Eigen tijd Lerende professional

Maar de driehoek bij die workshops was dat je

instaat moest zijn om digitaal lesmateriaal te

maken, je moet in staat zijn het zelf als docent te

kunnen opslaan en te bewaren dus in een elo

bijvoorbeeld en je moet het ook kunnen

presenteren met bijvoorbeeld een Active Board.

Leermateriaal gerbuik Uitvoerder

Er zijn mensen die zeggen goh ik hoorde dat

jullie Gamemaker aanbieden aan leerlingen in de

topklassen daar kan je games mee maken, nou als

er collega’s zijn die dat zelf leuk vinden om te

kunnen moet je dat doen want dat vergroot hun

ict-affiniteit. Ook al gebruiken ze het daarna niet

meer zoveel of grotendeels thuis dat maakt mij

niet uit, je bouwt toch een ict-minded en

ictvaardigheden op.

Ict affiniteit Lerende proffesional

Mijn indruk is voor wat betreft het gebruikmaken

van digitaal lesmateriaal hetzelfde is. Je hebt een

groep waarvoor dat lastig is, die zouden eerst zich

zo’n pakket eigen moeten maken en daarom zijn

we dat ook aan het uitproberen

Digitaal lesmateriaal Ontwerper

. zoals die collega’s en die maken daar

programma’s mee zoals lector en dan leer je dat

eerst op de oppervlakkerige manier en vervolgens

merk je dat er in het pakket ontzettend veel

mogelijkheden zitten maar dat je toch behoorlijk

Deskundig Lerende professional


- 93 -

deskundig moet zijn, want je moet er toch de

nodige uren in steken om dat allemaal te doen.

Ik heb vorige week met die hele groep bij elkaar

gezeten en hebben we een presentatie gegeven

over hoe je in dat pakket toetsen maakt

Toetsen Ontwerper

Je moet er niet aan denken dat je als docent al het

lesmateriaal gaat maken maar ik kan me wel

voorstellen dat in de toekomst dat er binnen een

domein toch iemand gaat komen die daarvoor

zorgt.

Experts Lerende professional

Binnen de domeinen geven de docenten elkaar

ondersteunen maar je moet ondersteuning krijgen

van iemand die dat kan geven. Dus wij hopen op

de olievlek werking.

Ondersteuning van

collega’s

Teamlid

. We hebben als school ook een aantal e-coaches

dat zijn mensen die de collega’s behulpzaam zijn

maar dat is eigenlijk veel te weinig dat zijn er

maar twee en dat moeten er veel meer zijn. Dat is

een functie naast hun taak als leerkracht.

E-choaches Teamlid

Laat ik het zo zeggen er zijn mensen bang dat de

leerlingen geen uitleg meer krijgen of dat het

persoonlijke contact verwaterd dar hoeft geen

sprake van te zijn. Je moet goed zorgen dat in die

mix goed in balans is.

Persoonlijk contact Uitvoerder

Er wordt dus geacht dat je als docent zoveel uur

per jaar aan scholing doet maar dit zou altijd nog

meer kunnen.

Scholing Lerende professional

Daarnaast ook al levert het een meerwaarde op als

het voor de docent zelf heel veel extra werk

oplevert dan heeft die er natuurlijk ook niet zo

heel veel zin in.

Extra werk Lerende professional

Bijvoorbeeld het digitale toetsen, men zag daar

onmiddellijk resultaat. Het is wel even lastig om

in te zetten maar je kreeg wel gelijk bepaalde

toetsresultaten en iedereen had zoiets van hé is

het nu al klaar nou dat was fantastisch.

Digitaal toetsen Ontwerper


- 94 -

. Een ander stokpaardje voor mij is als jij er nou

voor zorgt dat ict in de organisatie goed geregeld

is ik neem een voorbeeld van de

cijferadministratie, als dat goed geregeld is kan je

thuis gewoon de cijfers invoeren en hoef je niet

zoals het vroeger ging als parttimer naar school

toe te komen fietsen.

Cijferadministratie Ontwerper

het letterlijk voor de klas staan dat betekent dat de

docent daar waarschijnlijk toch meer de rol gaat

krijgen van coach.

Coach Uitvoerder

Hij zal niet alleen meer klassikaal instructie

geven maar die instructie zal voor een deel door

de leerling zelfstandig worden gedaan en die

leerling is in staat om die instructie op andere

momenten tot zich te nemen.

Instructie Uitvoerder

bijvoorbeeld leerproblemen zoals dyslexie, hoe

speelt de docent daar op in?

Voor dat soort zaken zijn er speciale

programmatjes. Dus die docent is dan meer

begeleider maar dat is meer voor specifieke

begeleiders en niet zo zeer voor de docenten.

Leerproblemen Onderzoeker


Ja, dan denk ik dat zo’n elo en een digitaal

portfolio wel een rol daarin gaan spelen en dat

leerlingen communiceren via mail en elo met de

docent. Ik kan lesmateriaal voorzien van

commentaar op het ingeleverde werk van

leerlingen en op het moment dat ik dan de klas in

ga weet ik al hoe de situatie is.

Communiceren Uitvoerder/begeleider

Ik heb ook voorbeelden van leerlingen die via de

computer contact met mij opnemen om iets te

bespreken en ik ben ervan overtuigt dat sommige

daarvan niet aan de tafel of mijn bureau zouden

verschijnen, maar de drempel om een mailtje te

sturen is blijkbaar lager dan om face-to-face iets

te vertellen.

Contact leerlingen Uitvoerder

Ik bedoel je moet niet terug schrikken om een Ontwikkeling Lerende professional


- 95 -

powerpointje te maken of met een elo om te gaan

dat moet je gewoon hebben. Ik vind dat een

minimale eis aan docenten anno 2008. Die

ontwikkeling zal wel doorgaan alleen komt het

woord ict daar nu in voor.


Rol Verandering

Uitvoerder - Door het inzetten van ict kan je leerlingen beter motiveren zodat ze

de stof beter begrijpen

- Leeromgeving kan de docent aantrekkelijker maken voor leerlingen

- Het letterlijk voor de klas staan wordt waarschijnlijk meer coachend

- Leerkracht geeft minder klassikale instructie, de leerling is instaat

instrucite zelfstandig en op andere momenten tot zicht te nemen.

Ontwerper - Administatiepakket Magister voor het leerlingvoglsysteem

- Toetsen maken in een ictprogramma

Onderzoeker - Digitaal portfolio wordt ingezet om te bepalen of ict meer effect

heeft op het leren

- Samen werken van scholen om digitaal lesmateriaal te maken

Teamlid/begeleider - Communicatie leerling en docent gaan via het digitale portfolio

- Meer interactie tussen leerling en docent doordat het choachgedeelt

wordt verstevigd

- E-coaches zijn docenten die ondersteuning bieden aan andere

docenten

- Communiceren met email en elo’s wordt zowel tussen collega’s als

leerlingen meer

- Drempel voor een leerling om een mail te sturen is kleiner dan

zomaar naar een leerkracht toestappen

Lerende professional - Docenten hebben ict-vaardigheden nodig om het onderwijsvisie van

de school te volgen


- 96 -

Bijlage 10 Interviewresultaten MBO

Labels aan de hand van tekstfragmenten respondent één


Het taalblok wat we hebben van Malmberg daar heb je

een algemene leerlijn zeg maar in die taal en daar heb je

oefening. Bij de oefening zit bij de studenten zit feedback

als een antwoordenknop dat noemen we maar even de

virtuele docent . Dus dat zijn dingen als zij het goed doen,

als zij het goed gebruiken hoef ik dat niet steeds uit te

leggen ze krijgen dan al via het programma uitleg en dan

is het voor mij makkelijker om tijd over te houden om

andere dingen te doen.

Tijdwinst Uitvoerder

Tja het nadeel is dat de studenten geen robots zijn, je kunt

het natuurlijk heel vaak uitleggen aan het begin en steeds

weer proberen en dat pas je toch elk jaar wel aan zodat ze

meteen goed begrijpen wat de bedoeling is en dat ze dit

ook doen.

Uitleggen Uitvoerder

je moet taalblok opstarten en uitmuntend opstarten dat is

dan een online woordenboek en wrts dat is een

idioomprogramma zeg maar, daar kunnen ze hun eigen

idioomlijsten aanleggen. Dat kan op zich heel leuk zijn, je

kan daar ook op verschillende manieren mee toetsten en

dat is veel leuker als dat ik dat doe want ik zeg hier heb je

20 woordjes en zet er de vertaling bij

Verschillende

manieren

toetsen

Ontwerper

Zo moeten ze beginnen bij mij in de les maar wat zo’n

student dan doet is dat hij ook hyves opstart en ze mogen

van mij ook muziek op de achtergrond draaien want ze

hebben sowieso ook luisteroefeningen dus ze hebben die

oordoppen bij zich hebben en er komen nog andere

dingen bij dus ze zijn afgeleid.

Afleiding Uitvoerder

Als ze aan de slag gaan met die taalblokken en die

virtuele docent dan kan ik individueel met studenten aan

de gang om spreekvaardigheid te oefenen. Daar krijg je

dan meer ruimte voor.

Begeleiden van

individuele

leerling

Ontwerper

Collega’s komen mij wel eens vragen als ze problemen Hulp bij ict Teamlid


- 97 -

hebben en dat zie ik wel als een voordeel dat ik vrij veel

weet want studenten iets uitleggen gaat dan ook veel

vlotter.

Nee ik heb zelf nou ja als je oefeningen uitwerkt of

instructie maar verder niet echt.

Sofware

ontwikkelen

Ontwerper

Dit zou ik wel meer willen doen maar daar heb ik nu dus

minder tijd voor vind ik.

Te weinig tijd Lerende professional

Ja ik werk thuis veel op de computer ik heb ook een vpm-

verbinding met de server van hier, dus je kan ook thuis

werken. Ik vind het dat heel fijn alleen kan je niet alles

wat je hier gebruikt thuis ook gebruiken.

Thuis werken Teamlid/begeleider

Wat ik wel een groot probleem vind is mijn mail. Als ik

die echt wil gaan beantwoorden zoals het zou moeten dan

ben ik echt 2 a anderhalf uur per dag bezig. Het is

onvoorstelbaar als je ziet hoeveel mail je krijgt.

Mailverkeer

Teamlid/beleider

Ja van studenten ook maar dat heb je zelf in de hand

omdat je dat zelf kan aangeven maar ook mail van je

collega’s en leidinggevende. Alles wordt naar benenden

gegooid. En als je dat goed wil beantwoorden ja dat kost

veel tijd. Hier wordt in de jaartaak helemaal geen

rekening meegehouden.

Jaartaak Teamlid/begeleider

Je moet het blijven zien als een hulpmiddel vind ik Hulpmiddel Uitvoerder

Vooral in de begintijd was het zo dat mensen piepten en

schreeuwden van die computer gaat de docent vervangen

maar dat kan ook gewoon niet.

Docent

vervanging

Onbekend

Als je het middel goed gebruikt kun je er voordeel bij

hebben, dan kun je tijdwinst ervan hebben en je hoeft niet

na te kijken zoals bij dat taalblok dan hoef je niet na te

kijken. De toetsen worden door het pakket nagekeken de

registratie is dan niet 100% maar het scheelt wel. Je hoeft

het nakijken niet meer te doen.

Tijdwinst

Toetsen

Registratie

Uitvoerder

Ontwerper

Je heb dan ook digitaal rijbewijs, dat was een aantal jaar

terug en daar moest dan iedereen aan meedoen, dat heb ik

zelf gewoon afgehouden daar moet je weer tijd voor

Vaardigheden Lerende professional


- 98 -

maken en ik vroeg toen om vrijstelling maar dat kon niet

Ik heb ook collega’s die hulp vragen van mij en dan alle

handelingen opschrijven nog steeds en die zou het

gebruik van de computer ook nooit echt eigen maken. Ze

moet er mee werken maar ze zou het nooit haar eigen

ding maken. En dat zijn vooral oudere mensen die daar

helemaal niks mee hebben en willen hebben. Daar moet je

wel rekening mee houden.

hulp Teamlid


. Van studenten zou ik gerust hulp vragen. Als ik zie dat

iemand daar heel goed is ja waarom niet? Ik vind dat je

daar gebruik van moet maken.

Je moet er tussen staan en je krijgt van zelf wel respect

om je meer weet dan de student op een bepaald vakgebied

dus daar hoef je je helemaal niet zo druk om te maken.

Experts

inschakelen



Rol Verandering

Uitvoerder - Door virituele docent hoef ik minder uit te leggen.

- Daardoor weer tijdwinst

Ontwerper - Leerlingen kunnen zichzelf toetsen

- Registratie toetsen gaat sneller

Onderzoeker

Teamlid/begeleider - Collega’s hebben mijn hulp wel eens nodig

- Veel tijd kwijt aan mail beantwoorden en lezen van collega’s

en studenten

Lerende professional - Student als expert inschakelen



Wat ik zie is dat er geen enkel methode meer op de markt

wordt gebracht door uitgeverijen zonder ict

Uitgeverijen Onderzoeker

het is allemaal een klein bronnenboek gekoppeld aan ict-

bronnen waarin ze een deel zelfstandig kunnen doen testjes

en toetsjes onderzoekjes en een deel door middel van

trainingen.

Koppeling ict Begeleider

Onderzoeker


- 99 -

Daar zie je dat ze heel erg op ict gericht zijn, dat willen ze

ook dat zijn ze ook echt gewend, ze zitten echt continu

achter de pc. Dat maakt een aantal dingen makkelijker dat

is inderdaad dat je ze met bepaalde opdrachten aan het

werk kunt zetten. Een belangrijke competentie binnen

juridisch is het omgaan met bronnen nou daar kun je ict

niet in overslaan. Het internet is een bron die ontzettend

veel gebruikt wordt maar die heel secuur werk vraagt.

Competenties

van leerlingen

Uitvoerder

Aan de andere kant zie ik dat voor de andere vaardigheden

zoals het samenwerken het steeds moeilijker wordt. Omdat

ze zo op die pc gericht zijn en ict gebruik. Dat de

menselijke contacten letterlijk een beeldscherm tussen

staat.

S=Samenwerken Uitvoerder

Bij MCV en burgerschap werk je vaak met werkstukken

over een bepaald onderwerp en dan moest je dat echt als

huiswerk opgeven, dat betekent dat ze thuis iets maakte dat

leverde ze dan in en dan moest je dat bespreken en dan gaf

je dat weer terug en dan moesten ze het weer verbeteren

daar ging heel veel tijd overheen en nu kan ik dat gaande

weg bijsturen omdat ze hier bezig zijn.

Ontwikkeling

van leerlingen

Ontwerper

Uitvoerder

ik heb tijdwinst omdat ik direct kan coachen op opdrachten

die ik ze geef, waar ik vroeger echt puur een

huiswerkopdracht meegaf kan ik dat nu voor een deel

tijdens de les doen en daar de interactie voor opzoeken en

dat vind ik wel erg efficiënt.

Tijdwinst Uitvoerder

Begeleider

Ik kan ze ook materiaal laten inleveren via Each Learning

dus ik kan ze een deadline geven. Met huiswerk

bijvoorbeeld dat moet op vrijdagmiddag om 12.00

ingeleverd zijn en dan kunnen ze het via Each Learning

doen en als het vrijdag 12.00 is geweest dan gaat dat ook

echt niet meer.

Elektronische

leeromgeving

Uitvoerder

Ontwerper

En wat ik zie is dat het contact met leerlingen. Ik ben door

die verschillende rollen die ik heb hier niet altijd op de

afdeling dus ik heb mijn leerlingen wel aangeleerd stuur

een berichtje dat kan via Each Learning, via mail dus ze

hebben ook gewoon mijn mailadres van het werk hier.

Conctact met

leerlingen

Begeleider


- 100 -

Ja inderdaad dat ze aan de pc vast geplakt zitten dus ik heb

ook al roosterwijzigingen aangevraagd voor het tweede

semester dat ik een deel van mijn uren gewoon in een

theorielokaal zit omdat het daar gevoelsmatiger veiliger is.

Interactie met

leerlingen

onderling en

docent

Uitvoerder

Dat ze even hun thuismail checken na een pauze even 2, 3

minuten heb ik ook geen moeite mee maar wat je ziet is dat

er spelletjes gespeeld worden, er berichtjes heen en weer

gestuurd worden, gemsnd noem de hele mikmak maar op.

Dat is een continue afleiding. Je ziet het meteen aan gedrag

want non-verbaal stralen ze het gewoon meteen uit. Als

iemand non-stop drie kwartier aan zijn beeldscherm zit

geplakt is niet voor de schoolopdracht dus je ziet het wel

meteen maar ja je bent niet altijd in de gelegenheid om daar

aandacht aan te besteden.

Afleiding

studenten

Uitvoerder

Aan de ene kant zijn mijn collega’s van

bedrijfsadministratie daar heel streng in. Die hebben een

soort kaartensysteem.

Controle Uitvoerder

Als ik de noodzaak ervan in zie ga ik ermee aan de slag

maak ik het mezelf eigen maar ik noem het gemiddeld

omdat ik echt nog wel eens moet zoeken en bepaalde

aspecten ook gewoon niet interessant vind en dus ook echt

niet in ga verdiepen.

Verdieping Lerende professional

Nou de volgende stap voor mij is dat ik nu wel een

trainingsdag heb aangevraagd want ik zie allerlei collega’s

er dingen mee doen waarvan ik denk he dat is best wel leuk

dat wil ik ook.

Trainingsdag Lerende professional

Als je een beetje rond kijkt in dat programma dan heb je

helft van mogelijkheden nog niet te pakken vandaar dat we

nu ook aan het kijken zijn of we bepaalde toetsen via Each

Learning kunnen doen. Dan moet je ook even weten hoe je

dat moet beveiligen. Nou dan ga je opzoek en dan kan je

gewoon de helpdesk hier bellen en dan een afspraak maken

en dan verzamelen ze een groepje mensen en dan ga je

ermee aan de slag.

Toetsen via elo Onderzoeker

Ik ga een cursus WIZ doen voor de CMR. Omdat wij als Cursus wiz Lerende professional


- 101 -

CMR op de internetpagina staan en intranet ga ik dus nu

een dagdeel daarheen en dan leggen ze mij uit hoe ik zelf

dingen erop kan zetten.

Dus er komt gewoon steeds meer bij en steeds meer dingen

komen vanzelf op je pad maar dan moet je wel zelf het

initiatief nemen om dat te doen.

Innovaties Onderzoeker


Ontwerpen niet, ik heb wel een directe college van het team

bedrijfsadministratie dat is een van de schrijvers bij At

Work

Software

ontwerpen

Ontwerper

Wij werken niet meer in een school waar je een klaslokaal

ingaat en je doet je les en aan het einde van de les is het

klaar. Je bent niet meer alleen bezig met je eigen

programma, op je eigen moment met jouw eigen klas. Je

bent met een geïntegreerd onderwijsprogramma bezig

waarin je bepaalde rollen hebt.

Geïntegreerd

lesprogramma

Uitvoerder

Dat vraagt meer samenwerking van de docenten onderling

want je hebt allemaal je eigen stijl. Je moet je op de een of

andere manier wel behouden anders klopt het niet meer

maar je moet wel meer gaan samenwerken daarin.

Samenwerking

collega’s

Teamlid

Dat is al een gevolg maar ook dat ik soms verder ga waar

een andere collega is gebleven dus de afstemming is

veranderd.

Afstemming Teamlid

Aan de andere kant is het gewoon makkelijker. De

registratie van dingen zijn er een aantal programma’s die je

daarin heel makkelijk ondersteunen.

Registratie Ontwerper

Ja, dat had je eerst ook wel want je was eerst ook met

elkaar een opleiding aan het vorm geven maar dan hoefde

dat geen probleem te zijn als iemand een heel andere stijl

had. Nu geeft dat ook wel eens wrijving onderling. Ik laat

bewijs van spreken de leerlingen wel zitten als het pauze is

en ik ga even koffie drinken en mijn collega’s wil dat

bijvoorbeeld pertinent niet hebben. Eerst was dat niet zo’n

punt want je zat apart van elkaar maar nu is dat wel anders.

Wrijving

collega’s

Ontwerper

Daarnaast hebben we een docent ict die les geeft aan de

leerlingen die hebben we dan niet binnen ons eigen team

Hulp van expert Lerende professional


- 102 -

maar bij bedrijfsadministratie wel en bij de andere buren

loopt er ook een rond dus dan loop je daar wel eens langs

met je probleem.

Ik heb laatst gewoon geleerd in Word hoe ik brieven en

adresbestanden bij elkaar kan voegen, nou geniaal. Ik wist

wel dat het kon maar dat is even zoeken hoe zit dat ook

alweer en dat zit je met 3 collega’s om de pc hoe deed je

dat ook alweer

Hulp van

collega’s

Teamlid

Ik denk ook dat de leerlingen er nu wel meer aangewend

zijn dat het voor handen is en juist moeten willen want ook

in je werk, ik heb heel de dag die computer tot mijn

beschikking maar als ik er de hele dag achter zou zitten dan

gaat er iets niet goed. Dus om die balans te zoeken hoort

dat denk ik ook bij de ontwikkeling.

Balans ict Uitvoerder

Ik denk dat het menselijke aspect blijft. Het coachen en het

uitleggen blijft in het onderwijs.

Contact Uitvoerder

Leren op afstand zou kunnen. Ik weet dat beide ict hier in

gesprek zijn met de onderwijsinspectie om goedkeuring te

kunnen krijgen om een aantal colleges via internet dat heeft

te maken met een aantal leerlingen die op stage zijn. Die

kunnen dan inloggen en overleggen met hun docent op

bepaalde momenten maar ook filmpje bekijken waarin

dingen worden uitgelegd een digitaal college.

Uitvoerder

Ontwerper

Begeleider

Dat ik via ict contact heb met mijn leerlingen zal wel

veranderen maar ik moet nog steeds dat persoonlijke

contact hebben. Omdat je ook, dat zie ik hier op MBO

niveau, het omgaan met internet, 90% wat hier zit denkt dat

alles wat op internet staat waarheid is, dat is niet zo. Dus ik

zal wel af en toe nog steeds met ze mee moeten kijken.

Persoonlijk

contact

Uitvoerder

Ontwerper

Als de rol docent ben ik wel van mening dat je mee moet

gaan maar dat is volgens mij altijd wel zo met wat is de

leerling nou gewend. Je moet meegaan met het

bedrijfsleven waarvoor je in opleidt. Er zijn wel

verschuivingen gaande maar echt het leerlingen begeleiden

Begeleiden Begeleider


Onderzoeker


- 103 -

blijft menselijk. Het contact met mensen kun je niet

helemaal uitbannen.


Rol Verandering

Uitvoerder - geen enkele methode zonder ict-lesmateriaal, overal is ict aan

gekoppeld

- samenwerken wordt moeilijker doordat de menselijke contacten

moeilijker te leggen zijn door het beeldscherm wat er tussen staat.

- waar ik vroeger echt puur een huiswerkopdracht meegaf kan ik dat

nu voor een deel tijdens de les doen en daar de interactie voor

opzoeken en dat vind ik wel erg efficiënt.

- Emailen met leerlingen omdat ik niet altijd op de afdeling ben.

- Leerlingen zitten wel erg veel vastgeplakt aan de computer, dus heb

ik volgend semester een theorielokaal aangevraagd voor het

persoonlijke contact.

- Opletten op de continue afleiding die leerlingen hebben wanneer ze

achter de computer zitten

- Leren op afstand door digitale college’s

Ontwerper - huiswerk digitaal inleveren

- registratie van toetsen zijn programma’s lekker makkelijk

Onderzoeker - je moet uitzoeken wat je allemaal kan met een elektronscihe

leeromgeving zodat je toetsen extra kan beveiligen.

Teamlid/begeleider - kan sneller feed-back geven op huiswerk en gaande weg bijsturen.

- Andere manier van onderwijs door geintegreerd lesprogramma doe

je niet meer je eigen les. Dat vraagt meer samenwerking van

docenten onderling. Je moet het met elkaar eens zijn over

computergebruik anders geeft het wrijving.

Lerende professional - In het vakgebied juridisch is de manier van bronnen zoeken een

comptetentie, internet moet gebruikt worden.

Docentenrollen en ICT - Hbo-opleidingen … of kennisconstructie. In de komende jaren willen meer...

Documents

Transcript of Docentenrollen en ICT - Hbo-opleidingen … of kennisconstructie. In de komende jaren willen meer...